بیانیه جمعی از فمینیست‌های اینترسکشنال آذربایجانی در ایران و در تبعید
پیرامون «فراخوانی برای صلح پایدار در قاراباغ کوهستانی»
تاریخ معاصر آذربایجان مملو از سرکوب و استبداد و مبارزه مردم آن در راه آزادی‌خواهی و دموکراسی‌طلبی است. اگرچه بعد از فروپاشی شوروی، مردم آذربایجان بار دیگر فرصتی برای تعیین سرنوشت خود بدست آوردند، اما از طرف دیگر این کشور با تبعات استعمار دویست ساله روسیه، کودتا، استبداد داخلی و شروع حملات دولت ارمنستان در سال ۱۹۸۸ روبه‌رو شد که نتیجه آن ژنوساید انسانی در خوجالی، اشغال بیست درصد از اراضی حاصلخیز قاراباغ و ۷ شهر اطراف آن (آغدام، کلبجر، لاچین، جبرائیل، فضولی، قبادلی و زنگیلان)، جابجایی اتنیکی و آوارگی یک‌میلیون آذربایجانی بود. تداوم سیساله این اشغالگری و سکوت جامعه بین‌المللی با وجود قطعنامه‌های سازمان ملل نشان داد که سیاست، همچنان در خدمت گفتمان جنگ‌آفرینی است.
بیانیه اخیر جمعی از نویسندگان و اساتید دانشگاه‌های امریکا گایاتری چاکراورتی اسپیواک، نوام چامسکی، کورنل وست، طارق علی، جودیت هرمن، سیلا بن‌حبیب و ویکن بربریان به تاریخ ۱۶ اکتبر ۲۰۲۰ با عنوان “فراخوانی برای صلح پایدار در قاراباغ کوهستانی” بار دیگر یادآوری کرد دانش می‌تواند تبدیل به ابزاری برای خاموش‌‌کردن صدای فرودستان، پنهان کردن و سرکوب حقیقت اشغالگری، تحکیم‌بخشی به روابط نابرابر و هژمونی سیاسی ـ اقتصادی قدرت‌های منطقه و اقتصاد جهانی در جغرافیای پرتنش قفقاز و خاورمیانه شود. همان‌طور که می‌دانیم دوگانۀ ظالم و قربانی، در اپیستمولوژی فمینیسم جایگاه سابق خود را از دست داده است و مفهوم قدرت با روابط و پیچیدگی گره خورده است؛ در مطالعات پسااستعماری نیز بر نقش روابط قدرت در تولید دانش تاکید می‌شود، با این حال، انتشار چنین بیانیه یکجانبه‌ای توسط کسانی که خود در تولید و گسترش دانش انتقادی نقش غیرقابل‌انکاری دارند، ما را به شگفتی وا داشت. نکته قابل تأمل، فراخوان بین‌المللی این بیانیه است که با ماسک صلح‌طلبی و با رویکردی تک‌بعدی، خودبرترپنداری آکادمیسم غربی را بر تمام جهان غالب می‌کند. تداوم سیساله وضعیت نه جنگ، نه صلح در قاراباغ قطعا دلایل پیچیده‌تری از ایده‌های یک شخص یا سیاست امروز یک کشور ثانویه دارد. نگاه تقلیل‌گرایانه بیانیه اخیر و هراس‌افکنی و ترک‌ستیزی نهفته در آن، درواقع زیر سؤال بردن چارچوب دانشی است که ما برای بهبود وضعیت جهان بدان امید داریم.
گریز از جنگ اگر به معنای نقض حقوق انسانی، نادیده‌گرفتن حقایق موجود و نسخه‌پیچی واحد بدون توجه به پیشینۀ تاریخی و شرایط موجود ژئوپولیتیکی جهانی و منطقه‌ای باشد، هیزم انباشتن به آتش جنگ‌های لاینحل بعدی در منطقه است. خشونت، جنگ و سلاح از ضروریات دوام نظام مردسالاری هستند؛ نظامی که در تعامل با سایر نظام‌های سلطه و تبعیض، زنان را حذف کرده و کرامت و حقوق برابر انسانی آنها را زیر سؤال می‌برد و بدون شک هرگونه بی‌ثباتی در منطقه، آزادی زنان را به تأخیر می‌اندازد. صدور بیانیه اخیر و عدم اشاره آن به قطعنامه‌های ۸۲۲،۸۵۳،۸۷۴،۸۸۴ سازمان ملل در سال ۱۹۹۳ در موضوع قاراباغ، نادیده گرفتن بمباران مناطق غیرنظامی چند روز پیش در گنجه آذربایجان و کشته‌شدن ده‌ها غیرنظامی ازجمله زنان و کودکان، نه‌تنها نشانه خاموشی وجدان انسانی است و راه را برای بازتولید گفتمان خشونت هموار می‌کند، بلکه بازتأییدی بر این موضوع است که در جامعه آکادمیک غرب و حتی در میان پژوهشگران پسااستعمار و فمینیست همچنان «فرودست نمی‌تواند سخن بگوید».
ما جمعی از فمینیست‌های اینترسکشنال آذربایجانی، به موجب این بیانیه، مراتب اعتراض و تأسف عمیق خود را به بیانیه منتشر شده اظهار کرده، مخالفت خود را با هرگونه اشغالگری، خشونت و نظامی‌گری، و استبداد داخلی اعلام می‌داریم. ما همچنین بر ضرورت وجود نظام دموکراتیک مبتنی بر حقوق بشر با تضمین حقوق همه گروه‌های اقلیت در خاک کشور آذربایجان تأکید داریم. ما جنگ را محکوم کرده و برای برقراری صلح، خواهان اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل توسط دولت ارمنستان و پایان دادن به اشغال هستیم.
22 اکتبر ۲۰۲۰
۱. اعظم احمدی، دکترای علوم سیاسی، زنجان
2. الناز سردارنیا، دانشجوی دکترای فولکلور، تبریز
3. ترکمن تمدنی گمچی، تحلیلگر بیزینس در تکنولوژی اطلاعات، فعال زنان، ویرجینیا
4. ربابه تقی‌زاده زنوز، دانشجوی دکترای زبان‌شناسی، زنوز
5. رحیمه محمدفرد، شاعر و نویسنده، تبریز
6. رقیه ابراهیم زاده، هنرمند و سرپرست تیم کوهنوردی زنان، تبریز
7. رقیه کبیری، نویسنده، خوی
8. ژاله جوانشیر، دانشجوی کارشناسی ارشد انسان شناسی، اردبیل
9. سحر جوانشیر، کارشناسی ارشد سینما و فیلم، اردبیل
10. سودابه تقی‌زاده زنوز، دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، زنوز
11. سئودا علی‌مددنژاد، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی ارتباطات و فناوری اطلاعات، تبریز
12. سئویل سلیمانی، دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی و فعال فمینیست، واشینگتن دی. سی.
13. صبور کبیری، دکترای جامعه‌شناسی، خوی
14. فاطمه دهقان، دکترای روابط بین‌الملل، سلماس
15. فاطمه نصیرپور، کارشناسی ارشد تکنولوژی اطلاعات، مرند
16. فائزه بهادری، شاعر و نویسنده، مرند
17. فرانک فرید، شاعر، نویسنده و فعال فمینیست، تبریز
18. گیتی عدالتی، دکترای جامعه‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی، هامبورگ
19. لاله جوانشیر، دکترای ترکولوژی، تورنتو
20. مریم قلی‌زاده، دانشجوی دکترای مطالعات منطقه‌ای، تبریز
21. مهدیه آهنی، مدیرمسئول نشریه بان، تبریز
22. مینا أجللی، کارشناس طراحی فرش، میانه
23. نیگار خیاوی، شاعر، نویسنده، مترجم، مشگین‌شهر/ خیاو
24. هاجر کبیری، دانشجوی دکترای جامعه شناسی، خوی
***
İran’da və Sürgündə Olan Azərbaycanlı Kəsişimsəl Feministlərin
“Dağlıq Qarabağ’da Qalıcı Barış Çağrısı” Üzərinə Bildirisi
Azərbaycan çağdaş tarixi basqı, despotizm və xalqının azadlıq ve demokrasi uğrunda verdiyi mübarizələr ilə doludur. Sovetlər Birliyi’nin dağılmasından sonra, Azərbaycan xalqı bir daha öz qədərini bəlirləmə fürsəti tapsa da, bu ölkə iki yüz illik Rusiya sömürgəçiliyinin sonucları, çevriliş, iç despotizm və ۱۹۸۸-ci ildə Erməni hökumətinin saldırıya başlamasıyla Xocalı soyqırımı, Qarabağ və ətrafındakı ۷ rayon (Ağdam, Kəlbəcər, Laçın, Cəbrayıl, Füzuli, Qubadlı və Zəngilan) olmaq üzrə verimli torpaqların yüzdə ۲۰-sinin işğalı, etnik yerdəyişmələr və bir milyon Azərbaycanlının didərginliyi ilə də qarşı-qarşıya qaldı. Bu işğalın otuz ildir davam etməsi və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı’nın qərarlarına baxmayaraq beynəlxalq ictimaiyyətin susqunluğu, siyasətin hələ də savaş söyləminin xidmətində olduğunu göstərməkdədir.
Amerika universitetləri professorları və yazıçılarının (Gayatri Chakravorty Spivak, Noam Chomsky, Cornel West, Tariq Ali, Judith Herman, Seyla Benhabib və Viken Berberian) 16 Oktyabr 2020’də yayımlanan “Dağlıq Qarabağ’da Qalıcı Barış Çağırışı” başlıqlı bildirisi, bilimin əzilənlərin səsini qısmaq, işğal gerçəyini gizlətmək, Qafqaz və Ortadoğu’nun gərgin coğrafiyasında bölgəsəl güclərin və dünya iqtisadiyyatının eşitliksiz ilişkilərini və siyasi-iqtisadi hegemonluğunu gücləndirmək üçün bir arac ola biləcəyini bir daha xatırlatdı. Bildiyimiz kimi, zalim və qurban, feminizm epistemologiyasında qabaqkı yerini itirmiş və güc qavramı ilişkilər və qarmaşıqlıqla iç-içə keçmiş durumdadır. Postkolonyal çalışmalarda bilgi ürədilişində iqtidar ilişkilerinin rolu vurğulansa da, ələşdirəl bilginin ürədilişi və yayılmasında danılmaz rola sahib olan fərdlər tərəfindən belə qərəzli bir açıqlamanın yayımlanması bizi şaşırtdı. Bu bildirinin beynəlxalq çağırışının düşündürücü nüktəsi, barışcıllıq maskası altında və tək ölçülü bir yanaşma ilə Batı akademiyasının özünü üstün görmə anlayışını bütün dünyaya dirətməsidir. Qarabağ’da 30 il sürən nə savaş nə də barış durumunun yaşanmasının şübhəsiz ki tək bir fərdin və ya ikinci bir ölkənin siyasətindən daha qarmaşıq nədənləri vardır. Bu bildirinin endirgəməçi baxışı və içində gizli olan təlaş və Türk qarşıdlığı əslində dünyanı yaxşılaşdıracağını umduğumuz bilimin çərçivəsini sorğulamaqdadır.
Savaşdan qaçınmaq insan haqlarını pozmaq, mövcud gerçəklikləri görməzdən gəlmek və tarixi keçmişə və mövcud kürəsəl və bölgəsəl geopolitik qoşullara baxmaqsızın tək bir resept yazmaq
anlamına gəlirsə bölgədə çözülməmiş sonraki savaşların atəşini alovlandıracaqdır. Şiddət, savaş və silah ataərkil sistemin davamının gərəklərindəndir; elə bir düzən ki başqa təhəkküm və ayrıseçkilik sistemləri ilə qarşılıqlı ilişki içində qadınları yox sayıb, onların özsayğısını və eşit insani haqlarını sorğulayır və şübhəsiz ki bölgədəki hər türlü səbatsızlıq qadınların azadlığını gecikdirməkdədir.
Bildirinin 1993-cü ildə Qarabağ haqqında olan 822, 853, 874, 884 saylı Birləşmiş Millətlər qərarlarına toxunmadan və Azərbaycan’ın Gəncə şəhrində yaşayış məntəqələrinin bombalanması və aralarında qadınların və uşaqların da bulunduğu onlarca mülki yurddaşın öldürülməsi göz ardı edilərək yazılması insani vicdanın susdurulmuş olduğunun göstəricisidir. Ayrıca şiddət söyləminin yenidən ürədilməsinin yolunu açmaqda və Batı’nın akademik cəmiyətində, hətta postkolonyal və feminist akademiklər arasında belə hələ də “əzilən danışa bilməz” anlayışını bir daha təsdiqləməkdədir.
Biz Azərbaycanlı kəsişimsəl feministler olaraq her cür işğal, şiddət, militarizm və iç despotizmə qarşı olduğumuzu bildirərək adı keçən bildiriyə qarşı etiraz və dərin təəssüfümüzü ifadə edirik. Biz ayrıca Azərbaycan torpaqlarındakı bütün azlıq qruplarının haqlarını güvəncə altına alan insan haqlarına dayalı demokratik sistemin gərəkliliyini vurğulamaq istəyirik. Biz savaşı qınayırıq və barışın sağlanması üçün Birləşmiş Millətlər qərarlarının Erməni hökuməti tərəfindən həyata keçirilməsini və işğala son verilməsini tələb edirik.
۲۲ Oktyabr 2020
***
Collective Statement of Azerbaijani Intersectional Feminists in Iran and in ExileOn “Call for Sustainable Peace in Nagorno-Karabakh”
The contemporary history of Azerbaijan is on the one hand filled with repression and tyranny and on the other hand with the struggle of its people for freedom and democracy. While the people of Azerbaijan had the opportunity to opt for self-determination in the wake of the collapse of the Soviet Union, the country faced the consequences of two hundred years of Russian colonization, coup d’etat, domestic tyranny, and the military conflict with Armenia in 1988. The occupation of 20% of the Azerbaijani lands including Nagorno-Karabakh and 7 surrounding cities (Aghdam, Kalbajar, Lachin, Jabrail, Fuzuli, Ghobadli and Zangilan) resulted in human genocide in Khojaly and displacement of one million Azerbaijanis. The thirty-year-long continued occupation of these areas and the silence of the international community despite the UN resolutions, demonstrates how politics continues to serve the discourse of war.
The recent statement written by a group of well-known academics such as Gayatri Chakravorty Spivak, Noam Chomsky, Cornell West, Tariq Ali, Judith Herman, Sila Binhabib, and Wicken Berberian (https://lareviewofbooks.org/short-takes/lasting-peace-nagorno-karabakh/), reminded us that knowledge can be used as a tool to suppress the voices of the underprivileged, while concomitantly cementing unequal relations and the hegemony of the regional powers and the world economy in the unsteady geography of the Caucasus and the Middle East. Rethinking the binary between oppressed and oppressor obligates us to reconceptualize power more broadly. Given that postcolonial studies emphasize the role of power relations in knowledge production, the publication of such a one-dimensional statement by thinkers with a central role in the production and dissemination of critical knowledge indeed struck us as surprising. Most importantly, the international call of this statement, under the cover of nonviolence, demonstrates the self-conceit of Western academia. The thirty-year period of military standstill in Nagorno-Karabakh certainly has more complex reasons than the ideas of one single person or a secondary state’s politics. The reductionist approach of the recent statement combined with its implicit role in inducing Turcophobic sentiments, in fact are questioning the bases of the knowledge, through which we aspire to change the situation in the world.
Opting for peace and bringing an end to hostilities must go hand in hand with ensuing justice for all involved parties – otherwise any peace has little prospects of proving viable. Violence, war, and weapons are essential for the perpetuation of a patriarchal system; a system that, in interaction with other systems of domination and discrimination, suppresses women and questions their dignity and equal rights. The recent statement without reference to UN resolutions of 822, 853, 874, and 884 in 1993 on Nagorno-Karabakh, and ignoring the bombing of non-militant areas a few days ago in the city Ganja causing death of dozens of Azerbaijani civilians, including women and children, are not only signs of the death of humanity, it paves the way for the reproduction of the discourse of violence. It is a reaffirmation of the fact that in academic community of the West, and even among its postcolonial and feminist scholars, “the subaltern can still not speak.”
We, a group of Azerbaijani intersectional feminists, express our deepest regret and sorrow at this statement, and our opposition to any occupation, violence, militarization, and internal tyranny. We also emphasize the need for a democratic system based on human rights, guaranteeing the rights of all minority groups in the territory of Azerbaijan. We condemn the war and call for the implementation of UN resolutions by the Armenian government and an end to the occupation.
۲۲ October 2020
