یازیلمایان روْمانلار- ایکینجی بؤلوم- بیرینجی حیصه-
مرتضی مجدفر
یعقوب‌آغانین یانیندان ائوه قاییتدیم. نوروز گونلری اوْلدوغونا گؤره، تهران چوْخ سس- سمیرسیز و ماشینلارین گل- گئت‌‌‌لری ترافیک‌سیز ایدی. هم ده اداری ایشلرین آزالدیغی و اؤزوم اوْیان- بوْیانا گئتمک مجبوریتینده اوْلمادیغیم اوچون، عادی گونلر کیمی پوْزغون و یوْرغون دگیلدیم. من تهرانین بایرام گونلرینی چوْخ سئویرم. عادی گونلرده گئدیب- قایتیماغی ایکی ساعات واخت توُتان بیر یوْلو، راحاتجاسینا یاریم ساعاتدا گئدیب- گلمک اوْلور.
یعقوب‌آغانین «روْمان یازین» سؤزو، منی فیکره سالمیشدی. هم ده اوْنون مجوز آلماق حاققیندا وئردیگی اوره‌ک- دیره‌ک‌لر، ذهنیمده اوْلان روْمان طرحلریمی بیر داها جانلاندیرمیشدی. یعقوب‌آغایا دئدیییم کیمی، کئچمیش ایللرده، نئچه روْمانین طرحینی و حتی کاراکترلرین تانیتیمی و ایلگی‌لیکلرینی حاضیرلاییب، اوْنلارین یازماسینا جان آتمیشام. اوْنلارین بیر نئچه‌سینی ده باشلاییب، بعضی فصیل‌لرین یازمیشام. یازیچی، ایللک اؤنجه اؤز دوُیغو و ایستکلرینه خاطیر یازسادا، اوْخوجوسو ایله یاشاییر. یازیلیب، اوْخولمایان یازیلار، ائله‌بیل یازیب- یارانمامیشدیر. یازیلاریمین چاپ اوْلوب، یایینلانماسی هر بیر زامان منه ماراقلی اوْلموشدور. هئچ بیر واخت گؤرمه‌دیییم بیر اوْخوجونون نظرینی، اینترنت واسیطه‌سی یاداکی مطبوعاتدا اوْخودوقدا، فرحلنیر و سئوینیرم کی یازیلاریم اوْخوجولاریما ایلگی قوُروب و اوْخونماقدادیر. حتی بیر اوْخوجومدان تنفید آلدیقدا، داها آرتیق سئوینیرم. تنقید ائدن اوْخوجو، یقین کی دقتلی اوْخوجو دور. بئله بیر حالدا، یازیب- یارادیب، اؤز کیتابخانامدا در- دفتریمین آراسیندا ساخلادیغیم و ایشیق اوزو گؤرمه‌ین یازیلار، دوْغروداندا کی ائله‌بیل یازیب- یارانمامیشلار.
یعقوب‌آغانین یانیندان ائوه دؤندوکدن، طرحلریمین آراسیندان هامیدان چوْخ «تبریز- ۲۱۵۰» آدلی روْمانیم فیکریمی بوروموشدو. بوُ روْمانین طرحینی نئچه ایل قاباق یازدیم. روْمان ۲۱۵۰- نجی میلادی ایلینه عاییددیر و حادثه‌لری تبریز شهرینده اوز وئریر. ژانر باخیمیندان دا علمی- تخیلی روْمانلار بؤلومونه داخیل اوْلور. بوُ روْمانین طرحینی، هم ده اؤن بؤلومدن، بئش- آلتی بؤلومونو کامیل صورتده یازمیشام. یعقوب‌آغا، «روْمان یازین» دئدیکده، ایللک دؤنه بوُ روْمان یادیما دوشدو.
کیتابخانامین آشاغیداکی کمدلاری‌نین بیرینین ایچیندن «تبریز- ۲۱۵۰» روْمانی‌نین پوُشه‌سینی ائشییه چیخارتدیم. پوُشه‌نی آچدیقدا، ایلکجه کاغاذ اوسته کاراکترلرین آدی، مشخصاتی، ایلگی‌لیکلری و روْمانین طرحی و فصیل‌لرین نئجه بؤلوندوکلری گؤزه چارپدی. سوْنرا صحیفه‌لری واراقلادیم و گؤز ایشله‌دیکجه آغ کاغاذلارین اوستونده قارا، یاشیل و گؤی قلم‌لرله یازدیغیم یازیلاریمی گؤردوم: «دئمک بیر نئچه گون ده ایشله‌سئیدیم، سوْنا چاتاجاقمیش بوُ روْمان!»
قوُرتارماق حالیندا اوْلان بیر روْمانی باشینا بوُراخدیغیم اوچون، اؤزومو دانلادیم. سوْنرا «بیرینجی فصیلی تایپ ائدیم، یعقوب‌آغانین یانینا آپاریم»دئیه، اؤزومو حاضیرلادیم.
بایرام گونلری ائولره گئت- گل اوْلور. بایرام گؤروشلری، بیزیم گؤزل عنعنه‌لریمیز دیر و اوْنلاری یاددان چیخارتماق یقین کی یاخشی اوْلماز.
آخشام باشی، گئجه ساعات اوْن‌بیره قَدَر گلیب- گئده‌نیمیز وار. من و عائله‌م، فامئللر آراسیندا اوْرتاداییق. دئمک نه آغ ساققالیق، نه ده لاپ جاوان و یئنی قوُرولموش عائیله. ائله اوْنا گؤره، بایرام گونلری تبریزه و یا باشقا یئرلره سفره گئتمه‌دیییمز حالدا، بیزیم بیرینجی گونلر گؤروشوموزه گله‌نیمیز چوْخ آز اوْلار و عمومیتله بیز- من، حیات یوْلداشیم و ایکی بالا و بؤیوک قیزلاریم – بؤیوکلرین گؤروشونه گئتمه‌لی‌ییک.
«تبریز- ۲۱۵۰» روْمانی‌نین بیرینجی فصلینی تایپا باشلاماغیم، قوْناقلار گئدندن سوْنرا، گئجه ساعات اوْن‌ایکی‌یه چکدی. بیرینجی فصلی، سحر هاوا ایشیقلانانا کیمی تایپ ائتدیم. سوْنرا قاییدیب، بیر داها متنی اوْخودوم و یالنیش تایپ ائتدیگیم بعضی کلمه‌لری دوزلتدیم. بوْ رومانین بیرینجی فصلی بئله ایدی:
تبریز – ۲۱۵۰
بیرینجی بؤلوم: بالانیش
یوُخودان اوْیاندیم. ساعاتا باخمادان، یئددی دور- برینده اوْلدوغونو حس ائتدیم. بوُ گون هفته‌نین اوچونچو گونو دور. تکجه بوَ گونلر و بوُ ساعاتدا «باهیا»دان، گؤی ماشینلاری «تبریز»ه گلیرلر. یازین آرا آیی ایدی و گونشین جانسیز شعاعلاری، جانلانماق ایسته‌ییردیلر. من یاتان اوْتاغین ائنینین بوتونلویونو شوشه‌دن دوزه‌لینمیش پنجره‌لر آلمیشدی. تختیمین اوستونده اوُزاناراق، بوتون شهری گؤرمک اوْلوردو. ائویمیزین قاباغی، کیچیک گول آغاجلاری ایله بزه‌نمیش‌دیر و باغبانلاری اوْنلاردا ایشله‌مکده گؤروردوم. گوللردن ساچان قوْخو ایسه، منیم اوْتاغیما گیریر و منی شنلدیریردی.
ائویمیزین قاباغیندا اوْلان باغچانین دؤوره‌سینی، ایکی متره یاخین اوُجالیقلاری اوْلان و گؤیه قالخان، آدلارینی بیلمه‌دیگیم، بیتگی‌لر آلمیشدی. بوُ باغچادان ایکی یوز متر اوُزاقلیقدا دوشن، شهرین بؤیوک پارکی، هم‌ده پارکین قیراغیندا اوْلان هؤندور و اسکی زمانلاردان قالان، بیر بینانی راحاتلیقلا گؤرمک اوْلوردو.
پارکین دالیسیندان، هاوا لیمانی‌نین قیفا اوْخشار نهنگ بیناسینی دا گؤرمک چتین دییلدی. «گؤی ماشینی» هاوا لیمانیندا یئره اوْتوروردو، و من بوُ ایشدن تؤره‌نن سسی ائشیتمکله، داها یئریمده اوُزاناقلی قالماغی صلاحلی بیلمیردیم.
گونشین شعاعلاری، اوْتاغین بوتونلویونو چوُلغامیشدی. من ایسه، اؤزومده عجیب بیر حالت حس ائدیردیم. بیلمیرم ندندیرسه، یوُخودان اوْیاندیغیم زاماندان، دونن مدرسه‌ده اؤیرندیییم درسلرین فیکرینده ایدیم. درس منه و بوتون شاگیردلارا چوْخ غریب ایدی. آخی، بیز تزه، اورتا مکتبه داخیل اولموشوق و ایندییه قَدَر تاریخ آدلی بیر درسی، هئچ اوْخومامیشدیق. قاباقکی گون تاریخ درسیمیز وار ایدی. بیزه درس واختیندا فیلم گؤستردیلر. گؤستریلن فیلمده دئییلردی: «شیعه‌لرین آلتینجی امامی، اؤز عصرینده بدیع بیر نظر وئرمیشدیر. او دئمیشدیرکی؛ هر ووُجودو اوْلان، بیر مووُجودون، اؤزونه خاص اوْلان، بیر ضیددی ده وار؛ آنجاق آللاهین. ضیددلر آرسیندا تصادم و توْققوشما ووُجوده گلمز. گلدیکده، دوُنیانین وئران اوْلدوغو حتمی اوْلا بیلر.
۱۹۴۵- نجی ایلدن بیر نئچه ایل قاباق، بوُ نظریه فیزیکا عالیم‌لری طرفیندن تأیید ائدیلیر. همین ایللرده«ضیدماده» تئوریسی مئیدانا چیخیر. او تئوری‌ده دئییلردی کی؛ ماده ایله اوْنون ضیددینین آراسیندا اوْلان فرق، اوْنلارین اتوْم‌لاریندا‌کی فرقلر دیر. ماده‌نین اوْرتاسیندا اوْلان چَردَک ده کی «پروتون”ون الکتریکا شارژی مثبت، و چَردَک دؤوره‌سینده دوْلانان، «الکترون»ون الکتریکا شارژی منفی دیر. ضیدماده ده ایسه، الکترونون الکتریکا شارژی مثبت، پروتونون‌کودا، منفی دیر.»
فیلمده دئییلردی:«۱۹۴۵- نجی ایلین اوُت آیینین ۶- نجی گونونده هیروشیما شهرینه آتیلان بوْمبانین پارتلاییشی و اوْرانیوم- پوْلوتونیم اتوْملارینین فیسیوْنوندان قاباق، اوْ واختکی آمریکا فیزیکا عالیم‌لری، پارتلاییشدان الده ائدیلن انرژینین حددن آرتیق چوْغلوغونا، و یئر کوره‌سینده اوْلان بوتون عنصرلرین آرادان گئتمه‌سینه داییر بیر چوْخ نظرلر وئرمیشدیلر، آنجاق بئله اوْلمامیشدیر. اوْ، اتوْم بوْمیاسینین، مین قیسمیندن، تکجه اوْن دوْققوز قیسمی، انرژی یه چئوریلمیش، قالانی ایسه، آرادان گئتمیشدیر.
اتوْم بوْمباسینین کامیللشدییی ایله برابر، ئیدروژن بوْمباسی دا تاپیلمیشدیر. بوُ بوْمبانین، مین قیسمدن، دؤرد یوزو انرژی‌یه چئوریلیرمیش.»
فیلمین دئدییینه گؤره: «۲۰۱۸- نجی ایلده، دونیا دا کی بعضی دؤولتلر، ئیدروژن بوْمباسینی ایشه آپارمیشلار. بوُ ایش اوْرتاق بیر زاماندا، دونیانین دؤرد یئرینده اوز وئرمیش و هر دؤرد نقطه‌دن، هئچ بیر اثر قالمامیشدیر.»
بیلمیرم ندندیرسه، فیلمده بوُ یئر‌لرین آدلاری دئییلمیر‌دی. بیزده تصویب اوْلان یئنی شَهَر قانونلارینا گؤره ، مدنیت و اؤیرنمه ایشلرینده معلیم‌لردن سوْرغو ائتمک اوْلماز و هر نه‌یی، تکجه معلیم‌لر دئمه‌لیدیر. آنجاق من اؤزوم، چوْخ واختلار هم معلیم‌لر و هم ده شاگیردلار طرفیندن درس زامانیندا سوْرغو سوْروشوب، جاواب آلماغیگؤرموشم.ائله اوْنا گؤره من، معلیمیزدن هئچ بیر سورغو سوْروشمادیم و سوْرغو سوْروشماغیما دا هئچ بیر دلیل تاپا بیلمه‌دیم…
فیلمده یئنه دئیلیردی: «یئنی دونیانین باشلانغیجی، ۲۲- نجی عصرین باشلانماسی ایله برابر دیر. ۲۰۹۰- نجی ایلین اوللریندن، «پروفسور آلفون»، «پروفسور ترزینانو»، «پروفسور مولیزه نوْر» و بیر سیرا باشقالاری، جدی صورتده، ماده ایله ضید‌ماده‌نین پارتلاییشی حاقدا چالیشمیشلار.«پروفسور آلفون» بوُنلارین باشچیسی اوْلموش و بئله بیر نظرلر وئرمیشدیر: «اینسانلارین گلجکده کی فایدالاندیقلاری انرژی، داها اوْرانیوم عنصورونون فیسیونونوندان، یا‌خود چایلاردا و دنیزلرده اوْلان سوُلارین ئیدروژنلرینین تجزیه‌سیندن اَلده ائدیلمه‌یه‌جکدیر. اینسانلارین یگانه انرژی منبعلری، ماده و ضید‌ماده‌نین توْققوشماسیندان اَله گلن انرژی اوْلاجاقدیر. یاریم کیلوگرام ماده‌نی، یاریم کیلوگرام ضید‌ماده‌سیله، توْققوشدوردوقدا، یوز میلیارد درجه‌لیک (یوزمین میلیون درجه) ایستی یاراناجاقدیر. بوتون دونیالاردا بئله بیر ایستی یاراتما اوْجاغی یوْخدور. من بوُ ایستیلیگین آدین «ماترژی» قوُیورام.»
پروفسور آلفونلا چالیشانلار چوْخ ایدی.آتام «مهندس رضا مرتضایی»نین دئدیگینه گؤره، اوْ دا، ماترژی‌پروژه‌سینده ایشله‌میشدیر. هم ده آتامین دوْستو، «تورج افشارمند»، اوْ پروژه‌نین انتشارات قسمتینده اوْلموشدور. ائله آتامین دا ایشی، انتشارات ایشی ایمیش.
فیلمین دئدییینه گؤره، پروفسور آلفونون وئردیگی نظریه‌دن سوْنرا، بوُ سونسوز ایستی‌لیکدن، بشرین نئجه یارارلانماسی اوْرتایا چیخمیشدیر و بوُنونلا برابر، بوُ ایستی‌لییین شَهَرلری و مدنیتی وئران قوْیماق قوْرخوسو، بوتون دونیا میللتلرینین جانینی آلمیشدیر.
پروفسور آلفون دئییرمیش کی: « ماترژی دوزلتمک اوچون، تدقیق ائتمک لازیم‌دیر و آز حجم‌لرده، ماده‌ایله ضید‌ماده‌نین توققوشماسینی سیناق ائتمه‌لییک. بوُ ایشه مین میلیارد دولاردان آرتیق اعتبار لازیم دیر. بوتون دونیا دؤولتلری، بوُ سیناقلارین حاضیرلانماسینا، یاردیم ائتمه‌لیدیرلر. بودجه وئرمه‌ین دؤولتلر، حتمی حالدا، گلجکده ماترژی‌دن فایدالانماق ایسته‌میرلر. بوُ دؤولتلرین شَهَرلرینی، سربست قوْیولان ماترژی ایله، وئران قوْیاجاغیق. سربست قوْیولان ماترژی‌ایسه، ماده و ضیدماده ایله دوزه‌لینن بوْمبا دیر.هامی دؤولتلر راضی‌لاشیر… آنجاق اوچو.»
یئنه ده فیلم، اوْ اوچ دؤولتین آدینی دئمه‌دی و تکجه آرتیردی:«بوُ حادثه ۲۱۰۰- نجی ایلین بیرینجی آیی ایله برابر ایدی. ماده‌ایله ضیدماده توْققوشماسیندان دوزه‌لینن ماترژی بوْمباسی، وحشی میللتلرین باشینا سالیندی و بئله‌لیکله یئنی دونیانین باشلانغیجی اعلام اولوندو… و قارانلیق کئچمیشلری اؤز ایچینده باسدیردی…»
قارانلیق کئچمیشلر، بیزلرده چوْخ دئییلن رایج بیر دئییم دیر. ایندییه قَدَر معناسینی تام حالدا باشا دوشمه‌میشم. فیلمین سوْنوندا، پروفسور آلفونلا ایشله‌ینلرین آدلاری گتیریلدی. منیم آتام و اوْنون دوْستونون دا آدی، آخیرلاردا یازیلمیشدی. سوْنرا، یئنی حیات اوچون تصویب اوْلونموش قانونلار وئریلدی. بوُ قانونلاری اوْ قَدَر بیزلره اوْخویوبلار کی ایندی هامیسین ازبَردن باجاریرام. دئمک اوْلورکی، بوُ قانونلار، بیزیم و بوتون دونیادا یاشانلارین، آنا یاساسی کیمی بیر قانون دوُر.
فیلمین سوْنوندا دئییلیردی:« ایندی ۲۱۵۰- نجی ایلده، داها پروفسور آلفون یوْخدور.آنجاق اوْنون یاراتدیغی ماترژی و آنا قانونلار، هم ده هئیکلی هامی شَهَرلرده اوره‌کلرده یاشاییر. آنا قانونلار بوُ دوُر:
۱. ماترژی مقدس بیر ووُجود اوْلاراق، ساخلانیلمالیدیر.
۲. ماترژی، هر شَهَره مخصوص اولان بوْرجلاردا دوزه‌لینه‌جک و اوْرادا ساخلانیلاجاقدیر.
۳. ماترژی، تکجه قاباقجیل میللتلرین اختیاریندا اوْلاجاق. مترقی و قاباقجیل میللتلر ایسه، ماترژی پروژه‌سینده ایشله‌میش اینسانلارین میللتلری دیر.
۴. ماترژی شَهَرلرینده، تکجه قاباقجیل میللتلر یاشایاجاق. ماترژی شوْرالاری، وحشی میللتلری شَهَرلردن ائشییه سالمالیدیر. وحشیلر، مترقی‌لشدیکده، شَهَرده، اَن آشاغی ایشلرله مشغول اوْلا بیلرلر. بوُ ایشین جزئییاتین “ماترژی‌شورالاری» تعیین ائده‌جکدیر.
۵. ماترژی شَهَرلرینده، یاشایانلارین سایی، یوزمین‌دن زیاده اوْلمایاجاقدیر. شَهَرلرین هامی اهالیسی وحشی اوْلدوقدا، اوْ شهری تام حالدا بوْشالدیب، قاباقجیل میللتلردن اوْنلارا قوّه گتیریله‌جکدیر. مرکزی ماترژی شوراسی، تصمیم توُتدوقدا، بئله شَهَرلری آرادان آپارماق دا اولا بیلر.
۶. ماترژی…»
اؤزومو درس محیطینده کئچن مؤوضوعلاردان اوُزاق سالماق اوچون، آغزالما یئمک ایسته‌دیم. «گوی ماشینی» اوْتوردوقدان سوْنرا، هر بیر یئر، محض سوُکوتدا ایدی. من «باهیا»دان تبریزه گلن یوْلچولارین سایلارینین فکرینده ایدیم. حتمی حالدا، اوْندا چوْخ یوْلچو اوْلا بیلمز. چونکی ایندی هئچ بیر ایکی شَهَر آراسیندا سفرائدن یوْخدور. اصلاً نه اوچون اینسانلار سفره گئتمه‌لیدیرلرمی؟ شَهَرلرین بیر- بیرینه اوْخشاری یوْخدورمو؟ ایندی اؤز ائو – ائشییینی، شَهَرینی ترک ائتمه، هئچ بیر کسه کسگین دلیل اوْلا بیلمز.
اوْتاغیمدا اوْلان زنگی چالدیم. بوُ زنگله نوْکرلر اوْتاغیندا اوْلان نومره‌لی چیراق یانیر. آز مدتدن سوْنرا، قاپی آچیلدی. بیلیردیم اؤز نوکریم دیر. دئدیم:
– قافلان! گل ایچری!
قافلانی، دونیایا گؤز آچدیغیم زاماندان اؤزومه نؤکر گؤرموشم.اوْ ایچری گیردی. تختیمین قیراغیندا دوُردو و دئدی:
– صوبحونوز خئیر اوْلسون! گئجه یاخشی دینجلمه‌یینیزه واقفم. آغزالما اوچون نه‌یئمک ایسته‌ییر‌سینیز؟
لازیم اولان دستورلاری دئدیم. باشی ایله، سؤزلریمین دوشوندویونو بیلدیردی. سوْنرا پالتارلاریمی، چیخاردا- چیخاردا، مندن هانسی کؤینییمی گئیمک ایسته‌دیییمی سوْروشدو و آیاغا دوُردو. اوْتاغیمین گوُشه‌سینده اوْلان حامامی مرتب‌لشدیردی و آغزالما گتیرمک اوچون اوْتاقدان چیخمامیشدان قاباق، دئدی:
– باشقا امرینیز وارمی؟
«سهراب»لا گؤروشمک ایسته‌دیییمی بیلدیردیم و اوْ اوْتاقدان ائشییه چیخدی.
«سهراب» آتامین دوْستو اوْلان «تورج افشارمند»ین اوْغلو دور. آتاملا، آقای افشارمند، ایللر دیردوْست‌دورلار. مرکزی ماترژی شوراسی طرفیندن، آتام و افشارمندی تبریز ماترژی شوراسینا مسئول سئچمیشلر. ساده دئسم، بوُنلار ایکیسی تبریزه حکومت ائدیرلر. رئیس یا معاوینی، اوْنلارین آراسیندا سئچمک چتین دیر. ائشیتمیشم، ایللر قاباق، آتاملا افشارمند، جدّی صورتده بیر- بیرلرینه رقیب اوْلموشلار و اوْنلاری ایسته‌مه‌ینلرین آراسیندا، بعضی سؤزلر دئییلمیشدیر. حادثه، شَهَرین ماترژی شوراسینا چکیلمیش و نهایت، های- کویلر بیردن یاتمیشدیر. اوْندان سوْنرا، هر یئرده آتاملا افشارمند بیر- بیریله اوْلموش و اوْرتاق گؤرولموشدورلر. هم ده ایکی سینین حیاتینین مختلف سوّیه‌لری، بیرگه ایره‌لیله‌میشدیر. ائله‌بیل، بیر اؤزل ییغینجاقدا، افشارمند شوخلوقلا آتامین اجدادینی، ایندیکی تبریز قیراغیندا ساخلانیلان وحشی‌لره منسوب ائتمیش و بوُ شوخلوقدان آسیلی اوْلاراق، اوْ سس- سمیر‌لر تؤره‌نمیشدیر. من ایسه، ایندییه کیمی بوُ مؤوضوعدان، بوُندان چوْخ بیرزاد ألده ائده بیلمه‌میشم. بیرده بوُ کی بوُنلار منی ، هئچ ده ماراقلاندیران دئییلدیر. چون کی، گؤزومو آچیب، هس- هوس آنلادیغیم زاماندان، اوْنلاری بیرگه گؤرموشم.
افشارمندین اوْغلو «سهراب» مندن اوچ آی بؤیوک ایدی. اوْنو هرگون گؤرردیم. اوْ مندن اوُجا و قارا- قاش گؤز، اوزو دوْلو بیر اوْغلان دیر. اوْنونلا بیرلیکده، بیر مدرسه‌یه گئدیب، بیر یئرده اوْیناییب، بیر یئرده دانیشیب، بیر یئرده دوْلانیردیق. ائولریمیز ایسه بیر یئرده ایدی. چون کی، دئمک آتاملا اوْنون آتاسی، تبریزین مشترک حاکیملری ایدیلر.
آتاملا آنام، تبریزده، دئییلدیلر. اوْنلار پروفسور آلفونون دونیادان گئتمه‌سینین ایل دؤنومونه حصر اوْلونان مراسیمه گؤره، «وردین» شهرینه گئتمیشدیرلر. هفته‌نین اوچونچو گونو اوْلدوغونا باخمایاراق، پروفسور آلفونون وفاتینا خاطیر، مدرسه‌لر باغلی ایدی. سهرابلا پارکی دوْلانماق ایسته‌ییردیم.
آغ و سیخ بوُلودلار، غرب طرفیندن یوُخاری قالخمیشدی، شرقدن ایسه، گونش یاییلماغا باشلامیشدی. آغزالمانی یئدیکدن سوْنرا، سهرابین سسینی اوْتاغیمین آچیق پنجره‌سیندن ائشیتدیم. پنجره‌لر باغلی اوْلدوقدا، هئچ بیر سس، ایستی و یا سوْیوق، گیریب- چیخانماز. آنجاق من پنجره‌لرین آچیغینی سئویرم. اوْنلاردان هم سس- سمیر، هم ده اوْت علفین قوْخوسو ائوه دوْلور.
سهرابلا پارکا ساری یوْلا دوشدوک. دوْلانماغین مقصدی معلوم دئییلدی. بیر یئرده اولماق و باغلی اوْلان بیر گونو کئچیرتمک، یا دا یئنی بیر زادلار گؤرمک؟ بیلمیرم.
پارکین قیراغیندا، قارانلیق کئچمیشلردن ساخلانیلمیش بیر بینانین یانیندا دایاندیق. دئمک بوُ بینادان قدیم زامانلار، مختلف استفاده‌لر ائدرمیشلر و بیر چوْخلاری اؤزلرین بورادا حبس ائتمکله، قارانلیق زامانین حاکیملریندن اوْلموشلار.
بینادان پارکا طرف یوْللاناندا، «افراز»ی گؤردوک. منله افراز، بیر کیلاسدا درس اوْخویوردوق؛ سهراب کیمی و بیر یاتاق‌خانادا یاتیردیق. اوْنونلا بیر قوْناقلیقدا تانیش اولموشدوم. یاخشی‌لیغیندا شککیم یوْخ ایدی. هر اوچوموزون ده بوْیوموز، بیر حدوددا گؤزه چارپیردی . آنجاق، افراز، مندن آزجا آریق ایدی؛ هم ده سهرابلا من، اوْندان زوْرلو بیلینیردیک.
بیزی گؤردوکده، اوزونو منه ساری توُتاراق، دئدی:
– پس هارادا ایدین؟
لاپ یادیمدان چیخمیشدی. نئچه گون قاباقدان افرازلا، پروفسور آلفونون وفاتی گونونده پارکدا گؤروشمه‌یه و «اوْتوبوی» سورمه‌یه قرارلاشمیشدیم.عذر دیله‌ییرم و اوچوموز بیرلیکده، پارکین ایچینده اوْلان اوْتوبویلارین دایاناجاق یئرینه ساری یوْلا دوشوروک.
بیزیم هر اوچوموزون ده، اوْتوبویوموز وار ایدی و پارکدا ساخلانیلیردی. منیمکی، سوْنونجو دوْغما ایل دؤنومومون مناسبتیله، عائله‌م طرفیندن آلینمیشدیر. سهرابین‌کیدا، یئنی بیر اوْتوبوی ایدی. افرازین اوْتوبویو دا نسبتاً یاخشی و قدرتلی ایدی.
اوْتوبویلارین مسئولو، اوْنلاری احتراملا، بیزیم سورمه‌یمیز اوچون حاضیرلادی، و یئنه احتراملا، آچارلارین بیزه وئردی. اوْنلاری ایشلتدیک و پارکدا اوْلان دوز و اوُزون جاده‌ده ایره‌لی‌له‌دیک.
ماترژی شوراسی تصویب اتئدیگی قانونلارا گؤره، تکجه اوْن‌سکگیز یاشا دوْلانلار، شَهَرده اوْتوبوی سوره بیلرلر. قانونی یاشا دوْلمادیغیما باخمایاراق، آتامین دستوریله، اوْتوبویومون اوستونه ووُرولموش اؤزل نیشانلارا گؤره،من اوْنو شَهَرده ده سوره بیلردیم. سهراب دا بئله ایدی. آنجاق افرازین اوْتوبویوندا بئله بیر نیشانلار یوْخ ایدی. اوْنا گؤره ده، اوچوموز پارکدا سورمه‌یه راضی‌لاشمیشدیق. پارکین سونونا قَدَر، بیر دوز اوْتوبوی جاده‌سی چکیلمیشدیر. سوْنا کیمی سوردوک. پارکین یا هَمَن جاده‌نین دیبلرینده هئچ بیرکس یوْخ ایدی. دایاندیق.
افراز کئچن ایل یایی، اؤز آناسینین دوْغما وطنی اوْلان «ترزینانو» شهرینه گئتمیشدی. ترزینانون قاباقکی آدینی یاخشی بیلمیرم. دئییرلر «ماراقا» کیمی بیرزاد دیر. ترزینانو آدی‌ایسه، پروفسور آلفونلا چالیشان «پروفسور ترزینانو»ن آدیندان آلینمیشدیر. دونیانین باشقا یئرلرینده ده، نئچه شهری ترزینانو، آدلاندیرمیشلار. افرازین آناسینین شهری، «ترزینانو- نمره ۴» دور. دانیشماغا، خاص بیر صحبتیمیز اوْلمادیغینا گؤره، اوْندان سوْروشدوم:
– ترزینانو شهرینده ده اوْتوبوی سورمک اوْلور؟
دئدی:
– تبریزکیمی یوْخ. چونکی اوْرادا، شهرین دوُوارلاری آراسیندا اوْلان یئرلر محدود دور، هم ده بوُ اوُزونلوقدا اوْتوبوی جاده‌سی یوْخدور. بوُندان باشقا، جاده‌لر، اوُزونلاشانماز. اوندان اؤتری کی ترزینانولولار تبریزده‌کیلردن چوْخ، وحشیلر اوْیلاغی اوْلان بؤلگهلره یاخین‌دیرلار.
وحشیلر اوْیلاغی اوْلان بؤلگه‌لر، شَهَرلردن اوُزاق منطقه‌لره، هم ده دنیزلی اراضی‌نین آدالارینا دئییلر. بوُ بؤلگهلره ساری اوُزانمیش جاده‌لر وار، آنجاق او طرفلره‌گئدن اوْلماز.
تمدن‌دن قیراق دوشن اینسانلار، بوُ بؤلگه‌لرده یاشاییرلار. اوْنلار هَمَن وحشی‌لردیر. اوْنلار هر بیر زامان، جاده‌لرده گئدن ماشینلارا حملهائدیر، اوْنلارا ساری داش آتیرلار. آنجاق ماشینلار چوْخ سرعتله حرکتده اوْلدوقلاری اوچون، هئچ بیر زامان، بیر- ایکی وحشی‌نین آتیلمیش داشی ایله ضرر گؤرمزلر. بعضاً ده اوْنلار چوْخلو جمعیتلرله حمله ائدیر و یوْللاری باغلاییرلار. بوُ حالدا دا، ماشین صاحیبلاری، الکترونیک خبر وئریجی‌لرله، قوْروجو قوّهلری خبردار ائدیرلر. هم ده بئله واختلاردا، بیر «گؤی ماشینی»نی اوْنلاری قاچیرتماق اوچون چاغیرماق، چوْخ ساده بیر ایش دیر.
بیز ایسه، بوُرادا، دونیانین اَن بؤیوک شَهَرلریندن بیری اوْلان، تبریزده یاشاییریق و وحشیلر اوْیلاغی اوْلان بؤلگه‌لردن چوْخ – چوْخ اوُزاقداییق. شَهَریمیزین اَن تمیز، گؤیچک و صفالی اوْلدوغو ایله برابر، مرتب دوزه‌لینمیش ائولری، دؤولتی بینالاری، پارکلاری و هاوا‌لیمانی دا واردیر.
بونلاری اؤز- اؤزومله دوشوندوکده، تبریزین اسکی خریته‌سی یادیما دوشدو. اوْنو بیر دفعه، قارانلیق کئچمیشین چیرکین حیاتی حاقدا وئریلن فیلمده گؤرموشدوم. اوْ خریته‌ده، ائولر جور- به‌جور، بیر- بیرینین یانیندا و میلیونلار آداملا دوْلونموش گؤزه چارپیردی. اوْنلار آری‌لار کیمی، بیرلیکده یاشایارمیشلار. ایندی تبریزده یاشایان اهالی‌نین سایی، نئچه میندن آرتیق اوْلماز. بیر میلیون نفرلیک بیر شَهَری ذهنیمده یاراتماغا چوْخ چالشیدیم. آنجاق، مین‌مین نفری، حتی ذهنده یاراتماق دا منیم اوچون، چوخ – چوخ چتین گلدی.
پارکین آخریندن، اوت- عَلَفلی دوز‌نگاهلیغین دالیسیندا قالمیش ائومیزی، راحاتلیقلا گؤروردوم. اوْتوبوی جاده‌سینین آخرینده دوُرموشدوق. قاباغیمیزدا، ساغ طرفدن بیر گؤی ماشینی، هاوا‌لیمانیندان قالخماق ایسته‌ییردی. هاوالیمانی‌نین اوُزون توتسو بوْروسو گؤرسنیزدی. گؤیه قالخان، گوی ماشینی، «تبریز- دهلی» آراسیندا اوْلان اوُزون یوْلو گئده‌جک ایدی. من بوتون گؤی ماشینلارینین پروگراملارین گون و ساعات زامانلاری اوزَره بیلیرم.
«ماترژی بوْرجو» دا توستو بوْروسونون ساغ اَلینده اوْلان، هؤندور، گؤیه اوُزانمیش، استوانه شکلینده اوْلان بیر لوله ایدی. اونون اوستونه چکیلمیش آلومینیوملو اؤرتوک، گونشین شعاعلاری آلتیندا پارلاییردی.
دئمک اوْلورکی، بوُ بوْرجدا دوزه‌لینیب، شَهَرده یاییلان ماترژی‌نین توسطیله، شَهَر و شَهَرده‌کیلر دیری قالا بیلرلر. شَهَرده اوْلان هر بیر شیئین ووُجودو اوْنا باغلی دیر. حتی بیزیم کیچیک اوْتوبوی‌لاریمیزین یئریمه‌سی ایله، شَهَرین بؤیوک فابریکالاری‌نین حَرکته گلمه‌سی، بیر حدده، بوُ بوْرجدان آسیلی دیر.
گؤی ماشینلارینین اؤزلرینه خاص اوْلان، ماده‌ایله ضیدماده توْققوشدورما مکانلاری واردیر. بوُنونلا بئله، اوْنلار دا، اؤز ماترژی کَسَرلرینی، بوْرجدان آلیرلار. شَهَرلر آراسیندا گئت- گل ده اوْلان ماشینلارا دا، بوُ بوْرجدا دوزه‌لینن بیر نوع باتری‌لارلا، ماترژی وئریرلر. هر شهرین اؤزونه گؤره، اؤزل ماترژی بوْرجو واردیر. تبریزین ماترژی بوْرجو، دونیادا اوْلان بؤیوک بوْرجلاردان اولدوغونا گؤره، اوْنا «گؤی دَلن» ده دئییرلر.
اوْتوبویلاردان آشاغی ائندیک. هر یئر محض سکوتدا ایدی. گؤره‌سن کئچیمیشلرده بوُرایا، نئجه بیر یئر ایمیش؟ بوُرا‌لاردا، قارانلیق کئچمیشلرده اوْلانلار یاشارمیشلار یادا کی بوُرالاری، یئنی حیات باشلاناندان سوْنرا دوزه‌لتمیشلر؟گؤره‌سن بوُرادا، پارکین سوْنوندا چکیلمیش دوُوارین دالیسیندا، کیملر یاشاییرلار ایندی؟
ائله‌بیل «افراز»دا بئله بیر فیکرلره مالک ایدی. او دئدی:
– گؤره‌سن بوُرانین دالیسیندا کیملر یاشاییرلار. اوْرایا گئتمک اوْلارمی؟
من سهرابین دا نظرینی سوْروشدوم:
– گئتمک اوْلارمی؟
سهراب، قوْرخا- قوْرخا دئدی:
– یوْخ… من بوُرانی هر یئردن چوْخ سئویرم.
اوْتوبوی‌لاری آغاجلارین آلتیندا ساخلامیشدیق. پارکین سونونجو صندللری اوستونده اوْتوردوق. فرازلا سهرابین قیافه‌لرینه باخدیم. قوْرخموش نظره گلیردیلر.دئدیم:
– بیر دؤنه من تک‌لیکده اوْتوبوی سورمه‌یه گلمیشدیم. گون باتانا قَدَر بوُرادا قالدیم،گؤی قارانلیقلاشانا کیمی. آغاجلارین یارپاقلارینین بیر- بیرینه دیمه‌سیندن سوْنرا، هئچ نه ائشیتمیردیم. بیردن حس ائتدیم دوُوارین دالیسیندا کی وحشیلر گلیرلر. قوْرخدوم و سرعتله قاییتدیم.
افراز گولومسه‌ییب، دئدی:
– گئتمک ایستهمیرسینیز، ناهار واختی دیر…
سهراب دا اوْنون سؤزلرینی تأیید ائتدی و بیرلیکده قاییتدیق.
