آذربایجان ادبیات اوجاق‌لاری: «خدافرین درنه‌یی» و «عدالت دومان»‌لا موصاحیبه

 ایضاح:
آذربایجان ادبیات اوجاق‌لاری اؤلکه‌نین مختلف شهر و شهرجیک‌لرینده گونو گوندن شعله‌لنمه‌ده‌دیر. بو اوجاقلارین حرارتینده قیزینان بیر چوخ شاعر و یازیچیلاریمیز بو گون ادبی جمعیتیمیزین پارلاق سیمالارینا چئوریلیبدیرلر. عینی حالدا بو گون آذربایجان مدنیتی‌نین انکیشاف یولونون بؤیوک بیر حیصه‌سی بو درنک‌لردن کئچیر. بو درنک‌لرین بیر چوخو اوزون ایللردیر آذربایجان مدنیت بایراغینی قالدیراراق، ادبیات و مدنیتیمیزین گور اوجاقلارینا و اونلاری تشکیل و رهبرلیک ائده‌ن بیر چوخ صنعتکارلاریمیز آذربایجان مدنیتی‌نین سارسیلماز صنعت فدایی‌لرینه چئوریلیبدیرلر. تکجه تهران و اونون اطرافیندا مسکونلاشان آذربایجانلی‌لارین آدینا، ائله‌جه‌ده آذربایجانین بیر چوخ شهرلرینده اون‌لارجا ادبی، مدنی درنک موختلیف شکیل‌لرده فعالیت ائدیر. صابر ادبی انجومنی، ساهر ادبی- مدنی درنه‌یی، آذربایجان ادبیات اوجاغی، خدافرین ادبی انجومنی، دده قوربانی ادبی انجومنی، آراز ادبی انجومنی، قاراداغ ادبی انجومنی، چیچک‌لر قورولوشو، ماوی چیچک‌لر درنه‌یی، استاد شیدا ادبی انجومنی، چنلی‌تئل درنه‌یی، بولاق درنه‌یی، یاشماق درنه‌یی، حکیم نباتی ادبی انجومنی، تبریز موسیقی انجومنی، ائل بیلیمی موسسه‌سی، تبریزده فعالیت گؤسترن موختلیف ادبی انجومن‌لر و …. س، بو اوجاقلاریمیزین ان تانینمیش‌لاریدیرلار.
«ایشیق» – آذربایجان ادبیات و اینجه صنعت سایتی، قارشیداکی یئنی ایلده امکان دایره‌سینده و بو درنک‌لرین حاضیر اولدوغو صورتده اؤز اوخوجولارینی اونلارین فعالیتلری‌ایله تانیش ائتمه‌یی اؤزونه مقصد گؤتورموشدور. هله‌لیک بو مقصدی تهراندا فعالیت گؤسترن «خدافرین درنه‌یی» و اونون رهبرلریندن اولان شاعر «عدالت امی(دومان)»لا موصاحیبه‌میزله باشلاییریق…

***

 «عدالت امی(دومان)» ۱۳۴۹ینجی گونش ایلی قاراداغ ماحالی‌نین “گیرده‌زال” کندینده دونیایا گلمیش و هله اوشاق‌ایکن آرازین اوتاییندان یاییلان آذربایجان رادیو وئرلیشلری اونون روحونا هوپدوردوغو نغمه‌لریله، دویغولارینی بسله‌میش، اوندا شاعرلیک قابلیتینی بئجرتمیشدیر. یئنی‌یئتمه یاشلاریندان شعر یازماغا باشلاییر و ایندییه قده‌ر اوچ شعر مجموعه‌سی «بیر چاتی بویوندا عؤمور»، «عطرینی داشلاردان آلدیم» و «سئوینج ایشیق‌لاری» عنوانلاری آلتیندا ایشیق اوزو گؤرموشدور. بونلاردان علاوه تانینمیش آذربایجان شاعری نریمان حسن‌زاده و ایلهام قهرمان‌ین شعر مجموعه‌لرینی‌ده عرب الیفباسیندا چاپا حاضیرلاییبدیر. بیر چوخ اثرلری آذربایجان جومهوریسینده یاییلان شعر مجموعه‌لرینده او جومله‌دن: «سؤز کاروانی»، «بوتؤولوک نغمه‌سی» و «دییرمانین آلت داشی» کیتابلاریندادا یاییلیبدیر.
«عدالت امی(دومان)» آذربایجانیمیزین زحمتکش شاعری و عاشیق صنعتیمیزین وورغونودور. او اؤز اوره‌ک اوخشایان قوشمالاریلا بو گون بیر چوخ شعر هوسکارلارینین اوره‌کلرینه یول آچیب و سئویله- سئویله اوخونان گؤرکملی شاعرلریمیزدندیر. ایندیلیکده تهراندا یاشاییر و بیر زحمت آدامی کیمی تیکینتی بویاچیسی(نقاش ساختمان) ایشی‌ایله مشغولدور.

«ایشیق»

***

س. هر سؤزدن اول ایشیق سایتی‌نین تکلیفینی قبول ائدیب و رهبرلیک ائتدیگینیز درنه‌یین حاقیندا بو دانیشیغا قاتیلدیغینیز اوچون سیزه اؤز تشککورلریمیزی بیلدیریریک. بو گون رهبرلیک ائتدیگی خدافرین درنه‌یی‌نین یارانماسی باره‌ده شاعر عدالت دومان نه دئیه بیلر؟
ج. من‌ده سیزه و حؤرمتلی ایشیق سایتی‌نین امکداشلارینا تشکر ائدیرم و هر شئی‌دن اؤنجه ده‌یرلی “ایشیق” سایتی‌نین اوخوجولارینا سلام و سایغیلاریمی سونورام. بیزیم‌ده بو کیچیک ایشلریمیزه دیققت گوستردیگنیز اوچون چوخ ساغ اولون. دئمه‌لییم کی من بو درنه‌یین- خدافرین درنه‌یی‌نین- نئچه رهبریندن بیریسی‌یم.
نئجه کی اؤزونوز آز – چوخ تانیشسیز، بیزیم تهراندا یاشادیغیمیز منطقه‌ده (تهرانین شرق حصه‌سینده) بیزیم سویداشلاریمیز یعنی آذربایجان تورکلری سای باخیمیندان چوخلوق تشکیل ائدیر. بو منطقه عمومیتله آذربایجانین قاراداغ ماحالیندان تهرانا کؤچن زحمت آداملارینین یئرلشدیگی منطقه‌لردندیر. بورادا آذربایجانلی عائیله‌لرینده بیر چوخ گنجلریمیز یاشاییر. بیز اونلاری دوشوندوک و بئله بیر قرارا گلدیک کی گنجلریمیز اؤز ادبیات و موسیقیمیزدن بیگانه اولمامالاری اوچون بیر درنک تشکیل ائده‌ک. نییه کی فیکر ائدیردیک بو گنجلربن آذربایجان کولتورو ایله یاخیندان تانیش اولماماسی سونرا، بیزیم ادبیاتیمیز، موسیقیمیز و عمومیتله کولتوروموزون اونودولماسی تهلکه‌سینی ایره‌لی سوره بیلر و آللاه ائله‌مه‌میش مدنیتیمیز خصوصیله گنجلرین ایچینده اونودولماغا طرف گئده‌ر. بیر نئچه دوستلارلا و بؤیوکلریمیزله دانیشدیق و بئله قرارا گلدیک بیر درنک تشکیل تاپسین و آدی دا ائله اؤز منطقه‌میز “خدافرین” اولسون.

 س. خدافرین درنه‌یی رسمن نه زاماندان فعالیته باشلادی؟
ج. اول‌لر اؤز ایمکانلاریمیزدان استفاده ائدیب ییغیشیردیق. سونرالار منطقه‌میزده اولان بیر مدنیت سارایی ایمکانی یاراندی و اونلاردان اجازه آلاراق ۱۳۹۱ینجی ایلین بهمن آییندان رسما فعالیته باشلادیق و ساییمیز و مجلیسلریمیزده اشتراک ائده‌نلر خصوصیله عائیله‌لر گونو گوندن چوخالدی.

 س. درنه‌یین فعالیت موضوعلاری نه‌لردن عبارتدیر؟
ج. درنه‌یین فعالیت دایره‌سی چوخ گئنیشدی. بیر سؤزله آذربایجان فولکلورو، شعری، موسیقیسی و رقصی‌ اونون اساس فعالیت موضوعلارینی تشکیل ائدیر. آنجاق درنه‌یین عضولریندن مدرن ادبیات نمونه‌لریله‌ده ماراقلانانلار واردیر و بو ساحه‌ده ده فعالیتلریمیز اولور. دئیه بیله‌رم کی آذربایجان شیفاهی خالق ادبیاتی نمونه‌لری، شعریمیز و عاشیق صنعتیمیز هامیدان چوخ درنه‌یین مجلیسلرینده و تدبیرلریمیزده گؤستریلیر. نییه کی درنه‌ییمیزین بیر چوخ عضولری عاشیق صنعتیمیزین فعاللاری و اوستاد عاشیقلاریمیزدیر.

 س. درنه‌یین مجلیسلرینده اشتراک ائدنلردن علاوه، اونون رسمی اولاراق نئچه عضوو واردیر؟
ج. دئدیگیم کیمی درنه‌ییمیزین مجلیسلرینده چوخ سایلی سویداشلاریمیز اشتراک ائدیر و خصوصیله عائیله‌لر گونو گوندن آرتیر. آنجاق رسمی عضویمیز باره‌ده دئیه بیلرم کی ۱۰۰ نفردن چوخدور و هله‌ده چوخالماقدا داوام ائدیر.

 س. درنه‌یین ایندی ییغینجاقلاری نئجه و هاردا کئچیریلیر؟
ج. ایندیلیکده یاشادیغیمیز منطقه‌ده؛ یعنی تهرانین شرقینده ییغینجاقلاریمیز اولور. دئمک هر آیین ایلک چرشنبه‌سی درنه‌یین مجلیسی «سرای محله جوادیه تهرانپارس – خیابان امین، کوچه همایی غربی»ده تشکیل ائدیلیر و اونون خبری تلفون و اس ام اس واسیطه‌سیله هموطنلریمیزه چاتدیریلیر. هر مجلیسیمیزده ۲۰۰ نفردن آرتیق شعرلی، موسیقیلی گئجه‌میزین قوناغی اولور. یئری گلمیشیکن بو عزیزلره ده مینتدارالیغمی بیلدیریرم.

 س. درنه‌یین اداره هئیتی عضولری باره‌ده اوخوجولاریمیزا وئره‌جه‌ییز معلومات؟
ج. درنه‌ییمیزین باشیندا افسانه‌وی سسه مالیک عاشیقیمیز عاشیق محبوب خلیلی دورور. درنه‌یین رئیسی حؤرمتلی اینسان شمس‌الله آقاپور جنابلاری‌دیر. من عدالت دومان رئیس معاوینی و تدبیرلریمیزین آپاریجیسی کیمی خیدمت ائدیرم. استعدادلی گنج عاشیقیمیز عاشیق سخاوت صابیری، شاعیر سید موراد موسی‌پور، ادبیات خادیمی عیوض امی و شاعر محمود فلاح، درنه‌یین اداره هئیتی‌نین باشقا عضولری کیمی چالیشیرلار.

  س. درنه‌یینیز قارشیدان گلن یئنی ایلده هانکی برنامه‌لری پلانلاشدیریب؟
ج. درنه‌ییمیز اؤز برنامه‌لرینی بو ایلده داوام ائتدیره‌جک. بیزیم بو درنک ادبی مدنی بیر درنک‌دیر و هر هانسی بیر سیاسی جریاندان اوزاقدیر. گلجکده باشارساق انجومنده اوخونان ادبی اثرلری بیر کیتاب شکلینده نشر ائتدیره‌جه‌ییک؛ اوستاد صنعتکارلاریمیز حاقیندا آغیرلامالار و عزیزلمه تدبیرلریمیز اولاجاقدیر. چالیشاجاغیق اولدوقجا شاد و عینی حالدا دوشوندوروجو برنامه‌لری بو ایل ده حیاتا کئچیرک.

 س. سیزین انجومنین علاقه‌لری باشقا درنک‌لرله نئجه قورولور و هانکی زمین‌لرده؟
ج. هله‌لیک او قده‌ر باشقا درنکلرله ایش بیرلیگیمیز اولماییب، آنجاق بعضی موناسیبتلرده باشقا قارداش انجومنلرله هم‌فیکیرلیگیمیز اولور و ادبی تدبیرلرده بیرلیکده اشتراک ائدیریک. نمونه اولاراق صابر ادبی انجومنی‌ایله یاخین ایلگیمیز اولور، نییه کی بیزیم انجومنین بیر سیرا عضولری بو انجومنده ده عضودیرلر و صابر انجومنی قدیمی آذربایجان ادبی انجومنلرینین بیری‌دیر.

 س. آذربایجان ادبی مدنی درنک‌لرینین ایش‌بیرلیگی باره‌ده نه تکلیفلرینیز وار؟
ج. واللاه من نه دئیه بیله‌رم؟! ساده‌جه اونو دئییم کی بیر- بیریمیزی سیندیرماقدا دئییل، قوروماقدا سعی گؤسترک.

 س. سیزینله و خدافرین درنه‌یی‌ایله نئجه علاقه ساخلاماق اولار؟
ج. علاقه مسله‌سی باره‌ده. ایندی آللاها شوکور تکنولوژی دؤورودور. فیسبوک‌دا شخصی صحیفه‌لریمیز وار. وایبر و تلفون واسیطه‌لریله‌ده اولار. دئدیگیم کیمی هر آیین ایلک چرشنبه‌سی انجومنین شعر موسیقی تدبیرینده ده هامی عزیزلرین یولونو گؤزله‌ییریک. «سرای محله جوادیه تهرانپارس – خیابان امین کوچه همایی غربی»

 س. سون سؤزونوز اوخوجولاریمیزا؟
ج. ایشیق‌ین اوخوجولارینا اوزون عؤمور و جان ساغلیغی آرزو ائدرکن، اونلاردان بیر ایسته‌ییم ده وار کی ایشیغا ساری گئده‌ک و ساغ اولسونلار کی ده‌یرلی وقتلریندن آییریب، بیزی اوخودولار. سیزدن ده اوره‌ک- اوره‌ک تشککورلر ائدیرم. ساغ اولون.

***

بیر نئچه شعر / عدالت دومان

تبریز

حاق سنی قوروسون درددن آغریدان
جان آذربایجانین اوره‌یی تبریز!
آنا قدری بیلن هر بیر ائولادین
گؤزونون گیله‌سی ببه‌یی تبریز!

عالمی مات قویان سیر دریاسی‌سان|
پارلاق اولدوزلارین ایلک ضیاسی‌سان
غئیرت قایناغی‌سان،تورک دونیاسی‌سان
سن بیزه شهرلر اؤزه‌یی تبریز!

قوینوندا میلیونلار سویداشیم قالیر
اؤزگورلوک عسگری یوردداشیم قالیر
اوزون یوللار اوسته یولداشیم قالیر
بیر آن اسیرگمه کؤمه‌یی تبریز!

کؤرپن عدالتدن بو نئچه بندی
اولارسا آل ساخلا عؤمور ایتندی
آدین غوربت ائلده ایستی وطندی
سنسن یئر اوزونون بزه‌یی تبریز!

اولمور

او قده‌ر کوسموسن باریشمیسان کی
کوسوب باریشیرسان خبریم اولمور.
من کوسمک سئومیرم قلبیم تمیزدی
منیم کینه‌م اولمور، کدریم اولمور.

دئمیرم چیخماسین دوست دئدیگیمدن
من آج قوش دئییلم دوست دئدیگیمدن
من سئوگی اومورام دوست دئدیگیمدن
باشقا بیر ایسته‌ییم، نظریم اولمور.

کؤنلومده گول دوستا اتک- اتکدی
محبت گول دئمک چیچک دئمکدی
عدالت! کوسمه‌یه نیفرت گرکدی
او منده وارسادا یئتریم اولمور.

تر چیچک سولدو

بیر بوداق آتمیشدی عؤمور باغیمیز
تر چیچک آچمیشدی شاه بوداقیمیز
دوشدو کولکلره او یاز چاغیمیز
شاه بوداغ قیریلدی، تر چیچک سولدو.

اون بئش ایل طالعیه اومودله دؤزدوم
نه قده‌ر آرزولار خیاللار دوزدوم
حاقدان آلدیغیمی شره اودوزدوم
بو نئجه قایدادی بو نئجه یولدو؟

سئوینجین ایتیرمیش دوداقدان بئتر
کول اولوب سوورولموش اوجاقدان بئتر
شعله‌سی قارالمیش چیراقدان بئتر
دونیام سویوق اولدو، قارانلیق اولدو.

گئج وئردی تئز آلدی فلک پاییمی
دومانلار سؤندوردو پارلاق آییمی
اونسوزدا بیلیرم آرتیق ساییمی
قیسمتیم آزدیرسا کدریم بولدو.

یانسا

گونشی بوز باغلار عؤمرو سارالار
بیر گون کؤرپه‌سیندن بیر آنا یانسا.
آهلاری لئیسانلی بولودو قارسار
ائولاد اوجباتیندان بیر آنا یانسا.

حالالدی خئییر ایش قوروب دوزه‌نه
ایری خطا یاپسا اوندان دوزه نه
سؤز اؤزو دوزولر دوشر دوزه نه
حاقدان اوره‌گینه بیر آن آیانسا.

کیمه‌سه یار دئدین یار اول یاشا یار
عشقه نه وار اویمورسادا یاشا یار
عؤمرونون قدرینی بیلر یاشایار
عدالت بوش اؤتن بیر آنا یانسا.

گؤردوم

نعشه‌لندیم گؤزلریندن
دونن گئجه تویدا گؤردوم.
دونیانین هر گؤزه‌ل‌لییین
او قامتده بویدا گؤردوم.

ماتام عشقین طرزینده من
اونون حدّی مرزینده من
بیر ساعاتین عرضینده من
قیش دا گؤردوم، یای دا گؤردوم.

گؤرسه‌نیردی سو بوغازدا
تام شیرین‌لیک، دیل آغیزدا
یازیلمامیش آغ کاغیذدا
سؤی‌ده گؤردوم، بوی دا گؤردوم.

گؤزوم قالدی جوت خالیندا
اؤزوم دالغین خیالیندا
اونون پارلاق جمالیندا
گون‌ده گؤردوم، آی دا گؤردوم.

قوربانام یازی یازانا
حوسنون‌دن بولبول یاز آنا
«عدالت» تکین اوزانا
یئتمز اوندان فایدا گؤردوم.

سنسیز

بلکه ده یوخومدا گؤره بیلردیم
یوخو گلمه‌دی کی گؤزومه سنسیز.
ائله بیل یاز باغین دولو دؤیوبدور
غملر تالان سالیب اوزومه سنسیز.

قه‌هر بوغور عزراییلین الی تک
فیکیر خیال سورور منی زلی تک
دانیشیرام هاوالی تک، دلی تک
کیمدی قولاق وئرن سؤزومه سنسیز.

یئره‌می یالواریم؟ گؤیه بیلمیرم
دردیمی سؤز ایله دئیه بیلمیرم
نییه اؤلمه‌میشم، نییه بیلمیرم
ماتام اؤزومده کی دؤزومه سنسیز.

گؤروشور

اولو تانریم گونوموزه گون دوغوب
سئون سئویلنله آیان گؤروشور.
کئچیر سرحدلری خوش خیال کیمی
گؤیده بولوت یئرده اینسان گؤروشور.

اوغوللار غمینی یئمیش آرازین
زامان قوبارینی یوموش آرازین
ایندی اوزه‌رینده گوموش آرازین
ائل توتور توی دویون نیشان گؤروشور.

بو تایدان او تایا قیز گلین کؤچور
ساز گولور سئوینیر سؤز گلین کؤچور
یوز اوغول ائوله‌نیر، یوز گلین کؤچور
سارایلا خان چوبان آسان گؤروشور.

باکی تبریزلشیر گنجه خویلاشیر
ساوالان داغ دلی داغلا هایلاشیر
عدالت سئوینجین غمین پایلاشیر
ایکی قارداش آذربایجان گؤروشور.