قیرخینجی ایللر آذربایجان حیاتیندا باش وئره‌ن اجتماعی حادثه‌لردن بیری ده ضیالی گنجلرین معلملیک پئشه‌سینه مئیللی اولمالاری و خصوصیله ده اونلارین آذربایجان کندلرینده معلملیک ائتمه‌لری ایدی. بو ضیالی و اینسان‌پرور گنج‌لر یوردوموزون ان اوجقار کندلرینه اوز قویوب، کندچی بالالارینا یئنی اصولدا مکتب قوروب و اونلارا یازیب اوخوماقلا برابر، نئجه یاشاماغی اؤیرتمه‌یه باشلادیلار. بو فداکار گنج‌لر تکجه معلملیک وظیفه‌سیله قناعتلنمه‌ییب، بلکه کندلی‌لرین دردلرینه، سئوینج‌لرینه اورتاق اولاراق، اونلارین گونده‌لیک ایشلرینده ده اشتراک ائدیب و او ساده و پاک قلبلی اینسانلارین اعتبارینی قازانا بیلدیلر. بو نسلین گؤرکملی نماینده‌لری‌نین بیری ده بو گون آذربایجان شاعری، یازیچیسی و چوخ حؤرمته لاییق گؤرونن اجتماعی شخصیتی «حبیب فرشباف»ایدی.
حبیب اؤز تحصیلینی قورتاران کیمی کؤنونللو اولاراق قاراداغ کندلرینده معلم‌لییه باشلادی. او قاراداغلی‌لارا پاک محبت، تمیز اوره‌ک و شعرله قانادلانان خیال آپاردی. او دیارین طبیعی گوزللیک‌لری و زحمت آداملارینین گذرانی و معنوی عالمی، شاعر حبیب‌ین خیالی‌نین اویلاغینا چئوریلدی. شاعر معلم اؤز یارادیجیلیغی‌نین اساس غایه‌سینی کوتله‌لرین حیاتی‌نین ترننومونه حصر ائتدی.
حبیب معلم ائله بیر منطقه‌ده معللیم‌لیک ائتدی کی، اوردا طبیعی گؤزللیک‌لر شیفاهی ادبیاتیمیزین، عاشیق صنعتیمیزین چیچکلی یوردو کیمی شؤهرتلنمیش بیر دیار ایدی. یاماجلاری جئیران- جویورلو، دوزلری کؤزلو، بولاقلاری سئوگی نغمه‌لی، داغلاری عظمتلی، ائل- اوبالاری سازلی- سؤزلو، قوجالارینین، جاوانلارینین اوره‌یی قوشمالی، بایاتیلی، آق ساققال‌لارینین، آغ بیرچکلی‌لرینین سینه‌لری حیکمتلی سؤزلر خزینه‌سی اولان بو دیار، شاعرین اوره‌یینجه اولموشدور. اونون اوره‌یی بو گؤزللیک‌لر بئشییینده نازلانیر و یاراتدیغی نغمه‌لرده هر بیر گؤزللیک اؤز ترواتی ایله نغمه‌لنیر و اوره‌کلری اوخشاییر. (حسن ایلدیریم‌ین «حبیب فرشبافین شاه دؤورونده یازدیغی شعرلرینه باخیش» عنوانلی مقاله‌سیندن)
بو گون همن ایللرین اوستوندن آلتمیش ایل کئچمه‌سینه رغمن، حبیب معلم اؤز شاگیردلری طرفیندن معلملیک ایللرینی باشلادیغی ایلک آذربایجان کندی «آنباستا»یا قوناق دعوت اولور. حبیب معلمین شاگیردلری اونو بؤیوک صمیمیت و سئوینجله قارشیلاییر و اونون ۱۸-۱۹ یاشیندا یاشادیغی حیاتی بیرداها ۷۸ یاشیندا اؤز معلم‌لرینه خاطیرلادیرلار. همن گؤروشله باغلی الیمیزه چاتان بیر یادداشت و بیر شعری عزیز اوخوجولاریمیزا تقدیم ائدیریک. (ایشیق)
بازگشت عاشق به صحنه‌ی عاشقی
یاشار هدایی
همه چیز از تیر ماه سال ۱۳۴۲ شروع شد. زمانی که جوان تبریزی پس از گرفتن دیپلم، به سپاه دانش پیوست و راهی منطقه قره‌داغ آذربایجان شد تا داوطلبانه در روستاهای این منطقه معلمی کند. معلمی آرزوی دوران کودکی او بود. چرا که درس خواندن همراه با مشقت، تجربه زیسته‌اش بود. او بعدها این تجربه را چنین توصیف کرد: «… با هر مشقتی بود “آب” و “نان” را به بهای تاول‌های دستم یاد گرفتم. شاید از این رو بود که در تمامی عمر، آب و نانم با تاول دستم همراه شد»(۱)
با ورود به شهر اهر، متوجه شد که پانصد روستای منطقه، رنگ مدرسه و معلم را به خود ندیده‌اند. نخستین روستای محل خدمتش، «آمباستیق (آنباستا)» بود که از جاده اهر-کلیبر، سه چهار ساعت راه پیاده داشت. بچه‌های روستا، میز و نیمکت نداشتند. روی پیت‌های حلبی می‌نشستند. مدرسه‌ای در کار نبود. خودش و شاگردانش دست به کار شدند.
در طول این سال‌ها، به شیوه‌ای زندگی کرد که با زندگی مردمان روستا در هم آمیخت و شد یکی از آنها. قدم به هر روستایی که نهاد، به همین شیوه عمل کرد. سال ۱۳۵۳ از اسب زمین خورد و به ناچار به مرکز استان منتقل شد. او خاطرات آن ایام را با عکس‌هایش زنده نگه داشت و چند دهه بعد عکس‌هایش را در نمایشگاهی با عنوان «از کرانه های ارس» به نمایش گذاشت.
اینک استاد «حبیب فرشباف» معلم دیروز و شاعر و نویسنده امروز کودکان، پس از شش دهه به آمباستیق بازگشته است. گویی تنها مجرمان نیستند که به صحنه جرم باز می‌گردند. عاشقان نیز چنین‌اند. به صحنه عاشقی باز می‌گردند. شاید به مصداق این ترانه:
«باری بؤیلانیب هردَن یوللارا هردَن
اؤتن خـــاطیره لرله خــاطیرلا منی»
(دست کم به راه‌های رفته سر بکش و از میان خاطرات گذشته، مرا یاد کن)
اینبار او، نه جوانی نوزده ساله، که مردی هفتاد و هشت ساله است. شاگردانش با موی و محاسن سپید دورش حلقه زده‌اند. در همان باغی که روزگاری او از فرط گرسنگی برای خوردن گیاه به آنجا پناه برده بود و توسط مرحوم اماموردی شیخی از اهالی روستا نجات یافته بود. آنها به سنت اصیل منطقه، بیان احساس و قدردانی‌شان را به ساز و شعر سپرده‌اند.
استاد حبیب فرشباف با نوشتن و سرودن و تجهیز کتابخانه‌ها و کار با کودکان کار، همچنان دل در گرو کودکان دارد.
با سپاس فراوان از دوست و شاعر گرانقدر «امیدعلی شیخی اهری» و هنرمند گرامی «سعید قاسمی» که فیلم‌ها و عکس حضور استاد حبیب فرشباف در روستای آمباستیق را در اختیارم گذاشتند.
ارجاعات:
۱-محمدی، محمدهادی و قایینی، زهره. تاریخ ادبیات کودکان، جلد دهم. چیستا. تهران:۱۳۹۴.صفحه ۱۱۳۶
حبیب‌آقا، چکدیم سنی گتیردیم!
امیدعلی شیخی اهری
از معارف «قراجه‌داغ» و فرهنگ «ارسباران» تا آموزش و پرورش؛ نهاد تعلیم و تربیت در منطقه «قره‌داغ» بیش از یک قرن عمر دارد. معلمان این نهاد نقش ماندگار در فرهنگ و مدنیت این دیار ایفا کرده‌اند و تاریخ تعلیم و تربیت در این منطقه از همت و دلسوزی و فداکاری آنها حکایت ها دارد.
حبیب فرشباف از سال ۴۲ تا ۵۳ نزدیک به ۱۲ سال در روستاهای قره‌داغ (شهرستان اهر در آن زمان) معلم بوده است. خاطرات، آثار مکتوب و عکس‌های ماندگار او از روستاهای قره‌داغ سندی ارزشمند در تاریخ فرهنگ این منطقه محسوب می‌شود. ایشان کتابی با عنوان «قره‌داغ کندلرینده» دارد و مجموعه داستان او از سالهای حیات و معلمی‌اش در روستاهای قره‌داغ با ترجمه فارسی از دکتر مرتضی مجدفر زیر عنوان «یک زمستان، یک روستا، یک انار» در سال ۹۹ منتشر شده است. چندین شعر ماندگار به نام قره‌داغ در تاریخ ادبیات این منطقه ثبت است که یکی از آنها سروده فرشباف است.
این هفته؛ حبیب فرشباف بعد از قریب به ۶۰ سال با پیگیری امیدعلی شیخی به روستای آمباستیق(آنباستا) آمد. او دوران معلمی خود در قره‌داغ را در سال ۴۲ از این روستا شروع کرد. استاد فرشباف در این روستا با شاگردان قدیمی و اهالی دیدار و گفتگو کرد.
بی شک؛ نام و یاد حبیب فرشباف در ذهن و قلب قره‌داغ ماندگار است و اکنون آمدن ویژه‌اش به قره‌داغ همانند بازآمدن استاد شهریار به محضر «حیدربابا»ست که گفت: «حیدربابا چکدین منی گتیردین». چنانکه قره‌داغ گفت: «حبیب‌آقا چکدیم سنی گتیردیم»!
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا
منت قویوب قاراداغا
گؤیدن سئوگی یاغا- یاغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
او ساراسین سئویب گلیب
قاراداغی جنت بیلیب
بو اؤلکه‌ده گؤزلر سیلیب
حؤرمت قویوب قاراداغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
«اوشاقلارین باغچاسی»ندان
«سلبی‌ناز»ین بوقچاسیندان
«امامقلی» تاقچاسیندان
ثروت قویوب قاراداغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
اوشاقلارا طبیب اولوب
قایغی‌کش بیر حبیب اولوب
اصالتلی، نجیب اولوب
حکمت قویوب قاراداغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
«بیر کند، بیر قیش، بیر نار» اولوب
ایستی یایدا آه قار اولوب
ارییبدیر، قانا دولوب
حؤرمت قویوب قاراداغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
مین اوشاقلار درس آلیبدی
مهری اوره‌کده قالیبدی
چوخ ائوه ایشیق سالیبدی
دولت قویوب قاراداغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
دایاقسیزا دایاق اولوب
کور اوجاغا اوجاق اولوب
سونسوزلارا اوشاق اولوب
منت قویوب قاراداغا
خوش گلیبدیر حبیب‌آقا!
یک پاسخ
سلام گوزل معلومات‌یزدان تشکور ائدیرم. حبیب آقا فرشباف نه تکجه قره‌داعا بلکه ایرانا مینت قویوب و اوز عشقیله قاراداغدا دونیا یارادیب. عشق اولسون سیزه عشق اولسون حبیب معلمه.
درین حورمت‌له امیدعلی شیخی