اوشاق ادبیاتی و “حبیب فرشباف”ین اوشاق ادبیاتی اثرلرینه دایر
ائلدار موغانلی
(“آذربایجان اوشاق ادبیاتی گئجه‌سی ” مراسیمینده کی چیخیشین متنی)
مقدمه
هر سؤزدن اول منه آیریلان بو واخت اوچون مجلیسی تشکیل ائدن ادبی مدنی انجمنلریمیزین اداره هیاتیندن تشکر ائدیب، اونلارا اؤز منتدارلیغیمی بیلدیریرم.
منه اختصاص وئریلن ۱۵ دقیقه‌لیک بیر زاماندا طبیعی‌دیر کی آذربایجان اوشاق ادبیاتی موضوعسونون مختلف قاتلارینی آچماق اولمایاجاق. خصوصیله کی بو مجلیس ۵۰ ایله یاخین ادبیاتیمیزدا صمیمیتله یازیب یارادان و قیرخینجی ایللرده یارانان شعریمیزین گؤرکملی نماینده‌سی کیمی تانینان سئویملی شاعریمیز استاد حبیب فرشبافین- “حبیب عمی”نین- آدی‌لا دا باغلیدیر. بودا منیم مسئولیتیمی داهادا آغیرلاشدیریر. آنجاق بو قیسا زاماندا من چالیشاجاغام کی آذربایجان اوشاق ادبیاتی موضوعسوندا بیر نئچه مسئله‌یه مختصرده اولسا توخونام. طبیعی‌دیر کی بونلار منیم شخصی فیکیرلریمدیر و اونلارین هر هانکی بیر مسئولیتی ده منه عایددیر.
×××
اوشاقلار بیزیم گله‌جه‌گیمیزدیر. اونلارین اؤزلرینه مخصوص تخیل دونیاسی، سجیه‌وی ادراکی و دوشونجه سیستیمی واردیر. اوشاق دونیاسی‌نین هانکی بیر اجتماعی قورولوشدا یارانماسی اونون شخصیتینده، دونیا گؤروشونده بؤیوک و انکار ائدیلمز تاثیر قویور. یاشادیقلاری محیط، حیات سوردوکلری جمعیتده کی اجتماعی و مدنی نورمالار اوشاقلارین اخلاقی و تربیوی کیفیت‌لری‌نین نئجه بسلنمه‌سینده و یوغرولماسیندا مهم رول اویناییر. هانسی بیر تفکرله، هانسی بیر دوشونجه ایله یاشاییرلارسا، گله‌جکده‌ده ایستر- ایسته‌مز او فیکیر چرچیوه‌سیندن متاثر اولاجاقدیلار. اوشاقلارین دوشونجه‌لری‌نین، ایستک و آرزولاری‌نین دوزگون بیر مقصده یؤنلمه‌سینده کؤمکچی اولماق مومکوندور.
اوشاق ادبیاتیمیز آذربایجان خالقی‌نین معنوی بیرلیگینه خدمت ائتمکله برابر، اونون معنوی یوکسلیشینده‌ده عوضسیز رول اویناییر. بو باخیمدان اوشاق ادبیاتی‌نین اهمیتی داهادا بؤیوکدور. چونکی اوشاقلارا دئییلن هر سؤز، سؤیله‌نیلن هر شعر پارچاسی، اوخونان هر بیر ناغیل و حکایه اونلارین اوشاق یادداشینا، ابدی‌لیک یازیلیر، عؤمورلری‌نین سونونا قده‌ر اونلارین معنوی دونیالارینا رنگ باغیشلاییر. دیگر طرفدن‌ایسه، اوشاق ادبیاتی نمونه‌لری تاریخیمیزله، کؤکوموزله، معنوی دیرلریمیزله باغلی اولدوغو اوچون، یئنی نسلی وطنی سئومگه، ائل-اوبا اوچون خئییرلی ایشلر گؤرمگه سسله‌ییر. ائله بونا گؤره‌ده گرکلی و یاددا قالان اولور و هر زاماندا ماراقلا سؤیله‌نیلیر. بو بؤیوک اهمیت بو ادبیات نوعنون اساس قایناقلاریندان گلیر. بو اساس قایناقلار نه‌لردیر؟
- اوشاق ادبیاتیمیزین اساس قایناقلاری
بیزیم بیر چوخوموز اوشاقلیق دؤروموزو آنامیزین، ننه‌میزین، بابامیزین نغمه دولو ناغیل‌لاری‌لا، حکایه‌لری‌له، تاپماجالاری‌لا، اوخشامالاری‌لا، لایلالاری‌لا کئچیرمیشیک. ائله بو گونده ائشیتدیگیمیز بو قاینار سؤز چشمه‌سیندن جیلالانان ناغیل‌لاری، شعرلری اؤز اوشاقلاریمیزادا سؤیله‌ینده سانکی اوشاقلیغیمیزا قاییدیریق. بیزه بو اوشاقلیق دونیاسی‌نین شیرینلیگینی یئنی‌دن بخش ائده‌ن، شیفاهی خالق ادبیاتیمیزین اوشاق ادبیاتیندا عؤمورلوک یاشایان خاصیتی‌دیر.
دئیه بیلرم کی اصیل اوشاق ادبیاتی نوعلری مضمون و فورم اعتباریله ایستر ایسته‌مز شیفاهی ادبیاتدان مایالانیر، اوندان رنگ آلیر، آهنگلشیر و اوره‌یه یاتما قابلیتینه مالک اولور. ائله بونا گؤره‌دیر کی اوشاق ادبیاتینی شیفاهی ادبیاتین سوزگوسو کیمی‌ده دیرلندیرمک اولار. یئرسیز دئییل کی اونون شیرینلیگی‌ایله بو گونده اوشاقلیق چاغینی چوخدان کئچیرن بیزیم کیمی ابنسانلاردا ماراقلانیر.
اوشاقلار ان چوخ آرزو و ایستک‌لرینی ناغیل‌لاردا، حکایه‌لرده تاپیرلار. اونلار بعضا بیر ناغیل‌دان ائله تاثیرلنیرلر کی، یاشاییش‌لاریندا دا او ناغیلین حضورو اوزون مدت ساخلانیلیر.
هله ان قدیم چاغلاردان اوشاقلارین چوخ سئودیک‌لریندن بیری ناغیل دینله‌مک اولموشدور. ناغیل لارین آذربایجانین شیفاهی خالق ادیباتیندا اوزونه مخصوص یئری واردیر. اونلار مضمون اعتباریله مختلف و رنگارنگ اولورلار. بو ناغیل‌لارین بیر نوعی ” حیوانات ناغیل‌لاری”دیر کی ” اوشاقلار ناغیلی”دا آدلانیلیر. ناغیل‌لاردا مختلف حیوان صورتلری اشتراک‌ائدیر. اونلارین دانیشیغی، دئییم طرزی ائله آداملار کیمی اولور و ائله بو کیفیت اونلاری شیرینله‌دیر، گؤزللشدیریر. ” تولکو” ” قارقا” ” تویوق” ” کئچی” ” دووشان” ” قورد” و ” ایلان” و … بو کیمی حیوان صورتلری ناغیل‌لاریمیزدا قرن‌لر دیر کی، یئر آچیبدیر. اونلار اؤزلرینه مخصوص کیفیت‌لر و اخلافی- تربیوی خصوصیت‌لر داشی‌ییرلار. مثلا تولکو همیشه حیله‌گر و فیریلداقچی رولونو اویناییر و چوخ یئرلرده ده ائله بو حیلهگرلیکله غالب ده گلیر. آنجاق یئنه‌ده اوشاقلار ناغیلی دینله‌ینده تولکونو نفرتله یاد ائدیرلر. آخی اونلار غلبه‌نی ایگیدلیکده، قورخمامازلیقدا و شجاعتده گؤرورلر. دئمک کی بو تولکو صورتی‌نین ناغیل‌لاردا کی خصوصیت‌لری اوشاقلاردا ائله بؤیوک تاثیر بوراخیر کی، اونلار عادی یاشاییش‌لاریندا هر بیر فیریلداقچی و حیله‌گر آداما تولکو آدی وئریرلر و اؤزلرینی همیشه بئله بیر خصوصیت‌لره بولانماقدان اوزاق ساخلاییرلار. ائله بو زمانداندیر کی، اوشاقلارین احوال – روحیه‌سی حیلهگرلیکله، فیریلداقچیلیق‌لا، باشا بؤرک قویماقلا بیگانه‌لشیر و اونلارلا ضدیت تاپیر. بو چوخ یاخچی و دوزگون بیر اخلاقی کیفیت‌دیر.
اوشاقلارا داها آرتیق تاثیر ائله‌ین ناغیل‌لاردا کی اشتراک ائده‌ن حیوان صورتلری‌نین ابنسان کیمی دانیشماقلاریدیر. اگر بئله ده اولماسایدی دئمک کی تاثیری‌ده اولمازدی. چونکی اوشاقلارین احوال- روحیه‌سی و دوشونجه‌لری ائله بیر مؤوقعده دیر کی هر بیر اؤیودو، هر بیر یاخچی خاصیتی ایسته‌ییرلر کی افسانه‌وی دانیشیق‌لارین شیرینلیگیندن آلسینلار. بو باره ده بویوک متفکرلرین بیری دئییر: ” گؤزل ناغیل‌لار سئومک اوشاقلارین خاصیتی‌دیر. هر بیر ناغیل‌دا حقیقت عنصرلری واردیر. اگر سیز اوشاقلارا خوروز لا، پیشیگین آدام دیلینده دانیشمادیغی بیر ناغیل دئسه‌نیز، اونلار بو ناغیل‌لارلا ماراقلانماز.”
گؤرونور کی اوشاق ادبیاتی‌نین، اوشاقلارین اخلاقی کیفیت‌لری‌نین فورمالاشماسیندا نه قده‌ر تاثیری واردیر. و ائله بو سببدن‌دیر کی، بو گون اوشاق ادبیاتی، ادبیاتیمیزین بیر قولو کیمی اوز وارلیغی‌نین ضروریتینی گؤستریر. تاسفله شاعر و یازیچیلاریمیز بو ادبیات نوعونا چوخ آز یاخینلاشیرلار. بو او دئمک دیر کی، اوشاق ادبیاتی‌نین اهمیتی بیر چوخ شاعر و یازیچیلاریمیزا آیدین اولماییبدیر؛ آنجاق بو چاتیشمامارلیق‌لا یاناشی، بو یولون یورولماز یولچولاری و بو عنعنه‌نین سارسیلماز کئشیکچی‌لری ده اولوبدور.
- اوشاق ادبیاتیمیزین کئشبکچی‌لری
تاسوف اولسون کی، زامان- زامان موختلیف سیاسی و اجتماعی عامیل‌لرله یاناشی، خالقین اؤز دیلی و ادبیاتیندا سوادسیزلیغی سببیندن بیر چوخ شیفاهی خالق ادبیاتی و ائله‌جه‌ده اوشاق ادبیاتی نمونه‌لریمیزین مکتوبلاشماسینا امکان یارانماییب و بو ادبیات نوعلری زامانین کئچیدلرینده، دیرلرین دییشیلمه‌سینده، نسیل‌لرین بیر بیریندن داهادا آرا آچماسیندا و چوخ تاسفله کؤکونو ایتیرنلرین، اؤزونو بینمه‌ین‌لرین ملی و مدنی یوخسوللوغوندا ایتیب باتیب و بیر سندلشمیش معنوی ثروت کیمی لاییقینجه اورتایا چیخماییبدیر.
بو باخیمدان قیرخینجی ایللرده صمد بهرتگی و اونون یولداشلاری‌نین تشبثی‌ایله معین قده‌ر مکتوبلاشان شیفاهی خالق ادبیاتی نمونه‌لری و بو معنوی ثروت اساسیندا یارانان آذربایجان اوشاق ادبیاتی نوعلری‌نین نه بؤیوک اهمیته مالک اولدوغو، آچیق آیدین گؤز اؤنونده دورور. باخمایاراق کی صمد و یولداشلاریندان چوخ اؤنجه‌دن بیز اوشاق ادبیاتی نوعلری‌نین آرایا چیخماسیندان خبریمیز وار، (نمونه اولاراق طالبوف، میرزه‌علی‌اکبر صابر، عباس صحت، عبدالله شایق و بونلار کیمی تانیمنش شاعر، یازیچی و ادبی شخصیتلرین یارادیجیلیغیندا) آنجاق صمدین ایشی‌نین اهمیتی اوراسیندادیر کی او شیفاهی ادبیات زمینینده اوشاق ادبیاتی نوعلرینی مکتوبلاشدیریب، اونون یالنیز تخیل گوجوایله منیمسنمه‌سینی یوخ، رئال حیاتدان یارانماسینی مقصد گؤتوروبدور. بونون اوچونده، منجه بو ایل‌لری آذربایجان اوشاق ادبیاتی‌نین عنعنوی و عینی حالدا معاصر و رئال سیمادا مثیدانا چیخماسیندا بیر دؤنوش نقطه‌سی کیمی دیرلندیرمک اولار.
صمد اوشاق ادبیاتی‌نین عنعنوی اساسلارینی معاصرلشدیرمکده، اؤز تعیین ائدیجی و اونودولماز رولونو تکجه آذربایجان ادبیاتیندا یوخ، بوتون ایران اوشاق ادبیاتیندا اوینادی. صمد یازیردی:
“اوشاق ادبیاتی اوشاقلیغین شیرین خیاللی، رؤیالی، بویالی و خبرسیزلی دونیاسی ایله بؤیوک‌لرین آجیناجاقلی اجتماعی محیط واقعیتلرینده باتان قارانلیق و آییق دونیاسی آراسیندا بیر کؤرپو اولمالیدیر. اوشاق بؤیوک‌لرین بو قارانلیق دونیاسینا چاتماق اوچون، بو کؤرپودن چوخ شعورلو و آچیق گؤزله کئچمه‌لی‌دیر. بئله بیر شرایطده‌دیر کی اوشاق حیاتدا اؤز آتاسی‌نین حقیقی یاردیمچیسی اولا بیلر و گون به گون دورغون و باتماقدا اولان جمعیتده تغییر اندیجی بیر مثبت عامیله چئوریله بیلر. اوشاق بیلمه‌لی‌دیر کی آتاسی هانکی بیر بدبختچیلیک‌له بیر تیکه چؤره‌ک قازانیر و بؤیوک قارداشی بدبختلیک ایچینده نئجه ال ایاق چالیر و بوغولور. او بیریسی اوشاق‌دا بیلمه‌لی‌دیر کی آتاسی نئجه و هانسی یول‌لارلا بو ابنسان الی‌ایله یارانان قیشین دوامینا یاردیمچی اولور…..”
بو گؤروشو ان قاباریق شکیلده صمدین اؤزونون یارادیجیلیغیندا گؤرمک اولار. صمدین اثرلرینده یاشایان کاراکترلر و اوبرازلار سانکی تخیل گوجوایله ناغیل‌لاردا یارانان دونیادان، رئال حیاتا قدم قویوب، باشقالاری‌لا بیرگه بو آجیلی شیرینلی حیاتدا یاشاماغا و داورانماغا باشلاییب‌لار. اونلار آذربایجان و ایران اوشاقلاری کاراکتریندن داها اوزاقلارا، دونیا اوشاقلاری‌نین کاراکترینه کؤچوب و دونیالاشیرلار.
- صمدین اوشاق ادبیاتی گؤروشونون داوامچی نماینده‌سی
اوشاق ادبیاتیندا صمدین اساس قویدوغو ادبی گؤروش، تبریز محیطینده کی ادبی- مدنی ضیالی‌لار طرفیندن بؤیوک ماراقلا قارشیلاندی. بو ضیالی‌لار آراسیندا قاراداغ کندلرینده معلم‌لیک ائدن گنج شاعر حبیب فرشباف‌دا اولموشدور. قیرخینجی ایل‌لرین آتومسفرینده اؤز یارادیجیلیغی و اجتماعی فعالیتی‌ایله خالقین رغبتینی قازانان شاعر حبیب فرشباف بو گون، یئنه‌ده او ادبی گؤروشون ان داوامچی و ان صادق نماینده‌سی‌دیر. بو اونون یالنیز اوشاق ادبیاتی‌لا علاقه‌دار یارادیجیلیغیندا یوخ، بوتون یارادیجیلیغینا داخیل‌دیر. “حبیب”ین:
اوندا آتامین ایشی وار ایدی
منه آلاردی چوخلو اویونجاق؛
ایندی بئکاردی، ایشی یوخ- آنجاق
ایش تاپسا منه باشماق آلاجاق
باشماق آلاجاق.
کیمی اوشاق شعرلرینی اوخویاندا، سانکی صمد بهرنگی‌نین اوشاق ادبیاتی گؤروشونون روحونو قیرخ ایل‌لیک بیر تاریخین درینلیگیندن دینله‌ییرسن.
“حبیب”ین کؤنول دونیاسی اوشاقلارین آرزو، ایستک‌لری ایله اوزون ایل‌لردیر کی، بزه‌نیبدیر. اونون اثرلریندن گؤرونور کی، اوره‌گینده اوشاقلارا دایر بسله‌دیگی محبتین بؤیوک یئری واردیر. ائله بو اوشاق محبتی ایله دؤیونن اوره‌گین دؤیونتولری اونون یارادیجی قلمیندن سوزولوب، کاغاذ اوستونه گلنده، داهادا آچیق – آیدین اؤزونو گؤستریر.
“حبیب” اوشاق شعرلری‌نین اساس مایاسینی تمثیل ماهیت‌لی ناغیل‌لار دونیاسی تشکیل ائدیر. بو دانیشیغیمدا اونون داها آرتیق یازدیغی بئله تمثیل و ناغیل‌لارینا مراجعت ائده‌جه‌یم.
“حبیب”ین اثرلردن گؤرونور کی او اوشاق دونیاسین چوخ یاخشی تانی ییر. حبیب اوزون ایل‌لر معلم وظیفه‌سینده اوشاق‌لارلا اولوب، اونلارین سئوینجینی‌ده گؤروب، کدرینی‌ده دویوبدور. بو یاخین‌لیغین نتیجه‌سینده‌دیر کی اوشاقلارین احوال- روحیه‌سینی، ایستک و آرزولارینی، اخلاقی سجیه‌لرینی بیر پداگوژیست کیمی تانی‌ییبدیر. و بونا گؤره‌دیرکی، او باجاریق‌لا اوشاقلار اوچون معنا دولو ناغیل‌لار، اوره‌ک اوخشایان شعرلر، سئویج بخش ائده‌ن حکایه‌لر یازیر، یارادیر. بئله بیر اوغورلو یول شبهه‌سیز کی شاعرین دونیا گؤروشوندن، اونون اجتماعی فلسفی تفکروندن آیری اولا بیلمز. انسان سئورلیک، وطنپرورلیک، صلح و امین آمانلیق آرزوسو ایله دؤیونن بیر اوره‌کدن سوزوب گلن سؤزلر گرکدیر کی شیرین، معنالی، اوره‌ک اوخشایان و سئوینج بخش ائده‌ن اولسون.
“حبیب”ین هر یازدیغی بیر شعر و یا خود ناغیل اؤیودلرله، اخلاقی و تربیه‌وی مسئله‌لرله دولودور. بوندان باشقا او ایستر شعرلرینده، ایسترسه‌ده یازدیغی ناغیل‌لاردا اوشاقلاری وطنی، ائل- اوبانی سئومه‌گه چاغیریر. اونلاری صلح دونیاسی ایله تانیش ائدیر، محاربه‌نین قانلی فاجعه‌لرینده سؤز آچیر، اونو نیفرتله هده‌له‌ییر.
“حبیب”ین هر تک تک یازدیغی ناغیل‌لارا دقت ائتسک، اونلاری معناسیز، سؤزسوز اؤیودسوز گؤره بیلمه‌ریک. نمونه اولاراق او “تولکو و قارقا” ناغیلیندا آییق اولماقلیغی، حیله‌کار عنصرلرین تورونا دوشمه‌مگی، “حاکم و کندلی” ناغیلیندا اینسانلارین بیر – بیری ایله قارشیلیقلی علاقه‌سی‌نین ضروریتینی، “تولکو و تویوق” ناغیلیندا حیله‌کار تولکونون آلدانیب، جزالانماسینی، “یالانچی” چوبان” ناغیلیندا یالان دانیشماماغی، خالقی دولاماماغی، “تولد” شعرینده وطنپرورلیگی، “آتام جبهه‌دن گلدی” شعرینده محاربه‌نین قانلی فاجعه‌سینی “تنبل گامیش” ناغیلیندا تنبل اولماماغی “شنگولوم منگولوم” ناغیلیندا گؤزو آچیق اولماغی، “اکینچی و بیلدیرچین” ناغیلیندا اؤزگه‌یه دایانماماغی، (اؤزگه‌یه اومود اولان شامسیز قالار) سؤزونو چوخ بدیعی و گؤزل صورتده گؤستریر، ایفا ائدیر. او عینی حالدا “حیله‌کار درویش و بیلیجی عالم” ناغیلیندا جهالتین اینسانلاری مسموم ائتمه‌گیندن دانیشیر و اوشاقلاری علمه، بیلیگه دعوت ائدیر. گؤستریرکی فیریلداقچی‌لار، جهالت مفکوره‌لری اینسانلارین سوادسیزلیغیندان استفاده ائده‌رک اؤز شوم و چیرکین هدفلرینه چاتیرلار.
“حبیب”ین اوشاق ادبیاتی حصه سینده آدلاری چکدیگیم تمثیل و ناغیل‌لار عمومیتله اویره‌دیجی و یوکسک بدیعی کیفیته مالکدیرسه، اونون “یاددان چیخمیش آیاقلار” و ” قارلار چیچه‌گه بنزر” شعرلری‌ده داها یوکسک معنا داشی‌ییر. “یاددان چیخمیش آیاقلار” ناغیلیندا شاعر اوشاقلارین گؤز اؤنونده ماهر بیر رسام کیمی قلم فیرچاسیلا ایکی متضاد دونیانی تصویر ائدیر. صلح و عدالت دونیاسی، محاربه و ظولم دونیاسی.
او صلح دونیاسینی عموم قوشلارین شنلیک مجلسینده گؤستریر. قوشلار ولایتینده بوتون قوشلار، آغ ، قارا، ساری، قیرمیزی و هر رنگ، هر نژاد‌دان اولورلارسا، بیرلیکده، صلح‌ده، دئییب- گولمک‌ده، شنلیک‌ده یاشاییرلار. حبیب چوخ گؤزل صورتده بو عدالت حاکم اولان دونیانی بئله تصویر ائدیر:
…. گوردو بیر مجلس قوروب
یئر اوزونون قوشلاری
قیرمیزی، قارا، یاشیل
آغ ، قهوه‌ای، بوز، ساری
هامی اویناییر، چالیر
شادلیق عرشه اوجالیر
قارانقوشون الیندن
گؤزل کهلیک جام آلیر
قولاقلار توتولوردو
دئییب – گولمک سسیندن…
سونرا شاعر بو دونیانین ان عمده خصوصیتی کی زور دئمه‌مک‌دیر، کیچیک سئرچه‌نین دیلی ایله اوشاقلارا یئتیریر:
… ایسته دی ال آغاجین
توشلاییب سئلبه لسین
قوشلاردان بیرین ووروب
بیشیریب اوردا یئسین
بیردن بیر خیردا سئرچه
یاپیشدی قولاغیندان
دئدی: ” بوردا زور اولماز
نه فیکیرده سن؟ اوتان! ……
بئله بیر گؤزل دونیانین عکسینه آیری بیر دونیادا واردیر کی، اورادا زورلولار حاکم‌دیر. ال‌سیز – آیاق‌سیزلار همیشه ازیلیب، اؤلدورورلورلر. بئله بیر “مئشه قانونو” حاکم اولان دونیانی “حبیب” شاهین ساراییندا کی علاقه‌لرده، ایلانین دووشانی بوغماق ایسته‌مگینده گؤستریر. شاعر شاه‌لارین سولطان‌لارین، سارای صاحیب‌لری‌نین حیله‌کارلیغینی، ییرتیجیلیغینی، عهده وفاسیزلیغینی تصویر ائده‌رک، صلح دونیاسیندا یاشایان آداملارین اینسان سئورلیگینی سئرچه نین کئچله یاردیم ائتمه‌سینده اوشاقلارا یئتیریر:
…سئرچه بیر نئچه یارپاق
بیر آغاجدان قوپارتدی
کئچلین یارالارین
درمان قویوب ساغالتدی
کئچله لایقینجه
یئمک – ایچمک وئردیلر
سونرا قوز آغاجی‌نین
سمتینی گؤستردیلر….
“حبیب”ین “قارلار چیچگه بنزر” ناغیلی‌دا داها یوکسک معنا داشی‌ییر. شاعر باجاریق‌لا، ناغیل دیلی ایله ( ائل گوجو، سئل گوجو) سؤزونو بیر داها ثبوت ائدیر. ناغیل‌دا گؤیرچین‌لر فردیت‌چیلیک‌له یوخ، مشترک مصلحت‌لشمک‌له، جمعی تدبیرلرله، بیرلیکده اووچونون علیهینه عصیان ائدیب، اونون ظولم قورقوسونو داغیدیرلار:
…گؤیرچین‌لر دویدولار
گئجه قرار قویدولار
چوخلو فیکیرلشدیلر
هامیسی بیرلشدیلر
اگر ناغیل‌دا اشتراک ائده‌ن صورتلری حقیقی و شاعرین دوشوندوگو کیمی ایضاح ائده‌ک، دئمک کی هر خالق یالنیز بیرلیک‌له “ظالم لره” غلبه چالبر و ظالملره قارشی موباریزه‌ده “اووچولارا اؤلوم” شعاری‌لا اونلارین جانینا ولوله سالیر. بو معنا قید ائتدیگیمیز ناغیل دا بئله تصویر اولونور:
… صاباحی گون آچیلدی
گونش نورو ساچیلدی
مینلر گؤیرچین بیردن
اوچدولار بیر دره‌دن
گلیب چاتدیلار تورا
گؤرک نه اولدو سونرا
هره بیر اوجون تورون
یاپیشدی وئردی زورون
تورو گؤتدولر گؤیه
” اووچویا اؤلوم” – دئیه
ظالم‌لر، اووچولار چیرکین عؤمورلری‌نین سون چاغلاریندادا موبارز خالقا دایر اللریندن گلنی اسیرگمیرلر. اونلار او سون لحظه‌لرده‌ده قان تؤکورلر کی، بیر نئچه گون ده ظولم قورقولاری داوام تاپسین. نئجه کی بو ناغیل‌دا دا شاعر گؤزل صورتده گؤستریر:
… اووچو اسدی بو سؤزدن
قوشلار ایتیردی گؤزدن
گؤردو کی گئدیر جله
توفنگین آلدی اله
توفنگ آچیلماق هامان
بیر گؤیرچین وئردی جان …
آنجاق بو اؤلوملر خالفین موبارزه‌سین داهادا گوجلندیریر. یئنه ده ظالم‌لر ناکام قالیرلار. ظولم قورقولاری داغیلیر و هر بیر موبارزین آل قانی قیش گونونده آزادلیق باهاری‌نین مژده‌چیسی اولور و آچان قیزیل لاله‌لر، قار چیچگی‌نین ، تمثالیندا اؤز عکسینی تاپیر:
گؤیرچین‌لر غصه‌لی
گؤتوردولر اؤله‌نی
تورا قویوب گئتدیل
گؤز اؤنوندن ایتدیلر
گؤیرچین‌ین آل قانی
بزه‌دی بولودلاری
او قیشی یاغاندا قار
بزه‌نیردی آغاجلار
چیچک گؤرونوردو قار
قیرمیزی خال‌لاری وار.
×××
ساغ اولون محترم مجلیس اشتراکچی‌لاری. منی دینله‌دیگینیز اوچون منتدارام. هامیمیزین سئویملیسی، اوشاقلاریمیزین “حبیب عمی”سینه‌ده جان ساغلیغی و یارادادیجیلیق اوغورلاری آرزولاییرام.
“سون”
ایضاح: بو یازی ساهر ادبی- مدنی درنه‌یی و صابر ادبی انجومنی نین ۲۷/۷/۱۳۹۰ تاریخینده تهراندا تشکیل ائتدیکلری “آذربایجان اوشاق ادبیاتی” گئجه‌سبنده‌کی چیخیش اوچون حاضیرلانمیشدیر کی تعیین ائدیلمیش واختی نظره آلاراق اونون بیر حصه‌سی اوخوندو.
2 پاسخ
نه یاخشی کی وارسان سئویملی شاعیر
سلاملار
اوشاقلار بیزیم گله جییمیزده و دیلیمیزین و کولتورموز داشییانلارمیزدیر
دیل یانلیز گوجلو میراثیمیزدیر اونو قوروماق بیز وظیفه میز دیر یولودا دوز ارگنمک و اورگتمک و یازماقدیر که یئنی نسلره اینتقال وئرک
دیلمیز توکنسه بیزده تونمیشیک
سیزین دییر وئردینیز دیلیمیزه و ادبیاتیمزا چوخلی ممنون اولدوم و یولوز آچیق و دواملی اولسون
بیر کانلال آپارات سایتیندا سیزلره تانیدیریررام اومارام سئودینیز چیزگی فیلیم(کارتون) لری و ناغیلاری و…. ماهنیلاری عزیز اوشاقلارا ایزلدیب و یوکلیه بیلسینیز
http://www.aparat.com/bayandir
سایقیلار و اوغورلار سیزه ایسترم