خزانلار سسلهنير
حسن ایلدیریم
اوستاد حبيب ساهرین خزانلار شعرینین تحلیلی
اوستاد حبيب ساهر حاقلي اولاراق معاصر شعريميزين تمثيلچيسي آدلانير؛ شعريميزين سجيهوي خصوصيتلري اونون اثرلرينده، اؤز قاباريق ایفادهسيني تاپا بيلميشدير. گؤرکملي صنعتکار اؤز اثرلرينده، عصریميزين اینسانينين(20نجي عصرين) طالعي، ايستک و آرزولاري، کئچيرديگي مبارزه يوللاري و دونیامیزدا باش وئرهن ان مهم اجتماعي و مدني حادثهلري، دولغون، يارارلي بديعي فورملا ترنم ائتميشدير. شاعر قاباقجيل دونيا شعرينين مثبت عنعنهلريني منيمسهميش و او عنعنهلري ملي ایرثیميزين کؤکلرينه اساسلاناراق، معاصر آذربايجان شعرينده، آنا ديلينده سسلنديرمگه چاليشميشدير.
ساهرين شعرينين بديعي قورولوشو، ایفاده واسطهلري، دئييم طرزي، مضمون و فورماسي يئنيدير. اونون جانلي محبت ليريکاسي، کسگين و جسارتلي سياسي ليريکاسي و دولغون و دوشوندوروجو اجتماعي و فلسفي شعرلري ادبياتيميزين خزينهسينه داخل اولماقلا اونلاري يارادان صنعتکاري ابديلشديرميشدير.
اوستاد ساهرين صنعتکارليق قابليتینين، پوئتيک اوسلوبونون، بديعي ياراديجيلق اصوللاريندان بير صنعتکار کيمي نئجه بارجاريقلا استفاده ائتمهسینين اؤيرهنيلمهسي و تحليلي کيچک بير يازیيا سيغيشماز. آنجاق شاعرين بعضي شعرلري اونون صنعتينین سجيهوي و خاراکتريک خصوصيتلرينی قاباريق شکيلده اؤزونده نمايش ائتديره بيلميشدیر. بو قبيلدن: «اسير ائل شاعري»، «سولاردا ايشيق»، «اگيل سولار اوسته»، «حياتين کتابي»، «ايکي پنجره»، «خزانلار» و… شعرلريني مثال چکمک اولار. ايندي خزانلار شعريني ساهرين صنعت دونياسيندان بير اؤرنک، نمونه اولاراق بيرليکده اوخوياق:
خزان چاغينا، يارپاق تؤکومو چاغيدا دئييرلر. بو چاغدا، يارپاقلار سولوب، ساراليب، سسسيز سمیرسيز اؤلورلر، خزهل اولورلار. پاييز منظرهسي، خزان گؤرونوشو، حساس اورهکلي، نيسگيللي شاعرين اورهگينده دويغولاري اويادير، اونو پاييز دوشونجهلرينه دالديرير. خياليندا، خاطرهلردهکي حک اولونموش حيات لوحهلري کئچير و عالمي گؤزونده دهييشديرير:
خزان چاغي
قيزيل گونش اودلانيبدير
آغاجلارين يارپاقلاري
مين بير رنگله بويانيبدير
هر يارپاغين بير رنگي وار
سئودا رنگي
حسرت رنگي
توتغون، توزلو غربت رنگي…
خزان چاغي يئل اسرکن
ياغير يارپاق
اؤلگون يارپاق
قالانيبدير قالاق – قالاق،
قيزارميش، پؤرتموش پاييز گونشينين ساري، قيزيلي شعاعلاريايله مختلف جنسلي آغاجلارين چئشيد-چئشيد يارپاقلاري، مختلف بويالارلا، رنگ چالارلاريلا، پاييز باغلارينا خصوصي بير گؤرونوش،گؤرکم باغيشلاميش؛ بودور پاييز بويالاري: قيرميزي، ياقوتي، ساري، گوموشو، قيزيلي، زمردي، بوز… يارپاقلار، الوان رنگلرين سايريشماسي، اونلارين دوغوردوغو تداعيلرين سیمفونيک سسلهنيشي. بو رنگلي خياللار، آنيملار، بیللور بديعي فيکيرلر ايچينده حساس اورهکلي شاعرين داخلي عالميله، پاييزين خزان چاغي اويغونلاشير، اونون حسلري ايله پاييز بويالاري قوشالاشير. دئمک خزهللر دوشونجهلهشير، دوشونجهلر خزهللهشير. ايندي اونون گؤزونده خزانلي يارپاقلار عادي طبيعت عنصرلري يوخ، بلکه شاعرين آرزو و نسيگيللرينين، کدر و غملرينين،حسرتلرينين تجسمودور. پاييز باغلاريندا دولاشان کولکلر، خزهللري بير- بيرينين اوستونه قالاق – قالاق قالاييرسا، اونوندا نسگيللري، قورويوب، ايچینه تؤکولور؛ اونوندا خاطرهلرينده يارپاق تؤکومو باشلايير… و اونو باشقا بير منظرهيه ساري يؤنلدير؛ ايچ دونياسيايله، ديش دونياسينين وحدتيندن دوغان بير منظره بئله جيزيلير:
يول لار اوزاق، گؤللر درين
نسيم اسير سرين – سرين
داغلار بيزيم، باغلار سيزين
يئریيرکن يارپاق اوسته
قالماز ايزين
گون يانديرماز
سون باهاردير
سانکي آغاج يارپاق لاري
ناققيشلاردير.
يوللار! هارا گئدير بو اوزانان يوللار؟ بلکهده آغ گونلره، سئوگي، محبت دولو سعادت نیشانلي، آزادليق عنوانلي بير ديارا گئدير او يوللار. يوللار هامار و دينج دئييل؛ داغلار وار، درهلر وار، درين – درين دريالار وار. بو چتين يوللاردا ايندي هله حسرت بيتیر، انتظار بيتیر. گؤزلرين کؤکونو سارالدير بو يوللار. سرين – سرين نسيمينده اونا پيچيلداديغي:«داغلار بيزيم، باغلار سيزين» ایفادهسينده، اونون حيات تجربهلري سسلهشير و نسيمه اورهگينده غیبطه حسي اويانير. او داغلاردان اسيب، يئنهده داغلاردا دينجهلن نسيم شاعره بؤيوک بير حقيقتي آنديرير. يارپاق اوسته يئريینده آنجاق ايزين قالماياجاق. عجبا وطنسيزلرين، غريبلرين ايزي هئچ بير يئرده قالمير. بو حس اونو داها دريندن دوشونمگه، اونون چالخالانماغينا سبب اولور. يارپاقلارا نه وارکي، ايليق، ملايم بير گونشين ساچديغي واخت اونلار، لاجوردي بير پردهنين الوان ناخيشلاري کيمي گؤرونور. گؤرهسن شاعرين کؤنول پردهسيندهکي خاطرهلر نئجه؟ خزانلي ايللر بير – بيريني عوض ائديب، بير – بيرينين اوستونه قالانيبسا، ايندي خاطرهلر ورقلنير، اؤزوده کولکله واراقلانان بير کتاب کيمي. خيشيلتيلي واراقلار، گؤینکلي حسرتلر، اورهک داغلاري ديل آچير، باغيرير:
بير چوخ خزان گليب کئچدي
بير چوخ کروان قونوب کؤچدو
بير خزاندا
يئتيم قالديق
بير خزاندا
سئودالانديق
بير خزاندا
آلوولانديق
ان نهايت خوليالارين هاواسينا
قانادلانديق
بير خزاندا
پارلاق قيزيل گونش دوغدو
بير خزاندا
بولوت گليب گونو بوغدو
بو پارچادا تکرار اولان موتيولر، ييغجام، توتارلي، کسگيندير. سانکي خزان گيريلميش بير ساري سيمه، آرا بير توخوندوقجا، گوجلو فريادلار، سسلر قاوزانير. سئودالي، يانيقلي، قانادلي سسلر، اورهگين درين قاتلاريندا اويوموش خاطرهلره کؤلگه دوشور. عؤمور ايللرينين عذابي، بير نسلين عذابلاريايله قوشالاشير؛ وطن دردي، ائل دردي اونون دردلري ايله، عذابلاري ايله قايناييب قاريشير، طوفانلاشير. طوفانلار دالغا – دالغا ايللره – اورهگه چيرپيلير، قالخير، ائنير، بورولور، اوولدايير… قانلي قادالي، خزانلي گونلري، اؤلوم، آجليق، يازيقليق تؤرهدن گونلری ديل آچيب فرياد چکير:
آتلادارکن خزانلاري
زامان بيزي قووالادي
گلدي زامان
گئچدي زامان
آيري دوشدوک يوردوموزدان
حسرت قالديق سرين – سرين بولاق لارا
گول – چيچکلي اوتلاق لارا
زامان کئچدي، بيز قورودوق
سوسوز قالان آغاجلار تک
طراوتدهن سالدي بيزي
بيلمم غربت…
بيلمم فلک…
ظولمين قيرمانجينا چئوريليب، چوغون، قاسيرغا کيمي اودلار يوردونا دولان اوردولارين تجسمو کيمي، گول – چيچکلي آزادليق نغمهسينی، سعادت سوراقلي ائل باهاريني، ائل قورقوسونو پوزان زامان جلادلارين مرادينجادير. اونلارين الينده قيرمانجا دؤنوب، ائل سئوهر، يورد سئوهر، انسان سئوهر آداملاري سورگوندن – سورگونه، زنداندان – زندانا قووالايير، يوردلاري تالايير، ائولري چاپير، آرزولاري خزهل ائدير. يوردوندان يواسيندان ديدهرگين دوشموشلر غربت بوجاق-لاريندا طراوتيني ايتيرير، اميدلري سؤنور، جانلاري سيخيلير. بو سورگونلر پاييز آغاجلارينا بنزهيير؛ سویو کسيلميش، يارپاقلاري تؤکولموش، کولکلرين الي ايله خزهللري سوورولموش، چيلپاق جانلارينا چيرپيلان قودورموش کولکلرين الينده کيریميش آغاجلار کيمي، سورگونلرينده جانلارينا، حسرتلر، نيسگيللر، گؤینکلر ساريلير، اونلارين جانينا اوشوتمهلر سالير. وطن حسرتينده، خوش گونلر آرزوسوندا زامان – زامان قوورولوب، يانان جانلارا چئوريليرلر.
گؤرهسن بونلارين باعثي کيمدير. شاعر اؤزونه بلکهده بيزه مراجعت ائده رک دوشونور. فلک مي؟ يوخسا غدّار، ساتقين، آلچاقلارين، حکومت باشچي لارينين، شاهليق اصول ادارهسينين ظلمو، ستميدير کی بئله وطن ائولاديني، اؤز وطن لرينده غريبلر، سورگونلر کیمی ياشاماغينا باعث اولوبلار…
اوستاد حبيب ساهر سؤزون حقيقي معناسيندا ليريک شاعردير، اونون ليریکاسي، مختلف فورمالي، مختلف مضمونلو ليریکادير. شاعر محبت ليریکاسيايله ياناشي، اجتماعي، سياسي، فلسفي مضمونلو گؤزهل ليريک شعرلر يازميشدير.
ليريکا شعر صنعتينين گؤزهل نمونهسيدير. ليريک شاعر اجتماعي حياتين انعکاسيني، مادي وارليقدان آلديغي تاثراتي، اؤز حس و هيجانلاريايله يوغورور، اونلاري اؤز داخلي عالمينين سوزگجيندن سوزور، اؤزونون ائدهيا – بديعي دويغو و دوشونجهلرينين پوئتيک ایفادهسي کيمي اوبرازلاشديرير و تصوير و ترنم ائدير. شاعرين دونيا گؤرومو، باخيمي، وارليغي دويومو، فلسفي عمومي لشديرمهلر، ييغجام، اوبرازلي شکيلده اؤز بديعي شکيلني تام معنادا ليريکادا تاپا بيلير.
ليريکادا مضمونلا، فورما اويغولوغو ان مهم خصوصيتلردندير. بورادا معنا، فيکير، حس و هيجانلار دئمک اولارکي اؤز ایفاده يؤنونو، فورماسيني تاپماقدا صنعتکار شاعردن بؤيوک ياراديجيليق قابليتي طلب ائدير. ليریکادا معنا، فورما او قده-ر بير – بيرينه قووشور، اويغونلاشير کي اونلاري بير – بيریندن آييرماق ممکن اولمور. دئمک فورما ليريکادا اؤزوده مضمونا چئوريلير، چونکي اوبرازلي ایفادهنين توخونوشو پوزولسا، اونون اريش – آرغاجي سؤکولسه دئمک قورولوشو پوزولور و قورولوش پوزولورسا، دئمک معنادا ايتیر.
شعرين بديعي فورما قورولوشودا داها ماراقلي دير، اورژينالدير. او هم تصوير و ترنم اصوليندان استفاده ائدير. همده موتيولريني، معناني جانلانديرماغا، ماديلشديرمگه و عيانيلشديرمگه موفق اولموشدور. شعر اوچ لوحهدن تشکيل تاپيب: بيرينجي لوحهده خزان منظرهسيني رنگلر، سسلر، حسلر بير بيرينه توخويوب، اونلاري جانلاديرميش؛ ایکینجی لوحهده بيرينجي لوحهنين اساس موتيولريني اجتماعي و معنوي حادثهلرله معنالانديرميش، اونون سیمبوللاشميش صورتيني دراماتيک و تراژيک بير صحنهیه چئويرميشدير. طبيعتده کي خزانين اوياتديغي و اونون تداعيلر سيستميايله جانلانماسيني وئرهبيلميشدير و اوچونجو لوحه بيرينجي و ايکنجي لوحهنين سنتزي کيمي چيخيش ائدير. بورادا خيال لاري، آرزولاري خزهل اولموش بير نسلين سيماسيندا، يارپاقلاري تؤکولموش، جانينا قيش نفسي دولموش پاييز باغلاري ايله اوزلشديريب، اونلارين گرگين، يوورهک صورتلريني اکرانلاشديرميشدير.
اوسلوبي، فردي ایفاده باخیميندان، ساهرين پوئزياسينا خاص اولان بيرسيرا سجیهوي خصوصيتلر خزانلار شعرينده داها گوجلو، توتوملو و دولغون نمايش ائتديريلیر. بو شعر هر شئيدهن اول اورژینال پؤئتيک اوبرازلار، استفادهلر، بنزهتمهلر، مجازلار علامتلرينه، هابئله فورما، بؤلگو، وزن و قافيه سيستمينه گؤره داها ماراقليدير.
خزانلار شعرينده سئودا، حسرت، غربت، انتظار… کيمي حسلر شاعرين قانيلا يوغرولور، باغرينداکي کؤزلرده قيزارير، جان يانغيسينا، کدهرينه بولانير و پوئتيک بويالار واسطهسي ايله ماديلهشير؛ عيانيله شير و آهنگدار و اوسلوبیک بير نظاملا پردهلنير؛ آنيلارين، دويغو و دوشونجهلرين بديعي منظرهسي کيمي اوخوجونون گؤزلري اؤنونده جانلانير؛ اورهگينه يول تاپير، اونون روحونا هوپور.
داها دوغروسو، خزانلار شعرينده مضمونلا فورما بير – بيرينه قووشموش، اويغونلاشميش و تاملاشميشدير. بورادا بديعي دوشونجه، فيکير، بديعي بير منطقله بير – بيرينه باغلانيب، بير – بيرينه جالانيب و فورمالاشميشدير. ايللر بويو غربتين عذابلارين ياشايان،«قانلي فاجعهنين» يانغي، آغری و آجيلاری جانينا ساريلان شاعر، اونلاري اؤز شخصي حس و هيجانلاري، نيسگيللري ايله یوغرولتموش و عموميلشديرميشدير. زامانين، طبيعتده کي ايزي(طبيعت خزاني)، عؤموره گون طالع خزاني ايله قوشالانيب، بديعيلشيب؛ طبيعت حادثهلري، معنوي عالمي انسان حياتينين رنگ، سس و دويغو چالارلاريايله بير – بيرينه توخويوب، اويغونلانديريب و اونلارين وحدتيندن يارانان «خزان» اوبرازايله عيانيلشديرميشدير.
یک پاسخ
salam hasan emi men firidunam choxdandi arzu edirdim senin telefonunu elde edim ama tapa bilmedim bu yolla sene yasha va yorulmayasan deyirem