هر کسین ایچینده بیر دیب اوتاق وار
افراسیاب نوراللهی
(سایین کیان خیاوین دیب اوتاق شعری اوزه‌رینده تحلیل)

بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
آیری-آیری خاطیرلارام
اوردا کئچن هر ساعاتی، هر آنی.

بیر دیب اوتاق وارایچیمده
پنجره‌سیندن باخارام ساوالان اتکلرینه؛
دؤرد بیر یانی کونجود، قارا توت، و اومود.

بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
«ژان پول سارتر»ین «بؤیوک فاجیعه»سی قَدر ماجرالی.

بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
بیر سینما فیلمی کیمی
هر پلانیندا کیتاب اوخویان من
و کامفا توخویان سن.

بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
بوتون زامان، مکان، و اشیا دیشیندا.
وارلیقدان اؤنجه یارانمیش
دونیادان اسکی، سانکی.

بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
گوندوزلری، گؤزل-گؤزل گولومسه‌مه‌لردن راحات
گئجه‌لری، آلوو-آلوو اؤپوشمه‌لردن ایشیق.
سانکی چو…خ اوزاقدا بیر فوتوغراف
دؤرد بوجاغیندا اوچان عشق
یئددی ایقلیمینده اوچان،
یئنه عشق.

بیر دیب اوتاق وارایچیمده
هردن ایچینده کوسوروک بیر-بیریمیزدن
سونرا تئزده باریشیریق
ایکیمیزدن بیریمیز بیر سلام دئیرکن.

بیر دیب اوتاق وارایچیمده
هر نه آراسام اوندا وار.
چونکو هئچ بیر شئی یوخ اوندا
بیر سن وارسان، بیرده من.

بیر دیب اوتاق وارایچیمده
بیلمم آنجاق، گؤزه‌لیم
بیلمم آنجاق نه بیچیمده!…
کیان خیاو – دی آیی ۱۳۸۵

بیر دونیا وار، بیر اینسان و بیرده بونلارین اورتامی! بیرده بو دونیادا اینسانلارین بیر اورتامی وار! بیر دونیاسی وار! بو اورتامین شاعیرلری وار، یازارلاری وار، دوشونورلری وار و … ! بو اورتامدا اولماق، بو اورتاما بیر قاتقی قاتماق و بیر شئیلر ائله مک -البت بو اینسانلارین موتلولوقلارینا دایر- هر کسین پایینا دوشمور! یعنی طالع پایینا دوشمور!. آما ائله او اورتامین اؤزوندن بیریلرینین ده پایینا دوشور؛ شاعیر اولور، یازار اولور، رسام اولور، فیلسوف اولور و … نه ایسه کی، بیزیم ایشیمیز شاعیرله و شعرله دی…. یعنی بو اورتامین، بو اینسانلارین دیلینین ان یوکسک سوییه‌سینی قوللانیب و بو انسانلارا بیر شئیلر اؤتورمک، بیر قاتقی قاتماق بو اورتاما و …
کیان خیاو جنابلاریدا ائله بیر اورتامین، ائله بیر شاعیرلریندن‌دیر. بیر عؤموردور ائله بیر قاتقیدا بولونماقدا و عؤمورلرده بوندان بئله بو قاتقی سوره جی سوره‌جک و اوماریم او عؤمورلرین عؤمورو داحا اوزون اولار…
اصلینده بئله بیر اورتامدا بولونماق و بئله بیر قاتقی دا اولماق کیان خیاوین عؤمور پایلارینا دوشموش بیر یوکدور، بیر گؤره‌ودیر. ایندی بونون عهده‌سیندن نه قدر گلیبسه، بونو ان یاخشی اؤزو بیلیر! البت بؤیوک قاتقیلاری اولوبدور! یئتیرمه‌لری اولوبدور! و اولاجاق دا!…
دولایسیلا او قاتقیلاردا عینی درجه‌لی اولمورلار! یعنی هر قاتقینیدا قاتقی کیمی قبول ائتمیرلر! داحا دوغروسو بو اورتامین یادداشی هر قاتقینی سئومیر! “ایچیمده بیر دیب اوتاق وار” قاتقیسی البته کی، باشاریلی و سئویلن بیر قاتقیدیر. “ایچیمده بیر دیب اوتاق وار”. هر کسین ایچینده بیر دیب اوتاق وار! آما بونو یالنیز کیان خیاو دئییر. دئیینجه ده، هر کسین او دیب اوتاغینی اویادیر، هر کسین او دیب اوتاغینین قاپیسینی چالیر، هر کسین دئمه‌دییی اولور، دیللره دوشور، سئویلیر و ساییلیر…. یعنی بؤیله بیر باشاری و بؤیله بیر قاتقی…
آما ندیر بو دیب اوتاق؟! شاعیر نه دئمک ایسته‌ییر؟ نه کیمی بیر قاتقی قاتماق ایسته ییب بونو دئیرکن و آماجی ندیر؟!
بیلدیینیز کیمی اینسانلارین حیاتلاری “الزام” و “آزادلیق”لاردن عیبارت‌دیر. بعضی “الزام”لار وار. مثلا، سئومه‌دیین بیر ایشدن چؤره‌ک پولو چیخارماق، سنین سئومه‌دیک‌لرینی بیریلرینین یا بیر شئیلرین حئسابینا یاپماغین و … بیرده بعضی “آزادلیق”لار وار “الزام”لارین حدودوندا و سینیرلاری ایچریسینده…. آشماق اولوردا، اولموردا! یعنی بئله بیر “الزام”لی و “آزاد”لی بیر حیات یولوندا، “دیب اوتاق” منجه شاعیرین بوتون بو “الزام”لار ایچریسینده تاپدیغی ، سئودییی و یاشادیغی “آزادلیق”لاریدیر.
شاعیر اوخوجولارینا و بو اورتامدا اولان جمعیته بئله بیر فلسفه‌نی اؤتورمک ایسته‌ییر اصلینده. یعنی شاعیرین تخییلونده و او سوبیئکتینده اولان دوشونجه و آنلاتاجاغی فلسفه بودور. گلیر البته کی، شاعیر اولدوغوندان دولایی پوئتیک دیل و پوئتیک اوبرازلار افاده‌سی قوللانیمینی سئچیر. و باشلاییر او دوشونجه‌نی آنلاتماغا… البته کی، بو بیر پروسه‌دیر و بو پروسه‌نی باشاریلا سونا چاتدیرماق بورادا شاعیرین سجییه وی گؤره و لریندن ساییلیر و گؤرونور کیان خیاو بونو باشاریلا الده ائتمیشدیر. گلیر اینسانلارین تانیش اولدوقلاری اوبیئکت لردن فایدالانیر و اؤز دونیاسینی آنلاتماغا چالیشیر.
دئییر؛
بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
آیری-آیری خاطیرلارام
اوردا کئچن هر ساعاتی، هر آنی.
یعنی نئجه کی بایاق دئدییمیز کیمی بو اورتامین یادداشی هر قاتقینی سئومیر، شاعیرین ده یادداشیندا قالانلار ان سئودیک‌لری و ان ایچدن یاشادیقلاری اولور و ائله ده دئتایلاریلا خاطیرلارام دئییرکی، او نلاری ….
بیر دیب اوتاق وارایچیمده
پنجره‌سیندن باخارام ساوالان اتکلرینه؛
دؤرد بیر یانی کونجود، قارا توت، و اومود –دئیینجه، شاعیر او بویدا ائوینین، ائشیینین (الزاملارینین) ایچریسینده یالنیز بیر اوتاغیلا(آزادلیقلاری) راضیلاشیر و اؤزونو بوتون سسدن، کویدن آزاد حیس ائتدییی و بولدوغو اوتاغی و سئودیی و اورادا اؤزونون و دونیاسینین اولدوغونو آنلاتیر…
بیر دیب اوتاق وار ایچیمده
بیر سینما فیلمی کیمی
هر پلانیندا کیتاب اوخویان من
و کامفا توخویان سن –دئیینجه ده، پوئتیک بیر اوبراز یاراتمیشدیر. البت پوئتیک اوبرازلار چوخدو بو شعرده. او یئرلرده کی دئییر؛ “پنجره سینده باخارام ساوالان اتک‌لرینه”، “گوندوزلری، گؤزل-گؤزل گولومسه‌مه‌لردن راحات
گئجه‌لری، آلوو-آلوو اؤپوشمه‌لردن ایشیق” و “سونرا تئزده باریشیریق ایکیمیزدن بیریمیز بیر سلام دئیرکن” بونلارین هامیسی باشاریلی پوئتیک اوبرازلاردیرلار. و هر اوچ اوبرازین اوچوده گؤرونور شاعیرین گونده لیک حیاتیندا چوخ تیکرارلانیب و ده حظ آلیجی و لذت ائدیجی بیر بیچیمده… و جالب بوراسی کی، بونلار دا اؤیله بیر شئی‌لر کی، هر کس حتی عادی آداملاریندا حیاتینین بئله بلیرلری و چالارلاری بول بولدور. و حتی بونلار اؤزلریده عیناً “دیب اوتاق” کیمی هر کسین حیاتیندا بیر شئیلری اویادیر و اؤنملی اولدوغونو وورغولاییر و بو شعرین سئویلدییی ده ائله او اوزدن‌دیر.
آما شاعیرین آماجی ندیر بو قاتقیدان؟
شاعیر اوخوجولارینا، جمعیته و عمومیتله بشریته بیر شئیی وورغولاماق ایسته‌ییر! حیاتین، یاشاییشین، عمومیتله “الزام”لارین بونجا سیخینتیلی و آدامی اؤزوندن آلیب آپاردیغی بیر دوروموندا اؤز اؤزه للیینی قوروماغین و اؤز بوتؤوونه دؤندویونون وورغوسونو. یعنی بیر اؤوزنه ده واخت آییر. بیر اؤزونو ده دوشون. بیر اؤز سئودیک‌لرنی ده یاشا، بعضی تیکرارلاردان دویماق اولمور دئییر. او تیکرارلار آدامین حیاتی، آدامین جان دوستو، آدامین روحونون، فیزیکینین سیغال الی‌دیر دئییر. او تیکرارلار اولماسا بلکه اینسانلار هئچ یاشایا بیلمز، یادا عصبی و گرگین بیر جمعیت کیمی اورتالیغا کؤتو شئیلر قازار. او تیکرارلار هر کسین حیاتیندا اؤز اؤزه للیک لریدیر. آما “گوندوزلری، گؤزل-گؤزل گولومسه‌مه‌لردن راحات/گئجه‌لری، آلوو-آلوو اؤپوشمه‌لردن ایشیق” تیکراری هامی اوچوندور. بیر پنجره دن بویلانیب سئودیین بیر اته یه، سئودیین بیر زیروه یه یا بیر منظره یه باخماق هامی اوچوندور. کئشگه کیتاب اوخوماق دا هامی اوچون اولایدی! کئشگه کاموا توخماق یئرینی تانگو، تلگرام، فیلانلار آلسادا ائله آلاکی، اورالادان اینسانلار و سئوگیلی لر اؤزلری اوچون و سئودیک لری اوچون بیر شئیلر آلماق اوچون اولا! و …
بیرده شاعیر بو شعرده گؤروندویو کیمی اصلا قافیه دالیسیندا دئییلدیر. شاعیر چوخ راحاتدیر. اولدوقجا صمیمی‌دیر. هم دیلله صمیمی‌دیر. هم یاشادیقلاری ایله صمیمی‌دیر. حتی قافیه نین اؤزو ایله ده صمیمی‌دیر و راحات‌دیر. اوچ یئرده قافیه وار اونلاردا اؤزلری گلیب، شاعیرین هئچ دخلی اولمادان. بئله قافیه لره من آد قویسام، “یاشام قافیه” سی دئیردیم. بیریسی (کونجود،قارا توت و اومود) ایچ قافیه سیدیر. دیگر (سن و من) قافیه‌سی و او بیریسیده (ایچیمده و بیچیمده) قافیه‌سیدیر. بو سونکی قافیه، اؤیله حظ ائدیجی‌دیرکی، آدام اؤزو اؤزونه دئییر؛ الهی قافیه‌دن ده مگر بو قدر حظ آلماق اولار!… اصلینده یالنیز (ایچیمده و بیچیمده ) سسلنمه‌لرینی نظرده توتارساق عادی سسله‌نیرلر، آما بو شعرده یوکلندیک لرینی و صمیمیت لرینی نظره آلینجا البته کی، چوخ حظ ائدیجی و اولاغان اوستو بیر شئی اولور! ان آزی منه اؤیله گلدی…
بیر دیب اوتاق وارایچیمده
بیلمم آنجاق، گؤزه‌لیم
بیلمم آنجاق نه بیچیمده!…
۱۲/۵/۹۴