ای مقدس مسکنیم، ای شانلی آذربایجان!
بیز سنینله فخر قیللیق یئر اوزونده هر زامان.
قوی وار اولسون ای وطن، اصلان صفت اوغلانلارین!
اؤپسون آلنیندان آنا! اونلار سنین، سن اونلارین.
***
۱۳۲۶-نجی ایلین باھاری ایدی. داریخما منه ال وئردیییندن قصبه‌نین اطرافینا گزمه‌یه چیخمیشدیم. قات- قات اوجالان سیار داغلارین قوینوندا یئرلشن «مظفّر قالاسی»نین طبیعت گؤزللییی اینسانین روحونو اوخشاییردی. داغلارین اته‌ییندن شاریلتی ایله آخیب، اینسان عؤمرو کیمی گئدن چایلارین ھمھمه‌سی، ھر طرفده قایناییب قالخان دورو بولاقلارین زمزمه‌سی، حزین- حزین اسن یئلدن، رقصه گلن یارپاقلارین پیچیلتیسی، آزاد قوشلارین بوداقدان- بوداغا سیچرایاراق، سئوینجله دولو، شیرین نغمه‌لری، منی اوز غم- خیال دونیامدان آییرمیش، گول
چیچکلرین عطری توتغون شراب تک منی مست ائتمیشدی. ھر طرفه اوز دؤندرسن، طبیعت اؤز گوزللییی ایله اینسانین اوزونه گولوردو. گزه- گزه گلیب ایلدیریم بولاغینین باشینا یئتیشدیم. یورولموشدوم، ال- اوزومو یودوم. بولاغین کناریندا اوتوروب، یئرین سینه‌سیندن گؤز یاشی کیمی قایناییب قالخان دورو سویا تاماشا ائتمه‌یه باشلادیم. ندنسه، یئنیدن غم لشکری منه ھجوم ائتدی. اوره‌ییم دولغون بولوت کیمی توتولدو. اوز ائل- اوبام، وطنیم یادیما دوشدو. ایندی اورادا طبیعت اؤز دونونو دییشیب، دوزلر، یاماجلار آل یاشیلا بورونوب، ھر گولون اوزه‌رینده بیر بولبول جھجه وورور. چؤللرده قویون سورولری، قوزولار مله‌شیر. چوبانین چالدیغی یانغیلی توتک سسی داغ- دره‌لره یاییلیر. باھار، ھر یئره باھاردیر. آنجاق منیم وورغون کؤنلوم وطنیمین یازینی آرزولاییر. آخی، من اونون قوینوندا بویویوب، بویا چاتمیشام. تورپاغینین ھر آددیمیندا سئوگی، سئوینج، کدرلرله دولو خاطیره‌لریم واردیر. ھر شئی دن اوستون سئوگیلیم ده اورادادیر. او، گؤزو یولدا منی گؤزله‌ییر. آیریلیق دردینی کیم بیلمیر؟… اوره‌ییم توفانا توتولموش دنیز کیمی تلاطومه گلمیشدی. داھا طبیعت گؤزللیکلرینی گؤرموردوم. روحوم قوشو وطن دیاریندا پروازا گلمیشدی. اونون خیالی گؤزومون اؤنونده جانلانیردی. او دا منیم کیمی پریشان، سولغون، توتغون، دولغون گؤرونور. او دا ھیجران اودونا یانیردی. آمان آللاه!… نه قده‌ر دؤزولمزدیر!… ایکی الیم ایله باشیمی توتدوم. سانکی بونونلا بئینیمده عمله گلمیش فیرتینانی ساکیت ائتمک ایسته‌ییردیم. سون گؤروشوموزدن آلتی آی کئچردی. آیریلیق دقیقه‌لرینده اوز وئرن ھیجان، گؤز یاشلاری، اومیدسیز باخیشلار بیر- بیر گؤزومون اؤنونده جانلاندی، بوتون وارلیغیمی سارسیلتدی. بویله بحرانلی بیر حالدا ایکن، محبّتله دولو اینجه بیر سس:
– آغا، سالام!… دئیه منیم دادیما چاتدی. قورخونج یوخونون وحشتیندن اویانان آدام کیمی اؤزومه گلدیم، قارشیمدا اون- اون ایکی یاشلاریندا، قیوریم ساچلی، آیاق یالین بیر قیزی گؤردوم. او الینده بیر دسته گول قاباغیمدا دایانمیشدی. قارا- ایری گؤزلرینده مھر-محبّتله دولو وحشی بیر باخیش وار ایدی.
– من بو گولو سنه درمیشم- دئیه گول دسته‌سینی منه اوزاتدی. من شاشقین بیر حالدا گولو آلدیم. او، سئوینه‌رک گوللرله بزه‌نمیش اوتلاری یاراراق دلی جئیران سیچراییشلاریلا اوزاقلاشدی. من اونو تانیدیم. الیمده‌کی گول دسته‌سینه تاماشا ائتمه‌یه باشلادیم. نرگیز، بنؤوشه و سایره… رنگبه‌رنگ گوللرین آراسیندا یئرلشدیریلمیش ایکی دنه لالا گولو بو دسته‌نین گوزللییینی تاماملامیشدی. بو گول دستهسی معصوم بیر قلبده چیچکله‌نن پاک بیر عشقین ترنّومو قده‌ر دانلیغین ایفاده‌سی ایدی.
گول دسته‌سینه تاماشا ائتدیکجه، اونون آل، ساری، قیرمیزی، بنؤوشه چیچکلرینین یارپاقلاری خاطیره دفتریمین ورقلرینه چئوریلدی.
٭٭٭
بو گونکو کیمی یادیمدادیر، قیش ایدی. قار، عظمتله اوجالان داغلاری توتسادا ھله الشتر دوزلرینه آغ اؤرپه‌یینی سره بیلمه‌میشدی. بھمن آیینین اوچو ایدی. آخشام طرفی بیردن آغ- قالین بولوتلار رقصه گله‌رک گؤی اوزونو توتدو. سویوق- سازاق، قارشیسینا گله‌نی قامچیلاییب قوووردو. ھاوا قارالدیقجا سویوق داھا دا اوزونو گوستریر، قار- بوراندان خبر وئریردی. بیز ده دؤرد نفر یولداش، قالانمیش دووار بوخاریسینین دؤوره‌سینه یـیغیلمیشدیق. بیزیم اختیاریمیزا وئریلمیش بو اوتاق ھر شئیدن آرتیق کیچیک بیر کندلی تؤوله‌سینه اوخشاییردی. دووارلاری
توستودن قارالمیش ایدی. قاپیسی قیریق، پنجره‌سی ده یوخ ایدی. چالا- چوخور دؤشه‌مه‌سینده یورد سالمیش بیره‌لر جوولاندا ایدی.
اینسانین اوزو برک اولار. اگر آز دا اولسا، اومید نورو قلبینه ایشیق سالمیش اولسا، ھر چتینلییه دؤزه‌ر. بیز ایکی آیدان بری بو اوتاقدا گونلری بیربه‌بیر یولا سالیردیق. ھامیمیز بیر دردلی ایدیک. بوخارینین توستوسو ایچرینی دولدورموشدو. آجیشان، یاشارمیش گؤزلریمیزی ھردن سیله‌رک، نوروز کیشینین صحبتینه قولاق آسیردیق. او، ھامیمیزدان یاشلی، دونیا گؤرموش، اؤلکه‌لر گزمیش، روزگارین ایستی- سویوغونو دادمیش، شیرین صحبتلی بیر آدام ایدی. اوجا بویلو، ائنلی کورکلی، ساچ- ساققالی آغارمیش بو آدامین، اوزو، آلین قیریشیقلاری سؤیله‌دییی داستانلاری کیمی حئکایه‌لر ترنّوم ائدیردی. او، بو گون بیزه اوز ائلاوغلوسو ستّارخانین داستانینی
سؤیله‌ییردی.
او، صحبتینی قوتاریرکن اوجاقداکی اودونلار یانیب، قوتارمیشدی. قیرمیزی کؤزلرین اوزونو کول قاتلاری اؤرتموشدو. ائشییین سویوغو قاپینین چاتلاریندان اوزونو ایچری ووراراق، اوتاغین ھاواسینی سویوتماقدا ایدی. یاتاق یئرلریمیزی دوزلتدیک. آفتافا گؤتوروب گئری قاییدانلار، بوزوشموش بیر حالدا: – قار یاغیر، بوراندیر! – دئیه، اؤزلرینی ایچری سالیردیلار. ھر کس یورغانینی باشینا چکیب اوز نفسیله یئرینی قیزدیرماغا چالیشیردی. بو دا اینسانین عؤمروندن بیر گون ایدی، کئچدی.
سحر ایشیغی قاپینین چاتلاریندان کئچه‌رک، داخمانین قارانلیغینی بوغموشدو. یئریمدن قالخیب پالتارلاریمی گئیدیم. چای قویماق اوچون سو یوخ ایدی، دولچانی گؤتوروب ائشییه چیخدیم. ھر یئری قار اؤرتموشدو. آخشام گون اوزونو توتموش بوز بولوتلاردان خبر یوخودو. گونشین زرّین ساچاقلاری قارلی داغلارین زیروه‌سینه یاییلاراق اونلاری تئآتر صحنه‌سینده اوزونه پروژئکتور سالینمیش گؤزل بیر ھنرمند اوزو کیمی جیلوه‌لنیردی. آسمان صاف، ھاوا تمیز، اورک آچان ایدی. آیاز و شاختادان کوچه‌لرین کناریله اوزانان آرخ سولارینین اوزو قایماق باغلامیشدی. حزین- حزین اسن شیمال یئلی ائو بوخاریلریندن قالخان توستونو جنوبا دوغرو ھایلاییردی. من قصبه‌نین شرق
طرفیندن آخیب کئچن «ایلدیریم بولاغی» سویوندان گتیرمه‌لی ایدیم. بوداقلاری قار ایله اورتولموش آغاجلارین آراسیندان کئچه‌رک، بولاق سویونا یاخینلاشدیقدا، سویون کناریندا باشی آچیق، قیوریم ساچلی، آیاق یالین، سویوقدان آل دوداقلاری گؤیرمیش، کیچیک بیر لور قیزی گؤردوم. او، آیاقلارینین بیرینی گؤتوروب او بیرینی قویور، گؤز یاشلاری بوزارمیش یاناقلارینی ایسلاتمیشدی. قاباغیندا سو ایله دولو بیر قازان وار ایدی. بو منظره منه «ویکتور ھوگو»نون «قوزیتا»سینی خاطیرلاتدی. او، رومانتیک بیر داستان اولسا دا، بو گؤزومون اؤنونده جانلی بیر
واقعیت ایدی. تئز قیزا یاخینلاشدیم.
– نه اوچون آغلاییرسان، قوزوم؟- دئیه سوآل وئردیکده، زاواللی قیزجیغاز، تیتره‌ین کیچیک، توپول اللریله گؤز یاشلارینی سیله‌رک:
– قازانی باشیما قالدیرا بیلمیرم- دئدی.
– گوجون چاتدیغی قده‌ر دولدورسانا!… او، بوغونوق ایشقیرتیلارلا:
– آز دولدورسام خانیمین آجیغی توتار- دئدی.
– آتا- آنان یوخدورمو؟
– اونلار کنده‌دیر.
– سن کیمین یانیندا اولورسان؟
– آغانین.
– آغان کیمدیر؟
– اربابدیر، علیخاندیر- دئیه جاواب وئردییی زامان داھا برک تیتره‌مه‌یه باشلادی. اونون حالی منی شاشیرتمیشدی. تئز قازانی قالدیریب باشینا قویدوم.
زاواللی قیزجیغاز قیچلاری دولاشا- دولاشا بیر- ایکی آددیم ایره‌لیله‌دی. سویوق اونو حالدان سالمیشدی. قازانین آلتیندا مووازینه‌تینی ایتیردی. اونون حرکتلرینی گؤزدن قویماییردیم. تئز قازانی باشیندان قاپدیم. او، دیزی اوسته یئره گلمیشدی، تئز قالخدی. وجودونو مبھم بیر قورخو بوروموشدو. سحر- سحر قاباغیما چیخمیش بو اقبالسیز پرییه اورکدن آجیدیم.
– آدین نه‌دیر؟
– مھری.
– آغلاما قوزوم!- دئدیم، من سنه کؤمک ائده‌رم. اوز دولچامی اورادا قویوب اونون قازانینی گؤتوردوم. او، کیچیک آددیملارلا، دالیمجا قاچیردی. علیخانین قاپیسینا یاخینلاشدیقدا او، ھیجانلا:
– داھا اؤزومه وئر! یوخسا خانیم منی اؤلدورر!- دئدی.
قازانی آستاجا باشینا قویوب، قاپیدان ایچری کئچمه‌یینه کؤمک ائتدیم. منیم نیگرانلیغیم یئرسیز ایدی. او، اؤز قووّه‌سینی توپلایا بیلمیشدی. ایچری کئچدیکده آغیر یوکون آلتیندا زحمتله بوینونو ھرله‌ییب منه باخدی. بو باخیشدا دونیالار وار ایدی. قاپی اؤرتولدو. من اؤز دولچامین دالینجا یولا دوشدوم. اونون یالین آیاقلارینین قار اوزه‌رینده بوراخدیغی ایز منه جیغیر ایدی. «خانیمین آجیغی توتار» سؤزلری قایالی اوچوروملاردان قاییدان عکس-ی صدا کیمی بئینیمده سسله‌نیردی. یول اوزونو اؤز- اؤزومه دئیینیردیم: «مگر خانیمین اؤز اوشاغی یوخدور؟ آنا دئییلمی؟ او، اوز اوشاغینا دا بو ظولمو روا گؤررمی؟ بس آنا قلبی، اینسانلیق؟!…»
بعضن اینسان جوشغون بیر ھیجانا قاپیلیرکن اؤزونو اونودور. فئودال قایغیسیزلاریندان اولان بو کیچیک خاطیره‌ده منی اوتوردوغوم بو چشمه باشیندان اوزاقلاشدیرمیشدی. الیمده اولان گول دسته‌سینی درین- درین اییله‌دیم. عطری بیر آن دا اولسا، کدرلریمی داغیتدی، روحومو اوخشادی.
