محله عموزینالدین یکی از محلات قدیمی شهر تبریز به شمار می آید. نام این محله در وقفنامه مظفریه از عهد جهانشاه قراقویونلو، امیر زینالعارفین آمده است( مشکور، ۱۳۵۲،ص۱۱۲) اما در نقشه معروف دارالسلطنه تبریز(۱۲۹۷ه.ق ) و دیگر نقشههای قدیمی دوره قاجار نام این محله بصورت عموزینالدین ذکر شده است، این محله قدیمی زادگاه زینب پاشا قهرمان معروف تاریخ معاصر ایران می باشد. محله عموزینالدین از قدیمالایام قبرستان بزرگی داشته که در نقشه دارالسلطنه تبریز(۱۲۹۷ه.ق) قابل رویت است. قسمتهای قدیمی و تاریخی این قبرستان تاریخی در دوره پهلوی (۱۳۳۰ شمسی) تخریب و بجای آن مدارسی ساخته شد و متاسفانه در این تخریب هر چه از سنگ قبرهای تاریخی و ارزشمند بود به علت بی توجهی از بین رفت. این گورستان همچنین دارای یک غسالخانه تاریخی بوده که در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده و در ادامه مطالبی راجع به این غسالخانه وسرگذشت آن ذکر خواهدگردید.
ویژگیهای غسالخانه عموزینالدین از نظر کارشناسان میراث فرهنگی هنگام ثبت این اثربه عنوان اثر ملی به ترتیب زیر بود:
– این بنا شامل ایوان ستوندار و سالن ورودی و اتاقهای شستشوی زنانه و مردانه به طور جداگانه میباشد. ایوان به عنوان سرپناه و سالن انتظار همکف سطح گورستان و سالن و اتاقهای شستشو کمی پائینتر از کف سالن و با چند پله وارد آن می شوند.
«مشخصات بنا(تزئینات، نوع مصالح، ابعاد و اندازه):
– این بنا دارای ازاره سنگی از نوع مالون و بدنه آجری است.
– تزئینات بنا شامل آجرکاری، قاب بندی و بدنهها دارای طرح و نقشه و آجرکاری می باشد. طاقهای سقف اتاقها به روش حصیری (خفته – راسته) ماهرانه و پرکاری میباشد. نمای بیرونی دارای قاب بندی و طاقهای هلالی است. مساحت غسالخانه ۱۶۰مترمربع می باشد….
«توضیحات ضروری و اختصاری اثر»:
– این بنا یکی از نمونههای خوب معماری غسالخانههای سنتی است، حفظ و نگهداری آن میتواند در آینده برای مطالعه و بررسی دانشجویان رشته معماری مفید باشد.
(سایت اینترنتی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، مورخه ۱۳۸۶/۱۱/۳۰)
متاسفانه این اثر ارزشمند ملی روز شنبه ۶ مرداد ۱۴۰۳، در حالیکه به شماره ثبت ۱۱۹۷۹ و در مورخه ۱۳۸۴/۴/۵ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یکی از آثار تاریخی دوره قاجار شهر تبریز و در «فهرست آثار ملی» به ثبت رسیده بود، در بیخبری اهالی رسانه و میراث فرهنگی مرکز تبریز بوسیله لودر تخریب و با خاک یکسان شد، این در حالی است که مسئولین اوقاف تبریز قبلا در مصاحبهای که با خبرگزاری ایسنا داشتند به حفظ و مرمت این اثر تاریخی و همکاری در این زمینه با میراث فرهنگی مرکز تبریز قول مساعد داده بودند. (بنگرید:روزنامه سرخاب «منتشره در تبریز»،پنجشنبه ۱۲تیرماه ۱۳۹۹،سال چهاردهم،شماره۳۵۹۷،صفحه۵)
همچنین شهرداری تبریز نیز به ثبت ملی این اثر واقف بود.