ناظم حکمتين رومانلاري
حسن ایلدیریم
۲۰-نجي عصرين ان بؤيوک صنعتکارلاري آراسيندا پارلاق و ميثيلسيز ياراديجيليق دونياسيلا سئچيلن و دونيا سویهسينده ان بويوک شاعر کيمي تانينان ناظم حکمت، عئيني حالدا گؤرکملي دراماتورق، اوستاد، ناثر، استعدادلي سينماچي و کسگين قلملي مطبوعاتچي ايدي.
اولو صنعتکارين دونيا ميقياسيندا، گئنيش اوخوجو کوتلهسينين ماراغيني قازانان شعرلري، منظومهلري درام اثرلري سيراسيندا، «ياشاماق گوزل شئيدير قارداشيم» آدلي رومانيني دا قئيد ائتمک اولار.
ناظم حکمت ياراديجيليغيندا رومانچيليغا ماراق، شاعرين ياراديجيليغينين چجيچکلنمه دووروندن باشلاياراق عؤمرونون سونونا قدهر گونو- گوندن آرتميشدير. بو ماراق ناظمده، حياتي گئنيش سویهده، مختلف يونلري ايله، درين معنادا قاوراما ايستهييندن دوغموشدور. او، بو بديعي قاوراييشي اوز اثرلرينده مختلف انسانلارين چئشيد- چئشيد حادثهلرين بديعي صورتيني ياراتماقلا اوخوجولارينا چاتديرماق ايستهميشدير. بو ايستهيي حياتا کئچيرمک اوچون، يالنيز رومان صنعتينين بديعي امکانلاري الوئريشلي بير شرايط يارادا بيلردي.
شاعر، ايلک منظومهلريندن باشلاياراق، يئرلي يئرينده رومان صنعتينه خاص اولان قايدالاردان، تيپ ياراتما، جانلي ديالوقلار، گئنيش فضالارين تصويري، گرگين داخيلي چکيش- برکيشمهلر و بو کيمي بديعي ايفاده فورمالاريندان يارارلاناراق، منظومهلرينه رومان احوال- روحييهسي رومان وسعتي باغيشلاميش و اونلارين تاثير ائديجي اولماسينا، زمين ياراتميشدير.
او بعضن اثرلريني شعر- رومان فورماسيندا يازميشدير. او جوملهدن، «بنيرجي اوزونو نه اوچون اولدوردو» اثرينده نثر پارچالاري ايله، شعر پارچالارينين بير- بيرينه قووشماسي رومان فورماسيندا، منظومه ياراتميشدير. ياخود اونون دونيا ادبیاتي سویهسينده شاه اثري ساييلان ائلهجه ده ۲۰-نجي عصر ادبیاتينين اينجيلريندن سانيلان «مملکتيمده انسان منظرهلري» اثري شعر، رومان، سناريو، درام کيمي بديعي صنعتلر نوعلرينين سنتئزيندن يارانميشدير، نادير بير ادبي نووعو، سانباللي بير اثردير.
بونلارلا ياناشي ناظم حکمتين رومان فورماسيندا نثرله يازيلميش اوچ کاميل روماني و بير ده «ياشاماق حاققي» آدلي ياريمچيق قالميش روماني واردير. بو رومانلارين هر بيرينين اوز يارانما طالعي و ادبي- بديعي ديهري واردير.
ناظم حکمت ۱۹۳۴ ده زنداندان چيخير، آمما هئچ يئرده اونا ايش وئرميرلر. بابعالي ده قاپيلاريني اونون اوزونه باغلايير، بو حوکومتين و خالق دوشمانلارينين امريدير. جين بسماللهدان قورخان کيمي، اونلار دا «ناظم حکمت»ين آديندان قورخورلار. آنجاق مطبوعات آغالاري بئله بويوک بير استعدادين اونلارا قازانج منبعي اولدوغونو ياخشي بيليرلر. اودور کي، ناظمه بئله بير تکليف ايرهلي سورورلر: «سن بيزيم قزئتهلرده مطلب ياز، آمما اوز آدين اولماسين». ناظم بو تکليفه بير شرط ايله بويون قويور: اونون يازديغي مطلبلرين بير جوملهسي بئله گرک دييشديريلمهسين! «اروخان سليم» امضاسي ايله ناظم حکمتين مطبوعات صحيفهلرينده چوخلو مقالهلر، لطيفهلر، يازيلار، آرديجيل رومانلار چاپ اولونور. بو اثر سيراسيندا «ياشيل آلمالار» روماني آخشام قزئتهسينده، «قان دانيشماز» روماني «سون پوستا» قزئتهسينده چاپ اولونور. «ياشاماق حاققي» آرديجيل روماني ايسه ۱۹۳۸ ناظمين حبس اولونماسيلا علاقهدار اولاراق ياريمچيق قالير.
ياشيل آلمالار
رومانين حادثهلري استانبول، يئنيگينه و جيواني آدلي بير آدادا باش وئرير. اثر او دوورون جنایت و ماجرا رومانلاري قورولوشو اوزره قورولموشدور. رومانين سوژئت خطي بئلهدير:
عثمانلي دؤورو، ايکينجي مشروطيت زامانيندا بير عده «تورک» «آوار چکمه» جزاسينا محکوم اولاراق «جيواني» آداسينا گؤندريلير. اورادا چوخلو عذاب و اذيتلرله اوزبهاوز اولورلار. ائله کي،محکوملارين بير عدهسي مالاريا خستهلييينه توتولور و تيترهمه- قيزديرما ايچينده جان وئريرلر. آنجاق گؤيسل، حسين و مختار بير تهر اورادان قاچيب و يئنيگينه گليرلر. تصادوف اوزره زنگين بير قيزيل معدني تاپير و پوللانيرلار. تورکيهيه قاييتماق زاماني چاتير. اونلار يولداشلاري مختاري خسته حالدا اوز باشينا بوراخير و استانبولا قاييديرلار. گؤيسل، مختارين استانبولدا ياشايان عايشه آدلي قيزيني تورا سالير، اونونلا ائولهنير. -عايشه آتاسينين طالئعيندن خبرسيزدير- آنجاق آلچاق گؤيسل عايشهيه دونيانين عذاب و ايشکنجهلريني وئرير: نهايت نيجات جميل آدلي بير گنج، عايشهني گؤيسلين اليندن آزاد ائدير و بيرليکده يئنيگينه ساري مختاري آراييب تاپماق آماجيلا يولا دوشورلر. بو آراما و آختارما زاماني اونلار چوخ ماجرالار، گؤرونتولرله اوزبهاوز اولورلار. آدام يئيهن قبيلهلر، جادوگرلر، يام- ياملار، وحشي حئيوانلار، بالتا گورمهميش مئشهلر، استثمارچيلارين يئرلي قبيلهلره ظولوم و ستملري، قيزيل دوشگونلرينين احوالاتلاري و.. نهايت مختاري تاپيرلار. او جادوگرليکله قبيله باشچي وظيفهسينه يوکسلميشدير…
ياشيل آلمالار روماني او دؤورده دونيادا و ائلهجه ده تورکیهده دبده اولان رومانتيک آب و هواسيلا يازيلميش ماجراچيليق و جنایت رومانلاري
اوسلوبوندا يازيلميشدير. بو کيمي رومانلار قيزيل آراييجيلارينين احوالاتلاريندان، اوزاق شرق يولچولوغونون ماجرالاريندان، آفريقا گزينتيلرينين چئشيد- چئشيد لووحهلريني عکس ائتديرن مووضولار و مضمونلاري احاطه ائديرديلر. بو رومان دا عئيني مووضولارلا دولغون و زنگيندير. آنجاق يازيچي بونلارين ايفادهسي و تصويري ايله برابر تورکیهده سرمايهدار طبقهسينين ايلک تشککول دؤورونو، بو طبقهنين اخلاقي و اجتماعی سجيهلريني، هابئله موستملکچيلرين، چاپقينچيلارين يئرلي اهالييه قارشي نهايتسيز ظولموندن سوز آچير. آنجاق قئيد ائتمهلييم کي، بو اثر ناظم حکمتين گوجلو بير اثري دئييل، رومان بديعي جهتدن آشاغي سویهدهدير. ناظم حکمت قلمينه خاص اولان نوواتورلوقدان بير او قدهر ايز گؤرونمور. هر حالدا رومان ضعيف چيخميشدير.
قان دانيشماز
بيرينجي دونيا محاربهسي، هابئله قورتولوش ساواشي نتيجهسينده تورکیه خالقينين حياتي چتينلشميشدير. دؤزولمز بير حيات طرزي کئچيرن زحمتکش کوتلهلر مين بير فاجعه ايله اوزبهاوز اولموشدور. يوخسول، ديدرگين، آج- يالاواج عايلهلر پوزغونلاشماغا اوغراميش، آناتولو خالقيني بئله بير حيات اوچوروملارينا سوروکلهين محاربه بير عده قولدوردور و آزغين، قارين قولولار يئني يئتمه زنگين بيلر، زليلر ده يئتيرميشدير. اونلار محاربه کولگهسي آلتيندا مين بير فيريلداقچيليقلا خالقي سويموش و زنگينلشميش بيلرديرلر. محاربهده اشتراک ائتمهين، وطنينين آغير گونلرينده خارجي تاجرلرين دلّالي اولان بو يارامازلار، ايندي وطنپرور، ملتچي، خالقسئور، انسانپرور کيمي اؤزلريني قلمه وئريرلر. و آناتولو قيزيللاريني ائولادليغا گؤتورمه بهانهسي ايله ائولرينده قوللوقچو هوس اويونجاقلاري کيمي اونلاردان استفاده ائديرلر. ناموسلارينا توخونورلار، اونلاري لکهلهييرلر. قان دانيشماز رومانينين سوژئت خطي بئلهدير:
سيفي بي ائولرينده قوللوقچو کيمي ايشلهين گولعذار آدلي قيزين ناموسونا توخونور. او حاميله قالير. اوشاغي اولان کيمي سيفيبي اونو ائويندن قووور و باييرا سالير. ائلسيز، آرخاسيز گولعذار خيياوانلاردا نورو آدلي شرفلي بير دولگره راست گلير. نورو گولعذاري ائوينه آپارير. اونون اوغلونو اوغوللوغا گؤتورور، اونو بؤيودور، اوخوتدورور. آرتيق عمر تانينميش بير عدليه وکيلي اولور. بير گون سرخوش حاليندا، سيفيبي، ماشينيلا نورو کيشيني باسيب، اؤلدورور. عمرين تشبّوثو ايله قاتل محکمهيه وئريلير. بئله حالدا سيفيبي زنداندا کئچيريلهجک گونلريني گؤزو اؤنونه گتيرهرک دهشته دوشور. عمره يالواريب ياخارير. اونا پول تکليف ائدير. وار- دؤلتيني اونون آدينا کئچيرمهييني آچيقلايير. بونلارين هئچ بيري عمره کار کسمير. نهايت سون حربهيه ال آتير. رومان بو جملهلرله بيتير:
سيفيبي دئيير:
– اوغلوم، اولانلار اولموش، کئچنلر کئچميش. هر حالدا سنين قانين منيم قانيمداندير. اگر صاباح من زندانلاردا چوروسم، سنين قانين «آمان آللاه من اوز بابامي زندانا ساليب چوروتدوم» دئيه فرياد قوپاراجاقدير دئييلمي؟
بو سوآلدان آجيقلانان عمر يئريندن قالخيب، سيفييه چيمخيراراق «رد اول بورادان آلچيق» دئيه باغيرير:
– يوخ، فرياد قوپارماز. اصلينده آلچيقلارا، رذالته قارشي، قانلار دئييل. شعورلار، دوشونجهلر فرياد قوپارار. «قان دانيشماز»
رومان اجتماعی مضمونلا دولغوندور. خالقين آجيناجاقلي حياتيني، استثمارچي قووّهلرين ظولمونو، ايرقچيليق، فيريلداقچيليق کيمي چيرکين و غیري انساني عمللري لعنتلهيير. يالانچي ملتچيلري ايفشا ائدير. انسان روحوندا، محاربهيه قارشي نيفرت تؤرهدير. انسانلاري صلح، عدالتله آزادليغا سسلهيير. رومانين حادثهلري تورکیه خالقينين حياتي ايله سيخ باغليدير. آنجاق بو رومان دا ناظم حکمتين تام معنادا بويوک نوواتورلوق گوجونه، اوستاد صنعتکارين صنعت قابليتي تام معنادا نماييش ائتديره بيلمهيير!
ياشاماق گوزل شئيدير قارداشيم
بو رومان، ناظمين گنجليک ايللرينده، يولداشلاري ايله بيرليکده صلح، عدالت و آزادليق اوغروندا مبارزهسيني عکس ائتديرن، اوتوبيوگرافيک سجييه داشييان بير روماندير. روماندا ۲۰-نجي ايللرين اوّللرينده دونيانين دؤرد بير بوجاغيندان موسکوواداکي، شرق ملتلري دانشگاهينا تحصيل آلماغا گلن گنج طلبهلرين، دوستلوق، قارداشليق، سئوگي دولو حياتلاريني، اونلارداکي يئني حيات قورما عئشقيني، ايگيدليک، فداکارليق سجييهلريني قاباريق شکيلده گؤز اونونه چکير. تورکیهيه قاييدارکن فداکارجاسينا خالقين سعادتي نامينه عؤمور- گونلريني اضطرابلار، اوميدلر ايچینده کئچيرن، دؤنمز و يئنيلمز گنجلرين مبارزهسينين بديعي تجسّومونو ياراداراق عئيني حالدا دونيا سویهسيندهکي عدالتسيزليگه مبارزهنين ده ييغجام، دولغون، رنگارنگ لووحهلر و بويالار جانلانديرير. رومانين باش قهرماني داها دوغروسو، قهرمانلارينين بيري، احمدين ازمير شهرينين اوجقار بير نقطهسينده، قارانليق بير داخمادا، گيزلي مطبعه قورماق آماجيلا ايشه باشلايارکن، قودوز سانديغي بير ايتين اونو قاپماسي، اوندا قودوزلاشما قورخوسونو اويادير. او بو قورخونون ايچينده، چوخور قازير. چوخور قازيلير، گونلر ساييلير، خاطيرهلرين تداعي سلسلهسي اويانير و رومان فورما تاپير. احمد قوردوغو گيزلي مطبعهنين يئريني، قيليغيني ضيا آدلي بير يولداشينا تانيتديرماق اوچون قاتار واسيطهسي ايله استانبولا دوغرو يوللانير. قاتاردا اوزونون خفيهلر طرفيندن ايزلهنيلمهسيني سئزير. بو توتولماق اضطرابلاري ايچينده تورکیه و باشقا مبارزلرين باشينا گلن بلالار، اشکنجهلر، عذابلار، انون خياليندا جانلانماغا باشلايير. بئلهليکله تورکیهنين ۳۰ ايلليک بير دؤورو قهرمانين ۳۰ ايلليک يولداشلاري ايله بيرليکده باشلاريندان کئچيرديکلري ماجرالاري، حادثهلري احاطه ائدير. بو رومان اوتوبيوگرافيک سجييه داشيسادا، آنجاق حادثه بير قهرمانين چئورهسينده اوز وئرمير. حتّا قهرمانين اؤزوده بعضن باشقا بير قهرماني عوض ائدير. مکانلار ثابيت دئييلدير. اونلار تداعي سلسلهلر اساسيندا زامانلار دييشديکجه، مکانلار دييشيلير. حادثهلره حاکيم اولان بديعي منطق، خاطيره آنيملاريندير، تداعي منطقيدير. اودور کي، اثرده زامان، مکان آنلامي بامباشقادير.
ناظم اؤز حياتيني، يولداشلارينين حياتيني، گؤردويو- تانيديغي يئرلري، باشينا گلن حادثهلري صنعتينين گوجو ايله ائله عموميلشديرير کي، او حادثهلر، ماجرالار بير فردين دئييل، بير خالق، بلکهده دونيا خالقلارينين حياتينين تصويري کيمي آلينير.
رومانين قورولوشو چوخ يئني و اورژينال، ديلي آخيجي، شيرين، دولغون، شعرله نثر ديلينين بير- بيرينه قاريشيب، قوووشوب و اونلارين سنتئزيندن دوغان بير ديلدير. اونون ايفاده طرزي دئييملري، دولغون، توتارليدير. اثر گؤزل ديالوقلار، مونولوقلارلا زنگين، کئچميشله ايندينين بير- بيرينه توخونوب، هؤرولوب، گؤزل لووحهلره جانلاماسيدير.
اگر ايستهسم روماني بديعي بير ايفاده ايله ديرلنديرم، روماني گؤي قورشاغينا بنزهده بيلهرم. ناظمين بوللور اورهييندن دوغان آنيم شعاعلاري، اونون ياراديجيليق منشوروندان کئچرک، الوان بويا چالارلاريلا، گؤي قورشاغي کيمي گؤزلريميز اؤنوندن ايشيق ساچير، بيزه ياز ياغيشيندان سونرا آچيلان سمانين، تميز هاوانين، گؤزل و اورکآچان بير منظرهنين تاثيريني باغيشلايير.
بو رومان روس ديلينده «رومانتيکا» آدي ايله نشر اولونوب، فرانسيزجا ايسه لوييآراگونون تکليفي ايله منور آنداچ (ناظم حکمتين حيات يولداشي) روماني «رومانتيکلر» آدي ايله ترجمه ائتميشدير. بو اثر فارس ديلينده انقلابدان سونرا «برادر زندگي زيباست» ايرج نوبختين و آذربايجان ديلينده ايسه توفيق مليکاووون ترجمهسي ايله نشر اولونموشدور. ائلهجهده دونيانين بير چوخ ديلينه ترجمه اولان بو اثرين اساسيندا سينمايي فيلم ده چکيليبدير.