منيم غملي چؤهرهم
هاينريش بل- فارسجادان چئویرن: ع.آغ گؤنئیلی
ليماندا دايانيب قاغایی قوشلارينين ماراقلي اوچوشلارينا باش قاتديغيم زامان، گويا منيم «غملي چؤهرهم» هندهورده گزن پاسيوانين دقتيني اؤزونه جلب ائتميشدي. قاغاییلار شيكار ائتمك اوچون، ايلك اؤنجه تام سورعتله گؤيه ميللهنيب لاپ یوکسکلیگه چاتاندان سونرا دؤنوب عين سرعتله اوزو آشاغا شيغيياراق، گليب ديك باشلاري اوستونده سويا سانجيليرديلار. قوشلار بو ايشلريني نهقدهر تكرار ائتسهلرده آنجاق بوسبوتون فايداسيزايدي.
سويون اوزو چیرکاب و قالين ياغ باغلاياراق، رنگي توتغون بير ياشيلا چاليردي. سويون ايچينده جوربه جور زير – زيبيل اويان- بويانا اوزوردو. او بويدا ليماندا بيرجه دنهده اولسون گمي گؤزه دهيميردي. آنبارلار بوتون خاراباليغا چئوريليب، يوك قالديران جيهازلار پاسلانيب، دوشوب اويان –بوياندا قالمیشدیلار. سيچانلاردا بورداكي توستو باسميش بينالاري ترك ائتميشديلر. ايللر بويو ايدي کی بورانين علاقهسي هر يئرينن کسیلمیشدی. من قاغایی قوشلاريندان بيريني گؤزومون آلتيندا ياتيرداراق، اونون اوچوشونو دقتله ايزلهييرديم. او بير قارانقوش ساياغي، طوفانين عنقريبن اوز وئرهجهييني ظن ائديب چكينه- چكينه سويا ياخينلاشاراق، هردن بير جسارت ائديب هاي- كوي سالا- سالا، گؤيه ساري ميللهنيب او بيري قاغاییلارلا آياقلاشماق ایستهييردي. بو احوالاتي گؤرنده اورهييمدن كئچدي كي: كاش جيبيمده بير آز چؤرهك خيرداسي اولايدي، بلكه بو قوشلارين قاباغينا سپه – سپه، پيرتلاشيق اوزون بير سيجيمي ييغيب قايدايا سالان كيمي، منده او قاغایی قوشلاريني اوچدوقلاري او دار– داغينيق و موختلیف يؤنلردن چكيب چيخاريب، بير ايستقامته يؤنلده بیلئيديم. آنجاق نئيلهمك من اؤزومده، او قوشلار كيمي آج و يورغون ايديم. آنجاق غم – غصهلريمه باخماياراق، اؤزومو خوشبخت حيس ائديرديم. ائله بو خيالاردايديم كي، بيردن – بيره گؤردوم چيگنيمدن بير ال توتاراق، كسگين حركتله مني فيرلاديب، امر ائديجي بير لحنله دئدي:
– منیمله گلين!
اونون اليني چيگنيمدن يانا آتاراق آستاجا دئديم:
– اولمايا سيز دهلي اولوبسوز؟
آرخامدا دايانان كيمسه دئدي:
– من سيزه خبردارلیق ائدیرم دانيشيغيزي گؤزلهيين يولداش!
– نه بويوردونوز آقا؟
او يان – پئرتيدن منه باخاراق، سسيني اوجالديب هيرسلي – هيرسلي دئدي:
– دقتلي اولون بوردا آقا! بیر زاد يوخدور،بيز هاميميز يولداشيق!
من ناييلاش- ناييلاش خوشباخت باخيشلاريمي اوزاقلاردان چكيب دوز اونون جانسيز گؤزلرينه زيللهديم. چوخ جيدي گؤركمي واريدي. اوز- گؤزوندن تؤكولوردوكي، او، بوتون عؤمورونده، قارا مال كيمي، آغزيندا «قانون» كلمه سيندن ساوايي باشقا بير زاد گؤوشهمهييبدير.
– منیم نه گوناهين صاحيبي اولدوغومو بويورا بيلرسينيزمی؟
– مهير سنين او «غملي چؤهرن» خيردا بير گوناهدير؟
مني گولمك توتدو. آنجاق او گولمهدي. دوغرودان دا يامان هيرسلي ايدي. منه ائله گلدي کي، چون اونون ديشينه قاچغين آدام دان، فاحيشه آرواد دان، كئفلي ملواندان زاد دان بير شئي دهيمهدیگی اوچون بئله هيرسليدير. آنجاق گؤردوم كي يوخ، قضييه چوخ جيدديدير. ائله دوغرودان دا او مني ياخالاماق ايستهيير:
– منله گلين…
اعتيناسيزجا سوروشدم:
– گوناهيمین نه اولدوغونو بويورا بيلرسينير؟
جاواب يئرينه بيردن – بيره سول بيلهييمي قيفيل- زنجيرله باغلي گؤردوم. بيلديم كي اودوزموشام. سونونجو دؤنه اولاراق سمانين گؤزهل ماويليينده جوولان وئرن قاغایی قوشلارينا باخيب، چاليشديم كي جلد بير حركتله اؤزومو آتيم سويا. اؤز- اؤزمه دوشوندوم كي، دوشوب او كيفير سودا بوغولماغيم منه مين پاي تزه دن حبسه قاييتماقدان يئيدي. آنجاق پاسيوان ماجال وئرمهدن مني جلد بير حركتله ائله اؤزونه ساري چكدي كي داي قاچماقا ايمكانيم اولمادي. من بير داها سوروشدوم :
– من هانكي گوناهين صاحيبييم؟
– قانونون تكليفينه گؤره سيز اؤزوزده خوشباختليق حيس ائتمهليسيز!
بيلمه ديم كي نه واخت سسيم اوجالدي:
– ائله اونسوزدا من اوزومو خوشباخت حيس ائديرم.
باشيني توولايا – توولايا دئدي:
– بس ائله ايسه سنده كي او « غملي چؤهره » نهدير؟
– چونكي سيز بويوردوغونوز، قانونون بو تكليفي هله چوخ تزه دير.
– سيز نه دئييرسينيز ؟ اوتوز آلتي ساعات دان چوخدوركي، بو قانونا قول قويولوبدور و سيز بونو بيلمهليسيز كي، هر بير قانونا قول چكيلديكدن 24 ساعات سونرا او قانون اجرا اولماليدير.
– بو تكليفي من ايندي ائشيديرم. بو ثوبوت، سيزي جزالانديرماغين قاباغيني آلا بيلمز. چونكي، بو مسئلهني سيراغا گون بوتون روزنامهلردن، راديودان و باشقا تئريبونلاردان اعلان ائدهرك هامیيا چاتديریبلار و اوستهليك طيارهلرله گؤيه چيخیب بو اعلاني بوتون شهرلرين، كندلرين، خییاوانلارينا، كوچهلرينه و اؤلكهنين بوتون داغينا، داشينا، درهسينه، چؤلونه، كؤوشنينه و…ده ياييبلار… بونا نه دئييرسن. هه؟ انشاللاه چوخ تئزليكه بيلينر كي، سيز بو سون اوتوز آلتي ساعات دا هارالاردا كئچيريبسينيز يولداش!؟
او مني بير بوستان اوغروسو كيمي قاباغينا قاتاراق، ايتهلييه – ايتهلييه آپاريردي. حيس ائلهديم كي هاوا سويوقدير. اينيمده پالتوووم يوخ ايدي. آجيمدان قارين – باغارساغيم باشلاميشدي قورولداماغا. بيردن- بيره باشا دوشدوم كي قانونون باشقا بير تكليفينه گؤره هله هئچ من اوزوموده قيرخماميشام و باشيميندا توكلري ائله او جور كيلكهلي قاليبدير. خییاوانلار ساكيت ايدي.پوليس ادارسينه ده چوخ آز قاليردي. بيليرديم كي، اونلار مني ياخا لاديقلارينا گوره تئزليك له لازيم اولان ثوبوتو تاپيب و مني گوناهلانديراجاقلار. جاوانليق چاغلاريملا مين –بير باغليليغي اولان خییاوانلاردا ن، كوچهلردن كئچديكجه اورهييم سيخيليردي. اورهييم همهشه بو كوچهلرده، بو خییاوانلاردان اوتوري اسيم – اسيم اسردي. اونا گؤره اؤزومله قرارا گلميشديم كي، ليمان دان آيريليب بلكه گليب بير آز بورالاردا گزيب، دولانيم. آنجاق اوندا گؤردوكلريم هارا! ايندي گؤردوكلريم هارا! اوندا هر يئره كي باخيردين، بوتون بورالار، اوت – علف باسميش، جور- به جور مئيوه آغاجلي، گول- آغاجلي، گوللو- چيچكلي،يام- ياشيل، آل- الوان صفالي باغ – باغاتلار ايديلر. اما اينديسه او باغ- باغاتلارين هاميسي سؤكولوب، داغيليب هامارلانيب، يئرلرينده جور به جور بينالار ساليناراق، تمامي ايله حربي قووهلرينين ایختیارینا گئچيريليبدير. هر هفتتهنين سوت گونو، دوز گونو و چرشنبه گونلرينده حربي قووهلرينين بورادا كئچيد مراسيملري اولور. بورادا دييشمهين شئي تكي سمانين رنگيدير. باخ بورانين سماسي دا، هاواسي دا، ائله اونداكي كيمي مني خوش حاللارا و شيرين رؤيالارا دالديران همان سماء و همان هاوادير. مئي ساتماغا ايزني اولان بير پارا مئي ساتان يئرلرده، اوز خوصوصي نيشانلاريني چيخاريب، گؤز قاباغينا قويموشدولار. بير پارا پيوه ايچنلرهده ايزن وئرهرك آدلاريني سياههلرده يازيب اوردا- بوردا دووارا ياپيشديرميشديلار. يقين كي اونلار اؤز آدلاريني بو سياههلرده گؤرنده سئوینجلريندن اؤز دريلرينده سيغماييرديلار.
جاماعاتين اوز- گؤزونده بير چاليشقانليق و اويناقليق هالهسينين ايفادهسي گؤزه چارپيردي. جاماعاتين گؤركمينده كي بو خاصييت و ايفاده، پاسيواني گؤرنده داها آرتيق گؤزه ووروردو. پاسيواني گؤرنده اونلار هاميسي آدديملاريني يئيينهدهرك بير –بيرلرينه، گولومسهييب هر شئيدن راضي قالديقلاريني آيدينجاسينا اؤز گؤركملرينده عكس ائتديريرديلر. بوتون قادينلار اؤزلريني شن گؤسترمگه چاليشيرديلار. قانونون تكليفينه گؤره، اونلار همهشه اوز چؤهرهلرينده شن ايفاده گؤسترمكله برابر دولت فهلهلرينيده گئجهلر ساغلام و گومراه ساخلامالي ايديلار. اونا گؤره ده همهشه اؤز ارلرينه دادلي – تاملي خورهكلر پيشيريب وئرمهليايديلر.
من گؤروردوم كي جاماعات اؤزلريني بيزدن گيزلتمك اوچون بيزه چاتيب – چاتماميش چوخ باجاريقلا هره بير جوره يولونو بوروب جلد سوووشوب گئديرديلر. ميثال اوچون، بعضيلري گيزلنه – گيزلنه بير كونجه كئچيب بيردن پيزيخير، بعضيلري سورعتله ماغازالارا سوخولور، بعضيلري ده قاچا – قاچا گئديب بير ائوه گيريب قاپينين داليندا گيزلهنرك گؤزلهييرديلر كي بيز گليب اوردان گئچيب گئدندن سونرا اوردان چيخيب گئتسينلر. آنجاق بعضيلري ده هئچ بير زاد ائلهمهيه باجاريق ائلهيه بيلميرديلر. ميثال اوچون: بيز خییاوانين دؤرد يول آيرينجيني كئچنده یاشلی بير كيشي بيزه راست گليب نه قدهر اللشديسه، بوروغو دؤنمهيه باجاريق ائلیيه بيلمهدي. اونون سينهسينده معليمليك نيشاني واريدي. آرتيق او ايندي بير سيرا قانونو تكليفلريني يئرينه يئتيرمهلي ايدي. بونا بينان ايلك اؤنجه، پاسيوانا باش اييب حؤرمت ائتسين دئيه، اؤز الي ايله اؤز باشينا اوچ بمبهچه گوبسهييب، سونرا اوچ دؤنه دال- با دال منيم اوزومه توپورهرك دئدي:
– خايين كوپهي اوغلو دووزون بيري دووز!
و سونرادا سورعتله اوردان اوزاقلاشدي. بيلمهديم، اونون بوغازينين قورولوقوندان ايدي يا هاوانين ايستيليييندن ايدي يا نهدن ايدي؟ او منيم اوزومه چوخ توپورجك سالا بيلمهميشدي. قانونا موغایير اولسادا، اؤزومدن آسيلي اولماياراق پنجهييمين قولوينان توپورجهيي اوزومدن سيلديم. بئله اولدوقدا، پاسيوان هيرسلهنيب بئليمي يوموروغون اغزينا وئرهرك، بوش بورومدن بير دهوه ديزي ووروب آرام بير لحن ايله دئدي:
– بو، پولوسدان،سيزين اوچون،يونگول بير جزا پاييدير.
باجاريق ائلهيه بيلمهييب اؤزونو پاسيواندان گيزلهده بيلمهيهنين، بيري ده، اوطاغينين پنجرهسيني آچيب هاواسيني دهييشمك ايستهين، فاحيشه بير قادين ايدي. قانونون باشقا بير تكليفينه گؤره ده، او بيزي گؤرهن كيمي اوچ دونه اؤز اووجونو اؤپهرك منه ساري هاوالانديردي. منده اوز تشكورومي اونا بيلديرمك اوچون اوچ دؤنه اونا باخاراق گولومسهديم. بونلارين هئچ بيريسي پاسيوانين گؤزوندن يايينمادي. آنجاق اؤزونو هئچ ده اوندا قويمادي. و اؤزونو ائله آپاردی كي گويا بو ايشلرين هئچ بيريني گؤرمهدي. چونكي كيشيلرده، ايشلمك ايشتيياقينين سويهسيني يوكسلتمك بو قادينلارين ان اؤنملي و قانونو تكليفلريندن بيري ايدي و بؤيوك آقالارين بويوردوقلارينا گؤره بو قبيل قادينلارين آزادليغينا مانعه تؤرتمك اولمازدي. آنجاق ايهر آيري بير آدام بو قبيل آزادليقدان ايستيفاده ائتسهيدي چوخ آغير جزالانا بيلردي.
جميعت شوناس و فلسفه چي، دوقتور «بيلاي گووت» دا «فلسفه » آدلي دؤولتي بير ژورنال دا بو مسئلهنين اهمييتينه ايشاره ائدهرك، دئيير:
– بومسئله آزادليغين اينكيشافيندا چوخ بؤيوك رول اوينايير. من اؤزوم ده دونن يوخ سيراغا گون پايتخته سفرده اولاندا بير اكينچينين ائوينين اياق يولوسوندا همان مقالهني تاپيب اوخودوم.
بيز پوليس ادارهسينه تزه چاتميشديق كي بيردن – بيره بير هيجان سيقنالي سسلهنرك، مژده وئردي كي، بير آزدان سونرا؛ اؤز- گؤزلرينده خفيف بير خوشباختليق اولان، مين – مين وطنداشيمیز ايشدن چيخيب خییاوانلارا تؤكولهجكلر. قانونون تكليفينه گؤره بو خییاوانلارا تؤكولنلرين ده هاميسي منيم اوزومه توپورمهلي ايديلر. اما نه ياخشي كي، بو سسلهنن سيقنال، گوندهليك ايشين سونونو اعلان ائدهن سيقنال دئييلدي. بلكه باش وزيرين «صابين و خوشباختليق» شوعاري اساسيندا، نيظافته حاضيرلانان،سيقنالين سسی ايدي.
من اورا گيرن كيمي، پوليس ايدارهسينين سئمئتدن قايريلميش بؤيوك قاپيسينين اويان- بو يانيندا دايانان، سيلاحلي گؤزتچيلر، مني اؤز تپيكلريينين آلتينا سالاراق، توفنگلرينين قونداقي ايلا باش – گؤزومه و بئل- بوخونوما تاپدايا- تاپدايا، قانونون بيرينجي مادهسينين گيريشي اساسيندا دئييلهنه گؤره لاييغي قدهر نوازش وئرديلر.
اينديسه بيز اوزون بير دالاندا، بؤيوك – بؤيوك پنجرهلري بير- بير آرخاردا قويوب اؤتوب گئديرديك. بيزيم قاباقيميزدا كي بؤيوك دمير قاپي، بيردن- بيره اؤز- اؤزونه آچيلدي. معلوم ايدي كي بيزيم اورا داخيل اولاجاغيميزي گؤزتچيلر قاباقجادان اعلان ائتميشديلر و بئله گؤرونوردو كي منيم اورا داخيل اولدوغوم چوخ بؤيوك بير حاديثه ايدي. بلي،بير حالدا كي، او گونلر، جاماعاتين هاميسي خوشباخت، باش آشاغي و اينتيظاملي ايديلار و هره ده اللشيردي كي آلديقلاري صابين پايلاريايلا دا اؤز تميزليكلريني قورويا بيلسينلر. البته كي منيم كيمي بير خطاكارين ياخالانيب بورا داخيل اولماسي بؤيوك بير حاديثه حئساب اولونا بيلر.
بير اوطاغا گيرديك كي تقريبا، بوش ايدي. چونكي،اوردا بير يازي ماساسي،بير تئلفون دستهيي و ايكي دنه بوش صندلدن سونرا باشقا بير شئي يوخ ايدي. من اوتاغين اورتاسيندا دايانديم. پاسيوان بوركونو باشيندان گؤتوروب اوتوردو. اوطاغا آغير بير سوكوت حاكيم اولوب هئچ بير حاديثه اوز وئرمهدي. اونلار همهشه بئله باشلارلار. حيس ائديرديم كي اوزومون دريسي گئت به گئت ييغيشيب دارالير. آج و يورغون ايديم. منه ائله گلدي كي هر بير زاديمي اودوزموشام. بير آز سونرا، ايينلرينده، ابتدايي استينطاقچيلارين گئييمي اولان رنگي آ تميش، اوجا بوي بير كيشي اوطاغا گيردي. او كئچيب يئرينده اوتوروب گؤزلريني منه ذيللهيرك سوروشدو:
– ايشين…؟
– معمولي بير وطنداشام.
– دوغوم تاريخينيز؟
– مين دوققوز يوز بيرينجي ايل، ژانويهنين بيرينجي گونو.
– آخيرينجي ايشينيز؟
– محبوسلوق!
– ايكيسي ده بير – بيرينه باخدی.
– بوراخيريليش تاريخي و بوراخيريليش يئرينيز؟
– دونن، 12 نومرهلي بينانين 13نجو سيللولو.
– سيزين اوچون هايان دا قالماغا، ايزن وئريليبدير؟
– پاييتخته.
– بوراخيليش حؤكمونوز؟
– بوراخيليش حؤكمومو جيبيمدن چيخاريب اونا ؤئرديم. او منيم بوراخيليش حؤكمومو، دانيشديقلاريمي يازديغي كاغيذين،اوستونه سانجاقلادي
– بوندان قاباقكي گوناهينيز؟
– شن بير گؤركمده،اولدوغوم!
هر ايكيسي ده بير- بيرينه باخدي. ابتيدايي ايستينتاقچي دئدي:
– ايضاح ائدين.
– قاباقكي دؤوروده، باشناظيرين اؤلومو موناسيبتينه گؤره،تكليف اولاراق، هامي ماتمده اولان گون، منيم «شن چؤهرهم » پوليسين دقتيني جلب ائدهرك مني ياخالاديلار.
– جزانيزین مودتي؟
– بئش ايل.
– اينضيباطينيز؟
– پيس.
– عيلت ندير؟
– ايشه مئييلسيزليييم.
– توكندي.
سورغولاريني قورتاراندان سونرا، يئريندن قالخيت منه ساري گليب، انگيمه بير يوموروق زوللاماقلا، ديشلريمين اوچونو سينديريب، آغزيما تؤكدو و بو ايش ده منيم سابيقهلي گوناهكار تانينديغيما گؤرهايدي. ابتيدايي ايستينطاقچي اؤز ايشيني قورتاريب، اوطاغي ترك ائدندن سونرا، قهوهاي گئييمده اولان كوك بير جاوان، اوطاغا واريد اولدو. او باش موستنطيق ايدي.
موستنطيق، بؤيوك موستنطيق، باش موستنطيق؛ بيرينجي قاضي، سونونجو قاضي، هاميسي بير به بير او كی وار، مني ووردولار. بونلارين هاميسي مني دؤيه – دؤيه، قانونو تكليفلريني يئرينه گتيريسينلر دئيه، پاسيوانلاردا باشارديقلاري قدهر مني بدن نوازيشيندن فئيضياب ائلهديلر. بئش ايل بوندان قاباق «شن چؤهرهم » اوچون منه 10 ايل حبس جزاسي كسديكلري كيمي، ايندي ده «غملي چؤهرهم» اوچون منه 10 ايل حبس جزاسي كسديلر.
من اؤز – اؤزومله قرارا گلديم كي اير ائلهيه بيلسم «خوشباختليق و صابين »شوعارينين آلتيندا اون ايل داوام گتيريب، ديري قالا بيلسم، چاليشاجاغام كي بو دؤنه موطلق چؤهرهسيز بير آدام اولام.
قيش:1390
قایناق:
كتاب «چهره غمگين من» نمونههائي از داستانهاي كوتاه آ لماني
تورج رهنما
نشر چشمه.
ایضاح:
هاينريش بُل 1917 ينجي ايل، دسامبر آيينين 21 ينده كلن شهرينده دونيايا گؤز آچدي. او، ديپلم آلديقدان سونرا، آلمان ادبيياتينين تحصيلي ايله مشغول اولدي. محاريبه باشلانان كيمي، او عسكرلييه چاغيريليب و تحصيليني بوراخدي. او 1939 نجي ايلدن 1945 نجي ايله قدهر، محاريبهنين موختلف جيبهلرينده خيدمت ائدهركن دفعهلرله يارالاندي.
محاريبه قورتارديقدان سونرا، او تحصيلله برابر، اؤز کيچيك حیكايهلريني جور به جور ادبي مجلهلرده نشر ائتمكله مشغول اولدي. يازيچينين،«قاطار واخليكن چاتدي» آدلي بيرينجي اوزون حكايهسي 1949 نجي ايل ده نشر اولدو. اوندان سونرا، بُلين اثرلري بير- بيرينين دالينجا چاپ اولدي. اونون اثرلريندن و تانينميش رومانلاريندان،1954 ده چاپ اولان «گوزتچیسي اولمايان ائو »،1959نجي ايلده چاپ اولان «ساعات دوققوز ياريمداكي بيليارد اويونو» 1963ده كي چاپ اولان «بير دلقكين دوشونجهلري» و 1971 ده كي چاپ اولان «قادي نينان بيرگه چكيلن شكيل» كيمي اثرلريني آد آپارماق اولار. بُل يازيچيليغينين ايلك ايللرينده، وطنداشلارينين طرفيندن ياخشي قارشيلاشماسادا (بو او سببدن ايدي كي، محاريبهدن سونرا، محاريبهيه پئشمانچيليقلا باخان نسيل: تزه عرصهيه گلن بوتون صنعتكارلارا بدگومانليقلا باخيرديلار.) آنجاق بو گون او، اوروپا يازيچي لارينين ايچينده، اثرلري ان چوخ اوخونان يازيچيلاردان بيري ساييلير. بُلين سئويملي اولماغي، تكجه آلمان ديلليلرين ايچينده محدودلاشمير، او شوروي ده سئويلديگي قدهرده آمئريكا ملتينين طرفيندن قارشيلانيب و سئويلير. ژاپوندا سئويلديگي قدهرده برزيلده ده سئويلير. و اودا بو سببدندير كي او اينسانا عايد اولان مسئلهلري ساده بير ديلده و اورهگه ياتيملي بير يومورلا بيان ائلهيير.