معاصر ادبیاتیمیزین دلی دولو قونچاسی
افراسیاب نوراللهی
صدیار وظیفه(ائل اوغلو) جنابلارینین قونچا شعری اوزه‌رینده
“آچما آغزینی آی قونچا
بیرده، قان اولار قان اولار
دئییرلر کی، سیز آچیلان
یئرده، قان اولار قان اولار
اؤرتویون ایپک سئوینجیم
امیدلریمله بیر بیچیم
یاشیللیغیندان وئر ایچیم
شعرده، قان اولار قان اولار
سن باهار دولو گؤی بوقچا
آچما آرزولار آچینجا
“ائل اوغلو” دوشر آی قونچا
درده، قان اولار قان اولار”
بیلدیینیز کیمی گلیشمیش اؤلکه‌لرده، شاعرلرین یادداشینی هر گون تزه‌له‌ین سبب‌لر، فضالار و یئرلر بول اولور. اونا گؤره‌ده همشه یادداشلاری تزه، عینی حالدا یادداشت قابلیت‌لریده یوخاری اولور. اؤرنه‌یین، من اؤزوم بونون ایکران شاهیدی اولموشام؛ تورکییه دوولت کاناللارینین بیرینده یوسف خیال اوغلونون مثلا بیر هفته‌لیک شعر پروقراملارینی آچیقلاییبلار؛ صاباح هانسی شهرده، هانسی یونیوئرسیته‌ده، هانسی اوشاق باغچاسیندا و داها هارالاردا چیخیش‌لاری اولاجاق –دئیه. دئمک ایسته‌ییرم، بونونلا مقایسه‌ده بیزلره صیفیر دئمک اولار. اونا گؤره‌ده، کسینلیکله اعتراف ائده بیلریک کی؛ ائله اولور حتی اؤز شعرلریمیزده اؤزوموزه یابانجی گلیر، هله قالسین او باشقا بیریسینین شعرلرینی ازبردن بیله بیلمه‌ییمیز یا بیلمه‌مه‌ییمیز…
آما بونلارین هامیسیلا بئله، شخصا منیم اؤزومون یادداشیمدا شعرلر وارکی، اؤزومدن، اؤزگه‌دن، … هئچ واخت پوزولمور. حتی بیر میصراعسی‌دا اولموش اولسون، بئله یادداشیمدان سیلینمیر. سانکی قان یادداشیم، جان یادداشیم، جان یولداشیم کیمی‌دیرلر و منی هر زامان دوشوندورن، ذوقوما، نئشه‌مه هر زامان سیغال گلن، جلا وئرن دوستلاریمدیرلار سانکی؛ و دوشونورم هامی شاعرلر بیر تورلو بئله‌دیرلر.
صحبت آپاراجاغیمیز بو شعرده منیم اوچون او شعرلردن بیریسی اولوب هر زامان. یعنی او سیرادان بیریسی. داها دوغروسو، سیرادان بیریسی دئییل، او سیرادان بیریسی. اونا گؤره‌ده اوندان دانیشماغیم نه قدر آسان اولسادا، بیر او قدرده چتیندیر. و منه سانکی بیر دوستومدان دانیشاجاغیم قدر سوروملو گلیر. آما دانیشاجاغام! چونکو یئرینی بوش گؤرورم. چونکو بو گون گونئییمیزده او قدر بئله اثرلر وارکی، هامیسینیندا یئری بوش گؤرونور تاسفله! یعنی بؤیوک، توتوملو و اولوملو اثرلر طلب ائدیرکی، اونلارین حاققیندا دؤنه‌لرله دانیشیلسین، یازیلسین و تنقید اولونسون. اوندادیرکی، بو خالقین قان یادداشینا، جان یادداشینا و بیر سؤزله دئسک؛ گئنئتیک یادداشینا هوپا بیلیر و سونراکی نسلین ذؤوقونو و شعورونو تربیه ائدیر. یوخسا، بئله اولمازسا، طبیعی‌دیرکی، گون گله‌جک اؤزوموز اؤزوموزه یابانجی گله‌جه‌ییک و نه یازیق کی، ایندی ائله بئله بیر دورومداییق.
گله‌لیم شعره:شاعر “آچما آغزینی آی قونچا ” دئیینجه، چوخ آیدین‌دیرکی، قونچانی خطاب ائدیر. ایندی بورادا بئله بیر سورو ایرلی گلیر؛ طبیعت‌ده کی قونچامی بو مخاطب یوخسا جمعیت‌ده‌می هانسیسا بیریسی؟
یئری گلمیشکن، فارس اونلو یازاری محمود دولت آبادینین بیر سؤزونو خاطیرلاماق ایسته‌ییرم؛ دئییر: “سئنسورا بیزدن بیر شئی‌لر آپارسادا، بیزه یعنی ادبیاتیمیزا چوخ شئی‌لرده گتیریب‌دیر.” دوشوندوروجو بیر سؤزدور و عینی حاکمیت اداره‌چیلییینده اولدوغوموزا گؤره بو سؤز کسینلیکله بیزه‌ده صدق ائدیر. دئملی، بیز ائل‌اوغلو جنابلارینین بو اثرینده همن او سئنسورا ایزلرینی آپ‌آچیق گؤره بیلیریک. شعرین بوتؤوونو نظره آلینجا، گؤروروک کی، بو مخاطب طبیعت‌ده‌کی، قونچا دئییل، بلکه عکسینه، جمعیت‌ده بیریسی یا بیر طیفی‌دیر و جالب بوراسیدیرکی، شاعیر بورادا “تشبیه” صنعتیندن دئییل، ” مئتافورا” دان ائله مهارتله و باشاریلی بیر شکیلده یارارلانیبدیرکی، هم دوشوندوروجو اولسون همده او سئنسورا فیلتئریندن کئچه بیلسین.
مخاطب جمعیت‌دن اولونجا، دیگر بیر سورغونوندا جاوابینی دوشونملی اولوروق؛ شاعر جمعیت‌ده کیمی و یا هانسی طیفی نظرده توتوبدور -دئیه؟ و بورادادیرکی، او وجه شبه‌لر اوزونو گؤستریر و بلیرتیر. بیلدیینیز کیمی قونچا هله گول اولماییب، یعنی هله او ایینینده‌کی کؤینه‌یی یئرتماییب. یعنی هله بیر یاش داها بؤیومه‌ییب. تجربه‌سیزدیر هله. یعنی جاواندیر هله. بئینی قاندیر. یعنی آغزیندان قان اییسی گلیر هله و … دوشونورم، آرتیق معلوم اولارکی، جمعتیمیزده هانسی قشره صدق ائدیر.
“آچما آغزینی آی قونچا، بیرده …” “بیرده” دئیینجه نه دئمک ایسته‌ییر؟! اولا شعردن بئله چیخیر کی، شاعر بو شعری قلمه آلدیغیندا، آز یاشلی بیریسی دئییل بلکه تجربه‌لی و آرتیق دلی دئییل، دولو یاشلاریندا بیریسیدیر. یعنی شاعر بو قونچا نسلیندن قاباقکی قونچا نسلینین طالعینین شاهیدی اولوبدور. و او اوزدنده بونلاریندا عینی طالعی یاشایاجاقلاریندان قورخور و “آغزینی” آچما دئییر و ایکینجی بیت ده گتیردییی “حسن تعلیل” له، چالیشیرکی، دئدیینه بیر داها تاکید ائتمیش اولسون؛”دئییرلرکی سیر آچیلان/ یئرده قان اولار قان اولار.”
آما قونچا آغزینی آچمالیدی، طبیعت‌ده‌ده، جمعیتده‌ده. یعنی گول اولمالیدی. یعنی بیر یاش داها بؤیومه‌لیدی. بیر کؤینک داها یئرتمالیدی. آما شاعیر دئییر؛ آغزینی آچ، کؤینه‌یینی یئرت آما دئییر، سنده نه قدر قیرمیزیلیق وارسا، بیر او قدر یاشیللیق‌دا وار. نه قدر دلی‌قانلیلیق وارسا، بیر او قدر یئشرمک و طراوتلیلیک ده وار و دئییر، عینی حالدا بیزلرین امیدلریسینیزده. دئییر؛ آغزینی آچ، آما ائله آچ‌کی، یئشره بیلسن. او دلی قانلیلیق اوزرینده دئییل، یاشیللیقا، یئشرمه‌یه دوغرو آچ؛ “یاشیللیغیندان وئر ایچیم/شعرده قان اولار قان اولار”
سوندا شاعر یئنه‌ده امین دئییل. یعنی یاشیللیق اوزره آچاجاغیندان امین دئییل و او اوزدنده قونچانی دیله توتور و بیر داهادا یاشیللیق قابلیت‌لرینی اوزه چکیر. حیات عشقینی، یئشرمه ایمکانینی اوزه چکیر؛
“سن باهار دولو گؤی بوقچا” دئییر. آما یئنه‌ده سؤزلرینین تاثیر ائده جه‌یینی گؤرمه‌یینجه باری بیر آز گئجیکسین دئییر.بیر گون‌ده بیر گوندور، بیر آز داها یوبانماغینی ایسته‌ییر؛ “آچما آرزولار آچینجا” آما آرتیق او واخت و زامان مساله‌سی شاعرین الینده دئییل. زامانی گلینجه، قونچا گول، گول ایسه سولمالیدی. زامانی گلینجه آرتیق هئچ نه‌یی دوردورماق اولماز.اونا گؤره‌ده الی الدن اوزولور، امیدی هریاندان کسیلیر و اورتادا اولان سئوگینین اتییندن توتور. یعنی شاعیرین، و شاعیر یاشلی بیر چوخ آتا آنالارین اونلارا، او قونچا نسلینه اولان سئوگیسینه توخونور بلکه آزاجیق‌دا اولموش اولسون اوره‌کلرینی یوموشالتدی –دئیه. و حزونلو و اوزونتولو بیر لحن‌له “ائل اوغلو دوشر آی قونچا /درده، قان اولار قان اولار” دئیینجه، سانکی “آی بالا اؤزونوزه یازیغیز گلمیر باری بیزه یازیغیز گلسین” دئییر.
11/7/93
