آیاق اوسته اؤلولر
اسماعیل خرمی
بیرگون بیر اؤلونون یوخوسونون اوجوندان توتوب اوجوزلوغا دوشموشدوم. نه قدر چالیشدیم اؤزومو باهالاندیرا بیلمه‌دیم. سانکی اؤزومو بیر مئیوه و یا ات کیمی بیر باققال توکانیندا گؤروردوم. الی جئبینه گیرن منی پاکئتلره دولدوروب تره‌زییه آتمیشدیلار. عاییب اولماسین‌دییه پوللاریندا من ائله اؤزوم حسابلامیشدیم. چوخ اوجوزایدیم. بیرآز سئوینیردیم بو اوجوزلوقدان. اؤز اؤزومه دئییردیم:
– نئینک، قوی یازیق و یوخسول اؤلولرده بیر زاد آلا بیلسینلر.
آنجاق منیم اوجوز ساتیلماغیمدان اؤزوم اوتانیردیم.
– آی اؤلونون اؤلوم یوخوسو، منی یوخودا گؤروبسنسه اؤلو گؤزلرین آغریماسین. آخی بئله اولماز! من اؤلو سنی. منی تره‌زییه قویاندا سنه کیم اجازه وئردی منه قیمت قویاسان؟ بو قدرده چنه ویرماق اولار؟ گوناه سنی یوخودا گؤرنده. بئبئله آخماق آداملاری قویوب گرک سنین یوخونون اوجوندان یاپیشیدیم؟ بیردفعه لیک گئت اول قوی یوخولاریمیزدا، تکلیفین بیلسین.
دوزون خبر آلسانیز، هئچ بیلمیردیم اؤلو منی یوخودا گؤرموشدو و یا من اونو و بلکه ده من اؤزومده اؤلموشم! چاشیب قالمیشدیم. یادیما جلیل محمدقلی زاده‌نین اؤلولر پیئسی دوشور. شیخ نصرالله‌نین اؤلولری‌دیریلتمه ماجراسی. بیز حاضیرلانمامیش قیام قیامت اولارها؟ بو آرادا منه قارانلیق قالان بودورکی اگر من گؤردویوم اؤلودورسه اونو هانسی شیخ‌دیریلدیب؟دیریلدبسه بو زاماندا اونا ائو، ایش هاردان تاپاجاق؟ یوخ من اؤلویمسه بو یازینی نئجه یازا بیلیرم.دیز اوستو بیلگی سایاریم قاباغیمدا، بارماقلاریم دویمه‌لرین اوستونده، هله بعضا سهو یازدیغیم سؤزجوکلری یانیمدا دوروب یازیما باخان اوغلوم منه خاطیرلاتماسی، یازا یازا نئچه کره سو ایسته‌دییمی و یا تئلئفونا جواب وئردییمی، یادیما سالیرام. او دونیادا بیلدییمه گؤرا نه بیلگی سایار وار نه تئلئفون نه ده بونلاری یازماغا احتیاج.
بونا گؤرا قراره گلدیم او اؤلونو، بیرده تاپیب گئرچه‌یی اؤزوندن اؤرگه‌شیم. هر نه دن اؤنجه مزارلیغا باش ویرمالییام آغ مزار،آغ مزار شهرین قوتاراجاغیندا بیر تپه اوسته آرازا یاخین، دؤره‌سی آغاجلارا بورونموش یئرده قرار تاپیب. بورا مزارلیق اولماسایدی‌دینجه‌لمه‌یه جان وئرردی. باش داشلاری اوخویا اوخویا گئدیرم. من بیلن داشلارین چوخونون اوستون سهو یازمیشدیلار، یادا قوجالارلا گنجلرین یئرین سهو سالمیشدیلار. یاش باخیمیندان واقتسیز کؤچنلر چوخ ایدیلار. بوگون بیلمه‌دیم نه گون ایدی آنجاق بیر اؤلونوده تاپما بیلمه‌دیم. منیم طرفیمدن سورغو سوالا توتولماقدان‌دییه‌سن قورخموشدولار! یادا بوندان یاخشی مزارلیق تاپیب بورالاردان گئتمیشدیلر! بلکه ده اولار کوچه- کوچه دوشوب منی آختاریرمیشلار!دییه‌سن دوننه قاییتمالی اولاجام، البته اگر دونن وارسا! دوننه گئتمه‌یینده یولون آغیللی باشلی بیلمیردیم. دانیشدیغیم ماجرا نئچه گون، نئچه ایل، نئچه عصیرلر اونجه باش وئریبسه؟ اوندا پیس گونه قالدیم! هانسی گونون هانسی گئجه‌نین و ایللرین اته‌ییندن یاپیشیم منه یاردیم ائتسینلر! تاریخی اوخوماغا ماراقلی دا اولسام، دقیق هاراسیندان باشلاماغیم بیر آز چتین اولاردی. بو آغ مزاردادا چتین بیر نفر تاپا بیلرم کی تاریخی یاخشی اوخوسون! بلکه بیریندن سوروشام؟ کیمدن سورسام دقیق ایسته‌دیمه چاتا بیلرم؟ یاشلی آداملارین چوخو آلزایمئر ایچینده، گنجلریمیزینده دونن ناهارا نه یئدیگی یادلارینا گلمیر. یاخچیسی بودورکی، مزار قازان قادینا، هه دوز ائشیتدینیز قادین، منده سیز قدر تعجوبلندیم، تاپشیردیم کی یوخوما گلن اؤلونو و یاخود منی یوخوسوندا گؤرن اؤلونو، و یا منیم اؤلومومو گؤرسن، اونا‌دییه‌رسن صاباحلاری، شهرین یوخاری باشیندا یئرلشن کاج پارکیندا ساعات بئشده منه چایا قوناقسان.
گئجه‌نی بیر جور بیر تهر سحره یئتیردیم، عزیز و حورمتلی اؤلو قارداشدا یوخوما تشریف گتیرمه‌دی. منی ده دییه‌سن یوخوسوندا گؤرن اولمادی. بو یوخو، یا هر نه، ایکی باشلی بیر ایشه اوخشایردی. دئییرم بلکه او گؤردویون منده گؤره بیلرم.
بوگون، دوننکی گونون صاباحی گلیب چاتمیشدی. ساعات بئشه آز قالیردی. تلم تله‌سیک اؤزومو کاج پارکینا چاتدیردیم. دینج یئر یوخ ایدی. پارکدا لات لوت جوانلار فیرلانیب پارکا گلن قیزلارا قادینلارا و حتی یاشلی آداملارا ساتاشیردیلار. ایکی ایشسیز جاوان اوغلان نم نه اوسته ساواشیردیلار. پولیسلر کناردان باخیب هئچ نه ائتمیردیلر. من پولیسلره سؤیله‌دیکده کی ندن قاریشماییرسینیز! دئدیلر: هله جنایت باش وئرمه‌ییب. تعجوبلنسمده منیم الیمدن بیر ایش گلمه‌ییردی. پولیسله چوخ آغیز آغیزا وئرمه‌سم یاخشیدی، بیلر کی من اؤلو آختاریرام. بیردن اؤنون قاتیلی کیمی اؤزومو توتسالار نئجه؟ بیرده منه نه! بو قالماقالدا هئچ اؤزومو آختاریب تاپا بیلیرم می؟ آستاجا اونلارین یانیندان ایزداهاملی بیر یئره سوزولدوم. بیر قاریشقا کیمی اؤزومو جاماعاتین ایچینده ایتیردیم. اللی آتمیش نفره یاخین پارکین بو طرفینده بیر آغایا قولاق آسیردیلار. هله یوخوما گیرن اؤلودن خبر یوخ ایدی. دئدیم اؤلو گلینجه گؤروم ندن دانیشیرلار؟
– من سیزه سؤز وئریرم گله‌جه‌یینیزی تام ایسته‌دینیز کیمی دوزلده‌جم. آزادلیق سیزه فدا اولسون. اونون کیلوسو نئچه‌دی ؟ مال دولت سیزه قوربان. بو قدر نئفتیمیز، یئر آلتی معدنیمیز، اکین تارلالاریمیز، کارخانالاریمیز و نلر نلریمیز وار.
سؤزه قولاق آسانلار گوروتولو سسلرله باشلادیلار ال چالماغا، فیت چالماغا. جاماعتین ایچیندن کؤک بیر کیشی‌دیله گلدی.
– آی باجی قارداشلار آخی محرمچیلیک‌دی، عاییبلار اولسون. مگر بیلمیرسیز کی ال چالماق حارامدیر؟ هئچ اولماسا بو قادینلاردان اوتانین! لوطفا صلوات دئیین!
صلواتین سسی مندن اوزاقلاشیردی، یولومو الیمه آلیب اؤلو دوستومو آختارماغا داوام ائدیردیم. داها دوزون دئسم، آختاریش داوام ائدیردی. بلکه اؤلوده منی آختاریر.
دؤرد بئش گنجه‌جیک پارکین داریسقال بیر بوجاغیندا بوزوشوب اوتورموشدولار. ایچگیلی کیمی نظره گلیردیلر. گیزلی- گیزلی قارا بیر پاکئتین ایچیندن بیر شوشه‌دن سوزوردولر. آغ الکولون شیشه‌سی کناردان بللی ایدی. دالبادالا ساغلیق دئمکلرین ائشیدیردیم.
– بونو قالدیریرام ایشسیزلیین محوینه!
– بونو ایچیرم پولسوزلوغون آرادان قالدیلیرماغینا!
– منده آرتیریرام سیزین ساغلیغینیزا!
تئز- تئز الیمی جئبیمه آپاریب، پوللاریمی یوخلاییردیم. نارکامانلار، جئبگیرلر و خوشا گلمه‌ین آدام چوخ ایدی. دیلنچیلرینده پارکا گلیش واقتیدی.
داریخماغا باشلامیشدیم. بیزیم اؤلودن هله خبر یوخ ایدی. گؤزله‌مه‌یه مجبور ایدیم. بیردن مزار قازان قادین، منیم سیفاریشیمی اؤلویه چاتدیرماز ها؟. یوخ اولا بیلمز. من اونا حؤرمت اولاراق بیر گؤزده ویرمیشدیم. اونوندا خوشونا گلدیکده گولومسه‌میشدی و منه امین اول!- دییه سؤز وئرمیشدی.
کاج پارکین اویونجاقلار بؤلومونه گیرمه‌دن دالدا یئرده چایخانایا بنزر بیر یئر واریدی. هر یئر یئمک و ایچمک تؤرتوکونتوسوایله دولو ایدی. ماسا اوستو، ماسا آلتی و حتی قاب قاباجلارین ایچی. زیبیل قابی او قدر دولوب داشمیشدیر کی آیاق توتوب یئرییردی. ایچه‌ریده بیر تره‌زی ده واریدی. دوزو بونو گؤردوکده دیسکیندیم. گؤره‌سن نیه لازیم ایمیش؟
دییه‌سن چایخانانین آرخا باغچاسینداکی یالنیز اوتوران اسکلت منیم آختاردیغیم اؤلودور. قابیرغاسی سینمیش، باشینین و اوره‌یینین ایچینده بیر بالاجا دلیگ واریدی. بو تاییندان باخاندا اوتایی گؤرمک اولوردو. قاباق طرفی آرخا طرفدن بیرآز داریسقال ایدی. آغ تاختایا اوخشار بدن سانکی اؤزونو ماسا اوسته زورلا ساخلاییردی. انگینین تاققیلدیسی ایکی مئتیر کناردا ائشیدیلیردی. چوخ دانیشان آداما اوخشاییردی. یاخشی کی هامی اونو گؤرموردو، یوخسا هامی باش گؤتوروب قاچاردی. اؤزومو اونا یاخینلاشدیم؛ سلام وئردیم جواب یئرینه قیزقینلیقلا منه قیشقیردی:
من بیلمیرم سیزلر اؤزونوزو نه حساب ائدیرسینیز؟ هاچان آدام اولاجاقسیز؟ ائله بئله بئله ایشلرینیزه گؤرا دونیانیز دوزلمیرکی دوزلمیر.
– آی اؤلو قارداش آخی نه اولوب؟ من سنه نه پیسلیک ائله‌میشم ؟
– اوتانمیر هله دئییر نه پیسلیک ائله‌میشم. نئچه گوندور من بوردا تک اوتوروب سنی گؤزله‌ییرم. قرار قویورسان واقتیندا گلمیرسن. سن بیلیرسن کی او قرار گونوندن نئچه گون کئچیر؟
تام چاشیب قالمیشدیم من بیلن او گون ائله بوگون ایدی. آنجاق اؤلو افندی دقیق گونلری منه سایاندان سونرا باشا دوشدوم سهو ائله‌میشم. دئمه پارکدا سایدیلادیغیم حادیثه‌لرین هره‌سینده بیر گون قالمیشام. آنجاق بونلار سهوا” ده اولسا اولاجایمیش. اولاجاغا چاره یوخ ایمیش. عزیز و حؤرمتلی و وقت‌شناس اؤلودن اولدوقجا عذور دیله‌دیم. تانری‌یا شوکور کی بیزیم دیریلر کیمی چوخ عینادکار دئییلمیش. دوز واقتیندا گلیب منی نئچه گون گؤزله‌ییب و عوذرومو قبول ائله‌دی. آتا باباسینا الله رحمت ائله‌سین. اؤلوده بیرآز ساکیتلشدی و دانیشیغینا داوام وئردی.
– هئچ بیرینیز واقت وعده بیلمیرسینیز. سن گلینجه بیر ایل بوندان سونرا یارانان بیر نفرین سوروسونا جواب وئردیم. بیری واقتیندان تئز گلیر، بیری واقتیندا گلمیر! سن بویور. مندن نه ایسته‌ییرسن؟
– اؤلو قارداش، دوزون خبر آلسان من چاشیب قالمیشام. بیلمیرم یوخو ایدی نه ایدی. اوگون من باققال توکانیندا اولاندا سن منی باققالدان آلدین آپاردین ائوه. داها قالانی دا یادیمدا دئییل.
– هاه ها ها ها ها . ائله بو؟ آ کیشی سنین کیمی‌لرین گونده مینین آلیرلاردا، ساتیرلاردا، کسیب اتینده یئیرلر. نه تاریخ اوخویورسان، نه ده اوخودوغون و یا گؤردویون یادیندا قالیر. تکی اون ایل دالا قاییدسانیز بیلرسینیز کی نلر باش وئریب، اوندان درس آلیب حیاتینیزی سوررسینیز.
– آی اؤلو دوستوم بو نئجه باش وئریر؟ بیز کیمه نه ائله‌میشیک ؟
– منله بونون ایلگیسی یوخدو، جوابیندا بیلمیرم. بو حیاتی سیز اؤزونوز قوروبسوز. هامینیز بیر بیرینیزین تاییسیز. بیرینیز آدام اؤلدورور، بیرینیز یالان دانیشیر، بیرینیز اؤز وظیفه‌سینی یئرینه یئتیرمیر. او بیریسی بوش بوغازلیق ائدیر و الا ماشالله.
کیشینین اوغلو ائله دانیشیر کی دئییرسن بلکه اؤزو دیری اولماییب! لاپ اوللدن اؤلمک اولماز من بیلن!
– دیری واقتیندا سن ده الیندن گلنی ائدیب قویمایایدین دونیامیز کیرلنه. اؤلوسن گئت اؤلولویونه. یوخ سن اؤلوبسنسه، اؤلو – اؤلو اؤلولرین یوخوسونا اؤزون گیر. هئچ اولماسا اؤلولر سنی گؤروب یوخودا اؤزلرینی سنه تای ائدسینلر، یعنی یوخولاریندا بیلسینلر.
دوزو بو اؤلونون جسارتی منی تعجوبلندیردی. پاه آتونان، بعضی جاساراتلی اؤلولر اؤلمکدنده قورخمورلار. اؤلو اولاراق قالیرلار.
– نه ایسه نه؟ آی اؤلو قارداش آخی منه جواب وئرمه‌دین من کیمم؟
– باخ آی آغا، بو پارکا گؤز ساللا. گؤر نه قدر اؤلو گؤرورسن؟ سن ده اولارین بیری. آیاق اوسته اؤلولر گؤرمه‌یبسن مگر؟
اؤلو دوستومون سؤزو هله بیتمه‌میشدی پارکدان شاککا شاک سسی قولاقلاری دولدوردو. اونو توت، بونو ویر، او قاچدی، بو ییخلدی کیمی، سؤزلر هر یانی بوروموشدو. اؤلو افندی دالینا باخمادان مزارلیغا دوغرو گؤتورولموشدو. سونوندادا من آخیر بیلمه‌دیم اؤلو اؤلموشدو؟دیری اؤلموشدو؟ اؤلو‌دیریلمیشدی؟ و یا‌دیری‌دیریلمیشدی؟ هر نه باش وئرمیشدیرسه، وئرمیشدی. پارکدان چیخاندا چایچینین تره‌زیسی گؤزومدن چیخمیردی. بیر گؤزو ائنیب، بیر گؤزو قالخیردی. ایلان بوغازی کیمی گؤزلردن قاباغا اوزانان دیمدیکلر آز قالیردیلار بیر بیرینی یئسینلر. آنجاق آیری آیری قفسلرده ساخلانیلان آصلان کیمی اللری بیربیرینه چاتماییردی.
