ادیب‌لرین شاعیرلیک چاباسی
افراسیاب نوراللهی
(اصلینده بو مقاله‌نی سندلی و ثبوتلو اولاراقدا سوردوره بیلردیم, یعنی معین شخص لرین آدلارینی و اثرلرینی گتیررک، دئتایلی آچیقلامالاردا یاپا بیلردیم, آما ادبی محیطیمیزین حله‌لیک بو تور آچیقلامالارا حاضیر اولمادیغی اوچون اوست اؤرتولو و کلی بیر یازی‌یا قناعت ائدیرم.)
“ادیب” سؤزو، سؤزلوک‌لرده‌ده یازدیغی کیمی، بیلیرسینیزکی، ادبیاتچی؛ یعنی ادبیات و شعرله مشغول اولان، ادبیات نوع‌لرینی بیلن، “بیان” و “معانی” علم‌لرینه واقیف اولان، عینی حالدا ادبی یارادیجیلیقلارلادا مشغول اولا بیلن عالیم‌لره دئییلیر. “بیان”، “معانی” و “تنقید” علملری، اصلینده شاعیر و یازارلارین اثرلری اوزوندن یارانمیش، مسقل اولموش و گلیشمیشدیر. بو او دئمکدیرکی، ادبی ذؤوقو و هوسی اولان هر کس بو علملری اؤیره‌نیب بیله بیلر و طبیعی کی، خصوصا شاعیر و یازارلاریمیزین بو علملری اؤیره‌نیب بیلمه‌سی، اونلارین یارادیجیلیق حیاتیندا بؤیوک ائتگیسی و تاثیری اولا بیلر. بعضا، البت بعضا‌ده دئییل، دئمک اولار، بو گون شاعیر و یازارلاریمیزین بؤیوک اکثریتی بو علم‌لردن یوخسوندور؛ صیرف شاعیر و یازیچیدیرلار و بو گون شعریمیزین و ادبیاتیمیزین آخساماغینین سبب‌لریندن بیریسینی‌ده کسینلیکه بورادا آراماق گرکیر دئییم کی.
گؤرورسن، مئتافورا، تشبیه و یا دیگر بیر بدیعی صنعتی چوخ باجاریقلا و حتی اولاغان اوستو بیر باشاریلا اؤیله‌سینه ایشله‌ییب کی، حئیران قالیرسان؛ قاییدیب اؤزوندن سوروشونجا و یا بو یازدیغینا، بیر آچیقلاما گتیرینجه، دویدوغون جواب سنی داحادا تعجب‌لندیریر؛ دئییر؛ من، هئچ اؤزوم بیلمیردیم کی بونو، سیز دئمه‌سه‌یدینیز! نئجه اولا بیلر، بیر شاعیر مثلا مئتافورا نه اولدوغونو بیلمه‌دن، اؤیله‌سینه مئتافورالار ائله‌یه بیلیرکی، حئیرت ائدیجی؟! بو، البته کی، فطری استعدادین معجیزه‌سیدیر.
عینی بونا تای، بیر حئیرانلیق و تعجب دوغوران حالدا، بونون عکسینی گؤرونجه، یاشاییرسان؛ گؤرورسن، ادیب‌دیر، ادبیاتچی عالیمدیر آما، حله باشقا ادبی یازیلاری دئمیرم، گلیب، شعره قول آتینجا، اورتایا قویدوغو اثر، گولونج دوغوران و عیبجر بیر شئی اولور! عجبا دئییرسن، بوتون بو علم‌لره صاحیب اولان بو ادبیاتچی عالیم، اؤزو نه یازدیغینین فرقینده دئییلمی گؤره‌سن؟!..
منجه، یا فرقینده دئییل‌لر، کی؛ او زامان، بیر عالیم کیمی، بو ایش، بیلیک‌لرینه شبهه دوغورار و بو سببدن یازدیقلاری علمی اثرلرینینده اعتبارینا خلل گتیره بیلر. یا فرقینده‌دیرلر، کی؛ او زامان ایکی احتیمال سؤز قونوسو اولا بیلیر؛ بیریسی بو کی، ایچینده یاشادیقلاری و نفس چکدیکلری ادبی محیطین ساواد و بیلک دایره‌سیندن خبرلری وار و سوییه‌سینی آشاغی دیرلندیردیکلرینه گؤره، بیر تور سو استفاده کیمی فایدالانیرلار. ایکینجیسی، بیر ادبیاتچی عالیم کیمی، بیله بیله بو ایشی ائدیر و شعر زیروه‌سینین قارشیسیندا بونجا علمدن وبیلیکدن سونرا سئوه سئوه یئنیک دوشدوکلرینه، بو تور اعتراف ائدیر و صنعتین و استعدادین بیر داحا نه درجه‌ده اهمیتلی اولدوغونو وورغولاییر و اؤنم وئریرلر. کی، اوماریم بیزده بو آخیردا یازدیغیم کیمی اولور!..
۲۲/۱۱/۹۵
