«سئوگیم اؤزومدن بؤیوک
سئوگیم دونیادان اولودور.
چونکی من
یوخسول عاشیق‌لرین رؤیاسی‌نین
شاهی‌یام.
چونکی من
غریب لرین، سورگون‌لرین -اؤنجولو،
پناهی‌یام.»
«عبدالوهاب البیاتی» معاصر عرب شعری‌نین گؤرکملی نماینده‌‌لریندن بیری‌دیر. او، معاصر عرب شعرینی اؤز باجاریغی و‌یارادیجیلیق قابلیتی‌ایله دونیا شعری سویه‌سینه قالدیرمیش و اونو معاصر حیاتلا، معاصر انسانین معنویاتی و‌ایستکلری‌ایله آهنگدار سسلندیره بیلمیشدیر. دونیا شعری‌نین عرب بوغازلی، عرب نفسلی، گوجلو بیر قولونون آپاریجیلاری‌نین و قوروجولاری‌نین بیری ده البیاتی‌دیر.
البیاتی‌ایللر اوزونو اؤلکه‌لری، شهرلری بیر قاچقین و سورگون کیمی دولاشمیش، عرب خالقی‌نین،هابئله بوتون انسان‌لیغین، محروم‌لارین، مظلوم‌لارین آغری- آجیلارینی اوره‌یینده گزدیرمیشدیر؛ آمما بو سیخینتیلارا، عذابلارا دؤزموش، حیات تجربه‌لرینی زنگین‌لشدیرمیش و‌یارادیجیلیق امکانلارینی گئنیش‌لندیرمیشدیر. عرب مدنیتینی دونیا مدنیتینه جالاق ووراراق، دونیانین مدنی اوغور و نائلیت‌لرینی، تجربه‌لرینی منیمسه‌یرک، اؤز صنعتینی مین بیر بولاقدان (خالق‌لار بولاغیندان) سوواریب و اونلاری عرب مدنیتینه‌اشیلامیشدیر. ملی بیچیمده، ملی بویالارلا بزه‌میش، دونیا صنعتی‌نین سویه‌سینده، اثرلر‌یاراتمیشدیر و بئله‌لیکله تکجه عرب خالقی‌نین دئییل، دونیا خالق‌لاری‌نین شاعری اولموشدور.ایندی، آرتـیق البیاتی‌نین دونیا شعرینده اؤز‌یئری، اؤز ده‌یری واردیر.
«عبدالوهاب البیاتی»نین حیاتی و‌یارادیجیلیغیلا باغلی دونیانین بیر چوخ دیلینده، – او جمله‌دن آذربایجان دیلینده – اونلارجا کتاب،یوزلرجه مقاله‌یازیلیب و‌یازیلماقدادیر.هابئله، اونون بیر چوخ شعری نغمه‌لنیب و عرب خالقی‌نین ملی ماهنیلارینا چئوریلمیشدیر. عینی حالدا اونون شعرلری اوزه‌رینده دونیا سویه‌لی موسیقی بسته‌لری ده‌یارانمیشدیر. مثال اوچون، مشهور شوروی بسته‌کاری اوسپنسکی موسیقی‌ده‌یوکسک درجه‌لی دوقتورلوق عنوانینین «وطن رؤیاسی» آدلانان اثری اوچون قازانمیشدیر. بو اثر البیاتی‌نین سلسله شعرلری اوزه‌رینده بسته‌لنمیش‌دیر.
البیاتی ۱۹۲۶- دا بغداد شهرینده دوغولموش ۱۹۹۹- دا دمشق‌ده دونیاسینی ده‌ییشمیشدیر. اوشاقلیق،یئنی‌یئتمه‌لیک‌ایللرینی دوغما شهرینده‌یاشامیش و ۱۹۵۰-ده بغداد دانشگاهیندان عرب ادبیاتیندا لیسانس آلدیقدان سونرا معلم‌لیکله مشغول اولموشدور. ائله او‌ایللرده اؤلکه‌سینده گئده‌ن مبارزه‌نین سیرالارینا قوشولموش،یولداشلاریلا بیرلیکده «یئنی مدنیت» آدلی درگی بوراخمیشدیر. نوری السعید عراق حاکیمی‌نین امنیت مأمورلاری‌نین تضییقی و‌یوروشو نتیجه‌سینده ۱۹۵۴یوردونو ترک ائتمیش و «بیروت»ـا کؤچموشدور. بیر مدتدن سونرا مصرده مطبوعاتی فعالیتی‌نین آردینی توتموشدور. ۱۹۵۸ انقلابیندان سونرا وطنه دؤنموش و اؤلکه‌سی‌نین مدنیت تمثیلچیسی عنوانیندا موسکووایا گؤندریلمیشدیر و‌یئنه بیر مدتدن سونرا وظیفه‌سینی بوراخیب، موسکووا دانیشگاهیندا عرب دیلی و ادبیاتینی تدریس ائتمیشدیر. موسکووا‌ایللرینده دونیانین بیر چوخ‌یازیچی و شاعرلریله گؤروشموش، او جمله‌دن ناظم حکمت‌له تانیش و دوست اولموشدور.
شاعر بیر قاچقین و کؤچگون کیمی دونیانین بیر چوخ شهرلری و اؤلکه‌لری، او جمله‌دن: آلمانیا، مصر، اسپانیا، سوریه، لبنان، شوروی و…ده‌یاشامیشدیر.
الاهرام روزنامه‌سی‌نین مشهور‌یازیچیسی عبدالعزیز شرف، شاعر حاققیندا گؤزه‌ل بیر کتاب‌یازمیشدیر. او‌یازیسی‌نین بیر‌یئرینده «عبدالوهاب البیاتی»نین صورتینی، سیماسینی بئله جانلاندیرماغا جان آتمیشدیر:
«قدیم بینالار کیمی اونون اوزونده غم‌ایزی وار. تاریخین عظمتی‌له، اسکی بینالارین قدیم‌لییی بیر- بیرینه قوووشاندا انسان اوره‌یینده نسه بیر کدر حیسّی اویادان کیمی اونونلا قارشیلاشاندا من بیر حیسّ کئچیردیم. اونون اوزونو زحمتله، آغری و کدرین‌یوغرولماسیندان تؤره‌نن بیر غوبار توزو بوروموشدور. آخی او بیزیم اوچون قاچقین‌لارین، سورگون‌لرین عزیز‌یادگاری‌دیر. اونون باشینی‌یوموشاق و‌اینجه چال توکلر بزه‌میشدیر. آغ تئل‌لرله قارا تئللر بیر بیری‌نین‌یانیندا ائله نظام‌لا دوزولموشدور کی، اونلارین بیر- بیرینی تاماملاماسی و بیر- بیرینی گؤزه‌للشدیرمسی، اونون ساچلارینا‌ایلاهی بیر‌یاراشیق و گؤزه‌ل‌لیک باغیشلامیشدیر. او گؤزه‌ل باش، آریق، آنجاق محکم گؤوده‌سی اوستونده مغرور و قدرتلی گؤرونوردو. سانکی فرعونلارین محتشم بورجلاری‌نین گؤرکمینی‌اندیریردی. باخیش‌لاریم اونون اوزونده سورونورکن بیر‌انداجا اونون گؤزلرینده‌کی بیر آنلیق‌جا گولومسه‌مه‌سینی سئچیر، او گولومسه‌مه بیر آن‌ایچینده پارلایـیر و سؤنور و منه ائله گلیر کی، او آنجاق مقدس بیر تمثال‌دیر…»
البیاتی‌نین عرب شعری اوزه‌رینده‌کی تأثیری چوخ گؤروملو و گوجلودور. چونکی اونون شخصی حیاتی، عرب خالقی‌نین اجتماعی- سیاسی و‌هابئله معنوی حیاتی‌لا سیخ باغلی‌دیر. اودور کی،هارادا عرب دونیاسیندان، عرب معنویاتـیندان، عرب ادبیاتی و صنعتیندن سؤز گئدیر، البیاتی اورادا حاضردیر. بیر ده کی، البیاتی اؤزو‌یئنی بیر سس‌دیر. و او‌یئنی سس عربین معنوی دونیاسینا داخل اولموشدور. عرب بوغازیندا سسله‌نن، عرب دیلی‌ایله سؤیله‌نن‌یئنی دونیانین: عدالت، دوستلوق، قارداشلیق، صلح و سعادت اوغروندا مبارزه‌سی‌نین عکس صداسی‌دیر.
البیاتی تکجه مضمون و محتوا باخیمیندان دئییل، شعری‌نین دیلی،ایفاده‌سی، توخونوشو، قورولوشو و… عرب شعرینه‌یئنی‌لیک گتیرمیشدیر. مشهور عرب عالیمی، ادبیاتشناس دوقتور «احسان عباس» «البیاتی و‌یئنی عرب شعری» کتابیندا‌یازیر:
«…او زامان کی، دویدو سؤز (کلمه) عرب دیلینده قورو،یالخی و جان‌سیزدیر، چالیشدی کی، سؤزه‌یئنی‌دن حیات باغیشلاسین و بونو باجارا بیلدی. سؤزه بیر نقّاش پرده‌سی بیچیمینده مختلف معنا چالارلاری، سؤزآلتی دویوم‌لار،یوزوم‌لار، تداعی‌لی آنیم‌لار‌یوکله‌دی کی، او معنالار بیر‌یئره‌ییغیشاندا لفظی (سس و حرف پرده‌سینی)ییرتـیب و تصویرین اؤزونو جانلی شکیلده جیلوه‌لندیره بیلدی…».
اونون دونیا باخیشی دا شعرده‌یئنی‌دیر. او باخیش اؤتری، بیریؤنلو و عادی باخیش‌دیر. چوخ مرکب، فلسفی و بدیعی باخیش‌دیر. فلسفه‌نین، بدیعی‌لییین و آرزولارین بیر‌یئره قوووشدوغو و‌یئنی بیر موقعیت‌یاراتدیغی بیر باخیش‌دیر. او معاصر صنعت تئکنیکاسی اوسلوب‌لاریندان،یوکسک بدیعی سویه‌لی شعر قوروجولوغوندان‌یارارلانیب و عرب شعرینده تام معنادا‌یئنی بیر شعر اوسلوبو‌یارادا بیلدی. بو اوسلوب تکجه عرب شعرینده دئییل، عینی حالدا معاصر دونیا شعرینده ده البیاتی اوسلوبو آدلانا بیلر. «محی‌الدین صبحی»، عرب ادبیاتشناسی،یازیر:
«او‌ایندی‌دن دئییل، دونن‌دن دونیایا باخان شاعردیر.ایندینی کئچیب، کئچمیشی‌یئنی‌لشدیرمک، البیاتی اوسلوبونون عمده سجیه‌‌لریندن بیری، بلکه‌یارادیجیلیغی‌نین باشلیجا خصوصیتی‌دیر. دئمک اولار کی، او دونن‌لردن بو گونلره، صاباحلارا بویلانیب باخان و گؤردوکلری شاعرلیک رؤیالارینی‌یوزان شاعردیر».
اوستاد شفیعی کدکنی عبدالوهاب البیاتی شعری‌نین اساس جوهرینی، مایاسینی کؤچری‌لیکله معنالاندیریر. گؤرکملی عالیم‌یازیر:
«… البیاتی دایما سفرده‌دیر. زامان سفری، مکان سفری. اونون بو سفرلری بوتون تاریخی و دونیانی اؤزونده جمع‌لشدیریر و اونلاری قاپسایـیر. بئله کی، تاریخ و دونیا اونون وطنینه چئوریلیر. بو وطنده شاعر‌یئنه ده نه‌‌ایسه گؤز‌له‌ییر. انتظاردادیر. اونون بیر چوخ اثری‌نین اساس موضوعوسو آختاریش‌دیر. شاعرین حیاتی بونونلا معنالانیر، آختاریش، دئمک البیاتی حیاتی‌نین اؤزودور…».
بو فکری باشقا بیر عرب شاعری، البیاتی‌ایله سویو بیر آرخا گئتمه‌ین شاعر، «انسی الحاج» بیروت‌دا نشر اولونان «شعر» درگی‌سینده بئله تصدیق‌له‌ییر:
«… بو هفته من بیر چوخ شهره عراقدان، فلسطین‌دن توتموش مارسی، شیکاگو، چین، تهران، سوریه، تونس، مراکش، الجزایره سفر ائتدیم. اوره‌ییم‌ایسته‌ییردی کی، «ورشو»دا داها چوخ قالیم. منیم بو سفرلریم البیاتی‌نین شعرلری‌نین قانادیلا باش توتا بیلمیشدیر. البیاتی‌نین شعرلرینده‌کی دونیوی‌لیک، عمومی‌لیک قوه‌سی چوخ گوجلودور. اونون شعرلری‌نین عطری، رایحه‌سی، سنی شمالی آفریقایا، چینـه چکیب آپاریر. – آزاد اولسا- سن ده بو اؤلکه‌لرین آب-هاواسی‌ایله نفس آلیرسان. بو «عبدالوهاب البیاتی»نین سیاسی و اجتماعی قاورایـیشی، دونیا گؤروشو، دونیا دویومو، دوشونوشون محصولودور. او زنگین مدنیته مالیک شاعردیر. عینی حالدا اونون تخیل گوجو، تأثیر دایره‌سی، شعرلرینده‌کی تصویرلرین توتارلیغی چوخ بؤیوک و‌یوکسک درجه‌ده‌دیر. بو دا اونون‌یارادیجیلیق قوه‌سیندن، شعری‌نین ماهییتیندن آسیلیدیر».
بؤیوک ناظم حکمت، البیاتی‌نین ۱۹۶۳- ده موسکووادا، روسجا، نشر اولونان «یاشیل‌ای» آدلی سئچیلمیش‌لری حاققیندا‌یازدیغی کیچیک آمما چوخ دولغون‌یازیسیندا (- قید ائدیم کی، بو‌یازی ناظم حکمتین اؤلوموندن‌ایکی‌جه گون قاباق‌یازیلمیش‌دیر و اونون سون‌یازیسیدیر-) دئییر:
«… البیاتی حقیقی شاعردیر. دویغو و دوشونجه‌سینی سؤز اویونلاری‌ایله دئییل، آچیق،ایدین بیر صنعت دیلی‌ایله اوخوجوسونا چاتدیران شاعردیر. او هر شعر آخیمیندان بیر پای گؤتورن، دب‌ده اولماغا جان آتان شاعرلر سیراسیندا دئییلدیر. بیروت، موسکووا، مصر و باشقا‌یئرلرده اونون شعرلرینی بیلن‌لره، اوخویانلارا و اونا قارشی سئوگی و محبّت بسله‌ین آدام‌لارا چوخ راست‌لاشمیشام. منیم اونون شعرلرینده چوخ خوشلادیغیم و بیندیییم جهتلردن بیری بودور کی، اونون سیاسی شعرلرینده بئله انسان اوره‌یینه‌یول تاپان، اونو اوخشایان بیر صمیمی‌لیک و دوغمالیق، بیر سئوگی و‌اینام پای وار. بو دا اونون اوره‌ک‌یانغیسی و حیات سئوگیسیندن دوغور…»
سؤزومو اولو شاعرین سؤزلری‌ایله بیتیرمک‌ایسته‌ییرم. تکجه بونو علاوه ائتمهلییم کی، او جیسمن بو دونیادان کؤچسه ده، آنجاق‌یئنه شعرلری‌ایله خالقی‌نین، دونیانین عذابینی چکمک‌ده‌دیر. اونون شعرلرینی اوخویارکن منه ائله گلیر کی، بو شعرلر تزه‌یازیلیب، هله مرکبی قوروماییب. منجه اصیل صنعت اثری، حقیقی شعر بئله اولمالیدیر. بو اوزدن ده بیز البیاتی‌نی اؤز دوغما شاعریمیز کیمی سئوه بیلریک:
«… اگر اصحاب-ی کهف – قرآن-ی کریم‌ده گلدییی کیمی- بیر معجزه انتظاری‌ایله اویوموشلار، من ده بیر معجزه انتظاری‌ایله دایما آختاریشدا،یوروشده اولموشام.یاندیردیغیم اودلاری سؤنمه‌یه قویمامیشام. بئله‌دیر کی، منیم جیسمی و روحی حوجئیره‌لریم همیشه انتظارلا دولموشدور. نئجه توخوم تورپاغین قوینوندا انتظاردادیر کی،هاچان‌سا تورپاغی‌یاریب، جوجریب، بوی آتیب و دونیا‌ایشیغینی قوجاقلایاجاق، من ده اؤز گونشیمین انتظاریندایام…».
وطنیم!
آواره‌لیییم گؤزلرین اوچوندور
یالقیزلیغیم گؤزلرین اوچوندور
بو قارا دؤنرگه‌ده گؤز‌له‌ییرم
قارا توفانلار‌یاتا،
قاسیرغالار سوسا،
ماوی گؤیلرین آچیلا.
دوشمانلاری‌نین گورو
ائولادلاری‌نین‌یورد‌یئری
وطنیم منیم!
اوشاقلار و باهار
اؤلو گوزلری کیمی
تیکیلی قالمیش بغداد‌یولونا
اوشاقلارین باهار سوراقلی آغلار گوزلری.
یوردوموزا باهار گلمیش
چیچکسیز، کپنکسیز باهار،
قایـیتمیش‌یئنه ده بو چؤللره، دوزلره.
ایندی بوردا
بو شهرین شرابلاری
اؤلنلرین گوز‌یاشیندان،
اوشاقلارین آل قانیندان سالینیر.
یول-یولاغی باغلی قالمیش بو شهرین مئیدانیندا
چارمیخا چکیلیر هر سحر گونش.
ایندی بغداد شهرینده
شنلیکسیز، سئوینجسیز بوز گونلری
قارشیلاییر اوشاقلار.
سانما کی، باهار گلیب
دوغما‌یوردون چؤللرینه، دوزونه،
ایندی بوردا
اؤلولر اوچون
نه چیچک، نه کپنک، نه گؤزیاشی وار،
فقط اوزو سویوق تورپاغا گومولور اونلار.
اوشاقلارین اوزونون قاچمیش قانی
چیلهنیب قیزاریر گؤیلریمیزده
سنین کوز دولو، عذاب دولو گؤزلرین کیمی
کوللره بلهنیب، شاختالاردا قوورولوب
دونوزلارین، قوردلارین تاپداغیندا
ازیلن توخوم!
جوجر، جوجر ….
قوی سندن تؤرهسین
چیچکلر، کپنک‌لر، مئشهلر.
…
گؤزلریمی اویدولار
چیخارتدیلار؛
قاش داشینا آدینی قازدیغیم اوزویومو
بارماغیمدان اوزدولر؛
کؤکسومو ده‌یاردیلار،
اورهییمده تکجه سنی آرادیلار،
گزدیلر.
گولومسهیه- گولومسهیه دئدیم:
او، اوردادیر
دان اولدوزوندا!
خالقیم اوچون ماهنی
من، بوردا،یالقیزجا
چکیلمیشم چارمیخا
سویقونچولار،ییرتیجیلار
چئینهییرلر اتیمی.
ای سئوگیمین آتشی
ای سئویملی ملتیم.
من بوردا،یالقیزجا
چکیلمیشم چارمیخا
اوشاقلار تالاییرلار بوستانیمی
آهیلار داشلاییرلار جانیمی
آمما
اولدوزلارا قوجاق آچمیش
کؤلگهمه باخ
گؤرورسنمی، نئجه سیلیر غم توزونو
اوزوندن؟
دوغما‌یوردو دوستاغینا چئوریلهنیم
قاپیلاری دوین گونشه ساری بویلانیب گولهنیم:
ملتیم منیم.
یالقیزلیغیمدا من ده
بو قانلی کؤینمهییمله
او‌یورغون گوز‌لریندن‌یوخولاری سیلهرم
ای سئوگیمین آتشی
ای سئویملی ملتیم.
سورگونده اؤلن
سورگونده اؤلن،
شهید اؤلر، شهید اولار؛
جیسمینی،
تورپاق سئوگیله آلار قوینونا.
روحو،
گونشه ساری اوچان قوشون
جیلدینه گیرر.
گوندوزلری
دان اولدوزو تک
گیزلی- گیزلی‌ایشیقلیقدا اریییر؛
اؤلنلرین دیاریندان
دیریلرین دیارینا آخیب گلر؛
گؤز‌یاشلاریندا
دینجهلر
و قوشلارین نغمهسی تک
اویویار
ماویلییینده گؤیلرین.
