فیرتانالی تبریزین راویسی اوستاد سعید منیری سس سیز – سمیرسیز حیاتا گوز یومموشدو !
رضا همراز
داها آرتیق بیر یازیچی ایله تاریخچی کیمی تانینان شهریمیزین افتخارلاریندان اولان اوستاد سعید منیری‌نین آدین بوگون گوونج حیسی ایله چکه بیلریک.
اوستاد سعید منیری ۱۳۰۳نجی ایلین بهمن آیی‌نین آلتینجی گونونده تبریزده «منجم» خیاوانی‌نین «چوخورلار» محله‌سینده آنادان اولموشدور. او، ائله همین اوجا تبریزده آیاق توتوب، بویا – باشا چاتمیشدیر. میللی حوکومت ایش اوستونه گلدیکده کونوللو اولاراق، اونلارا قوشولوب اوز آتشین شعرلری هابئله یازی‌لاری ایله اونلاردان حمایت ائتمیشدیر.
سعید منیری واختی ایله آذربایجان گونده‌لیینده غلط‌گیر و رئداکتور کیمی وظیفه داشیمیشدیر. آنجاق فرقه دئوریلدیکده سیاسی جریانلار سبب اولموشلارکی، او بیر آیاغی گله، بیر آیاغی گلمه‌یه تهرانا کؤچسون. ماراقلی‌دیر کی اوستاد تهراندادا اؤز ادبی – اجتماعی چالیشمالارین قیراغا قویماییب، ائله بوگونه کیمی یازیب – یاراتماغا دوشونموشدور. اوستاد منیری‌نین بو گونه قدر چاپ اولان اثرلرین بئله سیرالاماق اولار :
1- آخرین نامه : سکگیز داستاندان عیبارت اولان بو اثر ۱۳۳۷نجی ایل آذربایجان روزنامه‌سی‌نین نشر سیراسیندا ۱۴۴ صحیفه ده نشر اولونموشدور. ماراقلی‌دیرکی کیتاب نشر اولاندان سونرا، ائله بیر استقبال اولونموشدور کی ایندی اونون نسخه‌سیندن بیریسین ده تاپماق بیر اوقدر راحات دئییل.
2- تبریز مه آلود : اوردوبادلی محمّد سعیدین شاه اثرین تورکجه دن فارسجایا دؤرد جیلد ده چئویرمیشدیر. همین اثر ۷۹نجی ایل تانینمیش یازیچی اوستاد رحیم رئیس‌نیانین قلمی ایله ایکی جیلدده فارسجایا چئوریلدی. بو دؤنه کی چاپدا، نه ایسه اوستاد رئیس‌نیا اؤنجه کی چاپا یعنی سعید منیری‌نین ترجمه‌سینه اصلاً اشاره‌سی اولمامیشدیر !
3- تبریز طوفانی : گؤزل بیر رمان کی دؤرد جیلده یئر وئریلمیشدیر. بو رومانین بیر جیلدی چاپ اولسادا، تاسفله اوچ جیلدی هله لیک چاپ ایمکانی تاپابیلمه‌میشدیر. بیلیریک کی شانلی مشروطه انقلابینین حاقیندا یازیلان اثرلر سیراسیندا «دومانلی تبریز» یگانه رومان‌دیر کی اوردوبادلی محمّد سعیدین قلمی ایله یازیلمیشدیر. اوستاد سعید منیری ده فیرتانالی تبریز (تبریز طوفانی) اثرینده آذربایجاندا باش وئرن میللی حوکومتین ایشلرین (تبریز طوفانی) عنوانی ایله قلمه آلمیشدیر. او، بو رومانیندا بیزیم قدر شخصیت‌لریمیزی تانیتدیراراق، بیر چوخ اونودولموش یئر آدلارین دا اوستادلیقلا قئیده آلمیشدیر. «فیرتانالی تبریز»ین بیرینجی جیلدینده آدلاری گلن قهرمانلارین آدلارین بئله گؤسترمک اولار : (حسین بیزو، هلال ناصری، حاجی آقا، میرزه نورالله خان یکانی، حسن قره بوغ، اخگر، آرامائیس، امیر حشمت نیساری، علی قوچی، رهایی،ساری قولوخان، شازدا خانیم، میرجعفر پیشه‌وری و آرداش آوانسیان. او بو شخصیتلردن علاوه بیر سیرا دا باشقا قونولاردا آرتیرمیشدیرکی اؤزلوک‌لرینده داها اؤنم داشیمیشدیر. بو دیرلی اثر ۲۱ بؤلومده ترتیب وئریلمیشدیر . اثر ۵۷۷ صحیفه ده تهرانین نشر علمی واسطه‌سی ایله ۱۳۸۲نجی ایل چاپ اولموشدور. تبریز طوفانی‌نین باشقا جیلدلرینده گلن شخصیتلردن بونلاری گؤسترمک اولار: (سلیمان امینی، غلام یحیی دانشیان، صادق پادگان، محمّدلوی عباسی و…)
4- میرزه باغیر حاجی‌زاده : تبریزین گؤرکملی تئاتر اوستادینین یاشاییش و یارادیجیلیغینا عاید بیر رومان. بو رومانین بیرینجی چاپی تهرانین فرزانه انتشاراتی طرفیندن ۶۱نجی ایل ۱۶۷ صحیفه ده تهراندا چاپ اولموشدور. بو چاپا ایکی مقدمه داخیل ائدیلمیشدیر. بیرینجیسی رحمتلی اوستاد محمّدعلی فرزانه طرفیندن، ایکینجیسی ایسه یازار طرفیندن. بو اوخومالی رومانین ایکینجی چاپی ۲۴۰ صحیفه ده نشر علمی طرفیندن ۷۹نجی ایل بیر سیرا علاوه‌لرله تهراندا یئنی دن چاپ اولموشدور. بو چاپا نه ایسه رحمتلی اوستاد فرزانه‌نین مقدمه‌سی حذف اولونموش، اونون یئرینه ایسه رحمتلی محمود احیائی‌نین «چیستا» درگیسینده بیرینجی چاپا گؤره یازدیغی بیر مطلبینه یئر آچیلمیشدیر. ماراقلی‌دیر کی اوستاد منیری بو رومانی یازاندان سونرا بیر نئچه نفر ده حاجی زاده‌یه گوره اوز خاطیره یا ملاحظه‌لرین یازمیشلارکی بو قلم اییه‌لرین گؤسترمک اولار :۱- احد فرهنمدی ۲- دکتر سیروس برادران شکوهی ۳- اوستاد محمّد علی فرزانه ۴- ناصر منظوری.
سعید منیری‌نین بو اثرلردن علاوه بیر چوخلو اثرلری ده اولموشدور کی چاپا حاضیرلامیشدیر. اونلاردان عزیز نسین‌ین بیر سیرادا کیچیک – کیچیک ناغیل لارین چاپا حاضیرلامیشدیر کی گویا ایراندان قیراقدا فارس دیلینده چاپ اولموشدور. اوستاد منیری هابئله قافقاز مجاهدلرینین نقشی انقلابلاردا اثرین ده ایکی جیلدده چاپ ایچون حاضیرلامیشدیر. مع الاسف بو یازیچیمیزین آرشیوینده نه قدر دیرلی سند اولسایدی دا عکسینه بیرینه سند وئرمکده آغیر ایدی! او اؤتن ایل درمان اوچون امریکایا گئدیب اما داها قاییتمامیشدیر !
ایندی اونون دیرلی مجموعه‌سینین باشینا نه گلدیسیندن کیمسه‌نین خبری یوخدو ! نئجه کی اؤلوموندن هئچ بیریمیزین خبریمیز اولمامیشدی ! اما شاید او زنگین آرشیو صاباحلار بیر آلیش – وئریشچی‌نین واسیطه‌سی ایله آلیمیزه چاتسین!
