اَللری خانیم اَلی…
یاشین زنوزلو
«ایپک(فرانک) فریدین ادبی یارادیجیلیغی حاقدا»

اوچونجو گؤزوندن وورولدو اَمیره قیز
قادین پالتاری ایله دولوشوروق داها
تبریزه، بیز!
دئهسن سینه ییرتیم، گؤر دؤش‌لریمی؟
بونلارلا اَمیزدی قادین-کیشی‌لریمیز!

فرانک فرید کیمدیر؟
فرانک فریدین شعرلرینی آنلاماق و اونلارلا دوزگون ایلیشگی قورماق ایچین ایلک اؤنجه بو سوالا جاواب وئرمک لازیمدیر. بو سوالا دوغرو دوزگون جواب وئرمک، شعرین بیر بؤیوک پارچاسین آنلاماق دئمکدیر. او اوزدن ده بورا چاتدیقدا یئتری قدر دوروب یئتری قدر دقیق اولماق لازیمدیر.
فرانک بیر کمپلکس‌دیر. اونو چؤزمک هئچ ده آسان اولا بیلمز. اما آذربایجاندا هر بیر اینسانین تئز یا گئج قارشیسینا چیخا بیلجک تک اینسان واردیر اگر، یقین کی او فرانک فرید‌دیر. اما ندن؟!
بیر چوخ اینسانلار ادبیات، شعر، موسبقی، دیل و یاخود پولوتیکال-سوسیال حرکت لرده آکتیوجه‌سینه ایشتیراک ائدیرلر، سیز اونلارلا اولا بیلر قارشیلاشیب و یا قارشیلاشمایاسینیز، لاکین بو فرانک فریده صیدق ائتمیر. سیز آذربایجاندا یاشیرسینیزسا و یاخود آذربایجانلا ماراقلانیرسینیزسا موطلق اونونلا بیر گون بیر یئرده اوز-اوزه گلجکسینیز.
بو یئر اولا بیلر تبریزده سیاسی بیر اوتوروم اولسون، اولا بیلر اورمونون سون نفسلرینی چکن گؤلونون یانیندا اولسون؛
و پوشه حکایههایم که نیست
و پوشه ترجمههایم
و پروندهام کی هی چاقتر شده است
و من لاغرتر
و دریاچه کم آبتر
و آبرویم به آب او بستهتر!
اولا بیلر تهراندا ادبی درنکده اولسون؛
و پوشه شعرهایم که نیست…
اولادا بیلر گؤزلوکلری گؤزلرینده بیر خانیم گورهسینیز ساعی پارکیندا، ائل گؤلوده، هنرمندان پارکینین کافه‌سینده، تهران-کرج متروسوندا، اینقیلابین دار کوچه لرینده، شوبهه ائتمه‌یین، دورون و فورصتی الدن قاچیرمایین، او یقین کی فرانک فریددیر!
و پرنده پوش میدهد پرهایش را
که هوا می رود که سرد شود
اما من روپوش نمیپوشم تا در خانه بمانم
که گروست برای به خانه آمدنم!
اما مندن سوروشورسانیز کی فرانک فریدی اَن چوخ هاردا گؤرمک اولار سیزی بئله جاوابلایا بیلرم: جیزما قارا اولموش کاغاذلاردا! آغ کاغاذلار اونون یئری دئییل، مطلق.
بو گئجه سویونوب،
سنی گئیینجک،
گلینه بنزتدییین بو آغ کاغاذ!
فرانک فریدی آنجاق و آنجاق دفعهلرجه تصحیح اولونموش، دفعهلرجه اوخونموش، دفعهلرجه دوشونولموش کاغاذلارین قارالانمیش جانیندا گورمک اولا. اونو تانیماق ایستییرسینیزسه چوخ اوخویون، بو قدر ساده!
یول یاخینلاشماییب
من یئیین گلمیشم!
لاکین اوخودوقلارینیزین ایچینده ایکی اینسانین حئسابینی بیر-بیریندن آییرد ائتمهیی اونوتمایین؛ اصلینده سیز بیر اینسانلا دئییل ایکی اینسانلا قارشی-قارشیا گلجکسینیز؛ بیری فرانک دیگری ایپک!
آیین ایپهیینه دونموشم
گونشین اؤرپه‌یینه
گئجه گوندوز گؤیلری گزیرم!
فرانک فرید اورتا یاشلی بیر آنادیر؛ سول قولاغی بیرازجا ناراحات ائدیر، لطفا اورمو گؤلو حاقدا اونونلا دانیشاجاقسینیزسا بیرازجا آستا دانیشین!
گؤزوموز یاشدی
گؤلوموز قورو…
اما ایپک اوجا بویلو، تیتیز، گؤرونوشده سرت و البته ایچی نئجه دیر سوروشورسونوزسا یئتر شعرلرینه باخاسینیز، هر شئی اوردا آیدیندیر. سؤزه گلمیجک قدر یوموشاق، دیله گلمییجک قدر محکم؛ فرانک بیرداها یارانا بیلمیجک قدر مکمل بیر کمپلکسدیر.
بالیقچی تورو
گلین تورو
تور پردهسی
شیطان تورو…
فرانک فریدین قاباریق اؤزللیکلریندن بیری قانع ائتمک قابیلیتی‌دیر. بو اونون تجربهسیندن آسیلیدیر یوخسا اوخودوقلاریندان، سوروشسانیز؛ دییه‌جاغام هئچ بیری، بو آنجاق فرانکین کاراکتری ایله ایچ- ایچه اولان بیر مساله‌دیر.
سؤز منیم پیادالیغیمدا دیر
یوخسا آتلی هاردایدی؟
بیرده فرانکی، ایپک اولان زامان گؤرمک لازیمدیر. قارشیسیندا دیزه چوکمک، باشینی یئره سالیب احتیاطلا او کولگهلی وارلیغینین لذتینی آپارماق لازیمدیر. زمانین دوردوغو مکانین یوخ اولدوغو لحظهلردن دانیشیرام؛
کؤلگم باشیندان اسگیک اولسون،
ایشیقدا گوروم سنی!
فرانک حقیقتا گونونده بیله دینجلمهیین قادینلاردان بیری‌دیر. اوتوردوغو آنلار بیله حرکتده‌دیر، چکیشمهده‌دیر، یورماقدادیر، یورولماقدادیر…
گونومده باری دینجلمه‌دیم
البته کی یانان قاچدیقجا قورسالانار!
–
یوللاری سندن،
گؤزلری مندن…
–
دوغولدوغوم یئرده بوغولدوم
بیر داها دوغولاندا آغلامادیم بلکه!
–
آنا نئجه دوغدوغون بوغار؟
آما من بوغدوم دوغدوغوم دیلی!
فولکلور، ایپکین شعرلرینین آیریلماز بؤلومو، هئچ بیر شاعیرین شعرینده فرانک قدر آتا سؤزو و عمومیتله فولکلور ایذلرینی گوره بیلمزسینیز؛
بیر ایکی…
بیزیم اولمادی کی!
–
عشق کوردورسا
بس نئجه توتدوغون بوراخیر؟!
–
گل گئت دئدیلر
گلیب اورکده نیخلانیب قالماق کی یوخ!
ایپک فریدین شعرلرینده شعریتدن چوخ شعوریت وار، آنیلاری یاشاتماقدان چوخ، ایپک بیر شئیلری آنلاتماق ایستییر!
جواب گوزلمیرم
یئتر کی اوخو
شعر بئکار آدام ایشی؛
دوغماق قادینین ایشی اولان کیمی!
–
باشیمیز بؤرکسوز قالدی
بوتون بورک لری اؤز باشلارینا قویموشدولار کیشی‌لر
ایپکین شعرلری سیاستدن فارغ اولان لحظهلرین کاغاذ اوستونه گلمیش حالی دیر. اما دینجلدیغی زامانلار بیله ایپک یئنه فرانک‌دیر. ائله او اوزدن ده بلکه فرانکه شاعیر دئمک بیر او قدر ده دوغرو ساییلمایا، ایپک همن فرانک دیر، بیر باشقا قالیبه توکوب اؤزونی؛ منی، سنی، بیزی یاراتماق و یاشاتماق اوچون! ایپک شاعیر دئییل، ایپک همده شاعیردیر!
یاسدیغیمدا بوغولورام،
و ایچدیگیم بیر ایچیم سودا.
گؤزیله ایشیق، بیر آرایا گلمه‌دی،
بو چنلی شهَریمین قالاسیندا.
اوخشاییرام،
بابک قالاسینین خاتینینی اوخشاییرام.
سن گلن گون قیرمیزی دونومو گئیه‌جگم
و اوزون اوزون ساچلاریمی
آیاغیوین آلتینا سره‌جَگم.
قارالیغیندان قورخما،
سن گلنه‌دک آغاراجاقلار
فرانکین کاراکترینین ایکی باشی وار، بیر باشی شعر دیگر باشی یازی. دنگه بعضن پوزولور، آغیرلیق یازییا دوشور، شعرلرده بیله مانیفست یارانیر، بو بیر چوخ زامان بیلرک اولمور و البته اونوتماماق لازیمدیر کی، شعرلرینده رومانتیزمه ساری گئت-قاییت ائدیب، اوپوشدن سنی دویدوران اینسان ایپک دیر اگر، آیریمجلیقلارا قارشی دیرنن اینساندا فرانک دیر.
گؤزللشدیکجه گؤزلریم سولانیر
قاماشیر گؤزلریم، قاشلاریم آلیناندا
اوره‌گیمین بندی قیریلیر
اوزومه بند سالیناندا
بویونباغی آلینیر، من آلیناندا!
بو ایکیسینین آراسیندا اولان بالانس ایندییه قدر هئچ زامان پوزولماییب، نه ادبیات اونو یاشاییشینین باشقا یؤنلریندن غافیل ائدیب و نه ادبی یاشاییش اونو بوتولوکله موصادیره ائتمهگی باشاریب.
البته کی شعر یارادیجیسی، حیکایه یازاری بیر پای حیس و دویغودان داها چوخ سهم آپاریب، لاکین ایپک فریدده اوستونلوک هر زامان منطیق و تعقللا اولوب.
کبینیم الیمه توخداماسا دا،
بیر نئچه سؤزجوک قالیر جهیزیمدن؛
اؤزومدن آزالیب،
سؤزوم چوخالا بیلر هله ده!
فرانکین شعرلرینده اولان فولکلور و خالق بیلیمی ایذلریندن سَر-سَری کئچمهمک لازیمدیر، چونکی فرانک خالق دیلی ایله خالقلا دانیشماق ایستییر. ائله او اوزدنده یازدیغیم کیمی اینانیلماز بیر ایقناع گوجونه صاحیبدیر.
و قادین… سوزون باشلانیشی و سونو؛ ایستر فرانکین، ایستر ایپکین چیرپینان اورهیی، ایکی وارلیغین اورتاق مخرجی، ایلک و سون سؤز…
قادین‌لیغین مورْ دادی آغزیمدا،
سرت‌لیک، اووجومدا،
إتئر اییی بورنومدا،
فیشقا سسی قولاغیمدا؛
گؤز ببَگیمده، آنجاق،
گؤی‌قورشاغی‌نین بیرلشمیش بویالاری،
گونش، و یئرکوره سی
………..
بئواختیاریم دی
و من هله یاریم آدامام
یا نئچه‌دن بیرم، “آدام”ین قابیرقاسیندا
حووا آدیندا!
………..
سؤز وئرنده،
کیشی کیمی سؤز وئرمه‌لییَم!
های وئرنده وارام،
پای بؤلنده یوخ،
چای وئرنده چوخ!
بیر قادین، بیر قیز، بیر گلین،
الینده بیر چای مئژمئییسی گلیر،
سوسوز دا اولماسا،
سؤزسوز!
………..
سیلله‌یله اوز قیزارتمیرام کی!
جولو بارماغیمی
قورتولموش ماتیگه سوخوب
آغارمیش دوداق،
سوزالمیش یاناغیمی،
آل دوداغا
قیرمیزی یاناغا
چئویرمک اولور هله ده!
نئیلیرم قارا چکدیم گؤزلریمه
یاغیش یاغاندا یاخیلسین اوز گؤزومه
بیر قیرمیزی ماتیک یئتمزمی قادینلیغیمی گؤزه سوخماغا؟
سیگنال سسی ائشیتمَگه!
و قادینلیغیمین قانسیزلیغی
یئترسه قارنیمداکین
بسله‌مگه!
………..
گؤزونوز آیدین!
اوغول دوغموشام خیاوانلاریزا!
………..
اوزووه هئچ توز قوندورما!
قادینین قانینا قاریشیب
قوروماق،
بوتون کؤرپه‌لری امیشدیرمیشم
شراب کوپلرین یئره قویلامیشام
سؤز سالخیملارین اوره‌گیمدن آسلامیشام
آغلاسام دا، گیزلیجه آغلامیشام.
………..
کیشی باخیشلی کوچه‌لرین سوزگَجیندن،
کئچدی، ق ا د ی ن.
پارچالارین بیر یئره توپلادی،
پیشلنمیش قاب کیمی.
الیمی الینده ایستی ساخلا
بارماقلاریم بوزلاسا،
دونو چتین آچیلاجاق یازدیقلاریمین!
…..
قیزیمین اوغلو اولاندا،
موشتولوق وئردین منه.
اؤزو اولاندا هئچ نه وئرمه‌دن!
ایپک فرید نه بیر آددیم سندن اونجه، نده بیر آددیم سندن سونرا دوروب، او دقیق اولاراق سنین یانیندا بیر یئرده دیر، سنه چوخ یاخین و سندن چوخ اوزاق…
سون