گنجلیک چاغلاریمدان بری، شعرلری ایله تانیش اولدوغوم استعدادلی شاعر و یازیچیمیز، «علی صمدی»-دن بو سون ایللر ایچینده، توپلام یئددی کیتاب چاپدان چیخمیشدیر. اونون یارادیجیلیغی، حقیقتاً، دیل و محتوا باخیمیندان، یئنی‌لیک و چاغداشلیق آچی‌سیندان و عینی حالدا، یئترلی بیر قلم ایله یازیلماقلارینا گؤره، اؤنَم و اهمیت داشیییر؛ هابئله چاپ اولموش اثرلری، ادبیاتیمیزین داها آرتیق چیچکله‌نیب زنگینلشمه‌سینه دولغون و دیَرلی بیر پای‌دیر دئسه‌م، هئچ ده یانیلمامیشام. اونون ایلکین و گوجلو یارادیجیلیغی شعرده اولوب، آما ادبیاتین باشقا قوللاری اولان حیکایه و ترجمه‌لرده ده، اؤز طبعی و باجاریغینی سینامیشدیر.
بیر خالْقین کیملیک و دیلی‌نین اؤلمزلیگی، زنگین بیر ادبیاتا یییه‌لنمه‌سی، دوشونجه و دویغولارى‌نین قورونوب ساخلانیلماسى، یقین کی او خالْقین گئنیش و یوکسک بیر درجه‌ده یارانمیش ادبیاتینا باغلی‌دیر. بو باخیمدان، کسینلیکله علی صمدی‌نین قلمیندن سوزولوب گلن دورلو-دورلو و چئشیدلی اثرلر، بئله بیر آماج و هدفلری ده، اؤزلرییله داشیماقدادیرلار.
«یانیق ماهنی‌لار» کیتابی شاعرین گنج لیک دؤورونه عاید اولان شعرلره مخصوصودور. کیتابا داخل اولان شعرلر۱۳۶۰-دان ۱۳۷۰ه‌دک دئییلمیش شعرلردیر. بو مجموعه‌نین شعرلری، دئمک شاعرین گنجلیک چاغلاری و ائله‌جه ده، بیزیم آذربایجان شعر دیلی‌نین هله بیر او قدر گلیشمه‌ین و انکشاف ائتمه‌میش دؤورونه قاییدیرلار. چونکی او ایللر، فرهنگ و ادبیاتیمیزین یاساقلانمیش دؤورونون سونا چاتماسی و یئنی دیرچلیش دؤورونون ایلک ایللری‌دیر. او ایللر بیزیم آذربایجاندا، گوجلو شعر دئینلر، بیلدیگینیز کیمی، بارماق سایی‌سیندا اولا بیلردی. بئله بیر دورومدا و تجربه‌سی‌نین هله آز اولدوغونا باخمایاراق، گؤزل ، یئنی و بیتگین بیر دیل ایله شعر یازماق و پارلاق اثرلر یاراتماق، شاعرین تایسیز باشاریلاری کیمی دیَرلنه بیلر. «پاییز» شعرینده اورتایا قویولان ایماژ و بدیعی گؤرونتولر بو جهت‌دن دقته لاییق‌دیر:
کوچه‌لر سولاندی یاغیشلار ایله
یئل سوپورگه‌سینی آلدی الینه
آلوو بویالارلا بویانمیش چمن
بنزه‌دی آل-الوان گئیمیش گلینه
قوروموش بوداغین بزه‌گی قارقا
ایتی چیغیریشلا چاغیردی قیشی
سولدو خان گونشین خانیم باخیشی….
البته «یانیق ماهنی‌لار» توپلوسو، تکجه بئله بیر رسّاملیقلارلا بیتمه‌ییر.
بیر شاعر ائلی‌نین، یوردونون، گؤرر گؤزو و دوشونن بئینی‌دیر. بونا گؤره، شاعریمیزین، بو شعرلری یازان چاغلار، گنج اولدوغونا باخمایاراق، انسان دردلری، اخلاقی مسأله‌لر، توپلومسال و سیاسی سورونلار، وطن‌سئورلیک قونوسو، سئوگی و… هئچ ده گؤزوندن و قلمیندن کناردا قالمامیشدیر. سیز کیتاب ایچینده بوتون قونولارا راست گله بیلیرسیز. بو یازیدا، اونلارین هامیسینا اؤرنک وئرمک مومکون اولمادیغینا گؤره، تکجه باریت-پولاد بیرلیگیندن بشریّـته تؤره‌نمیش دردلره بارماق قویان، «سورغو» آدلی بالاجا بیر شعری، بیرلیکده گؤزدن کئچیرک:
بیر سالخیم بولود
یاغماق اوچون
بیر آه‌لیق هاوا
چکمک اوچون
اینک، ساغماق اوچون،
تورپاق،
اکمک اوچون؛
سن نه‌سن باریت-پولات؟!
نه‌سن؟!
بیرجه بونو دئسن
آچیلار دویون
حل اولار حیات.
دیَرلی شاعر علی صمدی‌نین فارسجا دئییلمیش «شعله در شولا» کیتابی، کلاسیک فارس شعر دیلیندن اوزاق اولان و یئنی بیر دیل ایله دئییلمیش دولغون و یوکسک معنالی شعرلرین توپلوسودور. بو مجموعه‌ده ده، شاعرین تورکجه شعرلرى کیمى، شاعرانه دویغولار ایله، درین دوشونجه‌لر، یان-یانا دورورلار. کیتابا کلاسیک و یئنی فورمالی شعرلر داخیلدی.
«دومانلی دویغولار» کیتابیندا گلن شعرلر، شاعرین گنجلیک چاغلاریندان سونرالارینا عاییددیر و سون ایللره دک یازیلمیش شعرلره شامل‌دیر. کیتاب محتوادا دویغوساللیق اوستونلوگو اولان، چئشیدلی قونولار و دورلو-دورلو قالب‌لرده دئییلن شعرلری ایله، آذربایجان ادبیات باغچاسی‌نین چیچکلر مجموعه‌سینه تزه و تر چیچکلر آرتیرمیشدیر. بو کیتابدا گلن هر معنا و مضموندان، بیر اؤرنک وئرمک مومکون دئییل؛ آما اینجه بیر غزل‌دن نئچه بیتی عزیز اوخوجولاریمیزا نیسگیل ائله‌میه نه وار؟
آغیرجا داش دَییلم، آغلایان بولاق کیمی‌یم
امیزجگیندن اوزولموش اولان اوشاق کیمی‌یم
یازین چیچکلی، طراوتلی، نورلو فصلینده
کؤکوندن آیری دوشن، بارلی بیر بوداق کیمی‌یم
قارا گـونومده باتیب قـویلانیب بوغولماقدا
او قاره ساچدا باتیب قویلانان داراق کیمی‌یم
آتیب توتور منی هر لحظه بو دجل دؤوران
او گوللو یایلیغا بند ائتدیگین ساچاق کیمی‌یم
گـؤزل خـیالیـیی مونـس توتان زمانیـمدن
زمانه اهلـینه باش قاتمیرام، قـاچاق کیـمی‌یم
باجاریقلی شاعر علی صمدی‌نین «گونشباجى جان‌باجى» کیتابی اوشاق شعرلرینه مخصوص‌دور. بیلدیگینیز کیمی، اوشاقلار اوچون یازماق، چوخ دا آسان دئییل. بو چتینلیگی، اوشاق ادبیاتیندا چالیشانلار یاخشی بیلیرلر. گونشباجى جان‌باجى مجموعه‌سینده آما، شاعر اوستون بیر باجاریقلا بو چتینلیگه غلبه چالمیش و اوشاقلارا گؤزل و اورگه‌یاتیم شعرلر یاراتمیشدیر. صمدی بو کیتابدا اوشاقلاری انسانی دوشونجه لر و دویغولار ایله تانیش ائدیر. ائله‌جه ده، شعرلرینده اونلارا تربیَوى باخیمدان، چوخ اؤنَملى اولان موضوعلاری یئرلشدیریر. بو شعرلر، علی صمدى‌نین اوشاق دیل و دونیاسی ایله داها آرتیق تانیش اولدوغونو گؤستریر. بو توپلونون ایچینده، آذربایجانین زنگین ائل ادبیاتیندان دا، الهام آلینمیش گؤزل شعرلر واردیر. ایندی ایسه، «گونشباجى جان‌باجى» مجموعه‌سیندن، بیرلیک مضمونلو قیسا بیر شعره بیرلیکده گؤز سالاق.
بیرلیک باغی
حسن بیر آغاج اکدی
دؤورونه دووار چکدی
یاشار بیر آغاج اکدی
دؤورونه دووار چکدی
آیدین دا بیرین اکدی
آیلا دا بیرین اکدی….
بیر گون بابا اونلارا
یاخشی بیر مثل چکدی:
دووارلارین ایچینده
هر آغاج بیردی … تکدی
دووارلاری گؤتورسز
بیر باغ دوزه‌له‌جکدی.
چیخارلی شاعر علی صمدی، فارس ادبیاتیندان چئوری‌لر و آلینتی‌لاری، «سس‌دیر قالان» باشلیقلی کیتابیندا اوخوجولارا تقدیم ائدیر. کیتابدا کلاسیک و چاغداش فارس شاعرلریندن چوخ باجاریقلا قلمه آلینمیش، آخیجی و گوجلو ترجمه‌لری گؤرمک اولار. چوخ یئرلرده ، شعرلر سانکی چئویری یوخ، اساساً آنادیلیمیزده سؤیلنمیش شعرلره بنزه‌ییرلر. بو ایسه، شاعرین ایکی دیلی یوکسک درجه‌ده بیلمه‌سینی و شعر طبعی‌نین گوجلو اولماسینی گؤرسدیر.
شعر چئوریسی‌‌نین نه قدر چتین و آغیر اولدوغونو، هر کس یاخشی بیلیر. شاعر بیر چئوری‌یه ال آتیرسا، شعرین گؤز‌للیگینی ایتیرمه‌مک، شاعرین دویغو و دوشونجه‌سینی دوزگونجه‌سینه انتقال وئرمک، ایشله‌نن بدیعی باجاریغی قورویوب ساخلاماق و کلمه‌لره اویغون بیر قارشیلیق تاپیب یئرلی-یاتاقلی ایشلتمکلرینی، نظرده آلمالی‌دیر. بو آچیدان آشاغیداکی اؤرنکلر مقصده اویغوندور:
خیام-دان:
خیام! اگر ز باده مستی، خوش باش
با ماه رخی اگر نشستی، خوش باش
چون عاقبت کار جهان نیستی است،
انگار که نیستی، چو هستی، خوش باش
(خیام! بئش آلتی مئی ووروبسان‌سا، خوش اول!
بیر آی‌بنیز ایله اوتوروبسان‌سا، خوش اول!
چون روزگارین نهایتی یوخلوقدور،
فیکر ائیله کی یوخسانمیش، اولوبسانسا، خوش اول!)
نیما یوشیج-دن:
تُرا من چشم در راهم
شباهنگام
که می گیرند در شاخ “تلاجن” سایه‌ها رنگ سیاهی
وزان دلخستگانت راست اندوهی فراهم
ترا من چشم در راهم.
شباهنگام، آن دم که برجا، درّه‌ها چون مرده‌ماران خفتگانند
در آن نوبت که بندد، دست نیلوفر به پای سرو کوهی دام
گرم یاد آوری یا نه،
من از یادت نمی کاهم
ترا من چشم در راهم.
(سنی گؤزله‌ییرم آخشاملار
توتاندا “تلاجئن” بوداقلاریندا، کؤلگه‌لر؛ قارانلیق بویاغی
و اوندان، سئونلرین اوچون، تؤره‌ننده؛ غم ییغناغی
سنی گؤزله‌ییرم.
آخشاملار، دره‌لر، یاتمیش ایلانلاری آندیرارکن
دولاشقان، قولونو داغ سروی‌نین بوینونا دولاندیرارکن
ایستر منی خاطیرلایاسان، ایستر یوخ،
سنی خاطیرلایاجاغام چوخ
و گؤزله‌یه‌جگم.)
استعدادلی شاعر و یازیچیمیز علی صمدی‌نین «ناغیللاردان عاغیللارا» کیتابی، چاغداش آذربایجان نثریندن گؤزل اؤرنکلره اؤزونده یئر وئریب. کیتاب اینجه، دقیق و حکمتلی نکته‌لری اولان حکایه‌لر و لطیفه‌لر توپلوسودور. اونلارین ایچینده، انسان دوداغینی گولوشه آچان، بئیین‌لری درین دوشونجه‌یه سالان حکایه‌لر گؤرونور. اونلاردان بیر پاراسی ترجمه و بیر پارالاری دا، ائل ایچینده دئییلن و آغیزلاردا دولانان ماراقلی حکایه‌لر و لطیفه‌لر‌دیر.
«بایاتی‌ها، رنگین‌کمان ارزش‌های اخلاقی»، یازیچی و شاعر علی صمدی‌نین ائل ادبیاتیمیزین بایاتیلار قولو اوزره، یازیلمیش تحقیقی اثری‌دیر. آدیندان بللی اولدوغو کیمی، کیتاب فارس دیلینده یازیلیب و اونون موضوعسو، بایاتیلارین محتوایی تحلیلی و اونلاردا گلن اجتماعی، فلسفی گؤروشلر و دوشونجه‌لرین آراشدیرماسی دیر. بو آچیقلامالار بایاتیلارین قونو و موضوعلارینا دایاناراق نئچه بؤلوم‌ده گلیبلر. بایاتیلارین محتوا و موضوع اوزه‌رینده وئریلمیش آچیقلامالاری اوخودوقدا، آتا-بابالاریمیزین کئچمیشلرده نه کیمی آنلاملارا اؤنم و دَیر وئردیکلرینى، آچیق-آیدین گؤرمک اولور. کیتابدا هابئله بایاتیلارا راجع گئنیش معلومات وار.
دیَرلی شاعر و یازیچیمیز دوقتور علی صمدی‌نین هر یئددی اثری‌نین ناشری، اورمیه‌نین یاز انتشاراتی‌دیر و عزیز اوخوجولار کیتابلاری بو انتشاراتین اینترنتی ساتیش شبکه سیندن الده ائده بیلرلر.
