نئچه گون بوُندان اؤنجه، میانالی دوُست‌لارین طرفیندن، اوُستاد حبیب ساهیر حاققیندا قوُرولان بیر جانلی اینستاگرام پروگرامینا چاغیریلدیم. دوُست‌لار منه دئدیلر اوُستاد ساهیر باره‌سینده، تخمیناً قیرخ بئش دقیقه دانیشمالیسان و من ایسه نه دانیشاجاغیمی دوشوندوم. آشاغیدا یازدیغیم یازیدا، هَمَن جانلی پروگرامدا دانیشدیغیم سؤزلرین بیر حیصه‌سینی تقدیم ائتمیشم.
***
منیم ایلک گؤروشوم اوُستاد ساهیرله، ۱۳۵۷ نجی ایلین اسفند آیی‌نین ۱۳- ونده اوُلموش و او تاریخدن باشلایاراق، اوُستادین عؤمرونون سون گون‌لرینه قدهر داوام اتئمیشدیر. آنجاق اوُستادلا سیخ گؤروشلریم ۱۳۵۸- نجی ایلین یاییندان باشلایاراق، ۱۳۶۴-نجو ایلین یایینا کیمی و هر هفته جوما گونلری اولموشدور. دئمک، من هر هفته جوما گونلری، سَحَر ساعات سکگیز- دوققوزدان ساهیرین ائوینه گئدیب، آخشام ساعات آلتی‌یا قدهر، هاوا قارانلیقلاشانا کیمی، اورادا اولاردیم. ساهیرله مصاحبت، اونون شعرلرینی یئنی‌دن باشقا کاغاذلار اوزه‌ره یازماق، خاطیره‌لرینه قوُلاق وئرمک، کیتابلارین، کار- کاغاذلارین مرتب ائتمک و بئله‌بئله ایشلر، منیم گونلوک واختیمی دولدوروردو. هم ده یئنی چیخان کیتاب و نشریه‌لری هفته ایچینده آلیب، توپلاییب، ساهیره آپاراردیم. بوُنلاردان علاوه، ساهیر یازان شعرلری، حئکایه‌لری و یادداشت‌لاری ایلکجه دوکتور صدیق چیخارتدیغی «یولداش»، «انقلاب یولوندا» و «یئنی یول» مجله‌لرینه، هم ده تهراندا و تبریزده بوراخیلان «اولکر»، «گونش»، «کوراوغلو»، «دده‌قورقود»، «فروغ آزادی» و… نشریه‌لرینه آپاریب تحویل وئریب، یا پست ائدردیم. بوُ آرادا، تکجه ۱۳۶۰نجی ایلین سون آیی و ۱۳۶۱نجی ایلین بیرینجی دؤرد آیینی، مشهدده معلم‌چیلیک فاکولته‌سینه گیردییم اوچون، مرتب اولاراق ساهیرین یانینا گئده بیلمه‌دیم و گؤروشلریم آرا- سیرا و تکجه تهراندا اولدوغوم زامانلارا عایید اولدو. بیر ده، ۱۳۶۴- نجی ایلین مردادیندان، ساهیرین اؤلوم گونونه قدهر، اونونلا قوُردوغوم ایلگی‌لر کسیلدی. او گونلر، منیم تکجه ۲۲ یاشیم وار ایدی. مرداد آییندا، بیزیم ائویمیزه، بیر تانیلمایان تئلفون نومره‌سیندن زنگ آچیلدی و منه دئدیلر بیر داها ساهیرله گؤروش‌سن، سنه آغیر شرایط یاراناجاقدیر و بئله‌لیکله قورخو، بیر گنجی، قوجامان بیر اوُستادین گؤروشوندن محروم ائتدی.
«میچ آلبوم» آدلی بیر معاصرآمئریکالی ژورنالیست یازیچی وار. بوُ یازیچی، فارسجایا ترجمه اولونموش «سه‌شنبه‌ها با موری»(سه‌شنبه گونلری موری ایله) آدلی کیتابیندا، قدیمکی اوُستادی «موری» ایله هفته ده بیر دؤنه گؤروشوندن سؤز آچیر. او، آلتی‌یوز کیلومئتیر موری ایله فاصیله‌سی اولان بیر شَهَرده یاشاییر، آنجاق هر هفته سه‌شنبه گونلری سَحَر، اوچاق ایله مسافرت ائدیب، موری‌نین شهرینه چاتیر و آخشام هاوا قارانلیقلانا قدهر اونونلا گؤروشور و خاطیره‌لرینه، تاپشیریقلارینا و اؤیودلرینه قوُلاق وئریر. بوُ گؤروشلرین سون هفته‌لری، خصوصیله موری‌نین خرچنگ واسیطه‌سی ایله دونیادان کؤچمه‌یینین زامانی بیلیندیکدن سونرا، چوخ قیزغین، هم ده حسرتلی کئچیر. میچ آلبوم، اوُستادی‌نین درسلریندن و اؤیودلریندن، جاوان اولدوغو و ژورنالیسم بیلیم‌یوردوندا تحصیل آلدیغیندان کامیلجه‌سینه فایدالنمادیغی اوچون، حاییفسیلانیر و نهایت مورینی الدن وئریر. کیتاب چوخ اوخوناقلی و گئدیشی یونگول واری و آخیجی اولان بیر کیتاب دیر. بوُ کیتابدان، فارسجایا چئوریلمیش نئچه‌نئچه ترجمه نسخه‌لرینی الده ائتمک اولار، هم ده کیتابین متنی، پادکست صورتینده، گئنیش صورتده یاییلمیشدیر. بوُ رومانین اوخوماسینی تؤوصیه ائدیرم.
بوُ کیتابدان الهاام آلاراق، بیر اوُزون رومان یازماقدایام:«جومالار ساهیرله». بوُ کیتابدا یئدی ایل ساهیرله گوروشمه‌لریمدن، روایی شکیلده سؤز آچمیشام. بوُرادا او کیتابدا یازاجاغیم و هَمَن لایو اینستاگرام اوتوروموندا سؤیله‌دییم بیر خاطیره‌یه اشاره ائدیرم:
ساهیرین اللری عؤمرونون سون ایللرینده چوخ آرتیق تیتره‌ییردی و یازدیغی شعرلری اوخوناقلی خطله یازا بیلمیردی. ساهیر، یازدیغی بوتون شعرلری منه اوخویاردی و سونرا مندن ایسته‌یردی هَمن شعری بیر داها اونا اوخویوم. حتی ۱۳۶۰ نجی ایلده منه اتحاف ائتدییی «سحر ایشیقلانیر» کیتابی‌نین ایلک صحیفه‌سینده یازیلان خط، چوخ نازیک حرفلرله یازیلمیش و ائله‌جه ده اوخوناقلی دئییل(یازی‌یا آرتیریلمیش تصویر). ساهیر عؤمرونون سون گونونه دک، دیری باش ایدی و هیچ بیر زامان ذهنی- حافیظه‌سی چاشیب، قاریشمامیشدی. حتی تأسفله ساهیری حیاتیندا گؤرمه‌ینلر و بوُ گونلر، اؤزلریندن خاطیره توخویوب، ساهیری ویلچرله میانا، سونرا ایسه ترکه آپاران کیمسه‌لرین دئدیینین عکسینه، ساهیر، عؤمرونون سون گونونه دک اؤز آیاغی اوسته یاشادی و ابدا ویلچره میندیریلمه‌‌دی و واکرله یئریمه‌دی.
گونلرین بیر گونونده، ساهیر منه «ایکی پنجره» آدلی بیر شعر اوخودو. سونرا ایسه مندن ایسته‌دی شعری بیر داها اونا اوخویوم. ساهیرین ال یازمالاری‌نین سونوندا، شعرلرده یا یازیلاردا، عمومیتله سون بیتین یا سون سطیرین، سول طرفینده، نئچه تاریخ گؤزه دَیردی. بیرینجی تاریخ، شعرین یا یازی‌نین اصلی سؤیله‌نیش یا یازیلما تاریخی و یوخاریدان آشاغی‌یا دوزولن ایکی، اوچ یا آرتیق تاریخ‌لر ایسه، ساهیرین توسطیله شعر و یازی‌نین رئداکت اولونموش تاریخ‌لری ایدی. ایکی پنجره شعری‌نین سونوندا، ۱۳۵۵، قیش یازیلمیش و سونرا آلتیندا ۱۳۶۳/۱۲/۱۷ قئید اولونموشدور. دئمک بو شعر تکجه بیر دؤنه رئداکتا اوغرامیشدیر.
شعری اوخودوقدان سونرا، اونو اوُستادا قایتارماق ایسته‌دیم. ساهیر ایسه، چوخ تواضعکارلیقلا دئدی:« بو سنین کی… اؤزومه بیر باشقاسینی یازمیشام..»
او شعری ائوه گتیردیم و گؤزومون ایشیغی کیمی، آنجاق کارکاغاذلاریمین آراسیندا ساخلادیم. ایللر سونرا ساهیر حیاتین دییشدی و ۱۳۷۴نجو ایله چاتدیق. اوستادین اؤلوموندن اون ایله یاخین کئچدی و من همشهری غزئته‌سینده «ائیتیم، کولتور و اینجه صنعت» صحیفه‌لری‌نین مسئولو اولدوم. اجتماعی باخیمدان، هله ده شرایط آغیر ایدی. هر حالدا، ۱۳۷۴نجو ایلین تیر آییندا، ساهیرین حافظدن ترجمه ائتدییی غزل‌لردن ایکیسینی، فارسجا متنی ایله بیرلیکده، اؤز مسئولیتیمله چیخان «ادب و هنر» صحیفه‌سینده، «حافظ الفت» باشلیقلی بیر یازیدا نشر ائتدیردیم.
قاباقجا ساهیرین فارس ادبیاتیندان ترجمه ائتدییی نمونه‌لردن دوزه‌لینن «سؤنمین گونشلر» آدلی بیر کیتابی، ۱۳۶۱ نجی ایلده، دوکتور صدیق باشچیلیق ائدن «کانون فرهنگ آذربایجان(آذربایجان مدنیت اوُجاغی)» نشری توسطیله چاپ ائتدیرمیشدیم. بو کیتابا، اوستادین تورکجه ترجمه‌لرینی احتیوا ۸ غزل حافظدن، ۱۱ حئکایت سعدی‌دن و ۶۰ رباعی خیامدان، فارسجا متن‌لری ایله برابر داخیل ائدیلمیشدیر. کیتاب چاپ اولدوقدان سونرا، او گونکو ارشاد اداره‌سی طرفیندن، کیتاب ساتان مغازه‌لردن و ناشیرین دفتریندن ییغیشیلدی و هامیسی خمیر اولوندو. ایندی بو کیتابدان، اللرده اولان تعداد، ایکی بارماق ساییسینا دا چاتماز. کیتابین خمیر اولونماسی، اوُستاد ساهیرین روحیه‌سینده، چوخ آغیر منفی تأثیر بوراخدی. حافظ الفت مقاله‌سینده وئریلمیش ایکی غزلی هَمَن کیتابدان گؤتورموشدوم.
مقاله چاپ اولان گون، آخشام باشی همشهری‌یه گیررکن، قاپیداکی نگهبان، دئدی:«تئزلیکله گئت کرباسچی‌نین دفترینه!» کرباسچی، او زامان شهردار و همشهری‌نین مسئول مودورو ایدی. او عمومیتله گئجه ساعات اوندان اویانا گلردی، حاضیرلانمیش صحیفه‌لره باش چکیب، گؤروب، گؤستریش وئریب، امضالاییب، گئدردی.
تحریریه‌یه چاتدیم و کیفیمی هله میز اوسته قویمامیشدیم کی تحریریه‌نین منشی‌سی ده، منی هده‌له‌دی:«تئز اول گئت اوسته، کرباسچی‌نین اوتاغینا!» دئدیم:«مگر کرباسچی واردیر؟!» جاوابیمدا دئدی:«من بیلمیرم… تئز گئت اوسته!»
1364نجو ایلین مرداد آییندا منه ووُرولان تئلفون یادیما دوشدو. بیر داها قورخو جانیمی بوُرودو. خمیر اولموش کیتاب ذهنیمده جانلاندی و بیر آندا، بوُ دوُر اؤزومو کرباسچی‌نین اوتاغی‌نین قاباغیندا گؤردوم:«منه دئییبلر آقای کرباسچی‌نین منله ایشی واردیر…» اوتاغین منشی‌سی دئدی:«آقای کرباسچی‌نین سحر چاغی سنله ایشی وار ایدی… شهرداری‌دان زنگ وورموشدولار… تاپانمادیق سنی! ایندی آقای جمالی‌بحری‌نین سنله ایشی وار… کئچ ایچری!»
مهدی جمالی‌بحری، او گونلر، تهران بلدیه‌سی‌نین روابط عمومی اداره‌سی‌نین مسئولو و همشهری‌نین صحیفه‌لرینه نظارت ائدنلردن بیری ایدی. من ایچری گیررکن، دووارین قیراغیندا بؤیوک بیر گول دسته‌سینی گؤردوم، هم ده جمالی‌نین یانیندا موبل اوستونده اوتوران قوجا بیر قادین و اورتا یاشلی بیر کیشی‌نی. جمالی منی گؤرجک، فارسجا دئدی:«یاشا آقای مجدفر! عجب گؤزل ایش گؤرموسن…» داها قادین و کیشی‌نی تانیمیشدیم. اوُستادین خانیمی، اوغلو حمید ایله برابر اورادا اوتورموشدولار. قورخوم، ائله هَمَن بئشینجی طبقه‌دن قانادلاناراق، اوچوب هارایا گئتدیینی بیلمه‌دیم. ائله بیل، سحر غزئته چیخدیقدان سونرا، حمیدگیل مقاله‌نی گؤروب، آناسی ایله بیر گول دسته‌سی توتدوروب، مرکزی شهرداری عمارتینه گئدیب، کرباسچی‌نین گؤروشونه چاتمیشدیر. کرباسچی ایسه، اونلارلا دانیشیقدان سونرا، غزئته‌یه زنگ آچیب، منی آرامیش و سونرا، اونلاری مرتبط اولدوغو اوچون، جمالی‌بحری‌یه ارجاع وئرمیشدیر. جمالی ایسه، حمید ایله قاباقجادان دوست اولدوغو اوچون، اونو قارشیلاییب، ناهاردان سونرا، همشهری‌یه گلیب، اونلارین منله گؤروشدوکلرینی ایسته‌میشدیر.
جالیب بو کی حمیدله، آناسی، مجدفر آدلی بیر کیمسه‌نی تانیمیرمیشلار، چون کی من ایچری گیررکن، ساهیرین خانیمی، ائله تورکجه دانیشارکن، دئدی:«بو کی مورتوز دور! ساهیرین دوستو…» دوز دور کی بو اتفاق منی نه قدهر شنلندیردی، آنجاق چکیب کئچمیشلره ده آپاردی. سَحَردن آخشاما قدهر ساهیرین یانیندا اولدوغوم واختلار، ساهیرین گلینی سیما خانیم‌دان بیر باشقاسی، ساهیره باش دا وورمازدیلار. او اؤزونه سئچدییی تاخما ایمضالارین ایکیسی کیمی، «غریب» و «آقجاناباتلی غریب» ایدی. ساهیرین اوره‌یی چوخ توتولان واختلار، یولداش و انقلاب یولوندایا یوللادیغی یازیلارین، بو ایمضا ایله چاپ ائتدیرردی. اونون سون وضعیتی و اؤلوم احوالاتی دا بو غریب‌چیلیکدن اوزاق دئییلدی.
او یازی، ایران مطبوعاتیندا ساهیرین حاققیندا چیخیش ائتمه‌یین تابوسونو سیندیردی و سونرالار، نئچه‌نئچه یازی‌نین انتشارینا مختلف مطبوعاتدا شاهید اولدوق. حتی ۸۰نجی ایللرده، من همشهری‌ده ساهیره ثابت «گوشه» یا فارسجا مطبوعاتدا دئییلن کیمی «ستون»، آچدیم و مرتب اولاراق، اونون فارسجایا چئوریلمیش شعرلریندن نمونه‌لر وئردیم.
بو یازی‌نین چاپیندان نئچه گون سونرا، حمیدین خانیمی سیما خانیم، همشهری‌یه گلدی. اونون منیم ساهیرین هر نه جور خطله یازیلمیش یازیسینی اوخودوغومدان خبری وار ایدی. او ساهیردن بیر شعر گتیرمیشدی و دئییردی بو شعری اوخویا بیلمیرلر. ائله بیل کی ساهیردن بیر مجموعه حاضیرلاماقدا ایدیلر. شعری منه گؤستردی. جانیم آلوولاندی: هَمَن ایکی پنجره شعری ایدی، هَمَن کی ساهیر، اصلینی منه وئرمیش و اوزونه بیر باشقا نسخه یازمیش و ساخلامیشدی، هَمَن کارکاغاذلاریمین آراسینا قویولموش ایتیردیییم شعر.
سیما خانیم تعجبلنه‌رک، شعری راحاتجاسینا، باشدان باشا اوخودوم. سونرا ایسته‌دیم شعری بیر باشقا کاغیذدا یازیم و بیر فتوکپی دا اؤزومه گؤتوروم. قبول ائتدی. یازدیم. کپی چکدیم. سیما خانیم گئتدی و ایگیرمی آلتی ایل او زاماندان کئچدیکدن سونرا، میانالی دوست‌لارلا وعد ائتدییم گون گلیب چاتدی. یوخاریدا یازدیغیم سؤزلردن علاوه، بئله قرارا گلدیم کی سؤزلریمی، چوخ آز یاییلان «ایکی پنجره» شعری ایله سونا چاتدیریم. دقت ائتمه‌لییک کی شعر، ۱۳۵۵ نجی ایلده سؤیله‌نیلیبدیر. البته شعری، نئچه ایل قاباق اوستاد سؤنمزه گؤستردیم. اوستاد سؤنمز، اوچ یئرده غلط اوخودوم سؤزجوکلری تصحیح ائتدی. آشاغیدا وئریلن شعرده، بو یالنیش‌لار دوزه‌لینیبدیر:
بیرینجی پنجره
پنجره‌میز آچیلاردی آینا کیمی افق‌لره
اوزاقلاردان گؤرونردی قیزیل داغلار، یاشیل دره.
سحر، آخشام خیشیلداردی گؤی چینارین یارپاقلاری
جانلار ایچره گؤرونردی آغاجلارین ساچاقلاری.
***
من کئچرکن کوچه‌میزدن، اتکلریم یئلله‌نردی
پنجره‌دن گودن قیزین یاناقلاری گولله‌نردی.
کوچه‌میزین دووارلاری مؤولری ایله بویانیب‌دیر
گوبپا – گوبپا گؤی داشلاری گونش کیمی اودلانیبدیر.
***
سحر، آخشام کوچه‌میزدن آشنا کئچر، یاد دا کئچر
سوسوزلایان، انباریندان بوزلو سرین سو دا ایچر.
ساکیت‌لی‌دیر محلله‌میز، اوردا خَیال قانادلانار
یولدان کئچن غریب یولچو، اؤزون عزیز قوناق سانار.
***
قاپیمیزی آچمیشیق بیز ازل گوندن قوناقلارا
آیری- سئچگین قویان اولماز، قارالارا و آغلارا.
اود دیاری، بیزیم وطن، اینسانلیغین اوجاغی‌دیر
چؤلده ایتن غریب‌لرین، آی،اولدوزو، چیراغی‌دیر.
***
قوی یوردوموز چیچکلنسین، صدف سازلار دیله گلسین
سؤزوموز ده، سازیمیز دا، دینله‌سینلر سئوگی سسین.
ایکینجی پنجره
پنجره‌دن باخماق اولماز، قانادلانیب اوچماق اولماز
بوردا حؤکوم سورمکده‌دیر چیرکین بیر قیش، اودلو بیر یاز.
توزلو دومان، افق‌لرده اوست-اوستونه قالانیب‌دیر
قوملو چؤل‌لر، پالچیق ائولر، قیزغین گونلر، اودلانیبدیر.
***
واردیر اوجسوز بیابان‌لار، اوزون- اوزون خیاوان‌لار
خیاواندا صفا یوخدو، توستو، تورپاق، سس‌کوی چوخ‌دور
کاپیتالیزم بو دیاردا یارادیب‌دیر بیر جهنم
آجلیق، اؤلوم حؤکوم سورور، بوردا قان وار، بوردا ستم
بوردا ایکی دونیا واردیر، تیکان کیمین گؤزه چارپار
خانا تاری بالام دئییر، قارا اؤلوم یوخسول قاپار
پنجره‌نی باغلا قیزیم، توز- تورپاقدان یاندی گؤزوم
سازین تئلی قیریلدی آه، اوره‌ییمده قالدی سؤزوم!
۱۳۵۵، تهران
یک پاسخ
ساغ اول