منیم ده بیر آدیم گلسین دیلیزه
همت شهبازی
(حیدربابانین ایکی بندینه اؤزل باخیش)

حیدربابا،‌ سنون اوزون آغ اولسون !

دؤرت بیر یانون بولاغ اولسون باغ اولسون !

بیزدن سورا سنون باشون ساغ اولسون !

دونیا قضو-قدر، اؤلوم-ایتیمدى

دونیا بویى اوغولسوزدى، یئتیمدى

حیدربابا، یولوم سنن کج اولدى

عؤمروم کئچدى، گلممه دیم، گئج اولدى

هئچ بیلمه دیم گؤزللرون نئج اولدى

بیلمزیدیم دؤنگه لر وار،‌ دؤنوم وار

ایتگین لیک وار، آیریلیق وار، اوْلوم وار

  بو ایکی بندده، حیدربابانین بیر چوخ بندلری‌نین عکسینه اولاراق سوژئتلیک (روایت) یوخدور. شهریار روایتدن قیریلاراق اؤزونون شخصی مؤوقعینی بعضی قونولار حاقدا بیلدیریر. حیدربابانین بندلرینده عومومیتله گئرچکلیکلر اولدوغو کیمی کؤچورولور. بونلار هئچ بیر کیمسه یه غئیرعادی اولمایاراق تانیشدیر. بو ایکی بندده بیر چوخلارینی دوشوندورن “اؤلوم” مسئله سی شهریاری دا دوشوندورور.

  اؤلوم مسئله سی اسکی ادبیاتدان ایندییه دک چوخلارینی دوشوندورن بیر آنلاییشدیر: “گیلگمیش”ده  “انکیدو”نون اؤلومو، دوستو گیلگمیشی، “دده قورقود”دا عزرائیل لا “دلی دومرول”ون ماجراسی و دلی دومرول “اؤلومو” بیر ماددی اشیا کیمی قاوراماسی، صوفیزمین اؤلوم قونوسونا تجریدی یاناشماسی. بونلارین آراسیندا دلی دومرولون اؤلومدن سئزدییی مقصد مادده سل لیک داشیدیغی اوچون باشقالاریندان سئچیلیر و یئنی چاغ موقعینه یاخینلاشیر. بوردا اؤلومون قارشیسیندا عصیانچی روحلا یئنیلمه مزلیک وار. گیلگمیش  پوچلوغا یؤنه لن ایلکین اینساندیر سونونجولار ایسه نیهیلیست لردیر.

  بعضی لری ایسه اؤلوم قارشیسیندا نه نیهیلیست و نه ده عصیانچی دیلار. بونلار صوفیزمه باغلی اولان قضوقدرچی لردیر (تقدیر گرایان). شهریار بو سیرایا داخیل اولور. اونون اؤلوم و یاشام حاقدا ایره لی سوردویو باخیش عرفاندان قایناقلانان عنعنه وی (سنتی) باخیشدیر. اؤلومه بیر قضوقدر اولاراق اونون قارشیسیندا تسلیم اولماق و یئنیلمک. بو باخیش دونیانین فانی اولدوغونو اونون دوشونجه سینه یورودور. بو ایسه نیهیلیست چی لیین ان دوشگون دورومودور. چونکو اونلار دا کسین لیکله دونیانین پوچلوغونو سئزیرلر. صوفیزمده و ائله جه ده شهریارین فیکرینده هم دونیانی ایکی اللی توتماق وار، هم ده اونو فانی بیلمک. هئچ بیریسیندن ال اوزمه دن هم دونیانی ایسته ییر، هم ده اونو فانی بیلیر:

   ” حیدر بابا دونیا یالان دونیادیر  “

  چاغداش شعرده، شاعیر یاراتدیغی دوشونجه ساحه سینده مسئولیت داشییر. اونون توپلومون گئدیشاتیندا اشتیراک ائتدیینی گؤروروک. ال-قولو باغلی دئییل. تسلیم اولونمازدیر. شهریاردا ایسه، عنعنه وی دوشونجه یه دایاناراق اؤزونو تسلیم ائتمک پیرینسیپی وار.

  ایفاده طرزی بو ایکی بندده، کانکرئت لیکله دئییلیر. داها دوغروسو فورماسی رئاللیق داشیییر. مضمون ایسه تجرید اولونان غئیرماددی موهوم بیر مضموندور. “حیدربابا سنون اوزون آغ اولسون” کیمی مصراعلار هئچ بیر بدیعی لیک اولمادان رئال مؤقع دن چیخیش ائدیر. کلمه لر اولدوغو آنلامی داشییر. حال بو کی “دونیا قضوقدر اؤلوم ایتیمدی ” سؤزو چوخ قاموساللیق (کوللولوک) داشییان بیر مضموندور. دونیانی اؤلوم ایتیم بیلمه ین کیمسه لر اوندان لذت آلیب یاشاماغا جان آتانلار دا واردیر. بئله لیکله بو بندلرده کلمه لر اؤز آنلامیندان سونرا، باشقا آنلام داشیمیر. حال بو کی شعرین ذاتیندا مجازی لیک اولمالی دیر. شعر “جمال ثریا” دئمیشکن “کلمه اوزره یارانیرسا” اؤزو کلمه نین رئال آنلامینی دَییشدیریر. اونا یئنی کاراکتئر، یئنی آنلام وئریر. بونونلا، اوخوجو گئرچک بیر اوزایدان (فضا) خیالی بیر اوزایا کؤچور و اورادا یئنی بیر چئوره یارادیر. حیدربابادا ایسه ادبیاتین بدیعی اوزو یوخدور. گئرچکلیک اولدوغو کیمی روایت اولونور. کلمه لر کاراکتئرلشمیر.

      نوستالژیک اوزگونلوک، بو ایکی بنده حاکیمدیر. اونون روحونو چئوره ین بو نوستالژی، یاشاییشینی نئتراللاشدیریر (خنثی ائدیر). بندلرده اینسانی حرکته گتیرن، دویغولاندیران فاکتور یوخدور. صنعتله (هنر) یاشاییش اوزبه اوز دورمورلار. بیربیرینی دییشدیره بیلمیرلر. ائتکی بوراخمیرلار. ائله بونا گؤره هئچ بیریسی کامیل لشمیر. بندلرین یاشاییشدان اولان آنلاییشی، کئچمیشلرده تجروبه و سیناقدان کئچمیش. بونا گؤره ده، اونو قاوراییب گوندملشدیرن دیل ده ائله کئچمیشی قاوراییر. بورادا چاغداش توپلومون کاراکتئری، کئچمیشی ایزله ین قارا سئودالی (خولیاوی) آلینتی لارلا اوست باسدیر ائدیلیر. بئله اولان حالدا، توپلوم و یا شخصی کاراکتئرین هانسی اؤزللیینی قاباردان و یاخود دا اوجالدان بیر شعرله راستلاشا بیلمیریک. بونا گؤره بو ایکی بندین مضمونو، کئچمیشلره عایید اولان قالین قاییم ایچه رییی (محتوا) چئوره ییر و اینساندا روحسوز آنلار یاشادیر. شاعیر هم اسکی شعرین ایچه ریک ایلکه لریندن (اوصوللار) یارارلانیر، هم ده کئچمیشه قاییدیر. حتتا بو ایلکه لردن یئنی ایلکه لر آلانیندا دا استیفاده ائتمه یه جهد ائتمیر.