“توپلومون اشرافیتی اونو بخته‌ور ده ائله‌یر یازیق دا ائله‌یر” دئییرلر، “اشرافیت توپلومو اؤزوندن بیلسه اونو بخته‌ور، بیلمزسه اونو یازیق ائله‌یر.”
اۆچو اوخویاندا “سیدی” آدلی معلمین ائوینده اجاره‌یه اوتوروردوق. قدیم زامان‌لار تیکیلیمش بیر ائو و بؤیوک بیر حیط؛ عباسیه مچیدی‌نین قونشوسو. نمین’ین مچیدلری‌نین آراسیندا ان پولسوزو ایدی. پولسوز مچیدین ده ایشی یالنیز اؤلونو یولا سالماق اولار. گۆنئی آدلی پول‌لو- آخشام نامازلی مچیدین قونشوسو ائله بوندان آرتیق‌دا اولمامالی دیر.
بو مچیدین نه دسته‌سی وار ایدی، نه احسانی وار ایدی. یالنیز بیر یاخشی تابوتو و بیر اؤلونو اوستونده یویان تاختاسی. بو ایکی وارلیق ایسه هر زامان بیزیم قاپیمیزین آغزیندا اولاردی.
نه ائله‌مک؟! بیزه ده بو توش گلمیشدی دا! بیر دؤنه خالامین اری صبح چاغی نمین’ه چؤرک آلماغا گلمیشکن بیزه ده بیر باش وورماق ایسته‌میشدی، ساکی! گلیب اؤلو تاختاسی ایله تابوتو بیزیم قاپیدا گؤردوکده دۆز قاییدیب کندلرینه، قره چاناق’ا، گئتمیشدی یاش‌لی-باش‌لی آدام.
نه‌ایسه! بو ائو نمین’ی اولوشدوران ایکی داغین بیری‌نین دؤشونه یاییلمیشدی. بو داغ’لا او داغین فرقی بیزیم داغدا تلویزیونون یاخشی، آز برفک‌لی، گتیرمه‌سی ایدی یالنیز.
ائودن بیر ائنیش یول’لا بازارا، اوردان ایسه آزادگان مدرسه‌سینه یوللانماق بیزیم هر صبحکی زه‌هر دادی وئرن ایشیمیز ایدی. بازار دئییلن یئر ده ایکی داغین آراسیندان آخان چایین دؤوره‌سینده‌کی تیکیلیمش توکان‌لار ایدی. اخی، نمین’ین اوتوز-قیرخ مئترلیکدن آرتیق بیر هامار یئری یوخ ایدی کی. بو توکانلارین بیر چوخونون دالی چایا (نمین چایی) باخیر، بیر یانی ایسه بازارین خیاوانینا. هامیسی دا چایا طرف ائله دالا قاجینمیشدیلار کی هر زامان اون‌لارین دال‌لاری اوسته آشیب، آرخالاری اوستده چایا توشه‌جک‌لری منی قورخودوردو.
قنبری و اون‌یئددی اوشاغی، رحمت‌لیک خلیلیان، اوراق جورلایان اوستا و بیر نئجه پیس-یاخشی انسان بو توکانلارین یئیه‌لری ایدی. هئچ بیریندن ده خوشوم گلمیردی، دوغروسو.
القصه! بو خیاوان دیک گلیب جامع مچیدی‌نین یاخینلیغیندا نمین’ین اصلی مئیدانینا چیخیردی، او مچیددن اوجادا دوروبان اۆستدن آشاغییا اونا باخان بیر تاختا ائو ایسه داردینینی چکیب اوتوراردی اورادا. بو ائوین بویاسی نیروی-ی انتظامی’نین ماشین‌لاری رنگده ایدی. اورانین آدینی قاباقکی ائو یییه‌میزین دیلیندن «مفاسد» اولاراق ائشیتمیشدیم. «خاتمی» آدلا بیر موللانین بیرینجی دؤنه آغ-قارا پریزدنت‌لیک تبلیغ‌لری مشق دفترلریمین جیلدی عوضینده و یاخشی چرکنویس عنوانیندا ایشلک اولدوغو زامان‌لار تزه-تزه اوزه چیخمیش «رپ»لری توتوب اورایا اپارمالاری، آلت‌لاریندا پیکنیک یاندیرمالاری، بیر اوتاغی‌نین گونده او «رپ»لرین آغیز-بورون‌لاری‌نین قانیندان قیپ-قیرمیزی اولماسی، اوردا ایشله‌ین‌لرین عؤمورلری‌نین سونوناجا اوردا ایشله‌یه‌جک، چیخماق امکانی اولمامالاری کیمی شایبای‌لاری ائشیدیب، آلاهین وار اولدوغونا ایناندیغیم قده‌ر اونلارا اینانمیشدیم.
***
بیر-ایکی ایل اؤنجه نمین’ه گئتدیگیمده اورانین بویاساینی چوخ دگیشمیش، اۆزو گؤزل تاختالارلا بزنمیش، آلنینا «موزه نمین» یازیلمیش گؤردوم. ایلگینج بیر شئی گؤرن انسان کیمی اونا یاخینلاشمایا اوشاق‌لیغیمدان اوره‌گیمده یئر سالان قورخودان دولایی یالنیز اینترنتده آختارمایا جسارت ائله‌یه بیلدیم.
اورانین نمین’ین قاجار’لار دؤنمینده خانی اولان «صارم السلطنه» دئییلن بیریسی‌نین ائوی اولماسینی بیلدیم. هله ایندی باشا دوشوردوم او ائوین جامع مچید’دن اوجادا تیکیلمیش، داردینینی چکیبن مچیده باخماسی‌نین نه‌دنینی. دئمک، خانین ائوی آللاه ائویندن غورورلو ایدی. بو دا طبیعتین دوغرو بیر دورومو ایدی. آللاهین کؤلگه‌سی‌نین کؤلگه‌سی‌نین ائوی آللاهین اؤزو ائویندن اوجا اولمایاجق ایدی‌می؟
صارم السلصنه’نین نئجه بیر انسان اولدوغونو بیلمیرم. آنجاق، عؤمرومده هئچ بیر خاندان یاخشی بیر شئی ده ائشیتمه‌میشم. اونو دا بیلیرم کی رشدیه’لرین اردبیل’ده آچیلماسینین «میرزه علکبر» آدلی بیریسی قاباغین آلاندا او مدرسه‌لر نمین’ده آچیلیبدی. میرزه بورا گلیب ملتی قیزدیرماق ایسته‌ینده ایسه اونو یومورتا ایله گؤیجه‌یه باسمالاری دا ائشیتدیگیم سؤزلرین بیری دیر. نمین’لی لرین «فرهنگ‌لی» تانینمالاری‌نین دا نه‌دن‌لریندن بیری. او قده‌ر درس اوخوموش کی بیزیم آلتمیش یاشینداکی سونراکی ائویمیزین یییه‌سی اولان تاجی خالا ساوادلی ایدی، حتا! بو ۱۴ ایل بوندان قاباقکی سؤز دیر. او دیر کی صارم السلطنه’نی پیس‌له‌ییب یوخ ایمانیمی یاندیرا بیلمه‌رم.
الغرض! بو گون سانال اورتامدا دولاشارکن بی‌بی‌سی دئییلن بیر یئرین بو خانین قیزی ایله سؤیله‌شی‌سینه راست گلدیم. اوندا منیم اوشاق‌لیق آنی‌لاریم بیردن‌بیره جانلاندیقدا بو یازیغین قیزی یازیغا رحمیم گلدی. نمین’ین خان‌لاری دا بوتون تورک‌لرین شاه‌لاری کیمی (اشرافیت) توپلومو اؤزلریندن بیلمه‌ییردیلر. ائله اونا گؤره ده، گئدیب باشقا دیل‌لری اؤزلرینه ایله‌تیشیم دیلی ائله‌میشدیلر. نه وار-نه وار؟ خالقدان فرق‌لی اولسون‌لار دئیه.
صارم السلطنه’نین قیزی ایندی دوخسان یاشیندا ایکن نمین’ین یازدا گؤزل‌لیگیندن جان آلان هاواسی‌نین، تورپاغی‌نین، قره چاناق سویونون حسرتینی آمریکا’نین بئتزدا شهری‌نین آپارتمان‌لاری‌نین بیری‌نین ۱۴-جو طبقه‌سینده چکیر.
دونیا نه قده‌ر اویونچاق بیر دونیا ایمیش. دئدیم کی بیر آز اونون’لا دانیشیم، دا! شهرداشیق، پیس ایش دیر. اتی ده اؤزگه‌سیندن اولسا، سوموگو بیزدن دیر. آنجاق، حیرصلی ایدیم. او دیر کی بئله باشلادیم:
سالام!
الیندن حیرصلی‌یم. گیریشه-زادا دا حؤوصله‌م یوخ دیر، خالا!
سنین بونلارا دئدیک‌لریندن، بو کئچمیش ایکی-یوز ایلدن حیرصلی‌یم.
آی یازیغین قیزی یازیق! سنین دده‌ن و اونا تای‌لاری باشقالاری‌نی دئییل، اؤز خالقی‌نین قدرین بیلسیدیلر، بلکه بیزیم ده ایندی بتهوون’یمیز، ماکسیم گورکی’یمیز، تالستوی’وموز، ویکتور هوگوموز وار ایدی. سن ده آقا بالاسی کیمی ائله او ائویزده اوتوروب گؤزل بالقونوندان یوققوجا دیرمانان یولا باخیردین. شهرین مدرسه‌لری‌نین اوشاق‌لاری سیرا ایله هفته‌سون‌لارینی او ائوی و حیطینی گؤرمه‌یه گلیردیلر. سنین دوخسان یاشیندا اولماغیوی سنه تبریک دئییردیلر. سن ده اونلارا اوتوروب ناغیل دئییردین. هادی-بیدی’دان، کئچل’نن تولکو’دن، فاطماخانیم’دان…
اوستاد شهریارین حیدر باباسین اوخویوردون…
اونلار سنه قورشاغ آتدی‌یا گلیردیلر، سن ده اونلارا آتاندان قالان حارام مال‌لاردان دئییل، اؤز بیلَگیوین امگی ایله چیخارتدیغین پول‌لاردان بیر-ایکی تومن (اوستونده یالانچی “ریال”ی اولمایان تومن‌لردن) وئریب سئویندیریدین. بلدییه باشقانی سنی شهرین بایرام شنلیک تؤرن‌لرینه چاغیریردی، سن ده چلیگین’له چیخیب اورادا بیر نئچه سؤز دئییردین، سونرا دا “باغیشلایین! بوندان آرتیق دانیشا بیلمیرم” دئییب او اوشاق‌لارین کؤمگی ایله صحنه‌نین پیلله‌لریندن ائنیردین. یایدا آلبالی (گیله‌نار) ایله آلچالاری حیطدن دریب یئییردین. حالین بیر آز پیس اولاندا دا، ائله او اوشاق‌لاردان بیر نئچه‌سی کی ایندی دوکتور اولموشدولار، تئز یانیوا گلیب نبضیوی توتوب “بیر شئی دئییل، اکرم خالا! سن هله تزه اون-دؤرد یاشیوا دولوبسان” دئییردیلر. فیکیر ائدیرم بو جومله‌نی سنه دئینین قارا قاش-گؤز بوی-بوخون‌لو اورک اوزمانی دؤکتور سانای شیمشک اولا بیلردی. آدی دا یاخش، اؤزو ده یاخشی.
هئئئی! اکرم خالا! حئییف! اولمادی. سنین آتالارین یول‌لارین تانیمادیلار. سن ده سوج‌لو دئییلسن. قادین‌لارین بیزیم بو گونه دوشمه‌میزده بیر رول‌لاری یوخ ایمیش کی. کیشی‌لر هر ایشی گؤروبلر ده! سن نئیله‌یه‌سن، آخی!
سنی دانلاماق ایسته‌میرم. آنجاق، بیلیرسن‌می؟! سنین سسین عئینن ننه‌مین سسینه اوخشاییر. ایستیرم سنی قوجاقلاییب اؤپم ننه‌م کیمی! سونرا ایکیمیز ده باش باشا وئریب اغلایاق بو یاز آخشامیندا!
اکرم خالا! سنی سئویرم. آنجاق، بیز اویونو ملتجه اوتوزدوق. خالق‌لی، اشرافیت‌لی، نوخبه‌لی…
سنی سئون بیر نمین‌ین یاخین کندلریندن اولان بیریسی. بلکه ده آتا-آنالاریمیز بیر-بیرینی گؤرن بیری‌لری. من رعیت بالاسی، سن صارم السلطنه’نین قیزی.
گؤرورسن‌می، خالا؟! منیم ده، سنین ده آتا-آنامیز بو دونیادان هئچ بیر شئی آپارمادی‌لار. ایکیسی ده قورو تورپاق‌لارین آلتیندا دیرلر. اما سن ایندی منیم آتا-آنامین یاتدیغی قورو تورپاقدا یاتمالاری‌نین حسرتینده‌سن.
خالا! کئشکه سنین آتان بیزی بو گونه سالمایایدی! بیلیرسن اوندا نه ائلردیم؟!
شهریار دئمیشکن: “سؤزومه دۆروست قولاق وئر!”
هر آی بیر گون گلیب سن’له خان باغی’نا گئدردیم. صاباحی‌سی زری باغینا! بیر گون ده کئفین ساز اولسایدی حئیران’ا گئدردیک. اوردان سنه -واختینا گؤره- فیندیق، ازگیل، هیندیل، آلچا، یئملیک، اوه‌لیک، خشخش ییغاردیم. اؤزوم یویوب تمیزله‌ییب سنه گتیرردیم.
هئئئی خالا، هئئئی! حئییف کی اولانمادی. اؤزوموز اؤز گوروموزو قازدیق.
اولسون خالا! منیم یولداش‌لاریم بو دؤنه اؤزوموزه چالیشمایا قرار وئریبلر. ایشه ده دوشوبلر. گئجه-گوندوز چالیشیرلار. من ده اونلار’لا بیرلیکده ایشله‌ییرم. داها نامه‌لریمیزی اؤز دیلیمزده یازیریق. بو داها دا! بیری بو. سنی ده سئویریک. قوی کئچمیش‌لر کئچمیشده قالسین. فقط دور آیاغا سن ده الیوی بیزه وئر. باشلامایا هئچ زامان گئج دئییل، اؤلومدن سونرا دا گئج دئییل!
اوشاق‌لاریمین بیرینه سنین آدیوا اوخشایان بیر آد قویاجاغام. آنجاق، تورکجه‌سین!
خالا! دوغروسو بونو دئمه‌یه بیر آز اوتانیرام. آنجاق، اونون آدین “باغیش” قویاجاغام. سنین ادین دا “باغیشلاماق”دان گلیر ده! ارکک آدینا اوخشادیغینی بیلیرم. باجیسی دا اولار “یاغیش”، دا!
اکرم خالا! کئشکه سنین آدین “باغیش” اولایدی. ایندی من اوشاغیمین آدین “باریش” قویا بیلردیم.
هئئئی خالا! سنه دئیه‌جک سؤزلریم قورتولمور. گون او گون اولسون کی بو بیزیم یولداش‌لارین ایش‌لری مره باشیا چاتاندا سن ده دیری اولاسان. اولماسان دا بیر شئی اولماز، او دونیانین باجاسیندان بیزه باخیب کئفلنرسن. ائویزین آلنیندا “نمین’ین موزه‌سی” یازاریق. سنین ده عکسیوی، تندیسیوی ائوین گیریشینه ووراریق. نئجه دی؟
خالام! سنی اؤپورم. اتان داداشیما-ننه‌مه، اتاما-آناما، منه و سنه ائله‌دیگی ظولم‌لره رغمن، یولووو گؤزله‌ییرم. بو آیریلیق ماهنیسین-زادیندا قوی قیراغا! لالالار’ا قولاق آس. رشید چوخ گؤزل کیشی ایدی. کئشکه سنین آتاوین دا پولونون بیر آزی رشید’نن اوزئیر کیمی شؤکت’نن روبابا کیمی‌لری بئجرتمه‌یه خرجلنسیدی.
آرپاتپه‌لی فرزین اصغری، تهران، ۱۳۹۲-گولن‌آی-۱۳، (یازدان ۴۳ گون کئچمیش) بونو دا سن اوچون یازیرام. بلکه گونش تقویمینی اونوتموش یا منیم یولداش‌لاریمین گؤردوگو تزه ایش‌لردن خبرسیز اولموش اولاسان.
