«علی خدادادی»یا ایتحاف
ایلک باخیشدا، خاصیتی تکجه قوچاغلیغا وورغونلوغو اولان محزون بیر خولوقانین «بوئنوس آیرس»ین اطرافیندان گلیب، برازیلیا سرحدی بویو ایلخیچی‌لار دوزنلیگینه گیریب، قاچاقچی دسته‌سی‌نین لیدری اولماسی غیرعادی گؤرونور.
بؤیله دوشونن‌لر اوچون، اؤلدوردویو کیمی ده بیر گولـله ایله اؤلن، «بالوانئرا» محله‌سینده قونشولاری‌دا خاطیرلامایان «بنیامین اوتالارا»نین طالعی‌نین حئکایه‌سینی دئمک ایسته‌ییرم.
اونون ماجراسینی تام اطرافلی بیلمیرم. آرتیق معلومات الده ائتدیکده، بو صحیفه‌لری دوزلدیب، گئنیشلندیره‌جه‌یم. هله‌لیک بلکه بو خولاصه، عبرت وئریجی اولسون:
۱۸۹۱ینجی ایلده، «بنیامین اوتالارا» ۱۹ یاشلی‌دیر. قیسا آلینلی، صمیمی ماوی گؤزلو و «باسک» ملتی کیمین بوی- بوخونلو و دؤزوملو اوجا بوی گنج بیر اوغلان. شانس اوزوندن دوز هدفه تاخیلان بیر پیچاق، اونا قوچاق بیر آدام اولدوغونو ایناندیرمیشدیر. نه رقیبی‌نین اؤلومو، نه‌ده اؤلکه‌دن در حال قاچماق مجبوریتینده قالدیغی، اونو سارسیلتمیردی.
ناحیه والی‌سی اونا اروگوئه‌ده «آزئوئدو باندئیرا» آدلی آداما بیر توصیه مکتوبو وئریر. «اوتالارا» کؤهنه بیر گمی‌یه مینیر. یول بورانلی‌دیر؛ ائرته‌سی گون «مونته‌ویدئو» کوچه‌لرینده، اعتراف ائتمه‌دییی و بلکه‌ده نامعلوم بیر کد‌رله، مقصدسیزجه‌سینه سرگردان‌دیر. «آزئوئدو باندئیرا»یا راست گلمیر. گئجه یاریسی «پاسو دلمولینو» محله‌سینین بیر مئیخاناسیندا ایکی چودارین دالاشماسینا شاهید اولور. بیر پیچاق پاریلداییر. «اوتالارا» کیمین طرفینده اولدوغونو بیلمه‌سه‌ده، آنجاق دالاشمانین جذبه‌سی اونو اؤزونه جلب ائدیر؛ باشقا‌لارینی قومار و یا چالقی جلب ائتدییی کیمی. چاشغین حالدا، پانچو گئیملی باشیندا قارا دؤره بؤرک بیر کیشی‌یه آتیلان پیچاق ضربه‌‌سینه مانع اولور. او آدامین سونرادان «آزئوئدو باندئیرا» اولدوغو اورتایا چیخیر. («اوتالارا» بونو بیلدیکده، مکتوبو جیریر، نئیه کی بوتون اعتبارینی یالنیز اؤزو قازانماق ایسته‌ییر.)
باخمایاراق کی «آزئوئدو باندئیرا» گوجلو و بوی- بوخونلو بیر آدامدیر، آنجاق نسه چیرکین نظره گلیر. اوزونده یهودی، قارا زنگی و هندی‌دن قاریشیق بیر گؤرونوش وار و داورانیشیندا‌ایسه میمون و پلنگ داورانیشی. داغینیق قارا بوغ‌لاری کیمی، اوزونون او باشیندان بو باشینا چکیلن چاپیق‌ایسه‌ده، اؤزو بو بزه‌یین باشقا بیر حیصه‌سینه چئوریلیبو.
هرحالدا، ایچگی نتیجه‌سینده و یاخود سهودن اوز وئرن دالاشما، تئز باشلادیغی کیمی‌ده تئز ده قورتاریر. «اوتالارا» چودارلار ایله ایچیر و اونلارلا بوتون گئجه‌نی قوناقلیقدا سرخوشلوق ائتمه‌یه کئچیریر و گونش گؤی‌ده اوجالاندا، کؤهنه شهرده بؤیوک بیر ائوه چاتیرلار. کیشی‌لر یاتماق اوچون آرخا حیطده یاتاقلارینی قورو یئر اوزه‌رینه سریرلر. «اوتالارا» قاریشیق فیکیر‌له، بو گئجه‌نی اول‌کی گئجه‌‌ایله مقایسه ائدیر. ایندی اونون مؤوقعی مؤحکملشمیش و دوستلارینین آراسیندادیر. بونا باخمایاراق، بوئنوس آیرس‌دن اؤتری داریخماماغی اوچون پئشمانلیق آغریسی چکیر.
هرحالدا «آزئوئدو»یا کئفلیلیک‌ده پیچاق آتان چودار اونو اویادینجاق، آلاتورانلیغا قده‌ر یاتیر. («اوتالارا» خاطیرلاییر کی بو کیشی باشقالاریلا جوشغون احوال- روحیه‌لی بیر گئجه‌نی پایلاشیب و «باندئیرا» اونو ساغ طرفینده یئرلشدیریب، ایچمه‌یی داوام ائتمه‌یه مجبور ائتمیشدیر.) کیشی دئییر کی رئیس اونو گؤرمک ایسته‌ییر. قاپیلاری گیریشه آچیلان بیرنوع دفترخانادا (اوتالارا بوندان اول ایکی یانلی آچیلان بیر قاپی گؤرمه‌میش‌دیر)، «آزئوئدو باندئیرا» قیرمیزی ساچ، دبدبه‌لی، مغرور بیر قادینلا اونو گؤزله‌ییر. «باندئیرا» «اوتالارا»نی اطرافلی تعریف‌له‌ییر، اونا شراب تکلیف ائدیر، یئنی‌د‌ن اونا ایگید آداما بنزه‌دیگینی سؤیله‌ییر و ایسته‌دیگی حالدا بیر آت سوروسونو قایتارماق اوچون باشقالاریلا شیمالا قالخماسینی تکلیف ائدیر. «اوتالارا» تکلیفی قبول ائدیر.
اونلار سحریسی گون «تاکوآرئمبو»یا ساری یولا دوشورلر. بئله‌لیکله «اوتالارا» اوچون یئنی بیر حیات باشلاییر. سحر شفقی‌نین انگینلیگینده اوزون گونلر یهر اوستونده و آتلارین قوخوسو ایله دولو بیر حیات. بو حیات اونا تزه و دؤزولمز‌دیر؛ آنجاق بو آرتیق اونون قانیندا‌دیر؛ باشقا اؤلکه‌لرین آداملاری دنیزی ستایش ائدیب اونون چاغریشینی دریندن حس ائتدیک‌لری کیمی، بیز آرژانتین‌لی‌لر ده (بو گؤستریجی‌لری بیر- بیرینه توخویان آداملاردا اونلارین ترکیبینده) آتلارین آیاقلاری آلتیندا سسله‌نن توکنمز دوزه‌نیک‌لر اوچون داریخیریق.
«اوتالارا» آرابا سوروجولری و خیدمتچی‌لری محله‌سینده بویا باشا چاتیر. هله بیر ایل اولمامیش «گائوچو»(۱) اولوب، آت سورمه‌یی، آتلاری بیر-بیرینین یانیندا ساخلاماغی، حئیوان‌لاری کسمه‌یی، کندیرله حئیوان توتماغی یا کمند ایله ییخماغینی، یوخوسوزلوغدا، طوفان‌لاردا، شاختادا و گونشلی گونلرده مؤحکم دایانماغی و فیشقیریق و قیشقیریق‌لا سورو اوتارماغی اؤیره‌نیر. بو شاگردلیگ دؤرونده تکجه بیر دفعه «آزئوئدو باندئیرا»نی گؤرمه‌یه ایمکان تاپیر؛ آنجاق او همیشه خاطیرینده‌دیر. نئیه کی باندئیرانین آداملاری‌نین بیری اولماق، چوخ جیدی و قورخولو گؤرسنمکدیر و باشقا طرفدن ایسه، گائوچو‌لارین نظرینده «باندئیرا» هر بیر ایشی داها یاخچی گؤره بیلن بیر گوجلو آدام کیمی سانیلیر. اونلارین بیری «باندئیرا»نین برازیلیا طرفینده «ریوگراندئدوسول»دا دونیایا گلمه‌سینی سؤیله‌ییر. بو سؤز عکسینه «باندئیرا»نی اونون گؤزلریندن سالمیر کی هئچ، اونا سیخ مئشه‌لیک، باتاقلیق‌لار و قارما قاریشیق سونسوز مسافه‌لرین گؤرکمینی‌ده بخش ائدیر.
«اوتالارا» تدریجله «باندئیرا»نین ماراقلارینین چوخ اولماغینا رغمن، آنجاق اساس ایشینین قاچاقچیلیق اولماغینی باشا دوشور. ایلخیچی اولماق خیدمتچی اولماق دا دئمکدیر. اوتالارا داها یوکسک‌لره قالخماق و قاچاقچی اولماغا قرار وئریر. بیر گئجه، یولداش‌لاری‌نین ایکیسی بیر نئچه یوکو گئری گتیرمک اوچون سرحدی کئچمه‌لی اولورلار. «اوتالارا» اونلارین بیری ایله دالاشیب، اونو یارالاییب و یئرین توتور. او ادعالیلیغیندان و هم‌ده بیرنوع مبهم صداقت اوزوندن بو ایشه چکیلیر. اؤز-اؤزونه دئییر:«قوی بو کیشی بیر دفعه و همیشه‌لیگ بیلسین کی من بوتون بو اطرافینا ییغیلان اروگوئه‌لی‌لره ده‌یه‌رم.»
«اوتالارا«نین «مونته‌ویدئو»یا قاییتماغی، بیر ایل چکیر. اونلار «اوتالارا«یا نهنگ گؤرونن شهرین اطرافیندان و سونرا ایسه ایچیند‌ن کئچیرلر. رئیسین ائوینه چاتاندا کیشی‌لر یاتاقلارینی گئری حیطده سریرلر. گونلر کئچیر، آنجاق «اوتالارا» هله‌ده «باندئیرا»نی گؤرمه‌ییب. تشویش ایچینده دئییرلر کی او خسته‌دیر. هر گون اورتا بیر قارا زنگی ماتا(۲) و چایدانی اوتاغینا آپاریر. بیر آخشام بو ایش «اوتالارا«یا تاپشیریلیر. «اوتالارا» اؤزونو تحقیر ائدیلمیش کیمی حیس ائدیر؛ آنجاق عین حالدا بونونلادا غرور دویور. یاتاق اوتاغی قارانلیق و چیلپاق‌دیر. غروب‌لا اوز به اوز بیر بالکونو وار؛ اوزون بیر ماسا اوستونده پارلایان قامچی‌لار و شاللاق‌لار، گولـله یئری‌لری، اودلو سیلاح‌لار و پیچاق‌لار قاریشیق صورتده‌دیرلر. اوز به اوز دیواردا سولغون شوشه‌لی بیر آینا وار. «باندئیرا» آرخاسی اوسته اوزانیب؛ یوخودا دوداغ آلتی دانیشیر. اونون دورومو گونش ایشیقی‌نین سون شعاع‌لارینی خاطیرلادیر. آغ یاتاغین گئنیشلیگی اونو داهادا کیچیک و بیر ته‌هر داهادا توتغون گؤستریر. «اوتالارا» اونون ساچی‌نین آغارماسینی، توکنمه‌سینی، آلیزلیغینی و اوزونده قیریش‌لاری دویور. بو قوجا کیشی‌نین امری آلتیندا اولماق اونو آجیقلاندیریر. فیکیرلشیرکی تکجه بیر ضربه اونو قوتارماق اوچون کیفایت ائده‌ر. بو آندا کیمسه‌نین اوتاغا داخل اولدوغونو آینادا گؤرور. قیرمیزی ساچ قادین‌دیر. ایاق‌یالین و یاری چیلپاق‌دیر و اونا سویوق بیر ماراقلا باخیر. «باندئیرا» یاتاغیندا اوتورور. ایش‌لر حاقیندا دانیشارکن، دال‌با‌دال ماتا ایچیر و بارماق‌لاری قادینین هؤرولن ساچلاری‌ایله اویناییر. سونوندا «اوتالارا»یا گئتمک ایزنی وئریر.
بیر نئچه گون سونرا شیمالا قالخماق فرمانی وئریلیر. اونلار سونسوز دوزه‌نیک‌لرین اورتالاریندا هر یئر اولا بیلن ترک ائدیلمیش بیر حئیواندارلیق تصرفاتینا چاتیرلار. نه بیر آغاج وار، نه‌ده یئری یوموشالدان بیر چای. گونشین سون شعاع‌لاری شیددتله شاخیر اورا. اوزون بوینوزلو آج مال-قارا‌لار اوچون داش حصاری وار. بو داخما بینانی «ائلسوس‌پیرا»(۳) آدلاندیریرلار. «اوتالارا» گونه موزد ایشله‌ینلردن ائشیدیر کی «باندئیرا» تئزلیک‌له مونته‌ویدئو‌دان گله‌جکدیر. سببینی سوروشور و بیر نفر ایضاح ائدیر کی گویا آرالاریندا اولدوقجا چوخ فرمان وئرن ادعالی گائوچو تیپینده بیر اجنبی وار. «اوتالارا» بونو دوست ظارافاتی کیمین گؤتورور و ظارافاتین مومکون اولماغیندان راضی قالیر. او سونرالار «باندئیرا»نین بیر سیاستچی ایله مناسبتی‌نین کورلانماسینی و بو اوزدن اوندان کؤمه‌یینی اسیرگه‌مه‌سینی باشا دوشور. بو خبر «اوتالارا»یا خوش گلیر. سیلاح صاندیق‌لاری چاتیر؛ گوموش له‌ین قادینین یاتاق اوتاغینا چاتیر. سونرا غریبه بیر پارچادان پرده‌لر چاتیرلار. بیر سحر پانچو گئییملی ساققالی و قاش‌قاباغلی بیر آتلی تپه‌لردن ائنیر. آدی «اولپیانو سوآرئز»دیر و «آزئوئدو باندئیرا»نین جان‌گوده‌نی‌دیر. او برازیلیا لهجه‌سینده چوخ آز دانیشان بیر آدامدیر. «اوتالارا» بیلمیر اونون احتیاطینی دوشمن‌چیلیک و نیفرت حئسابینا قویسون؛ یوخسا ساده وحشی‌لیگینین حئسابینا. تکجه بونو یاخشی بیلیرکی پلانلاشدیردیغی قصدی اوچون، اونون دوستلوغونو قازانمالی‌دیر.
سونرا «بنیامین اوتالارا»نین حیاتینا «آزئوئدو باندئیرا»نین جنوبدان گتیردیی قارا قیچلی کهر بیر آت داخیل اولور. آتین گوموشدن یاخشی بیر یهری و اوزه‌رینده قافلان دریسیندن بیر اؤرتویو واردیر.
بوندان اؤنجه دولو بیر آرزو ایله پارلاق ساچلی قادینا تاماحلانان گنج اوغلان، صاحیبی‌نین گوجلولویونو گؤسترن بو طنطنه‌لی آتا دا تاماحلانمیشدیر. قادین، یهر و آت، محو ائتمک ایسته‌دییی کیشی‌نین‌ایدیلر. بوردا حئکایه داها درین و مرکب بیر نقطه‌یه چاتیر. «آزئوئدو باندئیرا» آدامی تدریجله تحقیر ائتمکده چوخ ماهیرایدی. شیطانی بیر مهارت کی هم‌صؤحبتینی یاواش-یاواش، آددیم-آددیم، صمیمیت و استهزا قاتیملی دورومدا آلچالدیر. «اوتالارا» بو ایکی معنالی قایدانی اؤنونده اولان چتین مساله‌نین حلی اوچون ایشلتمه‌یه فیکیرلشیر.
او «آزئوئدو باندئیرا»نی تدریجله کنارلاشدیرماغا قرار وئریر. بیرگه کئچیرتدیکلری تهلوکه‌لی گونلرده «سوآرئز»ین‌ده دوستلوغونو قازانیر. او پلانی‌نین سیررینی «سوآرئز»ه آچیر و او دا دستک اولماغا سؤز وئریر. سونرا بیر سیرا شئیلر باش وئریر کی من یالنیز بیر نئچه‌سینی بیلیرم. «اوتالارا» «باندئیرا»دان اطاعت ائتمیر. اونون فرمانلارینی اونوتماغا، ده‌ییشمه‌یه و پوزماغا چالیشیر. سانکی بوتون کائینات‌دا اونونلا آنلاشیر و هر شئی سرعتله ده‌یشیلیر. بیر گون‌اورتاسی، «تاکوآرئمبو»نون اطرافیندا، برازیلیالی بیر دسته‌ایله آتش مبادله‌سی اوز وئریر. «اوتالارا» «باندئیرا»نین یئرینی توتور و اروگوئه‌لی‌لره فرمان وئریر. چیینیندن یارالانیر، آنجاق گون‌اورتادان سونرا رئیسین آتینا مینه‌رک «ائلسوس‌پیرا»یا قاییدیر. او آخشام، قانیندان بیر نئچه داملا قافلان دریسینه دامیر و او گئجه پارلاق ساچلی قادینلا یاتیر. دیگر واریانتلار بو حادثه‌لرین ترتیباتینی ده‌ییشیرلر و بوتون حادثه‌لرین همن گونده باش وئرمه‌سینی انکار ائدیرلر.
باخمایاراق کی «باندئیرا» هله‌ده سؤزده رئیس‌دیر، آنجاق فرمان‌لاری داها آلینمیر. «بنیامین اوتالارا» عادت و مرحمت قاریشیقلی بیر حیس اوزه‌ریندن اونا توخونمور. بو حئکایه‌نین سون صحنه‌سی، ۱۸۹۴ینجی ایلین سون گئجه‌سی‌نین قاریشیغیندا اوز وئریر.
او گئجه، «ائلسوس‌پیرا»نین آداملاری تزه کسیلن قوزو اتی یئییب، گوجلو تاثیر ائدیجی شراب ایچیرلر. کیمی‌سه گیتارانی گوتوروب چتین بیر میلونگانی (۴) تکرار- تکرار چالیر. ماسا باشیندا اوتوران سرخوش «اوتالارا» شنلیگی شنلیگه، سئوینجی سئوینجه قاتیر. بو داورانیش اونون حتمی طالعی‌نین گؤستریجیسی‌ایدی. «باندئیرا» های- کوی سالان باشقا آداملارین آراسیندا ساکیت و کدرلی اوتورموش و های- کوی‌لو گئجه‌نین کئچمه‌سینه دالمیشدی. ساعات اون ایکی دفعه یاری گئجه زنگینی چالدیقدا، یادینا بیر ایش دوشموش کیمی ایاغا قالخیر و قادینین اوتاغی‌نین
قاپیسینی یاواشجا چالیر. قادین درحال قاپینی آچیر، سانکی بو چاغیریشی گؤزله‌ییرمیش. ایاق‌یالین و یاری چیلپاق چیخیر. «باندئیرا»، یامسیلادیغی یومشاق و ظریف بیر سسله اونا فرمان وئریر:
سن و بو «بوئنوس آیرس»لی بیر – بیرینیزی بو قده‌ر سئویرسیزسه، درحال گئدیب هامی‌نین گؤزو اؤنونده اونو اؤپمه‌لی‌سن!» و پیس بیر سؤز ده علاوه ائدیر.
قادین دیرنمه‌یه چالیشیر، آنجاق قوللاریندان توتموش ایکی کیشی اونو «اوتالارا»نین اوستونه توللاییرلار. گؤز یاشلاری ایچینده اونون اوزو و سینه‌سینی اؤپور. «اولپیانو سوآرئز» تاپانچاسینی چکیر. «اوتالارا» اؤلوموندن اؤنجه، اونا اولدن خیانت اولدوغونو، اؤلوم جزاسینا محکوم ائدیلدیگینی آنلاییر. او باشا دوشور کی، اؤلو آدام حئساب ائدیلدیگی اوچون اونا سئومک، فرمان وئرمک و غلبه اذنی وئریلمیشدیر؛ نئیه کی «باندئیرا»نین نظرینده او اؤنجه‌دن اؤلموشدور.
«سوآرئز» دئمک اولار کی، تحقیرله آتش آچیر.
—
۱٫ گائوچو: جنوبی آئمریکا دا سورو اوتاران آدام – ایلخچی
۲٫ ماتا: جنوبی آئمریکا دا اولان یوکسه‌ک کافئینلی ایچگی
۳٫ ائلسوس‌پیرا: یئر آدی؛ «سون آه» معناسیندا
۴٫ میلونگا: آرژانتین و اروگوئه‌دن گلمیش بیر موسیقی ژانری‌دیر
—
ترجومه نین قایناغی:
THE ALEPH and other stories – Jorge Luis Borges
Edited and translated by Norman Thomas Di Giovanni
in collaboration with the author
