بازنشر الکترونیکی «آدینه مهد آزادی» در «سایت ایشیق»
همت شهبازی

«آدینه مهد آزادی» یکی از تاثیرگذارترین نشریه‌های آذربایجان است که زیر نظر صمد بهرنگی با همکاری دوستان نویسنده‌اش در فاصله سال های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ منتشر می‌شد. نخستین دوره و اولین شماره آدینه با سرمقاله مدیر داخلی نشریه آقای س.ج.پیمان (سیدجواد پیمان) با هدف «قدمی مثبت در راه پیشرفت کار خود و بالا بردن پایه نامه‌نگاری در استان آذربایجان» و «هفته‌ای یکبار برای همه آنان که دلباخته هنر راستین هستند» منتشر و آمادگی خود را برای قبول و چاپ مطالب ارزنده از سراسر کشور اعلام کرد. طولی نکشید توجه نویسندگان برجسته کشور را به خود معطوف نمود. مخاطب محترم با اندک نگاهی به آثار چاپ شده در ۱۷ شماره‌ای که تقدیم می‌شود این موضوع را تصدیق خواهد کرد. برای مزید استحضار به فهرستی از برخی از این نویسندگان اشاره می‌شود:
صمد بهرنگی، رحیم رئیس‌نیا، غلامحسین فرنود، علیرضا نابدل، حبیب ساهر، بهروز دهقانی، محمدعلی فرزانه، غلامحسین ساعدی، مفتون امینی، عباسعلی رضایی، عباسعلی یحیوی ائلچی، محمد حقوقی، احمد شاملو، دکتر حسن مرندی، دکتر مصطفی رحیمی، منوچهر آتشی، حسین خشکباری، سیدمهدی اعتماد، حسن روزپیکر، بهروز دولت‌آبادی و …
با این نویسندگان و نیز مترجمان برجسته بود که نشریه مسائل ادبی و اجتماعی روز را منعکس می‌کرد؛ چاپ ترجمه آثار نویسندگان برجسته معاصر به فارسی را در اولویت کاری خود قرار می‌داد.
دیگر ویژگی مهم این نشریه، چاپ بعضی آثار به زبان ترکی بود. می‌دانید که رژیم پهلوی در طول زمامداری خویش اجازه نوشتن و چاپ آثار به این زبان را نمی‌داد. در بحبوحه این گیرودار پرداختن به زبان ترکی و مهمتر از آن چاپ آنها جسارت بزرگی می‌طلبید که گردانندگان این نشریه آن را با شجاعت تمام به منصه ظهور می‌رساندند. در یکی از شماره‌ها مقدمه ترکی مرحوم حبیب ساهر به چاپ مجموعه شعر ترکی‌اش به نام «کؤوشن» را می‌خوانیم. در بیشتر شماره‌ها، باباتی‌ها، ترانه‌ها و متل‌های ترکی چاپ شده است. مطالب ارزنده‌ای در باره‌ی فولکلور و وزن و قالب‌های شعر آذربایجان توسط مرحوم محمدعلی فرزانه و یا علیرضا نابدل نگاشته شده است.
فایل الکترونیک نشریه آدینه مهد آزادی شامل ۱۷ شماره است. اولین شماره آن، در آغاز شانزدهمین سال انتشار نشریه «مهد آزادی» در تبریز تحت عنوان «دوره هفتگی، سال شانزدهم، شماره ۱ (شماره مسلسل ۱۰۸۱) پنجشنبه ۱/۷/۱۳۴۴» منتشر شد. این نشریه هنوز هم به صورت روزانه و با دایره پخش شمال غرب منتشر می‌شود.
شماره ۱۷ این نشریه که ظاهرا آخرین شماره از دوره اول آدینه مهد آزادی است با مشخصات: شماره مسلسل ۱۳۱۵، و به تاریخ ۱۸/۶/۱۳۴۵ چاپ می‌شود.
شماره ۱۲ این نشریه در این فایل الکترونیک نیست. گویا این شماره با یکی از شماره‌های ۱۱ و یا ۱۳ در یکجا منتشر شده است که در زمان چاپ فراموش کرده‌اند آن را قید بکنند.
دوره‌های دوم و سوم «آدینه مهد آزادی» با حفظ ظاهر همان دوره اول از اواخر بهمن ماه ۱۳۷۰ و با سردبیری نویسنده و روزنامه‌نگار آذربایجان قاسم تورکان و دوره سوم آن نیز از سال ۱۳۷۶ با سردبیری نویسنده و رونامه‌نگار فقید آذربایجان مرحوم غلامحسین فرنود چاپ شد. دوره دوم نشریه به مدت یکسال زیر عنوان «آدینه فروغ آزادی» چاپ شد. نشریه مهد آزادی دوازده سال در زمان شاه در توقیف بود. بعد از انقلاب فعالیت خود را با نام «فروغ آزادی» پی گرفت. در سال ۱۳۷۱ بود که این نشریه مجددا با همان عنوان قبلی‌اش یعنی «مهد آزادی» چاپ شد. در دوره «فروغ آزادی» چندین شماره از آدینه دوره دوم زیر عنوان «آدینه فروغ آزادی» منتشر شد. در ۵ دی ۱۳۷۱ آدینه مهد آزادی به پاس یادکردی از دوره اول، دوره دوم خود را با شماره ۱ تحت عنوان «آدینه مهد آزادی» چاپ کرد. برای همین، دوره دوم آدینه تحت دو عنوان «آدینه فروغ آزادی» و «آدینه مهد آزادی» فعالیت داشته است.
دوره سوم نیز رجعتی بود به دوره اول. تنها نکته قابل ذکر، قطع کوچک دوره سوم نسبت به دوره‌های قبلی بود که قطع چاپی آن به نصف تقلیل یافت. مرحوم فرنود در دوره اول نیز جزو شورای نویسندگان این نشریه با مرحوم صمد بهرنگی همکاری داشت.
در پایان بر خود واجب می‌دانم از شاعر و نویسنده آذربایجان ائلدار موغانلی که بزرگوارانه فایل الکترونیک این نشریه را در اختیار اینجانب قرار دادند صمیمانه تشکر کنم.
موغان – ۲۷/۴/۱۳۹۹

نشریه «آدینه مهد آزادی» را از آدرس زیر می‌توانید دریافت کنید:

http://ishiq.net/wp-content/uploads/2020/07/Adineh.-Mehde-Azadi.-1344.pdf