آدسیزین آد قویما گونو
مرتضی مجدفر
اوغلو دونیایا گؤز آچان کیمی، اونا سیجیللی آلماق فیکرینه دوشدو. اوشاق، اوغلان ایدی و اوشاق اولمادان اونون آدینی «ائلدار» قویموشدو.
اوشاغین آتاسی، اوشاق اوچ گونلوک اولان گونو «ثبت-ی احوال» ایداره‌سینه ساری یوللاندی. ثبت-ی احوال ایداره‌سی‌نین مأمورلاری «ائلدار» آدینی تانیمیردیلار و اوشاغین آتاسی اونلارلا چکیش- برکیش‌ده ایدی. سیجیللی وئرن مأمور دئییردی «آد قحط‌لییی دئییل کی، آدین دییش. نه چوخ آد…» و اوشاغین آتاسی دا دلیل‌لر گتیره‌رک، قبول ائتمیردی. مأمور دئییردی: «ائلدار… ائلدار… دوغرودان ائلدار نه دئمک‌دیر؟» و آتا ایسه ایضاح ائدیردی.
دؤرد گون سحردن آخشاما قده‌ر ثبت-ی احوال ایداره‌سینده بو اوتاقدان او اوتاغا یوللانیلدی و نهایت قرار اولدو ثبت-ی احوال-ی مرکزله مکتوب‌لاشسین و بو حاقدا «استعلام» ائتسین.
ایییرمی یئددی گون «ائلدار»ین آدی اوشاق ایدی. بؤیوک ننه ایسه، قیز نوه‌لری ایله قاریشماسین دئیه، اوشاغا «اوغلان اوشاغی» دئییردی.
«ائلدار»ین آتاسی ایییرمی سکگیزینجی گون، سحر، ساعآت سکگیزی سکگیز دقیقه کئچنده ثبت-ی احوال ایداره‌سی‌نین ایشچی‌لری آغیزالما بساط‌لارینی دؤشه‌دیکلری زامان، ایچری گیردی. اورادا ایشله‌ین‌لر یاخود هامان قلین‌آلتی یئیه‌نلر بیرلیکده گوله‌رک دئدیلر: «ائلدارین آتاسی گلدی…» و سونرا دئمک ایداره نین مسئولو مرکزدن گلن مکتوبو اوخودو و دئدی: «مرکزدن دئییبلر بو آد، آدلار کیتابیندا یوخدور و ائلدار آدینا سیجیللی وئره بیلمه‌ریک. آنجاق مکتوبون سونوندا یازیبلار سیزین اعتراض حاققینیز دا محفوظ‌دور و الده اولدوغونوز مدرک‌لرله برابر، بیر داها ائلدار آدینی ایسته‌یه بیلرسینیز».
اوشاغین آتاسی، ائوده ده چتین‌لیکله اوز- اوزه ایدی. هره اوشاغا بیر آد وئریردی و چوخلاری ایسه اونو بو مخمسه‌دن قورتارماق ایسته‌ییردیلر. آنجاق او، بو آجی و تیکانلی سؤزلری قیرخینجی گون قورتارانا قده‌ر دینله‌دی و هئچ نه دئمه دی.
قیرخ بیرینجی گون، ثبت-ی احوال ایداره‌سینه ساری یولا دوشدو. اؤز- اوزونه بئله دوشونوردو کی، «قیرخ بیر مقدس عدددیر و یقین بو گون اوشاغا سیجیللی آلاجاقدیر… و نه یاخشی کی، سیجیللی‌سی اولسون».
ثبت-ی احوال ایداره‌سی همیشه‌کی کیمی شولوق ایدی. آنجاق اونو هامی، خصوصیله ایداره نین رییسی تانیردی و یوزلرجه موراجیعه ائده نین آراسیندان اونو سئچمک مومکون ایدی. رییس، خوش باخیش و گولر اوزله ائلدارین آتاسینی قارشیلادی و دئدی: «زحمت‌لرینیز نتیجه وئردی و داها بوندان سونرا هر کس بیزدن ائلدار آدی ایسته‌سه، هئچ بیر موشکول اولمادان بو آدی اونا وئره بیله‌ریک».
ائلدارین آتاسی سئویندی و رییس‌دن تشککور ائتدی. ثبت-ی احوال رییسی دئدی: «ائلدار آدی ایله موافقت ائدیبلر. آنجاق دئییبلر «ائلدار» گرک «الدار» یازیلسین. و الی ایله میزین اوستونده «ائلدار» و «الدار» کلمه لری‌نین ایملاسینی یازدی.
ائلدارین جانا گلمیش آتاسی اونلاردان ایسته‌دی، آدین دوز اوخونماسی اوچون لااقل «اِلدار» یازسینلار و نهایت ثبت-ی احوالین یئنی‌دن مرکزله مکتوب‌لاشماسی قورخوسوندان «الدار» آدینا راضی‌لاشدی و اوغلو آدلاندی.
او گئجه، ائلدارین آدقویما قوناقلیغی اوچ آیدان سونرا قورولدو و ائلدارین آتاسی، ماجرانی بیرینجی گوندن بو گونه قده‌ر ایضاح ائتدی و نهایت دئدی: «بیز اوشاغین آدینی سسله‌یه‌جه‌ییک، یازاندا ایسه هامی‌میز بیلیریک «الدار» هامان «ائلدار»دیر».
یئددی ایل، او گونلردن کئچمیش ایدی. «ائلدار» یاخود «الدار» بیرینجی کیلاسی یاریلارا چاتدیرمیشدیر. آذر آیی‌نین سویوق گونلری گلیب چاتمیش، الیفبا اؤیرنمه‌سی‌نین چتین گونلری ائلداری، اونون آتاسینی و آناسینی جانا گتیرمیشدیر. چاتیشمازلیق‌لار، حددن آرتیق گؤزه چارپیردی. کئچن یئددی ایلده ائلدارین آتا- آناسی ائوده اونونلا آنا دیلینده دانیشمیشلار و بئش- آلتی یاشیندان جیزما- قارا بیر زادلار کاغیذا یازدیغی زامان «ائلدار» کلمه‌سینی ده، ائله همزه ایله اویرنمیش و یازماغا باشلامیشدیر. بوندان علاوه، ائله و نئچه آیین ایچینده، هردن بیر معللیم و ناظیم لر اونو غلط تلفّوظ‌لرله سؤیله‌میشلر.
بیرینجی کیلاس سونا چاتمیش، ایکینجی، اوچونجو و دؤردونجو صینیف‌لر ده گلیب کئچمیشدیر و چاتیشمازلیق‌لار هله ده داوام ائتمیش، ائلداری، هم ده اونون آتا- آناسینی بئزیکدیرمیشدیر. داها ائلدار، اؤز آدینی الدار یازیردی و اوّل‌لرده کی کیمی «اِلدار» یازدیغیندان دا ال چکمیشدیر.
ائلدار، اون یاشیندا اولموشدور و نئچه گوندن سونرا اونون بیر باجی‌سی و یا قارداشی دونیایا گؤز آچاجاق ایدی.
ائلدارین آتاسی بو دؤنه اوشاغین آدی حاققیندا قاباقجادان هئچ نه فیکره دالمامیشدی. ائلدار، کیچیک اولاندا، اونون باجی‌سی اولدوقدا، آدینی «نیگار» و قارداشی اولدوقدا، آدینی «یاشار» قویاجاغینی چوخ دوشونموشدو. آنجاق بو دونه، «نیگار» ایله «ائلدار» و «یاشار» ایله «ائلدار» آراسیندا قافیه دوزلتمک فیکرینده دئییلدی و هامی‌دان چوخ اوشاغین و آناسی‌نین سالیم اولماسی اونون فیکرینی مشغول ائتمیشدی.
نهایت، اوشاق دونیایا گؤز آچدی و ائلدارین قارداشی، اونو و اونلارین عایله‌سینی سئویندیردی. اوشاق، سون درجه‌ده سئومه لی و گؤزل ایدی. قار توک- باشی، گؤی گؤزلری اونون برابر نسبت‌له آتا- آناسیندان سهم آپاردیغینی گؤستریردی.
اوشاغین اوچ گونو قورتارمامیش، آتاسی ثبت-ی احوال ایداره‌سینه ساری یوللاندی. مأمورلاردان هئچ بیری داها اونو تانیمیردیلار. قصدینی اونلارا سؤیله‌دی. مأمورلار ایسه اوشاغین آدینی سوروشدولار. ائلدارین آتاسی دئدی: «هئچ بیر مشخّص آد دالینجا دئییلم؛ لوطفن آد کیتابچانیزی منه وئرین».
کیتابچانی آلدی و حافیظ یا فضولی دیوان‌لاریندان فال توتدوغوموز کیمی، وئرد کیمی بیر زادلار اوخویوب، کیتابی آچدی. «پ» صحیفه‌سی گلمیشدی. اورادان «پیام» آدینی سئچدی و مأمورا سؤیله‌دی: «لوطفن، یازین پیام».
پیام و ائلدارگیلین سوی آدلاری، واختیله بؤیوک دده‌لری تاجیر اولدوغونا گؤره، هم ده بؤیوک دده لری‌نین بیر قیسا مدت «بازرگان» شهرینده یاشادیغی اوچون «بازرگانی» ایدی. «ائلدار بازرگانی»، «پیام بازرگانی».
پیام، هئچ بیر موشکول اولمادان بؤیودو. چونکی، هم سالم اوشاق ایدی، هم ده اونون آدی اونا هئچ بیر چتین‌لیک یاراتمامیشدیر. آتا- آناسی دا راحات ایدیلر. آدی‌نین یازماسی دا، اوخوماسی دا بیر چتین‌لیکله اوز- اوزه دورموردو.
پیام ابتدایی دؤورونو قورتاردی و راهنمایی کیلاس‌لارینی باشلادی. ائلدار نئچه ایل قاباق دیپلوم آلمیشدی و ائلدارین نئجه اوخونوب، یازیلماسی، داها اونون اوچون عادی اولموشدور. آنجاق پیامین آغیر گونلری، راهنمایی کیلاس‌لاریندا اولان یئنی‌یئتمه‌لرین شوخلوق‌لاری اوزره، باشلانماقدا ایدی. اونون آدی و سوی آدی اوشاقلار اوچون ایلنجه یاراتمیشدیر. «پیام بازرگانی» آدی کیلاسدا سسله‌نن زامان حتمن اوشاقلارین طرفیندن بئله- بئله سوزلر ائشیدیلیردی: «صاایران- هر روز بهتر از دیروز، اشی‌مشی طلایی، هر سیاهی پارسی‌کولا نمیشه، پاک یادت نره، بوتان- انتخابی مطمئن، گالینا بلانکا- قل‌قل…» و پیام هر بیر واخت، اوشاقلارین آتماجالاریندان چتین لیکده ایدی. بو آرادا، ائلدارلا پیامین آتاسی، اؤزونو دانلایارکن آدقویما مراسیمینده کیمین تقصیرچی اولدوغوندان دانیشمیردی. او، کئچمیش ایییرمی ایکی ایلین جریان‌لارین بیر- بیر آراییر و اوز اوشاقلاری‌نین ایتمیش آدلارینی آختاریردی. او، هم ده آتاسیندان، بو عایله‌نین سوی آدینی «بازرگانی» قویماق اوچون آجیقلی ایدی. ائلدار و پیامین آتاسی هوویتی تالانمیش بیر اینسان ایدی. او «آدسیز بازرگانی» آدلی بیر کیشی ایدی.
ائلدارین آتاسی بئش- آلتی گونلوک مؤهلت ایسته‌دی. ایداره‌نین مسئولو دئدی «ایسته‌دییین قده‌ر دؤزه بیلرسن… آنجاق اوشاغی شیناسنامه‌سیز قویما، هوویت‌سیز آدامین باشینا مین بیر اویون گلر… گل بو کیتابین ایچیندن اوشاغینا بیر آد سئچ، قوی اوشاغین آدلانسین…».
ائلدارین آتاسی، سؤزونون اوستونده ایدی. او دا ثبت-ی احوال ایداره‌سی‌نین ایشچی‌ری کیمی، ایداره ایشچی‌سی ایدی. ائلدارین سیجیللی‌سینی آلماق اوچون دفه‌لرله ایداره‌دن مرخص‌چیلیک آلمیشدی و ایداره‌لری‌نین مودیری اونون الیندن زارا گلمیشدی. بو بیر- ایکی ساعآتلیق مرخص‌چیلیک‌لری، دئمک ائلدارین آتاسی‌نین بیر ایل لیک مرخص‌چیلیک‌لرینی آرادان آپارمیشدی.
اوشاغین آتاسی یورولموشدو، آنجاق اوزدن گئتمه‌میشدیر. اونا گؤره یئنه ایداره‌سی‌نین رییسیندن ایسته‌میشدی نهایت، بیر- ایکی گون ده اونا یاردیم‌چیلیق ائتسین. سونرا ایشین- گوجون بوراخمیش و شهرین بوتون کیتاب ساتان دوکانلارینی دولانماغا باشلامیشدی. نتیجه مثبت ایدی. اوچ کیتاب الده ائتمیشدی: «آذربایجان دیلینده اوشاق آدلاری»، «تورکجه اینسان آدلاری» و «آدلار و دادلار». هم ده تورکو دیلینده چیخان نشریه‌لرین بیر- ایکی‌سینده اوچ- دؤرد مقاله‌لره راست گلمیشدیر. هامی‌سیندا دا «ائلدار» آدی، معناسی‌نین ایضاحی ایله قئید اولونموشدور. اوشاغین آتاسی بو کیتابی و نشریه‌لری تاپماق اوچون بئش گون چالیشمیشدی.
کیتابلاری، نشریه‌لرله بیرلیکده، بیر ایداری مکتوب‌لا برابر، شهرین ثبت-ی احوال ایداره‌سینه تحویل وئردی و مکتوبون دفترده ثبت اولونما نومره‌سینی آلدی. نومره‌نین آلتیندا یازیلان تاریخه باخدی. بو گون «ائلدار» قیرخ گونلوک اولموشدو: قیرخ گون هوویت‌سیز.
ثبت-ی احوال ایداره‌سی‌نین مأمورلاری بو دؤنه گولمه‌دیلر و چوخ عصبانیت‌له، اونون ثبت اولونموش مکتوبونو، کیتابلار و نشریه‌لر ایله برابر آلدیلار و دئدیلر: «مرکزله مکتوب‌لاشمالی‌ییق و لاپ آزی قیرخ گون چکه‌جکدیر».
2 پاسخ
عجب باشی بلالییمیش!!!
منیم ده عمه مین اوغلونو اوغلو اولاندا بوجور بیر وضعه قامیشدیی . ایستیر دی اوغلونو آدین قویسون ولکان آما قبول المیردیلر بو بیول عوضین چی سیزین حکایه زین آتاسی کیمین گدسین الشسین داوا سالمیشدی . اوچ دود گون اله گدی داوا سالدی آخیردهده ورمدیلر. آأی عوض لدی الدی اختای
سلاملار
بو آنلاملی حیکایه نی نئچه ایل بوندان قاباق اختر نشریه سینده اوخوموشدم. دوغرودان دا چوخ مهم بیر موضوع یا اشاره اولونوب. تاسف ایله یا هر تورکجه آدی قویماق اولمور یادا تورکجه آدلارینین بعضی سینی دوز یازمیرلار.
سئوین=سوین
ائلدار=الدار
ائلیار=ایلیار
و….