بو گونه کیمی هرزامان قبریستاندان خوفلاندیغینا گولومسهدی اؤزو- اؤزونه. باشینی دیک توتوب، اؤز الیله باسدیردیغی قبیرین زیارتینه گئدیرمیش کیمی ایرلیلهدی.
دوردو و دوروشونا ائله گؤوَنلی بیر ژئس وئردی، سانکی، اهل-ی قوبورون هامیسینا شریکلی بیر صالاوات گؤندرمه حالیندادیر. «آخی من او قبیره صالاوات گؤندرمهیه گلمهمیشم کی. گلمیشم اؤز گؤزومله او قبیرین وار اولدوغونو گؤروم. باخ بو شهَرده، بو امامیه قبریستانیندا.»
آدرسی یازدیغی کاغیذ قیریغینی چانتاسیندان چیخاریب سئزیلمز بیر شکیلده اونا گؤز گزدیردی. «ایندی هانکی طرفه چؤنمهلییهم»
گؤزونون بوجاقلارینداکی باخیشیلاریلا، یازدیغی آدرسله دوردوغو مؤوقعی یوخلاماغا چالیشدی. اؤیرهندییی نم- نیشانلارلا قبیرلرین آراسیندا دولانماغا باشلادی، آدرس وئرن تانیش دئمیشدی:
“او داش بینا وار هااا، اوننان اون سیرهم ترمینالا ساری گئدرسن»، گئتدی. «اوردان اون ایکی سیرَم گونباتانا ساری»، گئتدی، «باشی گونبزلی، دمیرچرچیوهلی بیر قبیرین قونشوسودور.» باخدی. اوجور قبیرلر چوخ ایدی. «قبیرین دؤورهسینده آغاج زاد یوخدور. تکجه فریدونین قبیری اوستونده بؤیوک بیر آغاج وار…»
البته کی، هر کس زیارتینه گلدییی قبیرین یئرینی یاخشیجا تانیمالیدیر. بس بو آختاریش نه دئمکدیر؟ اؤزو ده آوارا- آوارا بو کؤکده، قبیرلرین آراسیندا گیجهلیب قالماق لاپ شکه سالاندیر. اوتوردوغو قبیرین باشیندان آیاغا قالخدی. قالخا قالخا دا گیرهجهیه ساری باخدی: «یوخ، او قدر ده پاپئی دَیی مأمورلار. «هانی به، هارداسان آنامین نیشانلیسی؟»
***
«مشروطه خیاوانی!» دئییب مینمیشدی تاکسییا.
تاکسی آذر آیینین سوسقون خزللری آراسیندان یول آچاراق ایرهلیلهدی. خیابانداکی قاراقاباق آداملار قلمهلرین گوموشو گؤودهسیله بیرلیکده توْولو- توْولو گؤزونون قاباغیندان اؤتوشوردولر. دامارلارینین سسینی ائشیدیردی، بوز بیلورلارینین اوستونه قاینار سو تؤکولورسه، نئجه اولور؟ ائلهجه-یدی دامارلارینین سسی: چیق چیق چیق.
-«گؤرهسن آداملار ائشیدیللر دامارلاریمین سسینی؟»
-«باغیشلایین اؤز الیمده دَیی. اؤز الیمده دَیی.»
باشینی قالدیریب جامین بوجاغیندان گؤیه باخدی، آلتمیش یاشلی بیر سوکوت بایراغینین اوجقاریندا دالغالانان گؤودهلر ایدی گؤزونون قاباغیندا. بوْز بولودلار گؤیده ایچ- ایچه چیتَنمیشدی. هاوا یاغیم- یاغیم دئییردی. خیاباندا صف چکن بو چینارلار، قلمهلر، کؤهرهلر، کؤک سالمیش قوجامان سوکوتلار ایدی، سانکی. آلتمیش ایل بویونجا گؤیردیکجه باشلاری قیریلیب آتیلمیشدی، گؤیردیکجه باشلاری قیریلیب آتیلمیشدی. لاکین زامان اؤتدوکجه، باشدان قیریلدیقجا درینلره دوغرو کؤک آتاراق سارماشیقلانیب، زوغ آتیب، تورپاغا دوغرو، درینه دوغرو گؤیره- گؤیره اؤزلرینی گتیریب بو گونه یئتیرمیشدیلر. آناسی گنج یاشلاریندایکن میللی حؤکومت دؤورونده بیر ایل پیشهورینین ماشین نئویسی اولموشدو. فیرقه باسیلدیقدان سونرا آسدی- کسدی دوشدوکده، خیاوانلاردا دار آغاجلاری قورولموشدو. تیرهبورانلار باشلانمیشدی. فیرقهچیلری خیابانلاردا چینارلارا، قلمهلره باغلاییب گوللهلمیشدیلر. «همین چینارلار، همین قلمهلر.»
-«مشروطه خیاوانیدی، خانیم!»
***
قاراقاباق آداملارین، قاراقاباق ماشینلارین توستولو سیقناللاری آراسیندان آتلایاراق کئچدی خیاوانین او تای الینه.
گنج قیزین نیشانلیسی اونون هلهلیک آرازین او تایینا کئچمهسینی مصلحت گؤرموشدو: «سن گئت، من بوردا قالمالییام. هر شئی تئزلیکنن دوزهلهجک. قاییداجاقسان ائولنهجهییک.»
آراز قیراغیندا بئلهجه ویداعلاشمیشدیلار و گنج قیز جانلارینی گؤتوروب قاچانلارا قوشولوب کئچمیشدی آرازین او تایینا.
-«اؤزوندن موغایات اول هااا! من ده اؤزومدن بَرک- بَرک موغایات اولاجاغام.»
پیشهورینین باش دادستانی (مدعی العموم/پراکورور) اولان نیشانلیسی، آرازین بو تاییندان او تایینا باغیریب بونو دا علاوه ائتمیشدی سؤزلرینه.
هرگون، هر هفته اعدام خبرلری جانلارینی گؤتوروب قاچانلارین دیلینده آرازدان کئچیب گئدیردی او تایا. دسته-دسته اعداملار، تیرهبورانلار. بیرگون ده گنج دادستانین اعدام خبری آرازدان کئچیب گئتدی.
قبریستانین هر ایکی قاپیسیندا دایانمیش بئش -آلتی سیلاحلی مأمور، آرخایین- آرخایین دانیشیب گولوردولر. اصلی قاپیدا دوران مأمورلار داها جیددی و سَرت اولا بیلرلر، دئیه دوشوندو. ایکینجی قاپییا یؤنهلدی. بو ایکینجی قاپی اصلینده قاپی دئییل، دیواردا قاپی کیمی آچیلمیش بیر گیرهجک ایدی. نهیسه، هر ایکی قاپی قبریستانین ایچهریسینه گؤره بیرآز یوکسکده اولدوغوندان بوتون قبیرلره مسلط دورومدایدیلار. «گؤرهسن بو مأمورلار منی ایزلهمییهلر ایچریده؟» یئرییه -یئرییه قیرمیزی قرنفیللری چانتاسینا یئرلشدیرمهیه چالیشدی. گولاب شوشهسینی تاکسیدا ایکن یئرلشدیرمیشدی.
«بورا باخ ائی، نییه بولاری گیزلهدیرم؟ بیلمیرم، هئچ اؤزوم ده بیلمیرم. قبیر اوسته گئدن آدامین الینده ائله بئله شئیلر اولار دای. نهییمه شک ائلییهجکلر؟ باشیمی سالیب آشاغی سایماز-سایماز قاباقلاریندان سوووشاجایام.»
-«ساعت چنده خانوم؟” مأمورلاردان بیریسی شیتَنهشیتَنه سوروشدوقدا دیکسیندی. اؤزونو قیوراق اله آلدی. قوندارما تاسفله سول االینی ترپهدیب، «ساعاتیم یوخدی» دئدی. باشینی دیک توتوب همشه گلدییی قبریستانمیش کیمی آرخایین آددیملارینی مأمورلارین گؤزونه چکمک ایستهدی. نه اوچون گلدییینی بیر داها خاطیرلادیقدا آرخایین آددیملاری داها قاییملاندی.
گیرهجهیین اوچ آرالی پیللهکانینی ائنیرکن ایچینده بیر چئشید غرور، بیر چئشید اَنگینلیک دویدو: «آنامین ایلک سئوداسی باخ بوردا یاتیب. بو قبریستان تاریخ کیمی بیر شئیه دؤنوب. ائله زیارتینه گلدیییم بو قبیر ده تاریخدی دای، آما تاریخین دانیلمیش دیلیمی. بئله ده شئی اولار؟ دونیانین هاراسیندا قبیر زیارتینه گیزلین گئدهللر؟ هانکی قبیر، کیملرین قبیر زیارتینه گیزلین گئدهللر؟»
***
قبیر داشلارینین یازیلارینی اوخویا- اوخویا اوزونو ائله چئویردی کی، قاپیدا دوران مأمورلاری دا راحاتجاسینا گؤرهبیلسین. بیرآز او یانا، بیرآز بو یانا ایرهلیلهییب گؤز دولاندیردی.
-«هه، اودور ها، اوردا دؤورهسینه یاشیل بئز چکیلمیش بیر قبیر وار.»
یاخینلاشدی. یوخ، بو دئییل، بو دا دئییل، بوردا دا یوخ. نئچهنجی دؤنه داش بینانین قاباغینا قاییدیب باشدان باشلادی. اون سیرَم… اون ایکی سیرَم… اون بئش…
-«بو یاخینلارداسان، بیلیرم… سنه آنامین وَریندن بیرجوت قیرمیزی قرنفیلنن قیزیل گول عطیری گتیرمیشم. دی قالخیز باشیوی بیر طرفدن، منی سسله! من سئوگیلیوین قیزییام… سئوگیلیوین.»
بوندان اؤنجه قبیریستاندان خوفلاندیغینا گولومسهدی اؤزونه بیرداها.
«منه باخ ائ ی، نییه خوفلانیرمیشام؟ بوردا نه وار کی؟ ایندی نئجه ده قورخمورام، نئجه ده راحات- راحات دولانیرام قبیرلرین آراسیندا. دئمه، دونیانین ان گؤزل یئری ائله قبریستانمیش.»
بیرداها باشدان باشلادی، بیر داها، بیر داها… آخیردا، وئریلن نیشانلاردان واز کئچیب، باشلادی بیر به بیر قبیرلرین یازیسینی اوخوماغا. بو یوخ. بو یوخ. بو دا یوخ، هئچ بیری. هئچ بیری…
«آما بورداسان، بیلیرم. باخ ائله بو تورپاغین آلتیندا. ایندی سکسن یئددی یاشین اولمالیدیر. دوز آلتمیش ایل او گوندن کئچیر. نه اولور قالخ بیر طرفدن آیاغا، شاخ- شاخ دئه کی، من دیرییَم و هله ده اییرمی یئددی یاشیندایام.»
قبیرسیرره چیخیب، یئره گیرمیشدی، سانکی. قبریستان سسسیز بیر اونودولموشلوق نننیسینده باشینی داش بالیشلارا آتیب یاتمیشدی.
«اعدام اولوندوغون سحرین آخشامیندان حاماملانیب، حاضیرلانمیشسان، آنام دئییردی. قارا پئنجک-شالوارینی گئیینیب، قیرمیزی فوقول تاخمیشسان. سوْل دؤشون اوسته بیر قاناد قیرمیزی قرنفیل سانجمیشسان. گلیب سنی سحرین آلاتوران گؤزونه دوستاغدان آپاریبلار گولوستان باغی قاباغینا. ائله شَسلی بَسلی، ائله دیک- دیک گئدیرمیشسن کی! گردَک اوتاغینا حاضیرلاشان بَهی کیمی گئدیرمیشسن. غرورونون، اوتانجینین آلتیندا شینلییینی اؤرت- باس ائلهین بَهی کیمی… ائلهسینه گئدیرمیشسن دارآغاجینا … آدیوی قیزیما گؤتورموشم فریدون! فریدون! فریدووون… اؤزووو گؤرست منه. سسون بیر یاننان گلسین! آدیوی قیزیما گؤتورموشم هئییی… ائشیت بونو، فریدووون!»
***
«تاپا بیلمهسن موصئیب آدلی قبیرقازان وار، ائله قبریستانین کئشیکخاناسیندا اوتورار، اوندان سوروش. آما او دا هر آداما دئمز»، دئمیشدی، قبیرین آدرسینی وئرن تانیش.
-فریدونون قبیری هاردادی عمی؟
-فریدون…؟ تانیمیرام.
-فریدون ایبراهیمینی دئییرم. کؤهنه قبیردیر، آلتمیش ایل بوندان قاباغین قبیری.
-تانیمیرام دئدیم، قیزیم …
«آلتمیش ایلدی اونو آختاریرام، عمی. نم- نیشانین بوردا وئریبلر منه. نیشانلیسییام»، دئمک ایستهدی موصئیب عمییه. دئیهسن دئدی ده. موصئیب عمی گؤزلرینی قیییب، آتدان-یوخاری تعجبله سوزدو اونو.
قیز دؤنوب، اوجبوجاغینی گوجله تخمین ائده بیلدییی قبریستاندا آوارا باخیشلارینی سهمانا سالماغا چالیشدی.
«نیشانلیسییام!؟» بو سؤزدن اؤزو ده دیکسینمیشدی.
«هارادان گلدی آغلیما بو سؤز. من هارا، آلتمیش ایل بوندان اؤنجه آسیلان فریدون هارا؟…. اؤزو ده آنامین نیشانلیسی.»
سونسوز قبیرلرین آراسیندا گیجهلیب قالمیشدی. یارپاق کیمی اَسیردی، پاییز بوداغیندان آسیلمیش یارپاق کیمی. چانتاسینی آچیب باخدی.
-«پای گتیرمیشم ائی سنه، سنه سئوگی، آنالیق، قادینلیق، باجیلیق گتیرمیشم. نئجه قایتاریم بونلاری بیر ده اؤزومنن!»
الینی بوغازینین آلتینا سوردو: «بوغولورام. نییه بورادا دورموشام، آسیلمیش فریدونون ساللاق آیاقلاری آلتیندا دورموشام.» باش اؤرتوسونون دویونونو بوغازینین آلتیندا بوشالتدی. باشینین اوستونده اعدام کندیرلرینین ایلگکلری لنگرلنیردی.
سَریلیب تورپاغا اوووج- اوووج باشینا سووورماغا باشلادی، ایچقیرا ایچقیرا دئدی: گرک سووورام، بو تورپاغی گرک باشیما سووورام…. گئدیرم ساعات قاباغینا … ساعات قاباغینا.
الی گئدیب چانتاسینین ایچینده قرنفیللری سیخیب اَزدی. گولاب شوشهسینی چیخاریب چیرپدی قاباغینداکی قبیرداشینا. بیر داها قبیرلرین یازیسینا گؤز گزدیردی. جانی سویوق تَردن گیزیلدهییردی: «قبیری یوخا چیخارمیش اولسالار نئجه ائلهییم؟»
باشینی ییغدی چییینلرینین آراسینا. تیترهدی. دونیا بویدا بیر دویون ایچینده پیرتلاشیق دوشموشدی. سیخیملادیغی تورپاغی تَپدی آغزینا. قاباغینداکی قبیرین باشیندا اوتوروب، اوزونو سؤیکهدی داشینا: «همین بو داشین آلتینداسان، هه. بو داشین آلتینداسان، بیلیرم. نه فرقی وار. بو تورپاغین یا آلتیندا یا اوستونده دولاشیرسان. منیم کیمی. هامی کیمی. ائله بو قبیرلرین هامیسینین آلتیندا سن یاتیبسان.»
آغزی قوپ- قورویدو. آغزینداکی تورپاغین دادی، اؤلو دادی ایدی. باشلادی قاچماغا. مشروطه خیابانینا دوغرو قاچدی. اَینینده بیر گؤزونه گلینلیک دونو واریدی، بیر گؤزونه قیویریق چینلی کفن. ماشینلاری، ماشینلارین توستوسونو باسا- باسا خیابانین او بیری الینه آتلادی. بوداقلاردان قوپمامیش یارپاقلار لام- لام دایانمیشدی. کولک اسمیردی. هاوا گرگین ایدی. جانینی قیرمیزی بیر اَسینتی تیترهدیردی. بیر ماشین تعمیرگاهی قاباغیندا تعمیرکار کیشییه: « فریدون سنسنمی؟» دئیه باغیردی.
آیاقلارینی یئره چیرپیب، باشینی توکانلارین ایچینه اوزالدیب باغیریردی: «من گَلینم م م… فریدونون گَلینی. فریدون اؤلمهییب… »
گولوستان باغینین قاباغیندایدی. نفسی چیگنیندن چیخیردی. خیابانین او بیری الیندن گئدن تاکسییا ال قووزادی:
– امامیه قبریستانی…
تبریز.۱۳۸۴/ نیگار خیاوی
