خزانلار سسله‌نیر
حسن ایلدیریم
اوستاد حبیب ساهرین خزانلار شعری‌نین تحلیلی
اوستاد حبیب ساهر حاقلی اولاراق معاصر شعریمیزین تمثیلچیسی آدلانیر؛ شعریمیزین سجیه‌وی خصوصیت‌لری اونون اثرلرینده، اؤز قاباریق ایفاده‌سینی تاپا بیلمیشدیر. گؤرکملی صنعتکار اؤز اثرلرینده، عصریمیزین اینسانی‌نین(20نجی عصرین) طالعی، ایستک و آرزولاری، کئچیردیگی مبارزه یول‌لاری و دونیامیزدا باش وئره‌ن ان مهم اجتماعی و مدنی حادثه‌لری، دولغون، یارارلی بدیعی فورم‌لا ترنم ائتمیشدیر. شاعر قاباقجیل دونیا شعری‌نین مثبت عنعنه‌لرینی منیمسه‌میش و او عنعنه‌لری ملی ایرثیمیزین کؤک‌لرینه اساسلاناراق، معاصر آذربایجان شعرینده، آنا دیلینده سسلندیرمگه چالیشمیشدیر.
ساهرین شعری‌نین بدیعی قورولوشو، ایفاده واسطه‌لری، دئییم طرزی، مضمون و فورماسی یئنی‌دیر. اونون جانلی محبت لیریکاسی، کسگین و جسارتلی سیاسی لیریکاسی و دولغون و دوشوندوروجو اجتماعی و فلسفی شعرلری ادبیاتیمیزین خزینه‌سینه داخل اولماقلا اونلاری یارادان صنعتکاری ابدیلشدیرمیشدیر.
اوستاد ساهرین صنعتکارلیق قابلیتی‌نین، پوئتیک اوسلوبونون، بدیعی یارادیجیلق اصول‌لاریندان بیر صنعتکار کیمی نئجه بارجاریق‌لا استفاده ائتمه‌سی‌نین اؤیره‌نیلمه‌سی و تحلیلی کیچک بیر یازی‌یا سیغیشماز. آنجاق شاعرین بعضی شعرلری اونون صنعتی‌نین سجیه‌وی و خاراکتریک خصوصیت‌لرینی قاباریق شکیلده اؤزونده نمایش ائتدیره بیلمیشدیر. بو قبیل‌دن: «اسیر ائل شاعری»، «سولاردا ایشیق»، «اگیل سولار اوسته»، «حیاتین کتابی»، «ایکی پنجره»، «خزانلار» و… شعرلرینی مثال چکمک اولار. ایندی خزانلار شعری‌نی ساهرین صنعت دونیاسیندان بیر اؤرنک، نمونه اولاراق بیرلیکده اوخویاق:
خزان چاغینا، یارپاق تؤکومو چاغی‌دا دئییرلر. بو چاغدا، یارپاق‌لار سولوب، سارالیب، سس‌سیز سمیرسیز اؤلورلر، خزه‌ل اولورلار. پاییز منظره‌سی، خزان گؤرونوشو، حساس اوره‌کلی، نیسگیللی شاعرین اوره‌گینده دویغولاری اویادیر، اونو پاییز دوشونجه‌لرینه دالدیریر. خیالیندا، خاطره‌لرده‌کی حک اولونموش حیات لوحه‌لری کئچیر و عالمی گؤزونده ده‌ییشدیریر:
خزان چاغی
قیزیل گونش اودلانیبدیر
آغاجلارین یارپاقلاری
مین بیر رنگله بویانیبدیر
هر یارپاغین بیر رنگی وار
سئودا رنگی
حسرت رنگی
توتغون، توزلو غربت رنگی…
خزان چاغی یئل اسرکن
یاغیر یارپاق
اؤلگون یارپاق
قالانیبدیر قالاق – قالاق،
قیزارمیش، پؤرتموش پاییز گونشی‌نین ساری، قیزیلی شعاع‌لاری‌ایله مختلف جنسلی آغاجلارین چئشید-چئشید یارپاقلاری، مختلف بویالارلا، رنگ چالارلاری‌لا، پاییز باغ‌لارینا خصوصی بیر گؤرونوش،گؤرکم باغیشلامیش؛ بودور پاییز بویالاری: قیرمیزی، یاقوتی، ساری، گوموشو، قیزیلی، زمردی، بوز… یارپاق‌لار، الوان رنگلرین سایریشماسی، اونلارین دوغوردوغو تداعی‌لرین سیمفونیک سسله‌نیشی. بو رنگلی خیال‌لار، آنیم‌لار، بیللور بدیعی فیکیرلر ایچینده حساس اوره‌کلی شاعرین داخلی عالمی‌له، پاییزین خزان چاغی اویغونلاشیر، اونون حس‌لری ایله پاییز بویالاری قوشالاشیر. دئمک خزه‌ل‌لر دوشونجه‌له‌شیر، دوشونجه‌لر خزه‌ل‌له‌شیر. ایندی اونون گؤزونده خزانلی یارپاق‌لار عادی طبیعت عنصرلری یوخ، بلکه شاعرین آرزو و نسیگیل‌لری‌نین، کدر و غم‌لری‌نین،حسرت‌لری‌نین تجسمودور. پاییز باغلاریندا دولاشان کولک‌لر، خزه‌ل‌لری بیر- بیری‌نین اوستونه قالاق – قالاق قالاییرسا، اونوندا نسگیل‌لری، قورویوب، ایچینه تؤکولور؛ اونوندا خاطره‌لرینده یارپاق تؤکومو باشلاییر… و اونو باشقا بیر منظره‌یه ساری یؤنلدیر؛ ایچ دونیاسی‌ایله، دیش دونیاسی‌نین وحدتیندن دوغان بیر منظره بئله جیزیلیر:
یول لار اوزاق، گؤللر درین
نسیم اسیر سرین – سرین
داغلار بیزیم، باغلار سیزین
یئرییرکن یارپاق اوسته
قالماز ایزین
گون یاندیرماز
سون باهاردیر
سانکی آغاج یارپاق لاری
ناققیشلاردیر.
یول‌لار! هارا گئدیر بو اوزانان یول‌لار؟ بلکه‌ده آغ گونلره، سئوگی، محبت دولو سعادت نیشانلی، آزادلیق عنوانلی بیر دیارا گئدیر او یول‌لار. یول‌لار هامار و دینج دئییل؛ داغلار وار، دره‌لر وار، درین – درین دریالار وار. بو چتین یول‌لاردا ایندی هله حسرت بیتیر، انتظار بیتیر. گؤزلرین کؤکونو سارالدیر بو یول‌لار. سرین – سرین نسیمین‌ده اونا پیچیلدادیغی:«داغلار بیزیم، باغلار سیزین» ایفاده‌سینده، اونون حیات تجربه‌لری سسله‌شیر و نسیمه اوره‌گینده غیبطه حسی اویانیر. او داغلاردان اسیب، یئنه‌ده داغلاردا دینجه‌لن نسیم شاعره بؤیوک بیر حقیقتی آندیریر. یارپاق اوسته یئریینده آنجاق ایزین قالمایاجاق. عجبا وطنسیزلرین، غریب‌لرین ایزی هئچ بیر یئرده قالمیر. بو حس اونو داها دریندن دوشونمگه، اونون چالخالانماغینا سبب اولور. یارپاق‌لارا نه وارکی، ایلیق، ملایم بیر گونشین ساچدیغی واخت اونلار، لاجوردی بیر پرده‌نین الوان ناخیش‌لاری کیمی گؤرونور. گؤره‌سن شاعرین کؤنول پرده‌سینده‌کی خاطره‌لر نئجه؟ خزانلی ایللر بیر – بیرینی عوض ائدیب، بیر – بیری‌نین اوستونه قالانیب‌سا، ایندی خاطره‌لر ورق‌لنیر، اؤزوده کولک‌له واراق‌لانان بیر کتاب کیمی. خیشیلتی‌لی واراق‌لار، گؤینکلی حسرت‌لر، اوره‌ک داغلاری دیل آچیر، باغیریر:
بیر چوخ خزان گلیب کئچدی
بیر چوخ کروان قونوب کؤچدو
بیر خزاندا
یئتیم قالدیق
بیر خزاندا
سئودالاندیق
بیر خزاندا
آلوولاندیق
ان نهایت خولیالارین هاواسینا
قانادلاندیق
بیر خزاندا
پارلاق قیزیل گونش دوغدو
بیر خزاندا
بولوت گلیب گونو بوغدو
بو پارچادا تکرار اولان موتیولر، ییغجام، توتارلی، کسگین‌دیر. سانکی خزان گیریلمیش بیر ساری سیمه، آرا بیر توخوندوقجا، گوجلو فریادلار، سس‌لر قاوزانیر. سئودالی، یانیق‌لی، قانادلی سس‌لر، اوره‌گین درین قاتلاریندا اویوموش خاطره‌لره کؤلگه دوشور. عؤمور ایللری‌نین عذابی، بیر نسلین عذاب‌لاری‌ایله قوشالاشیر؛ وطن دردی، ائل دردی اونون دردلری ایله، عذاب‌لاری ایله قایناییب قاریشیر، طوفانلاشیر. طوفانلار دالغا – دالغا ایللره – اوره‌گه چیرپیلیر، قالخیر، ائنیر، بورولور، اوولداییر… قانلی قادالی، خزانلی گونلری، اؤلوم، آجلیق، یازیق‌لیق تؤره‌دن گونلری دیل آچیب فریاد چکیر:
آتلادارکن خزانلاری
زامان بیزی قووالادی
گلدی زامان
گئچدی زامان
آیری دوشدوک یوردوموزدان
حسرت قالدیق سرین – سرین بولاق لارا
گول – چیچکلی اوتلاق لارا
زامان کئچدی، بیز قورودوق
سوسوز قالان آغاجلار تک
طراوتده‌ن سالدی بیزی
بیلمم غربت…
بیلمم فلک…
ظولمین قیرمانجینا چئوریلیب، چوغون، قاسیرغا کیمی اودلار یوردونا دولان اوردولارین تجسمو کیمی، گول – چیچکلی آزادلیق نغمه‌سینی، سعادت سوراقلی ائل باهارینی، ائل قورقوسونو پوزان زامان جلادلارین مرادینجادیر. اونلارین الینده قیرمانجا دؤنوب، ائل سئوه‌ر، یورد سئوه‌ر، انسان سئوه‌ر آدام‌لاری سورگوند‌ن – سورگونه، زنداندان – زندانا قووالاییر، یوردلاری تالاییر، ائولری چاپیر، آرزولاری خزه‌ل ائدیر. یوردوندان یواسیندان دیده‌رگین دوشموش‌لر غربت بوجاق-لاریندا طراوتینی ایتیریر، امیدلری سؤنور، جانلاری سیخیلیر. بو سورگون‌لر پاییز آغاجلارینا بنزه‌ییر؛ سویو کسیلمیش، یارپاقلاری تؤکولموش، کولک‌لرین الی ایله خزه‌ل‌لری سوورولموش، چیلپاق جانلارینا چیرپیلان قودورموش کولک‌لرین الینده کیریمیش آغاجلار کیمی، سورگونلرین‌ده جانلارینا، حسرت‌لر، نیسگیل‌لر، گؤینک‌لر ساریلیر، اونلارین جانینا اوشوتمه‌لر سالیر. وطن حسرتینده، خوش گونلر آرزوسوندا زامان – زامان قوورولوب، یانان جانلارا چئوریلیرلر.
گؤره‌سن بونلارین باعثی کیم‌دیر. شاعر اؤزونه بلکه‌ده بیزه مراجعت ائده رک دوشونور. فلک می؟ یوخسا غدّار، ساتقین، آلچاقلارین، حکومت باشچی لاری‌نین، شاهلیق اصول اداره‌سی‌نین ظلمو، ستمی‌دیر کی بئله وطن ائولادینی، اؤز وطن لرینده غریب‌لر، سورگون‌لر کیمی یاشاماغینا باعث اولوب‌لار…
اوستاد حبیب ساهر سؤزون حقیقی معناسیندا لیریک شاعردیر، اونون لیریکاسی، مختلف فورمالی، مختلف مضمونلو لیریکادیر. شاعر محبت لیریکاسی‌ایله یاناشی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی مضمونلو گؤزه‌ل لیریک شعرلر یازمیشدیر.
لیریکا شعر صنعتی‌نین گؤزه‌ل نمونه‌سی‌دیر. لیریک شاعر اجتماعی حیاتین انعکاسینی، مادی وارلیقدان آلدیغی تاثراتی، اؤز حس و هیجانلاری‌ایله یوغورور، اونلاری اؤز داخلی عالمی‌نین سوزگجیندن سوزور، اؤزونون ائده‌یا – بدیعی دویغو و دوشونجه‌لری‌نین پوئتیک ایفاده‌سی کیمی اوبرازلاشدیریر و تصویر و ترنم ائدیر. شاعرین دونیا گؤرومو، باخیمی، وارلیغی دویومو، فلسفی عمومی لشدیر‌مه‌لر، ییغجام، اوبرازلی شکیلده اؤز بدیعی شکیلنی تام معنادا لیریکادا تاپا بیلیر.
لیریکادا مضمونلا، فورما اویغولوغو ان مهم خصوصیت‌لردن‌دیر. بورادا معنا، فیکیر، حس و هیجانلار دئمک اولارکی اؤز ایفاده یؤنونو، فورماسینی تاپماقدا صنعتکار شاعرد‌ن بؤیوک یارادیجیلیق قابلیتی طلب ائدیر. لیریکادا معنا، فورما او قده-ر بیر – بیرینه قووشور، اویغونلاشیر کی اونلاری بیر – بیریند‌ن آییرماق ممکن اولمور. دئمک فورما لیریکادا اؤزوده مضمونا چئوریلیر، چونکی اوبرازلی ایفاده‌نین توخونوشو پوزولسا، اونون اریش – آرغاجی سؤکولسه دئمک قورولوشو پوزولور و قورولوش پوزولورسا، دئمک معنادا ایتیر.
شعرین بدیعی فورما قورولوشودا داها ماراقلی دیر، اورژینال‌دیر. او هم تصویر و ترنم اصولیندان استفاده ائدیر. هم‌ده موتیولرینی، معنانی جانلاندیرماغا، مادیلشدیرمگه و عیانی‌لشدیرمگه موفق اولموشدور. شعر اوچ لوحه‌دن تشکیل تاپیب: بیرینجی لوحه‌ده خزان منظره‌سینی رنگلر، سس‌لر، حس‌لر بیر بیرینه توخویوب، اونلاری جانلادیرمیش؛ ایکینجی لوحه‌ده بیرینجی لوحه‌نین اساس موتیولرینی اجتماعی و معنوی حادثه‌لرله معنالاندیرمیش، اونون سیمبوللاشمیش صورتینی دراماتیک و تراژیک بیر صحنه‌یه چئویرمیشدیر. طبیعتده کی خزانین اویاتدیغی و اونون تداعی‌لر سیستمی‌ایله جانلانماسینی وئره‌بیلمیشدیر و اوچونجو لوحه بیرینجی و ایکنجی لوحه‌نین سنتزی کیمی چیخیش ائدیر. بورادا خیال لاری، آرزولاری خزه‌ل اولموش بیر نسلین سیماسیندا، یارپاقلاری تؤکولموش، جانینا قیش نفسی دولموش پاییز باغ‌لاری ایله اوزلشدیریب، اونلارین گرگین، یووره‌ک صورت‌لرینی اکرانلاشدیرمیشدیر.
اوسلوبی، فردی ایفاده باخیمیندان، ساهرین پوئزیاسینا خاص اولان بیرسیرا سجیه‌وی خصوصیت‌لر خزانلار شعرینده داها گوجلو، توتوملو و دولغون نمایش ائتدیریلیر. بو شعر هر شئی‌ده‌ن اول اورژینال پؤئتیک اوبرازلار، استفاده‌لر، بنزه‌تمه‌لر، مجاز‌لار علامت‌لرینه، هابئله فورما، بؤلگو، وزن و قافیه سیستمینه گؤره داها ماراقلی‌دیر.
خزانلار شعرینده سئودا، حسرت، غربت، انتظار… کیمی حس‌لر شاعرین قانی‌لا یوغرولور، باغرینداکی کؤزلرده قیزاریر، جان یانغی‌سینا، کده‌رینه بولانیر و پوئتیک بویالار واسطه‌سی ایله مادی‌له‌شیر؛ عیانی‌له شیر و آهنگدار و اوسلوبیک بیر نظام‌لا پرده‌لنیر؛ آنی‌لارین، دویغو و دوشونجه‌لرین بدیعی منظره‌سی کیمی اوخوجونون گؤزلری اؤنونده جانلانیر؛ اوره‌گینه یول تاپیر، اونون روحونا هوپور.
داها دوغروسو، خزانلار شعرینده مضمونلا فورما بیر – بیرینه قووشموش، اویغونلاشمیش و تام‌لاشمیشدیر. بورادا بدیعی دوشونجه، فیکیر، بدیعی بیر منطق‌له بیر – بیرینه باغلانیب، بیر – بیرینه جالانیب و فورمالاشمیشدیر. ایللر بویو غربتین عذابلارین یاشایان،«قانلی فاجعه‌نین» یانغی، آغری و آجیلاری جانینا ساریلان شاعر، اونلاری اؤز شخصی حس و هیجانلاری، نیسگیل‌لری ایله یوغرولتموش و عمومی‌لشدیرمیشدیر. زامانین، طبیعتده کی ایزی(طبیعت خزانی)، عؤموره گون طالع خزانی ایله قوشالانیب، بدیعی‌لشیب؛ طبیعت حادثه‌لری، معنوی عالمی انسان حیاتی‌نین رنگ، سس و دویغو چالارلاری‌ایله بیر – بیرینه توخویوب، اویغونلاندیریب و اونلارین وحدتیندن یارانان «خزان» اوبرازایله عیانی‌لشدیرمیشدیر.
یک پاسخ
salam hasan emi men firidunam choxdandi arzu edirdim senin telefonunu elde edim ama tapa bilmedim bu yolla sene yasha va yorulmayasan deyirem