(اونودولماز اجتماعی مدنی شخصیت «حسن ایلدیریم»ین عزیزلمه تدبیرینده‌کی دانیشیغین متنی*)
هر سؤزدن اول «ساغ اولون!» دئییرم بو تدبیری تشکیل ائده‌ن حؤرمتلی و عزیز دوستلاریما. یورولمایین کی بو تدبیر واسطه‌سیله بیر داهادا سئویملی شاعریمیز و اونودولماز اجتماعی مدنی شخصیتیمیز دوکتور ریاضی حسن ایلدیریمین خاطیره‌سینی عزیزله‌ییرسیز.
من امینم باشقا دوستلار و اوستادلاریمیز حسن ایلدیریم حاقیندا اطرافلی دانیشاجاق و حسن ایلدیریم ادبی اجتماعی شخصیتی‌نین، ژورنالیسم فعالیتی‌نین و یارادیجی بیر ادبی شخصیت اولدوغونون مختلف قاتلارینی آچیب، اونلارا دایر اؤز باخیشلارینی و اوره‌ک سؤزلرینی سؤیله‌یه‌جک‌لر. من تکرارچیلیغا یول وئرمه‌ییم دئیه، بو قیسا دانیشیغیمدا حسن ایلدیریم‌لا کئچیرتدیییم اوزون ایللر یولداشلیغیمدا اونون شخصیتینده گؤزومه چارپان بیر ایکی خاصیتیندن دانیشاجاغام:
حسن ایلدیریم زحمتکش بیر ادبیاتچی ایدی؛
یورولماز بیر تدقیقاتچی ایدی
و ایناملی بیر یارادیجی شاعر ایدی.
1. قیرخ ایلدن آرتیق بیر یولداشلیق اعتباریله دئیه بیلرم کی من حسن ایلدیریمی هئچ واخت ایشسیز گؤرمه‌دیم. ایشسیز دئدیکده ادبیات ایشچیلییی نظریمده‌دی. حسن ایلدیریم سانکی آذربایجان و اؤلکه مقیاسیندا اوزه‌رینه دوشن مسئولیتی بوتون وارلیغی‌لا حیاتی‌نین سونونا قده‌ر داشیماغا سؤز وئرمیشدی. انقلابین طوفانلی ایللرینده یاخینلاری‌نین و او ایللر دوستلاری‌نین دئدیکلرینه گؤره، گئجه – گوندوز تانیمادان دینجلییی اولماییب، بوتون گوجونو اجتماعی ادبی فعالیته حصر ائدیبدیر. دوستلاری آراسیندا اجتماعی سیاسی باخیمیندان فیکیر صاحیبی، معین دوشونجه تمثیلچیسی کیمی تانینماغینا رغما، بیر آن دا اولسون ادبیاتدان ال چکمه‌ییب. او ادبیاتی سئویب و اونو انسان معنویاتی‌نین گؤزللشمه‌سینه انکار ائدیلمز تاثیر قویان عامیل کیمی دیرلندیریبدیر.
انقلابین ایلکین ایل‌لری تهرانین ادبی اجتماعی محیطی حسن ایلدیریمین جولانگاهی‌دیر دئسک، اغراق ائتمه‌میشیک. ایکی اوچ ایل اول همن درنک‌لر و مطبوعات اورگانلاری سوسغونلوغا اوغراییر. آنجاق، حسن ایلدیریم یئنه ده آراییب، آختاریر و ائله بو ایل‌لردیر کی تبریز ادبی محیطینده اؤز ادبی نسلینه منسوب بیر گروپ گنج شاعرلرله تانیش اولور. بو تانیشلیق اوزون ایللر بویو گئنیش بیر ادبی امکداشلیغا گتیریب چیخاریر اونو. طبیعی کی بو ایللر اونون یورولمازجاسینا چالیشماسی همن تبریز ادبی محیطی واسطه‌سیله اوستاد یحیی شیدانین نشر ائتدیگی «فروغ آزادی» روزنامه‌سی‌نین «آذری صحیفه‌سی»نده اولوردو. او تهراندا سوسغونلوغا اوغرایان آذربایجان ادبی درنک‌لرین عضولری‌نین اثرلرینی آردیجیل صورتده توپلاییر، تبریزه گؤندریر و همن روزنامه ده نشر ائتدیریر. او تکجه بو ایش‌له کیفایتلنمیر, یازیر، یارادیر، اوخویور، اؤیره‌نیر و بیلییینی و قوروجولوق قابلیتینی ادبی مدنی درنک‌لرین حیاتا کئچمه‌سینه صرف ائدیر. تهران و تبریز ادبی محیط‌لری آراسیندا کؤرپو یاراتماغا جان آتیر؛ دوستلاری‌لا برابر اورتاق ادبی اجتماعی برنامه‌لرین حیاتا کئچمه‌سینده الیندن گلنی اسیرگه‌میر. بوتون بو ایش‌لری ائله بیر شراییطده گؤرور کی، اؤلکه‌یه حاکیم محاربه آتموسفری حیاتین بوتون قاتلارینی اؤز تاثیری آلتینا آلیب و گؤروله‌جک هر بیر اجتماعی ادبی فعالیت بو آتموسفرین آغیر کؤلگه‌سی آلتیندا نفس آلماغا مجبوردور. بوندان علاوه اونون شخصی حیاتیندا و معیشت طرزینده ده معین شراییط حاکیمدیر. اؤزو هم طب اینستیتوتونون طلبه‌سی و هم گئنیش بیر عائله باشچیسی‌دی.
بیز همن ایللر اونونلا یاخین امکداشلیقدا، حسن ایلدیریمین ادبیاتیمیزین انکشافی و چیچکلنمه‌سی اوغروندا یورولمادان چکدییی امه‌یین و زحمت‌لرین جانلی شاهیدی اولموشوق.
2. حسن ایلدیریم یورولماز بیر ادبیات تدقیقچی اولوب. هله عالی تحصیللی اولدوغو بیر یانا قالسین، من جراتله دئیه بیلرم کی او اؤز همیاشید و منسوب اولدوغو ادبی نسل ایچینده ان ساوادلی انسانلاردان ایدی. چوخ گئنیش ادبی اجتماعی معلوماتی اولان حسن ایلدیریم، دونیا ادبیاتینی، ادبی تنقیدی، ادبیات نظریه‌لرین، فارس ادبیاتینی، آذربایجان و تورک ادبیات تاریخینی چوخ یاخشی و دریندن بیلن و اونلاری ادبیات تدقیقاتلاریندا مسئولیت‌له منیمسه‌ین شخصیت‌لریمیزدن ایدی. اونون بیر گونونو مطالعه‌سیز، تدقیقسیز گؤرمه‌دیم من. اوزون ایللر ناظیم حکمت‌ین حیات و یارادیجیلیغی ایله مشغول ایدی. من دئیه بیلرم، بلکه تورک ادبی جمعیتینده ده آز آدام‌لار واردیر کی ناظیمی حسن ایلدیریم کیمی اطرافلی و درین تانیسین. بو گئنیش معلوماتی تکجه ناظیم حاقیندا یوخ، دونیانین بوتون نهنگ ادبیاتچیلاری باره‌سینده ده الده ائدیب منیمسه‌میشدی. ان سئودییی «ناظیم حکمت»، «رسول رضا» و «حبیب ساهر»، حسن ایلدیریمین ادبیات مفکوره‌سینده دریندن ایز قویان تورک و آذربایجانین پارلاق سیمالی شخصیت‌لری ایدی. ده‌یرلی امه‌یی سایه‌سینده عرصه‌یه گلن اوچ جیلدلیک «ناظیمین تانیتیمی» کیتابی امید ائدیرم کی بو ایل ایشیق اوزو گؤرسون.
حسن ایلدیریم انقلابین ایلک ایللریندن اوستاد حبیب ساهرین یارادیجیلیغی ایله ده ماراقلانیر، اونلاری اوخویوب، اؤیره‌نیر و حاقیندا ادبی تدقیق آپاریر. بو تدقیقین نتیجه‌سی اوستاد حبیب ساهرین بوتون اثرلری‌نین تدقیقی و نشره حاضیرلانماسی اولور. گون او گون اولسون کی دوستلارین یاردیمی ایله بو سامباللی اثر ده ایشیق اوزو گؤرسون.
3. حسن ایلدیریم ایناملی بیر یارادیجی شاعر ایدی. من حسن ایلدیریم شعری‌نین ایلک اوخوجولاریندان و بعضاده اونون یاراتدیغی شعرین مختلف واریانتلاردان کئچه‌رک عرصه‌یه گلمه‌سینه و سون واریانتی‌نین اوخوجو محکمه‌سینه باشی اوجالیقلا چیخماسینا دا شاهد اولموشام.
منیم نظریمجه، حسن ایلدیریمین یارادیجیلیغی، شعری انسانا محبت و یوردا صداقتدن یوغرولان پوئزیادیر. او بعضا بو انسانی محبتی شعر دیلی له، بعضا ایسه انسانلارا ائتدییی خدمت و یاردیمی‌لا و بعضاده اؤز اینامی و عقیده‌سی اوجباتیندان اذیت‌لره قاتلاشماق‌لا، آنجاق دؤنمه‌مزلیک‌له چاتدیرماق ایسته‌میشدیر. نییه کی اونون نظرینده شعر یالنیز سرگینلمک، شؤهرتلنمک و جمعیتده آد قازانماق و تانینمیش بیر شخصیته چئوریلمک وسیله‌سی دئییل، اینامدان یوغرولان و بشری ایدئاللاری و انسان آزادلیغینی تمثیل ائدن و جمعیته چاتدیران فریاددیر. بلکه بونون اوچوندور کی حسن ایلدیریمین بیر چوخ شعر و یازیلاری تاخما آدلا و یاخوددا آدسیز یاییلمیشدیر و من اونون یاخین بیر دوستو کیمی بونلارین شاهیدی اولموشام.
من امینم حسن ایلدیریمین شعرلری هر زامان تزه قالان، گوندن گونه جاوانلاشان، اؤز اوخوجوسونو تاپان و معاصر روحلو و معاصر آب و هاوالی اثرلر سیراسیندا اولاجاقدیر. نییه کی حسن ایلدیریم شعری‌نین اساس غایه‌سی و موضوع آماجی، یوغرولدوغو اجتماعی سیاسی یاتاق اعتباریله، هله ده انسان آزادلیغی محورینده دولانیر، و هله ده ایشیق‌لا قارانلیق، و گوزللیک‌له چیرکینلیگ مناقشه‌سی زمینینده گؤیه‌ریب، دیرچه‌لیر.
شعرلرینده نجیبلییی، انسان سئورلییی، دوزو، چؤره‌یی، آلین ترینی، آنا سودونو، تورپاق عطرینی، ایشیق گؤزللییینی، ظولمت چیرکینلییینی و انسان معنویاتینا یاراشان بئله بئله موضوعلاری تمثیل ائدن شاعرین شبهه‌سیز کی اوخوجوسو بول، اثرلری همیشه یاشار، و خاطیره‌سی ابدیلشن یارادیجی انسانلار سیراسیندا یاشایاجاقدیر.
حسن ایلدیریم شعری دب‌ده اولان سؤز اویونبازلیغیندان اوزاقدیر. تام امینلیک‌له دئیه بیلرم کی اونون شعرلری‌نین هامیسی اؤز بدیعیلییینی و پوئتیک ده‌یرلرینی ساخلایاراق، آذربایجان روحونا ساریلان، آذربایجان تورپاغیندان عطیرله‌نن و آذربایجان خالقی‌نین ملی ائسته‌تیک ذؤقونا اویان و یاراشان سؤز اینجی‌لری‌دیر. منجه حسن ایلدیریم شعری اصیل معنادا آذربایجان شعری‌دیر؛ اصیل معنادا آذربایجان خالقی‌نین آرزو – ایستک‌لرینی، بشری ایدئاللاری، انسان آزادلیغینی و چؤره‌ک عطرینی سسله‌ین فریاد دیر.
حسن ایلدیریمین ادبی ارثیندن هله دؤرد شعر توپلوسو یاییلیبدیر. یاخین گله‌جکده بو سایی‌یا ایکی عنوان دا آرتیریلاجاق. بو کیتابلارداکی شعرلری اوخودوقجا دوشونورسن کی حسن ایلدیریم انسان نجیبلییی‌نین، سئوگی حلیملییی‌نین، آنا مقدسلییی‌نین و تورپاغ عطیرلییی‌نین صمیمی، صداقتلی و ایناملی ترننومچوسودور. منجه او بو اثرلرینده اوره‌یینی باسدیریب، بیر گون اؤزو دئمیشکن: شانلی بیر باهاردا دیرچه‌لیب، بوی آتماق اوچون.
سؤزو اوزاتماییم دئیه ۱۳۶۴نجی ایل ایلک دفعه کرج شهرینده اؤز آغزیندان ائشیتدیییم بیر شعرینی اوخوماق‌لا، شرفلی خاطیره‌سینی عزیزله‌ییر، عشق اولسون دئییرم.
آچیل سحر!
آچیل سحر!
یئر اوزونه ساچیل سحر!
یئر اوزونون
گئجه‌لری بوغونتولو، دومانلی‌دیر،
ظولمتلیکده حؤکوم سوره‌ن شوپرلرین جایناق‌لاری آل قانلی‌دیر،
سولغون آی دا
قارا گئجه باتلاغیندا دونوق باخار،
پیس تویوق‌‌لار اؤز فالاسین ایچن کیمی
گئجه اودور اولدوز‌لارین قاتار- قاتار.
آچیل سحر!
آفریقادا، آمریکادا، فلسطین‌ده، بو یئرلرده
آلای -آلای ایییدلرین دؤشلرینده اولدوز یانیر،
شفق دئییل، دان یئرینده قارانلیق‌لا پنجه‌لشن
قیزیل قاندی.
آچیل سحر!
امید دولو باخیش‌لارا ساچیل سحر!
بیز گونشدن قوپولساق دا
قارانلیقدا قوورولوروق،
قارا گونون پنجه‌سینده
آچیلیریق، قیوریلیریق؛
گؤزله‌ییریک
آل شفق‌ین قوماشینی گئیینه‌سن
اوره‌یینی انگین سما عمانینا وئلله‌یه‌سن،
بیر ابدی سحر‌کیمی
گوندوزلره قوشولاسان،
آغ گونلرده
انسانلیغین آرزو‌لاری ایشیق ساچا،
انسان اوغلو گونش دئیه سما‌لارا قاناد آچا.
آچیل سحر! آچیل سحر!
بو تورپاغا ساچیل سحر!
1364 – کرج
*: بهمن آیی‌نین ۳۰نجی آخشامی حسن ریاضی ایلدیریمین آد گونو موناسیبتله «ادبیات سئونلر گروهو»، «آذری مجله‌سی»، «ساهر ادبی مدنی درنه‌یی» و «ایشیق سایتی» اورتاقلیغی ایله تشکیل ائدیلن اینترنتی عزیزلمه تدبیرینده دانیشیلیب.
یک پاسخ
عزیز و شرفلی خاطیرهسینه عشق اولسون.