سؤیله‌ین: یوسف سیفی (۸۶ یاشیندا- خدآفرین- حیدرکانلی کندی)
گونلرین بیر گونونده، بیر ولایتده بیر قوجا و یوخسول کیشی یاشاییردی. گلیری یاشاییشینی اؤده‌مه‌ین او قوجا و یوخسول کیشینین بیر اوغلو واریدی. قوجا و یوخسول کیشی بیر گون اوغلونا دئدی:
– اوغول، دای گلیریم یوخدو، قوجالمیشام، الیمدن بیر ایش گلمیر. ایسته¬ییرم سنی اؤزومله آپارام آیری ماحالدا بیر ایمکانلی کیمسه‌یه نؤکر و یا چوبان وئرم و کئچینه‌جییم اوچون پارا آلیب گتیرم، سن بو سؤزه‌راضیسان یا یوخ¬¬؟
اوغلو دئدی:
– راضیام، حتا منی ساتیب خرجله‌سن ده‌راضیام و اینجیمرم.
آتادئدی:
– اوغول، بس حاضیر اول صاباح سنی بیر آیری کنده آپاراجاغام.
صاباح اولور. آتا اوشاغینی دا گؤتورور و آیری بیر ماحالا گئتمک اوچون یولا دوشورلر. اونلار یول آراسیندا بیر بولاق باشینا چاتیرلار. آتا دئییر:
– اوغول بورادا بیر آز دینجلک.
ال- اوزلرینی یویورلار. آتا بیر اووج سو ایچیب، دئییر: «یزیده لعنت.» اوغلان دا بیر اووج سو ایچیب دئییر: «اوخقای!» بو آندا بولاق پارچالانیر و ایچیندن بیر کیشی چیخیر و دئییر:
– امر بویورون قوربان! من‌سیزین قوللوغونوزدایام.
آتا بالا کیریخ قالیرلار و اورک‌لرینده «آللاه بو نه ایش‌دی؟!» دئییب مات قالیرلار. بولاقدان چیخان آدام سؤزون بیر داهادا تیکرار ائدیر. آتا – بالا بیر-بیریلرینین اوزلرینه باخیر و حئیرتلنیرلر. آتا دئییر: «آغا، بیزیم سیزینله ایشیمیز یوخدو.» سودان چیخان آدام دئییر: «سیز منی سسله‌دینیز و من ده گلدیم.» آتا دئدی: «یوخ بیز سنی سسله‌مدیک. من سو ایچندن سونرا دئدیم یزیده لعنت و اوغلوم دئدی اوخقای. هر ایکیمیز ایسته‌دیک آللاهدان تشکور ائدک. کیشی دئدی:
– سیز دئدینیز اوخقای، منیم ده آدیم اوخقای‌دی، من ده گلدیم ائشیگه کی گؤروم منیمله نه ایشینیز وار؟
آتا دئدی:
– بیز بیلمه‌دن سیزین آدینیزی دیله گتیرمیشیک.
سودان چیخان کیشی دئییر:
– ایندی دئه گؤروم هارا گئدیرسیر؟
آتا دئییر:
– بیز اوغلوما ایش تاپماق اوچون آیری ماحالا گئدیریک.
سودان چیخان کیشی دئییر:
– ایندی دئه گؤروم اوغلون نه ایش باجاریر؟
آتا دئییر:
– هر ایش باجاریر، چوبانچیلیق، نؤکرچیلیک و…
سودان چیخان کیشی دئییر:
– آللاه سیزی منه یاخشی یئتیردی. من ایش گؤردورمگه بیر نفر ایش آدامی آختاریردیم، وئر من آپاریم ایشه.
آتا دئییر:
– یوخ من ایسته‌ییرم کی هر زامان گؤیلومه دوشنده گئدیب اوغلومو تاپیم، اونا باش ووروم. سیزی هارادن تاپا بیلرم؟
سودان چیخان کیشی دئییر:
– خیالنیز‌راحت اولسون، هر واخت ایسته‌سز گلیب بورادا منی سسلرسیز من و سنین اوغلون بیر‌لیکده گلیب بورادا خدمتیزده حاضیر اولاریق. ایندی دئه گؤروم اوغلونو نئچه‌یه قوللوقچو وئره‌جکسن؟
آتا بیر آغیر پول ایسته‌ییر کی سودان چیخان آدام اوزاقلاشسین. اوخقای ایسه اونون دئدیگینین ایکی برابرینی اؤده‌مک ایسته‌ییر. الینی سالیر جیبینه و پوللاری قوجا کیشییه وئریر. قوجا کیشی گؤردوگونه مات قالیر و او قدر پولو گؤروب حیرانلیقدان بیر سؤز دئیه بیلمیر. اوغلوندان وداعلاشیب آیریلیر و ائوینه ساری یولا دوشور. اوخقای دا اوغلانین الیندن توتور، بولاق آرادان پارچالانیر و اوخقای‌لا اوغلان غیبه چکیلیرلر.
اوخقای اوغلانی قیزینین یانینا آپاریر. اوغلانا دئییر:
– بوندان سونرا سنین ایشین منیم بو قیزیمدان گؤزتچیلیک ائتمک‌دیر. او هر نه امر ائتسه گرک سن اطاعت ائده‌سن.
اوغلان الینی گؤزونون اوستونه قویوب، «گؤزوم اوسته» – دئییر. اوخقای گئدیر آیری ایشلری‌نین دالیسیجا و اوغلان قالیر قیزین یانیندا. اوغلان چوخ دا گؤزل ایدی. او اؤز گؤزللیگینی گیزلتمک اوچون باشینا بیر دری پاپاق قویوردو. قیز ایلک باخیشدا اونون دری پاپاغینی گؤروب، دئییر کی دری پاپاغی باشیندان گؤتور. اوغلان دری پاپاغی باشیندان گؤتورور و قیز اوغلانین سون درجه ده گؤزللیگینی گؤروب، حیرانلیقلا دئییر:
– نییه بو بؤرکو قویورسان؟
اوغلان دئییر:
– ایکی دلیلی وار، بیر بو کی ایسته‌میرم منیم گؤزللیگیمی بیری بیلسین. بیرده بو کی بو گؤزللیکده بیر آدامی نوکر آپارمازلار.
قیز اورکدن اوغلانا وورغون اولور و اوغلانا دئییر:
– سن دوز دئییرسن، بو گؤزللیکده بیر انسانی قییب، نوکر ائله‌مزلر.
اوغلان دری پاپاغینی بیر داها باشینا قویوب، گؤزتچی‌لیگی ایله مشغول اولور. اوغلان بیلیجی ایدی. او بونو تئزلیکله اؤیرندی کی اوخقای غیر عادی ایشلر باجاریر. مثلا«اسمه‌جین» اوخویور و اووساری هر شکیله ایسته‌سه سالا بیلیر. مثلا اووساری، آت، دوه، ال – حئیوانلارین شکلینه سالا بیلیر و آپاریر بازاردا ساتیر، و‌لی ساتاندا دئییر: «من بو حئیوانی اووسارسیز ساتیرام. بونا گؤره کی بوتون سحر- دادی‌لار او اووساردا ایدی کی حیوانلار اونون اختیاریندا اولوردولار و اونلاری آپاریب بازاردا ساتا بیلیردی. میثالن دوه‌نی ساتیردی؛ گئجه سحر و جادو ائیلیردی کی غیب اولسون. دوه‌نی آلان شخص ده بئله دوشونوردو کی حتما گئجه یاریسی اونو اوغورلاییبلار. هر گون ده بیر تزه قیافه‌ایله بازارا گلیردی کی تانینماسین. بو مدت ده اوغلان اوخقایین ایشیندن باش چیخارمیشدی و یواش یواش اونون فندلرین اؤرگشمیشدی. بیر گون اوخقایین قیزی اوغلاندان سوروشور:
– سن آتامین ایشلریندن باش چیخاردمیسان یا یوخ؟
اوغلان دئییر:
– بلی، بیر شئی‌لری الیمه گلیب.
قیز اوغلانا دئییر:
– ایندی کی باش چیخارمیسان، من سنه گره‌ک بیر شئی‌لری گؤرسدم.
اوغلانین الیندن یاپیشیب، اؤزویله آپاریب و بیر قیفیللی قاپینی آچیر. اوردا قیرخ اوتاق واریدی. او اوتاق‌لاردان اوچ دؤردونون قاپیسین آچیب و اوغلانین الیندن توتوب اوردا اولانلاری اونا گؤرسدیر. اوغلان گؤرور کی بوردا چوخلی جنازه واردی. قیز اوغلانا دئییر:
– من سنی چوخ سئویرم و ایسته‌میرم کی بونلارین سرنوشت‌لرینه دوچار اولاسان. بولار کی بوردا اؤلوبلر آتامین سئحریندن باش چیخارتمیشدیلار. آتام منیم اوچون چوخلی نؤکر گتیریب بورا؛ تا زمانی کی بیر شئی اورگئشمه‌ییب‌لر آتامین اونلارینان ایشی یوخدی. او زمانکی بیر شئیدن باش چیخاردیبلار، آتام اونلاری بیر بیر اؤلدوروب و جنازه‌لری ده بوردادیر. مندن سنه امانت، اگر ایستیرسن بوردان ساغ سلامت قورتاراسان، حقیقتی بوینووا آلما. آتام بیر مدتدن سونرا سوراغیوا گله‌جک و سندن سووال آلاجاق بو مدتده کی بوردا ایشلیرسن آیا بیر شئی‌لری اورگئشمیسن یا یوخ. سنی ایشیکنجه ائلییه‌جک؛ کؤتک و شاللاق ویراجاق؛ مبادا بوینووا آلاسان. اگر بوینووا آلسان سنی ده بولار کیمی اؤلدوره‌جک. او بو ایشلری گؤرور کی سیرری معلوم اولماسین. من سندن آیری یاشایا بیلمه‌رم. بونا خاطیر ایستیرم سنه کؤمک ائلییم.»
بوردا اوغلانین حواسی جمع اولور. هئچ زاد بوروزا وئرمیر تا کی بیر گون اوخقای گلیر اوغلانین خدمتینه. هر نه جور سووال سوروشور، جاواب ایستیر، اوغلان مونکیر اولور کی «من بیر نؤکرم و سنین قیزیوا خدمت ائیله‌رم؛ هئچ زاد بیلمیرم. من همیشه سنین قیزیوین خدمتینده‌یم. تمام کمال هوش و حواسیم جمعدی کی خانیمین فرمایشاتی یئره دوشمه‌سین.» هر نه قدر سینجین ائیلر اوغلان بوینونا آلمازکی آلماز. بس بوردا اوخقایین خیالی‌راحات اولار و سونرادان اوننان ایشی اولماز و دئیر کی سن ائله ایشیووه ادامه وئر.
بیرگون اوغلان اونون یانینا گئده‌ر؛ عرض ادب‌دن سونرا تقاضا ائیلرکی «قوربان، من داریخیرام. آتام آنام گؤیلیمه دوشوب؛ اجازه وئر گئدیم بیر نئجه گون آتام آنامی گؤریم.» اوخقای قبول ائیلر. اوغلانی گتیرر بولاق باشینا، دئیر «گئت، مرخصین قورتاردی گل!» اوغلان گئده‌ر آتا آناسینین یانینا. اولار دا چوخ خوشحال اولارلار و بیر نئچه گوندن سونرا اوغلان آتاسینا دئیرکی «آتا جان من بیر سری سئحر و جادو اؤرگشمیشم. من اؤزومی اؤکوز و یا دوه و یا آت جیلدینه سالاجاغام؛ سن منی آپاریب بازاردا ساتاجاقسان؛ اما اووساریمی ساتمییاجاقسان و گئجه یاری من اؤز جیلدیمه گیریب، قاییدیب ائوه گله‌جییم. سیز نیگران اولمایین.»
بئله‌ده اولور. اوغلانین دده‌سی اونون اووسارینی توتور، آپاریر بازاردا ساتیر؛ آنجاق اووسارین ساتمیر. اوغلان اووساردان آدام جیلدینه دوشور، گلیر ائولرینه. اولار بو ایشله چوخلی پول چیخاردیرلار. اوغلان دا آتاسینا تاپشیریر کی مبادا منیم اووساریمی ساتاسان. اگر منیم اووساریمی ساتسان، داهی من ائلیه بیلمه‌رم قاییدام ائوه. داهی سن اوغلووی گؤرمزسن. او موقع آتاسی بونا چوخ اطمینان وئرمیشدی کی «سن نیگران اولما». اوغلان داهی اوخقایین یانینا قاییدمیر. بو یولنان چوخلی ثروت قازانیرلار و تصمیم توتورلار کتدن شهره ییغیشدیرسینلار. شهرده مغازه، یئر، ائو آلیرلار و گئنه ده دوباره کنده قاییدیرلار.
اما سیزه کیمنن دئییم اوخقایدان. بو چوخ گؤزلر، اما اوغلاننان خبر اولماز. اورا بورا باش چکر، گؤرر بعلی، آقا سئحر و جادونی اؤرگشیب، بازارلاری چوخ داغدی. آقالار موکنت، ثروت صاحابی اولوبلار. بولاری تعقیب ائیلر. شهرده ده بئله بیر شایعه اولوب کی بیر نفر مال- حیوان ساتیر؛ گئجه‌لر غیب اولور. اوخقای مطمئن اولور کی بو اوغلان سئحر و جادونی کاملا اؤرگشیب. گلیر شهرین بیر طرفینه، بولاری گؤز آلتینا آلیر و اؤزینی بیر آلاهی قیافییه سالیر. گؤرور کی بعلی بو کیشی الینده بیر دوه گتیریر بازارا. اوخقای گئدیر یاخینلاشیر او دوه‌یه. اوخقایی تانییر و بو حالدا اوخقای اوغلانین آتاسیندان ایستیر دوه‌نی آلسین. دوه‌نین بهاسین سوروشور. اوغلانین آتاسی بیر قیمت وئریر و دئییر «اووسارین ساتمیرام، اؤزیمه لازیمدی.» آما اوخقای اصرار ائلیر کی من اووسارین دا آلیرام. بو دئییر، او دئییر؛ دوه ده هی باخیر آتاسینین گؤزونه کی اووسارین ساتماسین. بو زاماندا اوخقای کئچیر دوه‌نین او طرفینه، بو طرفینه قییخنان ویریر و قولاغینا دئییر «اولسون، بس سن هئچ نه اؤرگشمه‌میسن. ایندی سنین کوره‌گیندن بیر زاوال چیخاردارام بیلرسن کی دونیا کیمین الینده‌دیر.» بلاخره اوخقای چوخ پول وئریر دوه‌نی قاریشیق آلیر؛ آما او موقع دوه گؤزونی تیکمیشدی آتاسینین گؤزونه آغلیردی. آنجاق آتاسی هئچ هوش ائله‌میردی، اؤز اؤزینه دئییردی کی «بیر اووسار‌نمنه‌دی کی بو چوخلی پولون برابرینده» دوه‌نی و اووساری قاریشیق ساتیر. اوغلو گؤرورکی داها چاره یوخدی. اووسار آتاسینین الینده. تئز سئحر و جادو ائلیر، اؤزونی بیر کهلیک جیلدینه سالیر. اوخقای کی غافیلگیر اولموشدی تئز اؤزونی سئحر ائلیر، بیر قره‌قوش اولور، شیغییر کهلیکی توتسین. کهلیک تئز اؤزونی بیر دسته قیزیل گول ائلیر، سالیر پادشاهین سارایینین پنجره‌سینه. پادشاه چوخ حیرتده قالیر و آللاها چوخلی شوکور ائلیر کی اونی عزیزله‌ییب و بو قیشین گونی اونا قیزیل گول گؤندریب.
همان زامان اوخقای بیر درویش لباسیندا سارایین قاباغیندا باشلاییر قصیده اوخوماغا. او زامان پادشاه درویشین بو سسیندن عصبانی اولور، امر ائلیر کی او درویشین سسینی کسین؛ بیر پول وئرین قویون گئدسین! سارایین نگهبانی بیر مقدار پول وئریر، اما درویش گؤتومور. شاها خبر آپاریرلار کی «قبله عالم، درویش پول گؤتومور، دئییر کی گره‌ک دسته قیزیل گولی منه وئره‌سیز.» شاه عصبانی اولور، دئییر «ایکی برابر وئرین.» ایکی برابر وئریرلر گئنه درویش قبول ائیله‌میر. گئنه شاها خبر آپاریرلار کی «قبله عالم ساغ اولسون. درویش قبول ائیله‌میر. فقط دئییر کی من او دسته گولی ایستیرم.» شاهین کی درویشین سسیندن آجیغی گلیر، دسته قیزیل گولی اونون طرفینه آتیر، دئییر «بو گولی وئرین اونا، سسی باتسین.» او واخت کی گول آتیلیر اونون طرفینه، قیزیل گول اولور بیر آووج داری، داغیلیر. همان موقع ده درویش اولور بیر جوجه‌لی تویوغ، باشلاییرلار داری‌لاری دنناماغا، اما دارینین بیر داناسی دوشموشدی پادشاهین باشماغینا. همان زمان او بیر دانا داری اولور بیر تولکی، باشلاییر تمام تویوغ جوجه‌لری یئییر. بو اتفاق دا شاهی و تمام طرفدارلارینی حیرتلندیریر، اما تولکی کی تویوغ و جوجه‌لرین هامیسین یئمیشدی، خیالی چوخ‌راحات اولدی. او جیلدیدن چیخدی، دوشدی اینسان جیلدینه، اولدی همان گؤزل بیر جوان اوغلان. پادشاهین قاباغیندا دیز اوسته ادای احترام ائله‌دی کی پادشاه و سارایین آداملاری بو اتفاقدان هامی اؤز یئرینده قوروموشدو. پادشاه جریانی سوروشدو. اوغلان تمام حال قضیه‌نی، ماجرانی سؤیله‌دی. پادشاهین بو اوغلانین جسارتیندن و شجاعتیندن خوشی گلدی. تختیندن دوشدی دئدی کی «من داها قوجالمیشام. گرک یواش- یواش داها پادشاهلیغی واگذار ائیله‌یم. فیکر ائیلیرم کی سن برازنده‌سن بو تاج و تخته. سنین لیاقتین واردی کی بو مملکتده پادشاه اولاسان، اما بونو دا دئییم کی سن او قیزنان کی چوخ ایستیرسن ائولنه‌جکسن. او سنین اول آروادین اولاجاق ملکه بو ولایته و منیم ده بیر قیزیم واردی اودا سنین ایکیمینجی آروادین اولاجاق. اوغلان کی بو وضعی اصلا یوخودادا گؤرمیردی، بیلمیردی کی نه جور آللاهدان قدردانلیق ائله‌سین. اوغلان پادشاهلیقی قبول ائیله‌دی و سونرادا تاجگذاری اولدو. اوغلان شاهین قیزین و اوخقایین قیزین دا آلدی و او مملکتین پادشاهی اولدی. سونرادان پادشاهدان اجازه آلیب کی «منیم یاریمچیق ایشیم واردی، اگر قبله عالم ایزن وئرسه اونو گرک انجام وئرم.» پادشاه دئییر «هر ایش کی سن صلاح بیلیرسن انجام وئر؛ چونکی سن پادشاه مملکتسن. هر تصمیم توتا بیلرسن پادشاه جاوان.»
پادشاه جاوان امر ائله‌دی کی «منیم آتامی بورا گتیرین.» فیل فور امریندن اطاعت اولوندی. اوغلانین آتاسین سارایا گتیردیلر. پادشاه جوان امر ائله‌دی کی «بیر قازان قاینار سو گتیرین». امر اجرا اولوندی. پادشاه جوان اول اؤزونی آتاسینا معرفی ائله‌دی و اونا دئدی:
– مگر من سنه دئمه‌میشدیم کی منیم اووساریمی الدن وئرمه.
آتاسی خجالت چکدی. پادشاه گئنه سوال ائله‌دی:
– بس نییه اووساری او کیشییه وئردین. مگر منیم آغلاماغیمی گؤرمدین؟ مگر من سنین گؤزلریوه باخمادیم کی اووساری الدن وئرمه؟ مگر من سنه آز ایشله‌میشدیم؟ مگر آز قازانج گتیرمیشدیم؟ مگر منی نؤکر ساتمامیشدین؟ نییه پولا خاطیر منی ساتدین و منیم اووساریمی او کیشییه وئردین؟ منه ظولم ائله‌دین؟
بونا خاطیر امر ائله‌دی آتاسینین بئلینی سیندیردیلار و اؤزون ده آتدیلار قازانین ایچینده قاینار سو ایچینه. فیل فور پادشاهین امری اجرا اولدو. بؤیوک پادشاه الین جوان پادشاهین بئلینه چالدی دئدی:
– من سنی تحسین ائیلیرم و اؤزومه ده افتخار ائلیرم کی انتخابیمدا اشتباه ائله‌مه‌میشم. بوردا سنین جسارتووه و عدالتووه تبریک دئییرم. بوردا باخمادین کی بو سنین آتاندی. عدالتی اجرا ائیله‌دین.
یک پاسخ
سالاملار وسایقیلار . اونجه ایشیق سایتی نا درین تشکورمو بیلدیریرم . همیشه کی کیمی دایانمادان کولتوروموزون هر طرفلی انکشافیندا امک صرف ائدیر . بوتون ایشیق امکداشلارینین اللریندن اؤپوره م . خالقیمیز اولا بیلسین سونرالار ایشیقین نه بؤیوک لوکده ایش گؤردویونو دویارکن ایشیقا منتدار اولاجاقلار . ایشیق بو زمانه نین سانکی یوز ایل اونجه ملانصرالدین غزه ته سی دیر کی اویادیجی ایشلری گؤرور و ……
بو حکایه یه گلدیک ده چوخ سئودیم . سایین قنبر سیفی جنابلاریندان بو گؤزه ل حکایه لره گؤره تشکور ائدیرم و سانکی مین بیر گئجه ناغیللارینین فضاسینا دوشدوم و سئویندیم کی بو تیپ ناغیللار بیزیم فلوکولوروموزدا واردیر . من اوشاق کن بو ناغیلی ائشیدمیشدیم اما جزئیاتی یادیمدان چیخمیشدی بیر داها کامل صورت ده سیفی جنابلارینین گؤزه ل قلمیندن دینله مک منه چوخ لذت وئردی . بیرداها سیفی جنابلارینا اللره ساغلیق و چوخ یاشا دئییه تشکور ائدیرم . سایقیلارلا میرجمال حسینی