بیر سؤز بوخچاسی‌نین ایتگین طالعی
(قیرخینجی ایللردن یادگار بیر شعر مجموعه‌سی‌نین تانیتیمی)
ائلدار موغانلی
• اؤن سؤز
معاصر ادبیاتیمیزدا اؤزونه مخصوص سیاسی- اجتماعی یئری اولماقلا برابر، اؤزه‌ل ادبی- مدنی خاصیت‌لر داشییان دؤور، قیرخینجی ایل‌لر اولموشدور. بو آغیر ایل‌لرین ادبیاتیمیزدا خصوصیله پوئزیامیزدا بوراخدیغی درین و اوزون عؤمورلو ایزلرین بو گونده شاهدی‌ییک.
بو ایل‌لرده یازیب یارادان صنعتکارلار سایی‌نین آز اولماسینا باخمایاراق، اثرلرین کیفی دیری داهادا یوکسک اولموشدور. چوخ تاسفله بو دیرلی اثرلرین بیر چوخو، اؤز تاریخی دؤورونده نشر امکانی تاپماییب و یاخود گئنیش کوتله‌وی ایشیق اوزو گؤرمه‌ییبدیر. داها تاسفلی‌سی بودور کی بیر چوخ صنعتکارلارین ادبی- بدیعی اثرلری بو ایل‌لرده آرادان گئدیب و معین سیاسی و اجتماعی سبب‌لر اوزره، اونلاردان هئچ بیر ایز و نشان قالمایببدیر.
بو یازی واسطه‌سیله ادبی جمعیتیمیزه تانیتدیراجاغیمیز بیر شعر مجموعه‌سی، مولفی معلوم اولمایان و یاخود بیزه تانیش اولمایان، قیرخینجی ایل‌لرده “سراب” ماحالیندا یازیب یارادان “تیکانلو” تخلصلو بیر شاعرین اثرلری‌دیر. بو اثرلرین نئجه تاپیلماسی و اونون ایتگین طالعی حقینده سؤز آچمادان اؤنجه، قیرخینجی ایل‌لرین حال- هاواسینا اؤتری اولسادا قاییتماق، بلکه‌ده گرکلی اولار.
• قیرخینجی ایل‌لر و ادبی- مدنی اتمسفر
قيرخينجي اون ايل‌ليگين معاصر ايران ادبي- مدني انکشاف تاريخينده قويدوغو تاثيرينی علامتدار بيرتاريخي حادثه کيمي قيد ائتمک اولار. بو اوندان عبارتدير کي بو ايللرده صنعتين مختلف نوعلرينده الده ائديلن نائليت‌لر، اوزون عؤمورلوک ماهيته مالک اثرلر اولموش و سونراکي ايللرده يارانان ادبيات و اينجه‌صنعت محصوللارينادا اؤز بلاواسطه ايزيني بوراخميشدير. بوگون اؤلکه و دونيا مقياسيندا لاييقلي مؤوقع قازانان بعضي صنعتکارلاريميزي‌دا، ائله بو اون‌ايل‌ليگين محصوللاري کيمي حساب ائتمک اولار.
اؤلکه مقياسيني نظره آلاراق، قيرخينجي اون ايل‌ليک مدني انکشاف اعتباريله ان محصولدار ايل‌لردير. بو ايللرده ايستر فارس، ايسترسه‌ده ايران چرچيوه‌سينده ياشايان باشقا ملت‌لره منسوب صنعتکارلارين ان تاثير ائديجي، گوجلو و قالارغي اثرلري يارانير. شعر، داستان- حکايه، ادبي تنقيد، رسامليق، سينماچيليق، تئاتر، موسيقي، هيکل‌تراشليق و صنعتين باشقا نوعلري سرعتله انکشاف ائتمه‌يه باشلايير و بو اثرلرين اکثريتي خالقين و زحمتکش کوتله‌نين ايده‌يا و آماللاريني عکس ائتديرمه‌يه و ديکتاتورانين چيرکينليگيني اوزه چيخارماغا چاليشير. شعرده احمدشاملو، هوشنگ ابتهاج سايه، فروغ فرخزاد، محمودآزاد، شفيعي کدکني و مفتون اميني؛ ادبي تنقيدده رضا براهني و دستغيب؛ حکايه‌چيليکده احمد محمود، جمال ميرصادقي، غلامحسين ساعدي، محمود دولت‌آبادي و بهرام صادقي؛ ترجمه ساحه‌سينده نجف دريابندري، محمد قاضي و به‌آذين، تئاتردا مهين اسکويي، عزت‌الله‌انتظامي، علي‌نصيريان، اکبر‌رادي، بهرام‌بيضايي، سعيد‌سلطانپور، محسن يلفاني و ناصر رحماني‌نژاد، مدرن سينماچيليقدا ابراهيم گلستان، داريوش‌مهرجويي و مسعود‌کيميايي، سينما تنقيدچيليگينده پرويز دوايي، جمشيد ارجمند، هژير داريوش و هوشنگ حسامي کيمي ایران مقیاسیندا یازیب یارادان صنعتکارلارين قالارغي اثرلري بو ايللرده يارانير.
بو ایل‌لرده صنعتین بو نوع‌لریندن باشقا، اجتماعي علم‌لرين ايران شرايطينه اويغون نظري اساسلاري اوزره گئنيش فعاليت گؤستريلير و بوتون اؤلکه مقياسيندا شهرت قازانان دکتر اميرحسين آريانپور، دکتر علي‌اکبر ترابي، مصطفي رحيمي، داريوش آشوري، حميد حميد و باقر مؤمني کيمي علمی شخصيت‌لرين اثرلري گنج نسلين طرفيندن جدي علاقه‌ايله قارشيلانير. بو آرادا دکتر علي‌اکبرترابي و دکتر اميرحسين آريانپورون اثرلري اجتماعي- سياسي مبارزه‌ني روحلانديران، بير چوخ گنج‌لري مبارزه‌يه سوق وئره‌ن، اونلارين داورانيش کاراکترلريني و اجتماعي- سياسي شعورلاريني بئجرمکده مهم رول اوينايان اثرلره چئوريلير.
مطبوعات‌دا بو مدني انکشاف آخيميندان گئري قالمير. “کتاب هفته”، “نگين”، “جهان‌نو”، “خوشه”، “آرش”، “فردوسي” و بو کيمي درگي و آلماناخلار موجود حقوقي توتوملارا داياناراق، ادبي و مدني اثرلرين ياييلماسيندا بويوک رول اويناييرلار. آذربايجانداايسه مهدآزادي‌نين “ويژه آدينه” هفته‌ليگي (17 نومره- 1344ینجی ایلین مهر آییندان، 1345ینجی ایلین شهریور آیینا قده‌ر) آذربايجان ضياليسي‌نين تفکور انکشافيندا قويدوغو درين تاثيرلريله تعريفله‌نير و بير مدني- اجتماعي تربيه مکتبی کیمی، تهران ضيالي محفل‌لريله آذربايجاندا گئدن اجتماعی- مدنی حرکاتين کؤرپوسونه چئوريلير؛ آذربايجان ضيالي‌لاري‌نين بير سيرا اثرلري تهراندا نشر اولان “کتاب هفته” درگيسينده ياييلير. “ویژه آدینه” هفته‌لیگی‌نین اصیل معنادا قوروجولاری صمد بهرنگی، بهروز دهقاني، عليرضا نابدل، كاظم سعادتي و مناف فلكي تبريزي اولموش و فعال امکداشلاریندان ، غلامحسين فرنود، رحيم رييس‌نيا، غلامحسین ساعدی، مفتون امینی و حسن روزپیکری آد آپارماق اولار.
آذربايجان ادبياتي و اينجه‌صنعتي‌نين‌ده ان پارلاق انکشاف دؤرو قيرخينجي ايللر اولموشدور. بو ايللرده آذربايجان ضياليسي‌نين تهران چرچيوه‌سينده فعاليت گؤسترن ضيالي محفل‌لرله مستمر ايلگيسي و بو آرادا گؤرکملي آذربايجان ادبي- مدني شخصيت‌لريندن غلامحسين ساعدي، مفتون اميني و محمدعلي فرزانه‌نين(خصوصيله ساعدي‌نين) بو علاقه‌ني ياراتماقدا ائتديگي فعاليت‌لر دانيلمازدير. صمدبهرنگي بو ايلگيني يارادان و تهران‌لا تبريز آرا ادبي- مدني علاقه‌لرين گئنيشلنمه‌سينده مهم رول اوینایان آذربايجان ضياليسی‌دیر.
بو ایل‌لرده‌دیر کی بو علاقه‌لرله یاناشی، گؤرکملی صنعتکارلاریمیزدان محمدعلی فرزانه، گنجعلی صباحی و حبیب ساهرین بیر پارا اثرلری آذربایجان دیلینده‌ده محدود شکیلده یاییلیر. شاعرلریمیزین ایسه بیر چوخ انقلابی احوال- روحیه داشییان اثرلری بو دؤورون محصولاری کیمی یارانیر. اوجمله‌دن حبیب ساهر، علیرضا نابدل (اوختای)، مناف فلکی(تبریزی)،جعفر اردبیلچی، حبیب فرشباف (حبیب.ف)، بهروز دولت‌آبادی (چای اوغلو)، بهمن زمانی و… نین اثرلری.
بو ايللرين ان باشليجا خصوصيت‌لري آذربايجان ضياليسي‌نين خالق کوتله‌سي ايچينه دؤنوش پروسسي‌نين باشلانماسي (ايستر معلم‌چليک صفتينده، ايسترسه‌ده اجتماعي تدقيق‌لر اوزره آپاريلان ايش پروسسينده،) و خالق کوتله‌سي ايچينده ياشاماقدا اولان معنوي ثروتيميزي – شفاهي خالق ادبياتي نمونه‌لريني- مکتوبلاشديرماق ايشي اولموشدور.
بو ايللرده آذربايجان ضياليسي معاصر تاريخيميزده – بلکه‌ده ايلک دفعه اولاراق- آزادليق اوغروندا و استبداد عليهينه آپارديقلاري مبارزه‌ني، ادبي- مدني فعاليتلرله پارالل‌لشديريب و جمعيتين سوسيال- اقتصادي دورومونا اويغون، مناسب مدني فعاليت متدو سويه‌سينه يوکسلتميشدير. بو مدني فعاليت يولوايله بير چوخ ضيالي، گرگين سياسي مبارزه ميدانينا آتيلميش، گئريچيليگه، بوغونتويا و عدالتسيزليگه قارشي اهريمني قوه‌لرله دؤيوش آپارميشديلار.
قيرخينجي ايللرين باشقا اجتماعي خصوصيتلريندن، جمعيتين داخیلينده (خصوصيله کندلرده) کئچن ضيالي حرکاتينا(خصوصيله معلم‌لره) رغبت و بو حرکاتين فعال‌لاري‌لا معين ساحه‌لرده ايش بيرليگي آپارماق اولموشدور. بو ايش‌بيرليگي‌نين نتيجه‌سينده بؤيوک بير مدني ارثين قورونوب ساخلانيلماسينا و مبارز بير نسلين کند اوشاقلاري ايچيندن تربيه اولونماسينا زمين ياراندي. دونن آذربايجان معلمي‌نين کلاسلاريندا اشتراک ائده‌ن بالاجا شاگردلر، ایستر اللينجي ايللر عرفه‌سينده، ایسترسه‌ده بهمن انقلابیندا، ايران سويه‌سينده اولان قانلي- قادالي مبارزه آخيمي‌نين بايراقدارلاريندان و شاهليق و استبدادا قارشي مبارزه‌ده اؤز جانلاريني خالقلارين سعادتي و آزادليغي اوغروندا فدا ائدنلردن اولدولار. صمد بهرنگی، بهروز دهقانی، کاظم سعادتی،فريدون قره‌چورلو، رحيم رييس‌نيا، حبیب فرشباف، غلامحسين فرنود، ، بهمن زماني، بهروز حقي، حسن روزپيكر، بهروز دولت‌آبادي، عبدالحسين ناهيدآذر، حسينقلي كاتبي، علي كاتبي، محمد آرش، رضا انزابي‌نژاد، ابراهيم دارابي، حسین صدیق(دوزگون) و … کیمی کند معلم‌لری‌نین تربیه ائتدیگی انسانلار………
عمومیتله دئمک اولار کی، گئريچيليگه قارشي مبارزه، يئني مبارزه متدلارينا دوغرو آختاريش، تجربه اولونموش، آنجاق اجتماعي عملده اؤز چاتيشمامازليغيني گؤسترن و جمعيتين داخلينده گئده‌ن اجتماعي- سياسي آخيما اويغونلاشمايان مبارزه متدلاري‌لا معين و شفاف سينير چکمک، غرب ادبياتي‌نين نائليتلري‌ایله تانيشليق، باشقا ملت‌لرين (خصوصیله جنوبی امریکا ملت‌لری‌نین) سياسي – اجتماعي مبارزه متدلاريني ايران شرايطينده اؤزلشديرمک و يئني مبارزه يوللاري آختارماق، راديکال و انقلابي حرکتلره وورغونلوق، شفاهی خلق ادبیاتیمیزی توپلاییب، سندلشدیرمه، ملی معنویاتیمیزا ماراق و مدنی – اجتماعی منلیگیمیزه قاییدیش پروسسی، قيرخينجي ايللرده آذربايجاندا خلقي‌ليک يؤنمينده ادبيات و اينجه‌صنعته اوز گتيرن ضيالي حرکاتي‌نين ان قاباريق خصوصيتلريندن اولموشدور. بو خصوصيت‌لرين سوسيولوگو باخيميندان تحليلينه وارماق بو یازی‌نین موضوعسوندان آیری اولدوغو اوچون، اوندان واز کئچمک اولار. آنجاق بو موضوعنو باشقا بیر یازی ضمنینده آراشدیرماق، واجب بیر مسئله کیمی قارشیدا دورور.
• مجموعه‌نین نئجه تاپیلماسی
قیرخینجی ایل‌لرین ادبی حال- هاواسی منی‌ده بیر چوخ اورتا نسله منسوب آذربایجان ادبیاتی وورغونلاری کیمی همیشه ماراقلاندیریبدیر. اوزون ایل‌لر بو ادبیاتین (خصوصیله شعرین)یارانما سیرلرینی اؤیرنمک هوه‌سینده اولسامدا، او دؤوردن آز ماتریال‌لار الده ائدیب، اوخویا بیلمیشم. سون زامانلار جدی بیر تدقیق فعالیتی اساسیندا، بو ایل‌لرین ادبی سیمالاری‌نین(شاعرلری‌نین) حیات و یارادیجیلیغی باره‌ده سندلی تدقیق فیکرینه دوشدوم. بو یولدادا بیر چوخ مانعه‌لر وار. عمومی مانعه‌لری نظره آلماساق، اساس مانعه بو ادبی سیمالارین واختیله سیاسی آکتیو اولوب، انقلابی حرکاتدا اشتراک ائدیب، شهید اولدوقلاری و بو سببدن بیر چوخ اثرلری‌نین ایتیب، باتماسی‌دیر. نمونه اولاراق واختیله “کوتله‌لر شاعری” آدلاندیریلان “مناف فلکی تبریزی” و “جعفر اردبیلچی”نین اثرلرینی بو ایتگی‌یه اوغرایان اثرلردن حساب ائتمک اولار.
دئدیگیم تدقیق اساسیند، اوزه‌ریمه گؤتوردوگوم موضوعلاردان بیری، “کوتله‌لر شاعری مناف فلکی تبریزی‌نین حیات و یارادیجیلیغی” موضوعسو اولوبدور. بو موضوع حقینده بیر چوخ اوستادلاریمیزین، قیرخینجی ایل‌لر یادگاری اولان ادبی شخصیت‌لریمیزین، او دؤوردن قالان آق ساققال معلم‌لریمیزین وئردیگی معلوماتلاریندان فایدالانسامدا، هله موضوعیا کفایت قده‌ر سندلی و مکتوب ماتریال‌لار ییغیلمادیغی اوچون، اونو نتیجه‌لندیره بیلمه‌میشم.
بو تدقیق اسناسیندا چوخ محترم و عزیز بیر استادین خدمتینه چاتیب، اونونلا تدقیق ائتدیگیم موضوع حقینده فیکیر سؤیله‌مه‌گینی و بو یولدا منه یاردیمچی اولماغینی خواهش ائتدیم. قیرخینجی ایل‌لرده معلم‌چیلیک ائدیب و اونونلا یاناشی گؤزه‌ل شعرلر مؤللیفی اولان بو حؤرمتلی شخصیت، آچیق اوره‌کله یول گؤستریب و نهایت اؤز خصوصی آرشیویندن قیرخ ایل‌لیک بیر کیچیک دفترجه‌نی منه وئریب، – “گؤر بو سنه کؤمک ائده بیلر؟” دئدی. دفترچه‌نی بؤیوک سئوینجله آلیب، اونون ایچینده‌کی شعرلری دؤنه- دؤنه اوخودوم. نهایت بئله قناعته گلدیم کی بیر چوخ سبب‌لره گؤره بو شعرلر “مناف فلکی”دن اولا بیلمز. آنجاق، “تیکانلی” تخلص ائدن بو شعرلر موللیفی‌نین کیم اولدوغودا، قارشیمدا دوران جدی بیر سورغویا چئوریلمیشدی.
• مجموعه‌نین مشخصه‌لری
حقینده دانیشدیغیمیز شعر مجموعه‌سی، قیرخ واراقلی بیر کیجیک دفترده یئرلشن ال یازما شعرلردیر. مجموعه‌یه 20 آذربایجانجا شعر، 2 فارسجادان ترجمه شعرلر و بیر فارسجا شعر داخیلدیر. شعرلرین عنوانی مجموعه‌ده‌کی ترتیب‌لری اعتباریله بئله‌دیر: آیدینلیق نغمه‌سی، آیدین اوفوق، بیرگون، ایتگین گونش، قیلینج و قان، بئچه‌لر، عیسابالایا، کرک جان(م.امیددن ترجمه)، قوجا صنعتکار (عیسایا)، یوخو، ایستک، سینیق‌تار، آغ تار، قارانلیق جنوب، عزیز شاعر ب.ق.سهنده، تار، گئجه میز قورتاراجاق، گرک اولسون، ویت‌کنگ، اصرار (شاملودان ترجمه)، گیتارا، سئل، بیر ایل‌ده کئچدی، گاوآهن‌ها(شعرهای موج نو)
مجموعه‌یه داخل ائدیلن شعرلر فورم اعتباریله عمومیتله سربست فورمادادیرلار. دقیق دئسک، مجموعه‌نی وزن اعتباریله، 1 عروض، 2 هجا و 20 سربست فورماسیندا یازیلان شعرلر تشکیل ائدیر.
بو شعرلرین اوچو اتحافی شعرلردیر. ایکی شعر، او دؤورون توی- دوگون‌لری‌نین بزه‌یی اولان ائل صنعتکاری “عیسی بالا”یا، بیر شعر ایسه ملی شاعریمیز “سهند”ه اتحاف ائدیلیبدیر.
مجموعه‌نین ایلک شعری “آیدینلیق نغمه‌سی” و سون شعری “گاوآهن‌ها” عنوانلی فارسجا یازیلان شعردیر. بئله نظره گلیر کی، شاعرین فارسجا یازدیقلاری شعرلری بو مجموعه‌نین سون صحیفه‌سیندن باشلانیر. نییه کی بو صحیفه‌دن باشلانان شعرلره شاعر “شعرهای موج نو” آد وئریبدیر. آنجاق بو فرضیه‌نین ثبوتونا الده هئچ بیر سندلی ماتریال یوخدور و مجموعه بو صحیفه‌ده سونا چاتیر.
مجموعه‌یه داخیل ائدیلن شعرلرین یارانما تاریخی عمومیتله 1347نجی ایلین پاییز و قیش فصیل‌لرینی احتوا ائدیر. اونلاردان علاوه 4 شعرین یارانما تاریخی قئید ائدیلمه‌ییب و 2 شعرین تاریخی‌ایسه 1348نجی ایلین یاز و پاییز فصیل‌لری‌دیر.
• مجموعه‌ده‌کی شعرلردن نمونه‌لر
بورادا مجموعه‌یه داخیل ائدیلن شعرلرین تحلیلی و یاخود ادبی تنقیدی باخیمیندان آنالیزینه هئچ بیر قصد یوخدور. بو صلاحیتدار ادبیان ایشچی‌لریمیزین بوینونا دوشن وظیفه‌دیر. آنجاق مختصر اولاراق دئیه بیله‌‌ریک کی شعرلرین بعضی بدیعی و فورم چاتیشمامازلیغی، دیل آخساقلیغی و فارس شعری‌نین قاباریق تاثیرینی نظره آلمایاراق، قئید ائتدیگیمیز کیمی قیرخینجی ایل‌لرین سیاسی اجتماعی موتیولرینه چئوریلن آزادلیق، اجتماعی عدالت، استبدادا قارشی مبارزه، سیلاحلی دؤیوش، راديکال حرکتلره وورغونلوق ، غلبه‌یه اینام، مدنیتیمیزه ماراق، ملی آزادلیق و بو کیمی موضوعلار، مجموعه‌ده‌کی شعرلرین اساس غایه‌سینی تشکیل ائدیر. سانکی هر بیر شعر استبداد علیهینه بیر سیاسی دؤیوش بیان‌نامه‌سی‌دیر.
شعرلرده غلبه‌یه اینام و استبدادی یالنیز سیلاحلی دؤیوش یولو‌ایله دئوریلتمک اینامی چوخ آچیق- آیدین اؤزونو گؤستریر. شاعرین “ایشیق قانلی خنجرلردن/ آخار قارا گئجه‌لره”،”قمه‌لر قیندا قالماز”، “بیزه اؤلوم باشقا دیریم‌دی”،”بیز گئجه‌نی گئدیریک/ گوندوزه یئتیشیریک”، “بیر قدم گؤتورور بالا پارتیزان آزادلیغا” “بیر گون اولار گونش دوغار/ بولود قونموش گئجه‌لره”، “اؤزوم دوستاغام اؤز وطنیمده”، “آچاجاق هر نه کی گول وار، آچاجاق”، “بیر بئچه بانلایاجاق/ دوغوراجاق گونشی”، و بونلار کیمی مصراعلار و دفعه‌لرله بو شعرلرده ایشله‌نیلن قارانلیق، گونش، بولود، گئجه، شفق، بئچه، ، قیش، یاز، سازاق، چیچک، مئشه و بونلار کیمی اوبرازلار و مجازی معنادا ایشله‌نیلن سؤزلر، دئدیگیمیز ادعایا آیدین ثبوت‌دور.
بو شعر مجموعه‌سی‌نین اهمیتی اونون بدیعی قووه‌سینده یوخ، ادبیات تاریخیمیزین سندلی بیر فاکتی کیمی، معین تاریخی بیر دؤورده یاشایان آذربایجان ضیالیسی‌نین تفکر چرچیوه‌سینی، ایده‌یا و آمال‌لارینی آیدینلاشدیرماسیندا‌دیر. بو مجموعه اونا گؤره اؤنم داشی‌ییر کی، قیرخینجی اون‌ایل‌لیک ادبی تاریخیمیزدن یادگار قالان چوخ آز ساییلی و قیرخ ایلدن سونرا ایشیق اوزو گؤرمک امکانینا مالک اولان پوئزیا نمونه‌لریمیزدن‌دیر. بو امیدله کی اونلارین ایتگین طالعی، یئنی معلومات‌لارلا و موللیفی‌نین کیم اولدوغو معین‌لشمک‌له کیملیک ایشیغیندان بهره‌لنسین.
طالعی ایتگین دوشموش بو سؤز بوخچاسیندان بیر نئچه شعر نمونه اولاراق آشاغیدا وئریلیر. نمونه وئریلن شعرلر و مصراعلارین یازی ترتیباتی اورژینال نسخه‌ده اولدوغو کیمی وئریلیر. آنجاق یالنیز املا قایداسی امکان قده‌ر مجله‌نین یازی شیوه‌سینه اویغونلاشدیریلیبدیر.
آیدینلیق نغمه‌سی
(1)
دنیز کیمی دالغالانیر کؤنولوم؛
باغیریرام قارالیقدان:
کی، “من حق آختاریرام”
آمما سؤزوم، باغلی آغزیمدا
قورویور.
قاچیرام من اوزاقلارا
ایشیق اؤلکه آختارماغا.
×××
نغمه‌لریم قارانلیغدا پارلاییر
باغیرماغیم بوغازیمی باغلاییر
“یئنه ظولوم تاپیرام”
×××
من دئییلدیم ایشیغلی دان:
“دالدا یئردن ایشیق دوشمز
ان قارانلیق گئجه‌لره،
ایشیق قانلی خنجرلردن
آخار قارا گئجه‌لره”.
47- پاییز
بیر گون
(2)
دئیه‌جک
قیشقیراجاق
حاقین‌دا ایسته‌یه‌جک
گله‌جک
تئز گله‌جک
حاق قاپیسین‌دا آچاجاق
گله‌جک اؤلکه‌میزه
گونلریمیز
یاغاجاق
یاغمیریمیز
دئیه‌جک، سؤیله‌یه‌جک:
“گؤردونوز چیچک آچاجاق!”
یاغاجاق
هر نه کی کول وار یوواجاق
آچاجاق
هر نه کی گول وار آچاجاق.
47- پاییز
ایتگین گونش
(3)
یئنه…
یئنه گونش یوخدور…
یئنه…
یئنه هاوا قارانلیغدیر…
یئنه…
یئنه قارا بولود یاغیر
چیچک‌لره کیم یاناجاق؟
×××
قول قانادلار باغلی‌دیر
اوره‌ک‌ایسه داغلی‌دیر
دئیین گونش هاردا قالیب؟
چیراغیمیز نییه سؤنور؟
یازیمیز
قیشا دؤنور.
بیر گون اولار گونش دوغار،
بولود قونموش گئجه‌لره
ایشیق آخار، یاغیش یاغار.
جان وئرمه‌ریک ایچه‌ریدن
بیر بالاجا ایشیقلیغا
دای قالماریق
یانا- یانا ….
47نجی ایلین مهر آیی- تیکانلو
بئچه‌لر
(4)
بئچه واخت‌سیز
بانلاماز
اوخویاندا بئچه
قویار قاچار گئجه
آچیلار دان یئری
سؤکولر شفق.
بیر بئچه بانلایاجاق
بیر بئچه بانلایاجاق
اوخویاجاق نغمه‌نی
دوغوراجاق گونشی
قیشقیراجاق
انسانی.
×××
بیز، گئجه‌نین ان درینلیگیندن
قیشقیریریق
بیزه
اؤلوم باشقا دیریم‌دی
اؤلوم مینلر دیریم بئجه‌ریر.
اؤلنلر سسی
هئچ زامان یاتماز
توخوم تورپاغدا
هئچ زامان قالماز
قمه‌لر قیندا
هئچ زامان قالماز.
بیز، گئجه‌نین سونسوزلوغوندان
قیشقیریریق
بیز، گئجه‌نی دویموشوق
سویوق باخیشین
سویوق سازاغین
یالانچی اولدوزون
دویموشوق.
گؤزله‌ییریک گونشی
بئچه‌نین بانلاماغین
شفقین سؤکولمه‌سین
اوفوقون قیزارماسین.
داها ایندی
گئجه‌نین سونودو
و بئچه‌نین
بانلاماق واختی
قیش 47
یوخو
(5)
اوزاغام بو گئجه شیرین یوخودان
سنین خیالین یاخشی‌دیر یوخودان.
نه‌دیر یاتماق، یاخود یوخلاماق؟
آغیر سوکوت‌دیر،
دینمه‌مزلیک‌دیر.
یوخلادیرلار بیزی تار گئجه‌لرده
دینن اولمایاق
بیلمه‌یک نه وار؟
یوخلاتماق سیلاح‌دیر
دوزگون اولمایاق.
قیش 47- سراب
ایستک
(6)
دنیز گؤزلرینده
اوزمک ایسته‌ییرم
مهربان قلبینده
اولماق ایسته‌ییرم
دیلیم آغزیمدان
چیخماق ایسته‌ییر
او دوستاق دیلیم
او قورخماز دیلیم.
سؤزوم دوستاقدیر باغلی آغزیمدا
اؤزوم دوستاغام
اؤز وطنیمده.
سؤیله‌یه بیلمیرم آنا دیلیم‌لن
دیلیمی بیلمیر، سؤزومو دویمور
دانیشا بیلمیرم
راحاتلیقیلان.
پاپیروس تک یانیر
منیم اوره‌ییم
آلیشیر یانیر
آلیشیر کول اولور
کؤنول نغمه‌سی،
باغیرا بیلمیرم، قیشقیرا بیلمیرم
آیری دوشموشم
آیری دوشموشم.
قیش 47- سراب
سینیق تار
(7)
باخینیز،چوخداندیر
پاس باسان بیر تار
قالیبدیر توزلو رف بوجاغیندا.
اونون چاناغی توز ایچره بورونوب
دریسی ییرتیلیب
قیشقیرماز، باغیرماز
صنعتکار الینی اونوتموش چوخدان
ایشیغی سؤنن اوتاقدا قالمیش.
بیلمیرم صاحیبی نه واخت گله‌جک
مضرابی سیم اوزره اویناداجاقدیر؟
صاحیبی‌نین ائوی
چوخداندیر چاپیلمیش،
داغیلمیش.
تاری‌نین دریسی جیریلمیش
چاناغی سینمیش،
اوتاغی یاغیشلار آلتیندا
خارابا قالمیش.
گونشی بولودلار ایچره گیزلنمیش
… و تاری سینمیش.
نه قده‌ر باغیرماق ایسته‌ییر تاری
نه قده‌ر قیشقیرماق ایسته‌ییر تاری؟!
تارین صاحیبی بیر گون گله‌جک
اؤلسه‌ده گله‌جک،
ائل تاری چالینار.
47- قیش
ویت‌کنگ
(8)
بیر قارا گئجه
بیر قارا مئشه
مئشه‌ده آغاج
آغاجدا مئیوه
مئیوه‌ده قووت.
بیر قارا گئجه
هر یئر مئشه‌لیک
آغاجلار اوجا
مئشه‌ده اینسان
بیر آریخ اینسان
قوینوندا توفنگ
ال‌لرینده گوج.
او بیر “ویت کنگ”
آتاسی اوردا
مئشه دالیندا
اوشاقلار اوچون
ناغیل‌لار دئییر
گؤیجک ناغیل‌لار
اینسان ناغیلی
دؤیوش ناغیلی.
اوشاقلار دینله‌ییر
آنا سؤزونو
صاباحکی دؤیوشه
آماده‌له‌نیر.
اوشاقلار آریخ
قول‌لاری ات‌سیز
قوچاق چیلپاق‌لار
یاشیل پاپاق‌لار.
بیر ساکیت گئجه
ساکیت‌راق مئشه
بیر ایستی گئجه
هر یان مئشه‌لیک
مئشه‌ده آغاج
آغاجدا مئیوه
مئیوه‌ده قووت
قوچاق چیلپاق‌لار
یاشیل پاپاق‌لار
بیر لحظه سوکوت
رادیولار آچیق
فیشقیراق سسی
مئشه‌یه دولور
بومبالار آچیلیر
مئشه بورونور-
گولله سسی‌لن.
نیشانه گلیر
بالا پارتیزان
دوشمانا طرف
مئشه قیشقیریر
قوشلار سؤیله‌ییر
باروت‌لار، زارنیق‌لار
کوگورت‌لر، توپ‌لار.
مئشه بونلارین
سسی‌ایله دولور.
لحظه‌لر کئچیر
مئشه ساکیت‌دیر
بیر قدم گؤتورور
بالا پارتیزان
آزاد اولماغا…
فروردین- 48
ایضاح:
“قیرخینجی ایل‌لر” آذربایجان ضیالی حرکاتی‌له تانیش اولماق اوچون آشاغیداکی قایناقلارا مراجعت ائتمک اولار:
1. بهرنگي؛ وجدان بيدار يک فرهنگ تبعيدي، رحيم رئيس‌نيا، نامه شماره 31
2. جنبش دانشجويي دانشگاه تبريز در دهه چهل، بهزاد کريمي، اینترنت
3. زندگي دوشادوش مرگ، هژير پلاسچي، نقدنو شماره 16
4. معلمان پیشرو در جنبش سیاهکل، یونس اورنگ خدیوی، اینترنت
یک پاسخ
سلام
چوخ یاشا گوزل یاشا
سویندیم سیزی گوردوم
سیزه سالامتلیق آرزو ادیرم
بو رباعی نی دا تقدیم ایللیم سیزه
“عاشیق کی چالار سازینی یاد ایله منی
گوللر آچیلان وقتیده یاد ایله منی
بیر من گیمی بیچاره بو عالمده تاپولماز
قورآن اوخویان وقتیده یاد ایله منی”