مؤمون اسماعیل آغا/ مظفر ایزگو (۱)
چئویرن: علی فرهاد
مؤمون اسماعیل آغا مچید تیکمه درنه‌یی قوردو. او جور ها. محله ده او بو ایشی گؤرمه سیدی کیم گؤره جک ایدی؟ باشماقچی حسن، دمیرچی صالح، یوخسا شوفئر جبار می؟ همده بو ایشین ثوابی چوخ بؤیوک ایدی. او قوتسال یئرده ایللر بویو اللر هاوایا آچیلیب، ائدیله‌جک عبادتلرین ثوابینین یاریسی اسماعیل آغانین اولاجاق ایدی. آما اسماعیل آغا هئچ او جور دئمیردی : «من بونو آللاهین ریضاسی اوچون تیکیرم.»
اسماعیل آغا آللاهدان اؤتور درنه‌یین اساسنامه سین یازدی، آللاه ریضاسی اوچون جیبیندن پارا وئریب، اساسنامه نی گونده لیکده ووردوردو، یئنه ده آللاه ریضاسی اوچون بیتیکلر ووروب، اونلاری هامییا پایلادی. ایش پارا آلماغا گلدیکده اونا دا آللاه ریضاسی اوچون دئدی. محله یه یاخین اولان مچیدین قاباغیندا دوروب، نه جوما بیلیب، نه ده شنبه «کؤنلون ایسته ینی وئر» دئیه باغیردی. اوغلونون، کوره‌که‌نینین الینه بروشورلار وئریب، پارالار توپلادی. او مؤمون اولدوغو اوچون توپلانان پارالارین ایچیندن نه یوزده اون گؤتوردو، نه اؤز خرجله دیکلرین آلدی. بوتون پارالاری بانکا قویدو. حرام بهره سینه ده ال وورمادی. بانک ایشچیسینه «اؤزون بهره سین هارا وئریرسن وئر» دئدی.
حلالین ایچینه حرام قاتماق اولارمی هئچ؟ همده تانری ائوینه حرام قاتماق. اولما بیلمزدی. یاخشی پارا ییغیشمیشدی آما یئرینین آلماسینا زورلا یئتیشردی، هاندا قالسین مچیدی تیکمه سینه. میناره اولماسایدی دا اولاردی، هله بیر دؤرد دووار اولسون، سونرا پارا توپلانیب، اونلاردا تیکیلردی.
سون درنک توپلانتیسیندا اسماعیل آغا دئدی : «یولداشلار، مؤمون قارداشلاریم. آللاه ریضاسی اوچون چوخ یاخشی بیر ایش گؤروروک. مچیدیمیزدن آذان سسی گلدییی زامان، رببیم بو مچیدین تیکیلمه سینه پارا اولور اولسون، امک اولور اولسون، هر ایش گؤره نه بؤیوک ثواب یازاجاق. آما منیم قارداشلاریم، سیزده گؤرورسوز، ییغدیغیمیز پارا ایله یئر ده بئله آلانمیریق.»
اوتورانلار اورکدن بیر آه چکدیلر. تسبیحلرین تئز-تئز چئویریب «اؤجوردو…دوزدو…بو پارا ایله بو مچیدی تیکنمه ریک» دئدیلر.
اسماعیل آغا اوجدان «یوووووخ» دئدی. «آللاه ایذین وئردیکدن سونرا تیکه ریک. تیکه ریک ده آما ایسته دیییم بودور صاباح ثوابین چوخونو اسماعیل آغا قازاندی دئمه یه سیز.» اسماعیل آغا سوسدو. بیر نئچه دانا اؤسکوردو. سونرا «مچیدین یئرین من باغیشلاییرام» دئدی.
اوتورانلار «اسماعیل آغا سنین یئرینین هاردا اولدوغون بیلیریک. آللاه سندن مین-مین راضی اولسون آما سنین یئرین محله یه اوزاقدیر» دئدیلر.
اسماعیل آغا «یولداشلار، بو سؤز حدیثده گلیب. مچیدین اوزاق یاخینی اولماز. بیر مؤمون مچیده گئتمه یه نه قدر عذاب چکسه او قدر مچیدده قازانان ثوابلاری چوخالار. من اؤز ریضام ایله ایییرمی هیکتار یئریمین یاریم هیکتارین مچیده وئریرم. حلال خوش اولسون.»
قوجالارین بیری «چوخ گؤزل اسماعیل آغا. آما سنین یئرین داغ باشیندادی. بیز قوجالار نه جور اورا چیخا بیلریک؟»
اسماعیل آغا «حدیثده وار. بیر مؤمون نه قدر مچیده گئتمک اوچون تئز یولا چیخسا، او قدر مچیدده قازانان ثوابلاری چوخالار. صحابه لر ناماز وقتینه قالمیش مچیدین حیطینه توپلانیب، بیربیرلری ایله دانیشاردیلار. بیزده اؤجور ائله ریک. ناماز واقتینا بیر ساهات قالمیش یولا چیخیب، مچیده ساری گئدریک. بورداندا مچیده هئچ بیر کیلومئتیر ده یول یوخ. رمضاندا اوروج آغیز او داغین اوستونه چیخماغین کیم بیلیر نه قدر ثوابی وار. هله یئمه ییمیز ده هضم اولوب، بوتون نامازلاری قوش کیمی یونگول-یونگول قیلاریق. یئنه ده سیز بیلیرسیز. من ایسته میرم ثوابین چوخون آلام. بو ایشه بیرلیکده باشلامیشیق، ثوابی دا هامیمیزیندیر. من بونودا ساده جه آللاه ریضاسی اوچون ائدیرم.»
بوجور اولدو کی مؤمون اسماعیل آغا یئرینین یاریم هیکتارین مچیده باغیشلادی. چوخ-چوخ دا ثواب قازاندی. آدلیم اولدو. دالیسیجا «گؤر نه مؤمون آدامدی ها. یئرینین یاریم هیکتارین مچیده باغیشلاییب. بیر قیراندا پارا آلماییب. یوخ جانیم، بو دونیا آرادان گئتمیرسه بوجور آداملارین برکتینه دیر.» دئییردیلر.
داغین باشیندا مچیدین تیکمه سینه باشلادی. بیر آن دورمادی. هر یئره قاچدی، هر کیمه یالواردی، بیر ماشین قوم اوچون، اوچ کیسه سیمان اوچون نه ایشلر کی گؤرمه دی. بیرآز دیرک اوچون نه قدر دؤلت ایداره لرینه گئتدی. دمیر اوچون مه یه آز گئدیب، گلدی؟ یاخشی آما اوجوز اولان بنانی آز آختارمادی. اؤزو بیر فعله کیمی ایشله دی. قوم داشیدی، پالچیق جورله دی. دیرناقلاری آهک، گؤزلری گچ، قولاقلاری قوم ایله دولدو. محله ده کیمسه اسماعیل آغا کیمی اورکدن چالیشمادی. دمیرچی صالح آنجاق بیر شنبه صاباحی ایشله دی. باققال بیر گون چالیشدی آما سونرالار هامییا «آللاه قبول ائله سین ایکی گون ایشله دیم» دئدی. شوفئر جبار ساده جه دؤرد کیسه سیمانی اوسته چیخاتدی. اودا دئیینه-دئیینه. آما قهوه خانادا هئچ ده اؤجور دئمه دی. «آللاه قبول ائله سین، دؤرد کیسه سیمانی ثوابیندان اؤتور آپاردیم اوسته» دئدی. یوخ جانیم، یوخ. مؤمون اسماعیل آغادان چوخ ایشله ین اولمادی. یازیق ناخوش-ناخوش دا ایشله دی. نه جور گئتمه ییدی؟ ایش یاتاردی. اسماعیل آغا گئتمه سیدی اوستادا ایشله مزدی. اونون فعله سی اسماعیل آغا ایدی. او قوتسال یئرینه خرجینه ترینی ده قاتدی. آللاه اوندان راضی اولسون.
او اولماسایدی کیم ماللانین، آذان وئرنین سئچمه ایشی ایله ایلگیله نه جک ایدی؟ کیم آنکارایاجا گئده جک ایدی؟ همده ائله سسی گؤزل ماللا ایله آذان وئرن سئچمیشدی کی هئچ مچیدین میناره سینین اولماماسی بیلینمیردی. مچیدده اولان سس اوجالداندان او قدر ماللا ایله آذان دئینین سسی حزین-حزین، اوجا- اوجا گلیردی کی گل گؤره سن. بیر کیلومئتر اویانلیق محله دن سحر تئزدن هر نه قدر اوشاق یوخسا ناخوش اولورسا یئریندن قالخیب بو حزین سسی ائشیدیردیلر. ایلک مچیده گلن ایسه ده مؤمون اسماعیل آغا اولوردو. ماللا ایله آذان دئین بئله اوندان گئج گلیردی. بیر آچاردا اوندا اولدوغونا گؤره تئز گلیب، قاپیلاری آچیب، مچیدین حیطینده مؤمونلری گؤزله ییردی.
ایلک اؤنری باشماقچی حسن-دن گلدی. مؤمونلر بورایا گلیب، حیطده ییغیشیردیلار. بونون یایی وار، قیشی وار. بو اوزاقلیقدا مچیدین دیبینده بیر قهوه خانا تیکیلسیدی، مؤمونلر اورایا گئدیب، بیر چای ایچیب، دینجلسیدیلر نه اولاردی مه یر؟
مؤمون اسماعیل آغا هئچ باشماقچی حسن-ین اوره یین سیندیرارمی؟ اوردا بیر قهوه خانا تیکدی. آما مچید باشقا شئی، قهوه خانا باشقا شئی دیر. اسماعیل آغا مچیدی آللاه ریضاسی اوچون تیکدیرمیشدی آما قهوه خانا اؤجور دئییل دی. اونا گؤره قهوه خانانی کیرایه وئردی. اونون یانینداکی اوتاغیدا باشقا بیرینه باققال توکانی اولاراق کیرایه وئردی.
تام او سیرادا اسماعیل آغایا باشقا بیر اؤنری گلدی. کیملری دئییردیلر دؤلت اسماعیل آغادان ایسته میش، کیملری دئییرلر اسماعیل آغا اؤزو دؤلته دئمیش. هر حالدا اسماعیل آغا بیر هیکتار یئرینده ایلک اوخول تیکدیرمه یه باغیشلامیش.
اوخول بیر ایلده تیکیلدی. اسماعیل آغا همن اوخولون قاباغیندا بیر بازارچادا تیکدیردی. بالاجا توکانلار، درزی توکانی، سلمانی، قصاب توکانی و ساییر. قصاب توکانینا ان چوخ ماللا ایله آذان دئین سئویندیلر. چونکو دؤلت مچیدین حیطینده ایکی دانا اوتاق اونلار ایچین تیکدیرمیشدی.
بؤیوک آدام، اسماعیل آغا بلدیه یه ده اوتوبوس دوراغی باغیشلادی. همده اؤز خرجی ایله بؤیوک اوستو اؤرتولو بیر دوراق تیکدیردی. ایندی مچید وار، اوخول وار، او بئله اصناف وار، دوراق وار، اوتوبوس اولماسا اولورمو هئچ؟ محله دن اون کیشی گؤتوروب، بلدیه ایداره سینه آپاردی. بیرگون سونرا اسماعیل آغا مچیدینین و اسماعیل آغا اوخولونون قاباغینا بلدیه بیر اوتوبوس سالدی.
بیر آز سونرا بیر معمار اورایا گلیب، اسماعیل آغانین یئرینین قالانلاریندان بیر هیکتار ایسته دی. پارا ایسته سیدی پارا آپارتمان ایسته سیدی آپارتمان واحیدی وئره جکدی. اسماعیل آغا «بورا آبادلانسا منه هر زاددی. دونیا مالیندا گؤزوم یوخدور. دونیا مالی دونیادا قالاجاق. سکگیز آپارتمان واحیدی ، آلتی توکان ایسته سم منی گؤرر» دئدی. چکیش، بکیش، سونوندا اسماعیل آغا یئددی واحید، بئش توکانا راضی اولدو.
یئنه هئچ پارادا گؤزو اولمایان اسماعیل آغا، مدرسه نین بؤیرونده دؤرد قاتدا اولان دفتر یئرین هانسی پارا ایله اولسون، معمار وئرن یئددی آپارتمانی ساتیشدان پارا ایله تیکدی. بیرآزدا پول آز گلدی، ایسته مه یه-ایسته مه یه یئریندن ایکی هیکتار ساتدی. بئش ایل اؤنجه مئتری اللی لئره یه گئتمه ین یئرین، مئترین مین بئش یوز لئره یه ساتدی. نه دن عئیبی اولسون؟ مؤمون آدام تیجارت ائده بیلمز؟ حتتا بونا حدیثده وار! بو داغ باشیندا شهر نقشه سی ده چکمک اولایدی. نه یی اسکیک ایدی کی؟ یولو واریدی، برقی واریدی، اوخولو واریدی، بازاری واریدی، اوتوبوسو واریدی، تلفونو واریدی. کیمده؟ اسماعیل آغانین دفترینده. باغیشلایین دفترینده یوخ کی، مؤمونلرین صحابه لره تای ییغیشیب بیربیری ایله دانیشان یئرین کومودونون اوستونده اولان تلفون. چوخ دانیشدی بو تلفون. چوخ بازارلیق دانیشیقلاری اولدو بو تلفون ایله.
«حاج آغا، قبول ائت، اون آلتی واحید سنین.»
«اولماز. ایییرمی واحید وئره بیلسز، ائله صاباحدان گلیب ایشی باشلایا بیلرسیز.»
«بیلمیرم حاج آغا نه جور بونو سیزدن ایسته یه بیلریک آما اورا بیر سینامادا وورماق ایسته ییریک.»
«یوووخ اولماز!»
«سیز نیگران قالمایین. مچیددن اوزاق اولاجاق. سینامانی بیز تیکه جه ییک، فقط ایییرمی ایل بیزدن کیرا آلمایاجاقسان.»
«اولماز. اون بئش ایل کیرا آلمارام. اودا تلفوندا سسیزی سئودیییمه گؤره.»
«باری اون سکگیز ایل اولسون حاج آغا»
«بیر شرط ایله. سینامانین اوستونده تالاردا وورون. گنجلری ائولندیرمک دینیمیزده تأکید اولونوب. یالنیز اورا منیم اولاجاق. سیزه ربطی اولمایاجاق. اؤزوم کیرایه وئره جه یم.»
«او زامان ایییرمی ایلی قبول ائله یین حاج آغا.»
«گلین یاخیندان گؤروشک.»
ایکی قهوه خانا داها آچیلدی. آما ایکیسینده اسماعیل آغا اؤزو تیکدیردی. یئرین اوباشین چوخ بوش گؤروب، اؤزو آپارتمان تیکدیردی. آپارتمانین آلتین ماشین ساتان توکانی ائدیب، قاباغیندا ایسه بیر چشمه ووردو.
اون بئش ایلین ایچینده اون بئش قوروش پول ائتمه ین تپه دولدو. اسماعیل آغا یئرین مئترین ایکی مینه چیخارتدی. آلدیلار. حتتا بیر مئیخاناسیدا اولدو. اونو کیم تیکدیردی؟ مؤمون اسماعیل آغانین اوغلو. اسماعیل آغا نه اولدو؟ او هله گونده نامازیندا، نیازیندادیر!
“سون”
——–
(۱): مظفر ایزگو ۱۹۳۳-جو ایلده آدانادا (تورکیه‌‌ده) آنادان اولوب. بیر عؤمور یازیب، تورکجه اؤیرتمنی اولوبدور. امکلی اولاندان سونرا ایزمیر شهرینده یئرله شیب هله ده یازیر. یوزه یاخین رومان، گنجلیک رومانلاری، اؤیکو توپلویسو، اویونلار و طنز حیکایه توپلوسو ایشیق اوزو گؤروبدور. بو حیکایه اونون «دلی یه هر گون بایرام» کیتابیندان سئچیلیب. کیتابین ایلک باسیمی ۱۹۸۰-جی ایلده و ترجمه اوچون ایشله دیلن کیتاب اون اوچونجو باسیم، ۲۰۱۰-جو ایلده ایشیق اوزو گؤروب.
یک پاسخ
سلاملار
حیکایه چوخ ماراقلی دیر. یازی طرزی ده گؤزل دیر. قونوسودا فرقلی بیر قونو. آنجاق منجه تورکیه تورکجه سینده اولان یازیلاری، آذربایجان تورکجه سینده یازماغا “چئویرمه” یازماساق یاخشی دیر.
اللرینیزه ساغلیق.