ایفاده اوبرازلیغی «نادر الهی» شعرینده
همت شهبازی
ادبی توپلوموموز اوزون زامان حسرتینی چکن، چاغداش شعریمیزین نوماینده‌لریندن اولان و شعرلری هله چاپ اولمادان بیر سیرا ائتکی‌لر بوراخان اوستاد شاعیریمیز نادر الهی‌نین شعر توپلوسو نهایت کی «بو قفس ده اوچدو بلکه» باشلیغیندا چاپ اولدو. بو کیتابدا دیققتیمی چکن شاعیرین ایفاده اوسلوبو ایدی. اونون شعر اوسلوبونو (مضمونو استثنا ائده‌رک) ایکی جهتده آراشدیرماق اولار:
الف) شعر قالیبی (بونون اوزرینده قیسا دایاناجاغام)
ب) شعر فورماسی (یا ایفاده اوبرازی)
شعر قالیبی ایچه‌ریسینده: غزل، قوشما، گرایلی و حتتا سربست شعر قالیب‌لری و بونلارا عاید اولان وزن (اؤلچو)، قافیه و ردیف مسئله‌لری دورور.
فورما ایسه، شعرین دئییم صنعتی و ایفاده تکنیک‌لرینه قاییدیر. گؤروندویو کیمی بونلار هر ایکیسی ده شعرین اوز و ظاهیری گؤرونتوسو ایله ایلگیده‌دیر. منیم ده بو یازیدا توخوناجاغیم مقام ائله ایکینجی اوسلوبدور.
نادر الهی بیرینجی اوسلوبدا یعنی شعر قالیب‌لریندن استفاده ائتمکده کئچمیش عنعنه‌یه صادیق‌دیر. یعنی اونون شعرینده عروض، هئجا وزنی، قافیه، ردیف عنعنه‌سی کئچمیشده اولدوغو کیمی واردیر. حتتا او کلاسیک شعرده اولان مثلن قافیه، وزن فورمت‌لری اوزرینده ده دَییشیک‌لیک وئرمه‌ییر. وزن تکرار گلن و شعری ریتمیک‌لشدیرن چوخ سسلی حرف‌لردن تشکیل تاپان قافیه و تکرار کلمه‌لی ردیف‌لردن عیبارتدیر. وزنده عنعنه سینماییر. بونا گؤره بو حاقدا کلاسیک شعرله نادرین شعرینده فرقلنمه یوخدور.
منجه نادر الهی بو موضوعدا اؤز شعرینی کلاسیک شعردن آییرماق اوچون یوموشالتمالی ایدی. بو دا اؤلچو بؤلگولرینده ریتمی اویناقلیقدان سالماقلا مومکون اولا بیلردی. بونون اوچون او آربازامانلی، آرباهئجالی اولان ضربه و تاققالاری آزالتمالی ایدی. سؤزون کسه‌سی: شعری اویناق ریتمدن سالمالی ایدی.
اؤرنک اوچون:
الف) قوشا ایشلک عینی سؤزلر (مثلن: بولود-بولود، چینار-چینار و… کیمی سؤزلر) شعری ریتمیک‌لشدیریر. تکرار و قوشا ایشله‌نن سؤزلر، شعرین گوجون آلیر (باخ ص ۵۴)
ب) «ردیف» موضوعسو منی داها چوخ قیجیقلاندیران مسئله‌لردن‌دیر. اونا گؤره کی تکجه نادرین شعرینده یوخ، عمومیتله کلاسیک قالیبینده یازیلان شعرلرده، ردیفین حذف اولماسی‌نین طرفدارییام. ردیف حذف اولدوقدا شعر ریتمدن دوشور. ریتمدن دوشنده کلاسیک شعرله فرقله‌نیر. ایکینجیسی ایسه، بئیتین اؤزایچینده، معنانین انکشافینا امکان یارانیر. اؤرنک اوچون:
سسیم سکوتا بوروندو،غزل‌لریم اوشودو
خزل – خزل آیاغا دوشدو، ال‌لریم اوشودو (ص۵۳)
“اوشور” ردیفی حذف اولسا و ۴٫جو بئیت ایلک بئیت کیمی گئتسه ایدی شعر قافیه ایله ردیف‌له‌نه بیلردی (وزنی اویغونلاشدیرماق شرطی ایله):
او سئودا ساچلی پریشان پاییز، او قیز سولدو
و من ساز اولدوم آسیلدیم و تئللریم اوشودو
ردیف حذف اولاندا شعر یئنی چالار قبول ائدیر. قافیه «سولدو، گولدو، دولدو» کیمی سؤزلرله همقافیه اولسایدی شعر شابلون (کلیشه‌ای) ریتمدن چیخاردی.
یا باشقا بیر شعرینده ردیفین شعرده هئچ بیر رولو یوخدور. ساده‌جه شعری ریتمیک‌لشدیریر و طبیعی کی کلاسیک شعرله ده اویغونلاشیر:
باخمایین کی اونودولموش اوجاغیق، آی ائل‌لر
داوا -درمان دولوسو، بور-بوجاغیق، آی ائل‌لر! (ص ۶۶)
بو شعری ردیف‌سیز یعنی “آی ائل‌لر”سیز سوناجاق اوخوسانیز شعره هئچ بیر خلل گلمه‌یه‌جک، اوسته‌لیک بئیت‌لرله اویوشمایان و شعرده رولو اولمایان ردیفی ده حذف ائله‌مک اولور (مصراعلارین وزنینی اویغونلاشدیرماق شرطی ایله).
بونلاری دئمکدن مقصد اودور کی بعضی شعرلرده ردیف و یا قافیه‌نین عینی حرف و کلمه‌لرله تکرار اولونماسی شعری هم ریتمیک‌لشدیریر مضمون باخیمیندان دا هر بیر بئیتده تکرار اولان مضمونا سبب اولور. یعنی تکرار کلمه‌لر یئنی مضمون گتیرمیر. قاباقکی مصراعدا اولان مضمونو، سونرا کی مصراعلارا کؤچورور. بعضن ده بو قافیه و ردیف‌لر، بئیتین اساس مضمونونو تشکیل ائدیر. یعنی بئیتین مضمونو، اؤز آنلامینی، قافیه و ردیف‌له تاماملاییر. داها دوغروسو مضمون، گؤزونو قافیه یا ردیفه تیکیر. اونونلا اؤزونو تاماملاییر. بو مسئله ایله ده ایشیم یوخدور. بو عمومیتله کلاسیک قالیب‌لرده یازیلان شعرلرین چوخوندا واردیر و تکجه نادرین شعرینه عاید دئییل.
بس نادر الهی‌نین شعرینی فرقلندیرن هانسی جهت‌لردیر؟ بو سوالین جاوابینی یوخاریدا دئدییم ایکینجی اوسلوب فورمتینده یعنی شعر فورماسیندا آختارماغا جهد ائده‌جه‌یم.
منیم سؤزوم نادر الهی‌نین شعر فورماسی و ایفاده اوبرازی اوزرینده‌دیر. بو اؤزللیکله نادرین شعرینه مخصوص اولاراق، بیر چوخ شعرلرینده اؤزونو گؤستریر. یوخاریدا دئدییم عروض و یا هئجا اؤلچوسو کلاسیک شعرده اولدوغو کیمی، نادرین ده شعرینده واردیر؛ آنجاق سؤزجوک‌لرین ایفاده حرکتی و تصویرلرین مودالاشماسی ایله قوتولاشیب آچیق قالماسی و شعر کاراکتئرلری‌نین فرقلنمه‌لری نادرین شعرینی کلاسیک شعرده اولدوغوندان فرقلندیریر. داها دوغروسو شعرین فورمال عنصرلری، کلاسیک شعرین فورمال عنصرلرینه اوخشامیر. بو ایفاده‌لرین، شعر ایچینده اوبرازلاشان جهت‌لری واردیر. (هه. آرا وئرمه‌دن آرتیرمالییام کی نادرین شعری کلاسیک شعرله مقایسه‌ده مضمون باخیمیندان دا استقامتینی رئال‌لاشما و گونده‌لیک انسان قایغیسی خئیرینه دَییشیر. (اؤرنک: صص ۱۰۹، ۱۱۰، ۱۱۴، ۱۲۰، ۱۲۴ و… شعرلر) بو اؤزو، باشقا بیر باشقا آراشدیرما طلب ائدیر).
کلاسیک شعرده ده عینی اؤلچودن (وزن) استفاده ائله‌ین شاعیرلر وار. محمد فضولی استفاده ائله‌دییی مثلن بحر هزج‌دن قوسی تبریزی ده استفاده ائله‌ییر. آنجاق اونلاری قالارغی ائدن دئییم فورمتی یا شعر فورماسی‌دیر. نادر ده بونلارا تای. اصلینده نادرین شعری، سؤزلره بدیعی‌لیک واریانتینی یوکله‌ییر. اونون شعرینده ایفاده اوبرازلاشیر. شخصیت، کیملیک قازانیر. یعنی ایفادهنین ظاهیری گؤرونتوسونو عیانی تمثیلینی بیز تیپیک بیر کاراکتئر کیمی گؤروروک. اوبراز حکایه‌چیلیکده بوتون داورانیشلاری و ایفاده‌لری ایله سئچیلیب تانینیر. بونو نظره آلاراق بو اؤزللیک شعره قاتیلدیقدا، شعره آخدیقدا هانسی اؤزللیکله حکایه‌ده اولان اوبرازلا فرقله‌نیر؟ ایفاده ائستئتیکاسی ایله. اوبراز ائستئتیکا ایله بدیعی‌لشیر. حکایه‌چیلیکده اوبراز مختلیف شاخه‌لری ایله سئچیلیر: انسانی اوبرازلار، طبیعت و توپلوملا باغلی اوبرازلار.
بونلاردان انسانی اوبراز ان یایغین اوبرازدیر حکایه‌چیلیکده. بو حاقدا شعرله حکایه‌نی فرق‌لریندن جهت‌لردن بیری بودور کی: شعرده انسان اؤزو کاراکتئر اولماییر. اونون دئییم و داورانیشلاری کاراکتیریستیک جهت‌لر آلیر. نادرین شعری بو کانتئکستده اوبرازلاشیر:
شنگولوم! قاچ اؤزونو قورتار الیمدن هله‌لیک
قورد وار منده… منیم نازلیم!… آیی وار منده (ص۴۱)
گؤروندویو کیمی بوردا بیر بئیت، بیر حکایه‌نین ایشینی گؤرور. یعنی اونون شعرینده اؤرنک اوچون “آنا” اوبرازی‌نین تیپینی آییرد ائتمک اولماز. آنا تیپی‌نین نئجه داورانماسی نئجه ایفاده اولونماسی بؤیوک بیر تصووره چئوریلیر. بونا اوره‌ییمیز ایسته‌دییی قدر اؤرنک وئرمک اولار بیر ایکیسینه اشاره ائدیرم:
صفحه ۱۰۹ دا ایکی بندده آتانین نه قدر باشی آشاغی‌لیقلا ائوه قاییتماسینی اوبرازلاشدیران شاعیر، سون بندده آنانین موضوع‌لا نئجه داوراندیغینی، دویغوسال‌لیقلا اوخوجویا آشیلاییر. بوردا اساس کاراکتئر، شخص‌لر دئییل. دئییم‌لرین حرکتی ایله اوبرازلیق حددینه قالخان ایفاده تکنیک‌لری‌دیر.
و یا:
-«او گلسه ایت اولوب هوره‌جه‌یم من
سو دا ایچه‌جه‌یم ایت بینه‌سیندن
گؤره‌سن او گونو گوره‌جه‌یم من؟»
دئدی، دیسگیندی بیر آیاق سسیندن! (ص۱۱۰)
بالاسی‌نین یولونو گؤزله‌ین آنانین گؤزو، بالاسی‌نین پلاکی ایله راستلاشیر. بو اؤزلویونده عادی و رئال بیر روایت و سوژئتدیر؛ آنجاق آنانین دیلیندن سؤیله‌نیلن ایفاده‌لر، آنانی یوخ، ایفاده‌لری تیپیک‌لشدیریر:
آنا آختاردیغی گونو گؤرمه‌دی،
او داها دیسگینمیر آیاق سسیندن
آنا ایت اولمادی، آنا هورمه‌دی
آنا سو ایچمه‌دی ایت بینه‌سیندن. (ص ۱۱۰)
و یا:
صفحه ۱۱۴ ده آنانین زلزله‌ده تورپاق آلتدا قالان بالاسی‌نین زلزله‌دن قاباقلا زلزله‌دن سونرا کی ایفاده طرزی، انسانین طالعی ایله تورپاغین دانیشماغینا و آنا-بالا آغیتینا چئوریلیر. ایفاده، سوژئتین اؤن سیراسینا کئچیر. شعری اوخویاندا، آنانی، بالانی آرخادا ساخلاییرسان. گؤزون قاباغیندا صحنه‌لشدیریلن، جانلاشدیریلان مسئله ایفادهنین کیملیک و اوبراز قازانماسی‌دیر.
و یا:
اونو باشا سالماق، مصیبت اولوب
منیم قاری ننه‌م دوز دولت اولوب! (ص ۱۷۳)
شاعیرین قصدی نه «قاری ننه» نه ده «دولت» اوبرازلارینی یاراتماق دئییل. شاعیر «دولت» قاورامی‌نین اوزرینده اولان آنلاییشی چوخالتماق ایسته‌ییر. یعنی ایفاده شاعیرین هم اوسلوبونو معین لشدیریر هم ده معناسینی چوخالدیر؛ تکثیر ائدیر. حکایه‌چیلیکده اوبراز تیپیک‌لشیرسه شعرده سؤزلر اوبرازا فیقور وئریر:
ساچلارینین حسرتیندن
دئدیم داراغا دؤنه‌جک
آه گولوم! نه بیله‌یدیم من
الیم اوراغا دؤنه‌جک
آی بو قارانلیغا قادام
قویمادی بیر اولدوز دادام
واللاه بو آسیلان آدام
بیر گون چیراغا دؤنه‌جک (ص ۱۰۳)
نادرین شعرینده کی ایفاده اوبرازی‌نین سئچیلن اؤزللیک‌لریندن بیری بودور کی ایفاده بوتون کاراکتئرچی‌لییی ایله اوبرازلاشیر. ساده سؤزله دئسک ایفاده کاراکتئردن اؤزل آنلاییش وئرن و اوخوجودا اوندان بیر تصوور یارادان اوسلوبدا یعنی جومله بوتؤولویونده اؤزونو گؤستریر. نثرده ایفاده کامیل اولماسا کاراکتئرین نه کیمی خصوصیت‌لره قاتیلدیغی آنلاشیلماز قالیر. یعنی کاراکتئر، جومله‌نین آنلاییشی‌نین معنالانماسی ایله کیملیک قازانیر. نادرین شعرینده، نثرین بو اؤزللییی کاراکتئری کامیل‌لشدیریر؛ یعنی شعر، نثرین جومله ایله تام معنالی‌لیغینی آلیر، اونا پوئتیک جهت‌لر قاتیر. بو فرقله کی شعرده داها کاراکتئر یارانمیر. شعرده فیقوراتیو اوبراز، ایفاده لحن‌لری، دئییم اینتوناسییاسی یارانیر.
بیزیم عادت ائتدییمیز کیمی، شعرده ایفاده، کلمه‌نین مجازی اوسلوبوندا یا دا ترکیبی بیر جهتده اؤزونو گؤستریر (اؤرنک اوچون: توصیفی یا تشبیهی اضافه‌لرده، مجازلاردا و … ) بو کیمی ترکیب‌لرده «فعل»ین رولو کنارا وورولور بونو نادرین بیر شعری ایله آچیقلاماق ایستیرم:
باشیم بیر آچیلسین دئییردیم، دوردوم…
الیمده ایتمیشدی بالاجا الین
اوشاق‌لار ائوی‌نین قاپیسین ووردوم
حسرت بَی اولموشدور، آیریلیق گلین! (ص ۱۲۰)
وردیش ائتدییمیز شعرلرده یوخاریدا گلن جومله‌‌لری ترکیب بیچیمینده ایشلنمه‌سینه شاهید اولموشوق: اؤرنک اوچون: «حسرت به‌یی (=داماد حسرت)، آیریلیق گلینی (=عروس جدایی) چیخدی» کیمی. بو ترکیب‌لره هرنه فعلی آرتیریلسا «فعل» سانکی گؤزدن دوشموش بیر کلمه اولاجاقدیر. فعلین رولو اولمایاجاقدیر. اوخوجونون دیققتینی چکن ترکیب‌لردیر. آنجاق «حسرت بَی اولموشدو» دئینده «اولموشدو» فعلی ده معنادا اشتراک ائتمکله یاناشی ایفاده‌نی بدیعی‌لشدیریر. دئمه‌ییم بودور کی: نادرین شعرینده، بو مسئله جومله‌یه یاییلیر. یعنی کئچمیشده قولاق آردینا وورولان «فعل» مسئله‌سی، نادرین شعرینده رول فبول ائده‌رک، ایفادهنین اوبرازلاشماسیندا اشتراک ائدیر. «فعل»ین ایفاده ده رول قبول ائتمه‌سی یعنی نثرین اؤزللیینی منیمسه‌مکدیر شعرده. شعرین ایفاده‌سینده بئکار قالان فعل بدیعی ایفاده‌ده رول قبول ائدیر. بو سؤز، نادرین شعرینی نثر اوسلوبوندا دئییلمه‌سی کیمی یانلیش تصووره یوزولماسین. چونکو نادرین شعری، نثرین بو اؤزللیینی شعرین خئیرینه باشقا بیر اؤزللیکله یاناشاراق، اونو شعر اوچون دوغمالاشدیریر. او دا یوخاریدا دئدییم ایفاده اوبرازی‌دیر.
«آراز آخیر» دئدیکده، آراز چایی‌نین سویونون آخماسی نظرده توتولور. بورادا گؤروندویو کیمی تاکید بیر کلمه‌نین اوزرینده یعنی «آراز» کلمه‌سی‌نین اوزرینده‌دیر. «آخماق» فعلینه پوئتیک رول وئریلمیر. یالنیز «آراز» کلمه‌سی ایفادهنین بیر قیسم رولو اوزرینده دایانیر. بو معنادا، بو کیمی دئییم‌لر او قدر یایغین استفاده اولونوب و او قدر شابلونلاشمیش وضعیت آلمیش کی آرتیق اوخوجو اونون مجازی معنادا اولدوغونا وارمیر، ترسینه اونو بیر حقیقی معنا کیمی دوشونور. زامان کلمه‌نین آنلام دَیرینی یونتالاییب سوروشدورور (فرسایش). زامان اؤتدوکجه و کلمه‌لر آغیزدا، شعرده تکرار اولدوقجا آنلامینی دا کانکرئت‌لشدیریر. اؤزل اولماقدان چیخیر و عمومی‌لشیر. یعنی کلمه ایشلندیکجه، ایلک دفعه ایشلندییی معنانی، سونرالار وئرمیر. اونا گؤره کی تکرار اولور. بونو نظره آلاراق بعضن شعریمیزده، نادرین شعرینی یامسیلایان شعرلر ده گؤرورم. بو، شعریمیز اوچون خطرلی و ریسک‌لی بیر ایش‌دیر. اونا گؤره کی، نادرین ایشلتدییی ایفاده، دئییم و یوروتدویو کلمه حرکتی اؤزلویونده و هله اؤز شعرینده یاواش‌یاواش عادت و عنعنه‌یه چئوریلیر. اؤزو اوچون کیملیک قازانان بیر شعر اوبرازی اولموش نادرین شعری. بونا گؤره، بو شعر کیملییی، باشقاسی‌نین شعر کیملیینه گیردیکده، آچیق‌ـآیدین ساختا اولدوغو گؤرسه‌نیر.
البتده بونو دا وورغولاماق ایستردیم کی ایفادهنین اوبرازلاشماسی فارس ادبیاتیندا داها چوخ تورک دیللی فارس شاعیرلرین دیلینده اؤزللیکله خاقانی و صائب تبریزی‌نین دیلینده ده گؤرمک اولور. نادرین شعری ده، گونده‌لیک دئییم و اوسلوبدان یارارلاناندا هارداسا بو اوسلوبو خاطیرلادیر. حتتا صائب تبریزی‌نین دیلینده، اوسلوب یالنیز بیر بئیتده کامیل‌لشیر. بونا گؤره من بیر آز دا موضوع دایره‌سینی کیچیک‌لشدیره‌رک دئییرم کی:
ایفادهنین اوبرازلاشماسی، بیر کلمه‌دن توتموش شعرین سونونا قدر حرکتده اولان بوتون جهت‌لری چئوره‌یه بیلر. بعضن نادرین شعرینده، بیر کلمه اؤزو ایفاده‌نی کامیل‌لشدیریر. اؤنملی بودور کی ایفاده مستقل بیر جومله اولمامالیدیر. یعنی ایفاده اونونلا سونا چاتدیقدا، شعر اوبرازلاشمایاجاقدیر. شعری اوبرازلاشدیران ایفادهنین سورکلی اولماسی‌دیر. اؤرنک اوچون یوخاریدا سؤزو گئدن شعرده «دولت» سؤزو، ایفاده‌نی کامیل‌لشدیریر؛ آنجاق مستقل و آیریجا بیر ایفاده کیمی ایشلنمه‌یه امکان وئرمیر. اونون داوامی وار. یعنی «دولت» دئدیکده اوخوجو اونو اؤز سوبیئکتینده آنلامی‌نین اوجونو توتور، انکشاف ائتدیریر و اؤزو ایسته‌دییی یئرده قاباغینی باغلاییر آنلامین. یعنی آنلامی بیتیرن اوخوجودور. شاعیر ایفاده‌یه، توکنمز اوبراز وئره‌رک اوخوجونون بئینینه آخیدیر، اونونلا جالاشدیریر. اوخوجونون جیلدینه کئچیر؛ و اونونلا ایفاده ساکیت‌لشیر، طبیعی‌لشیر. یعنی عادی و مستقل بیر جومله و آنلاما چئوریلیر.
بوتون بو دئدیک‌لریمدن بو نتیجه‌نی چیخارماق ایستیرم کی شعر فورمالاشماق اوچون شابلون و ذهنه اویغون و تانیش گلن و عادت اولونان ایفاده‌دن اوزاقلاشاراق، اونون استقامتینی یئنی آب-هاوایا یؤنلتمه‌لیدی. نادرین شعرینده، کلاسیک شعر کاراکتئرلری یوخدور. کلاسیک شعر کاراکتئرلری، کلاسیک شاعیرلرین شعرلرینده عینی ایله تکرار اولونور. مثلن گؤزو، نرگس دئیه‌رک مست و خومار آنلامینا کاراکتئریزه ائتمک اکثر شاعیرلرین شعرلرینده عینی ایفاده ایله گؤرمک اولور، آنجاق نادرین شعرین بو ایفاده‌لر هئچ ایشلنمیر. نادر الهی بونلارین یئرینی باشقا شعر تکنیک‌لری ایله دولدورور. بو او دئمکدیر کی او کلاسیک شعر فورماسینی‌نین ایفاده یؤن‌لرینی دَیردن سالیر؛ شعر قالیب‌لرینه توخونمادان یئنی بیر ایفاده فاکتورونو او قالیب‌لره یوکله‌ییر.
من نادرین شعرینی، کلاسیک شعر قالیب‌لریندن اؤزللیکله «گرایلی» قالیبیندن آیریلماسینی ایسته‌میرم. اونا گؤره کی اونون ایفاده اوبرازلاری «گرایلی» قالیبینده تاماملانماییر. ایفاده، شعرین بوتونونده اؤزونو گؤستریر. (اؤرنک اوچون ص ۹۶ شعرینه باخ). داها دوغروسو ایفاده، غزلده اولدوغو کیمی گرایلی قالیبینده مصراع و یا ان چوخو بئیتده سونا چاتماییر. ایفاده مصراعدان مصراعیا سوزولور و شعرین بوتونونو چئوره‌ییر. نادرین بعضی قوشمالاریندا دا ایفاده، هر بیر مصراعدا تک‌باشینا قالیر. حتتا بعضی قوشمالاردا ایفاده لازیم دئییل. مشهور شعرینده بیر ترجیع‌بند کیمی تکرارلانان «دونیانین اؤله‌یدی بالاسی بئله!» مصراعسینا دیققت یئتیریلسه تکرار اولان بو مصراع اصلینده بیر چوخ بندلرده گتیریلمه‌سی لازیم دئییل. معنانین، ایفادهنین تاماملانماسیندا دا رولو آزدیر. عینی حالدا، مضمون باخیمیندان دا دونیایا عاید شابلون بیر دوشونجه‌دیر. حال بو کی بیر چوخلارینا دونیا اؤیولمه‌یه دَیر بیر فءنومئن‌دیر. بو دوشونجه، کلاسیک شعرین قالیقلاری کیمی نادرین شعرینه داخیل اولدوقدا، ظاهیرن خوش دا گلسه، پروفسیونال بیر بوجاقدان یاناشدیقدا عدالت‌لی بیر باخیش دئییل دونیایا گؤره. تکلیف ائدیرم اوخوجولار بو شعری او مصراع‌سیز اوخوسونلار. منجه او مصراع اولماسا دا مضمون و ایفاده اؤز یئرینده و کامیل‌دیر.
نادر الهی‌نین ایفاده اوبرازیندا، قاپالی‌لیق (ابهام) دا یوخدور. عادی اوخوجو دا اونون هم ایفاده اوبرازی‌نین نئجه‌لیینی کشف ائده بیلیر هم ده بو ایفادهنین آرخاسیندا گیزله‌نن معنانی دا چوخ راحاتجا آلا بیلیر. آشاغیدا کی بئیت‌له باشلایان شعرین بوتونو بو سؤزه شاهیددیر:
بولودام… آمما آغلاغان دئییلم
اوره‌ییم دولماسا، یاغان دئییلم (ص ۴۶)
یعنی شعر، هم پوئتیک‌دیر هم ده قاورانیلاسی مضمونو وار. بو ایکی ساحه‌نی جالاشدیریب اوخوجونو اؤزو ایله آیاقلاشدیران شعرلریمیزین سایی بارماق سایی قدردیر. بایاغی‌لاشان شعریمیز، پوئتیک‌لیکدن، پوئتیک‌لشن شعریمیز ایسه، بایاغی‌لاشان شعردن یوللارینی، جیغیرلارینی آییریب اوزاقلاشدیریرلار. یعنی نادرین شعرینده، نه شعری بایاغی‌لاشدیریب «کوتله ده باشا دوشسون» ایفاده‌سی، نه ده شعری پوئتیک قاپالی‌لیغا آپاراراق آیاغینی توپلومدان قیرما دئدی-قودوسو واردیر. نادرین شعر ایفاده‌سی، هم کوتله هم ده انتئلئکتووال توپلومون روحونو اوخشاییر.
موغان- ۱۳۹۵/۱۲/۱۴
