یازیلمایان روْمان‌لار- اوچونجو بؤلوم- بیرینجی فصیلین سوْنو-
مرتضی مجدفر
اوْ گونون آخشامی، دوْستلاریمیزین بیرینین ائوینده قوْناقلیق ایدی. سهرابلا منی ده اوْرایا چاغیرمیشدیلار. سهراب حاضیرلاشانا کیمی، مطالعه ائتمکله اؤزومو مشغول ائتمیشدیم. مجلّه اوْخویوردوم.
قافلان ایچری گیردی و دئدی:
– مطالعه‌نیزی قطع ائتمک اوچون عذر دیله‌ییرم. سهراب حاضیر دیر.
دئدیم:
– عیبی یوْخ! مطالعه ائتمیردیم. واختیمی کئچیردیردیم.
– یوْخ اوْغول! بئله‌لیکله واخت کئچیرتمک اوْلماز! اوْنو دقتله اوْخوماق لازم دیر.
بوُ سس آقای افشارمندین سسی ایدی. آیاغینا قالخدیم و سلام دئدیم. سلامیما جواب وئردی و آرتیردی:
– بوُ مجلّه‌ده قارانلیق کئچمیشلرده یاشایان بیر مجعول میللتین طرفیندن چیخاریلان مجلّه‌لر و اؤزلرینه اوْنلاردا جعل‌ائتمیش مدنیت حاققیندا مقاله وار. مقاله منیم‌کی دیر. اوْنو دقتله اوْخو اوْغلوم.
میزین اؤستونه آتدیغیم مجله‌یه، یئنی‌دن باخدیم و «گلجک» آدینی یادیما تاپیشیردیم؛ و آقای افشارمنده، اوْنو قوْناقلیقدان قایتیدیقدان سوْنرا، دقتله اوْخوماغیما، سؤز وئردیم.
قافلان، نؤکرلره مخصوص اوْلان باشی‌آشاغیلیقلا سالوْندان ائشییه چیخدی.
سهراب، نئچه مدّت ایدی حاضیر اوْلموشدور. بیرلیکده، سهرابین آتاسیندان اذن آلیب، قوْناقلیغا ساری یوْللاندیق. بیز یوْلا دوشن زامان، آقای افشارمند اؤزونه موزیک لنتاسی حاضیرلامیشدی.
آقای افشارمند، اوُجا بوْی، ساری‌شین، بیغلاری یئکه اوزونده چکیلمیش، آغلی- قارالی ساچلی، آتاما اوْخشار بیر جدّی کیشی دیر. آتاملا اوْنون فرقلندیگی زاد، آتامین اوُزونده اوْلان همَشه کی گوُلوش دوُر. آقای افشارمند هر حالدا ساکت و متین دیر. آمما آتام، دانیشاندا، اَلی ایله گؤیو یارار و اوُجا توْنلا دانیشار. البتّه بوُ مؤوضوع آتامی بینمه‌دییمه دلیل اوْلابیلمز. چونکی من هر بیر زامان اوْنونلا افتخار ائدیرم. آنجاق بعضی واختلار، آتامین سس- سمیرسیز ایشله‌ییب، دانیشدیغینی آرزولایارام.
شَهَر ماشینلاری ایله «کیومرث»گیله ساری‌یوْلا دوشدوق، اوْ، بوُ گئجه بیزیم قوْناقچیمیز ایدی. قوْناقلیغین مقصدی معلوم دییلدی. قوْناقلیق هم پروفسور آلفونون وفاتینین ایل دؤنومه گؤره حصر اوْلونا بیلَردی، هم ده دوْغوم گونو ییغیجاغی کیمی بیر زاد. هرنه اوْلورسا، قوناقچیمیز، منله سهراب اوْرادا درس اوْخویان مدرسه‌نین شاگیردلاریندان بیری و ایکی صینیف بیزدن یوُخاریدا اوْلان دوْستوموز ایدی.
کیومرث، بیزی ایچری گیردیکده، قارشیلادی و ایییرمی‌دن آرتیق چاغیردیغی قوْناقلارا تانیتدیردی. جور- به‌جور یئمکلر و ایچگی‌لر بوْل ایدی. بیر- بیریله دانیشانلارین سایی، اوْینایانلاردان چوْخ گؤزه دییردی. بیز قوْناقلیق اوْتاغیندان ائشیکده اوْلان باغدا ایلشمیشدیک. افراز اؤز یاشیندا اوْلان بیر قیزلا اوْرادا ایدی. ایلنجه‌لی موزیک سسی ائشیدیلیردی. کیومرث‌گیلین ائولری، شَهَرین آراسیندان کئچن چایین، شمالداکی قیراغیندا ایدی. ائوین قاباغیندا، گوللو- چیچکلی باغلاردا گزنلر، هم ده کیچیک قاییقلاردا، سو اوستونده دوْلانانلار وار ایدی. دئدیکلره گؤره، قدیم زامانلار، بوُ چای، چوْخ‌کیرلی و هئچ واخت سوُ ایله دوْلمایان بیر گئدرگی سوُ ایمیش. ایندی ایسه، اوْندا کیچیک قاییقلار دا سورمک اوْلور.
شام یئمک اوچون، «کیومرث» هامینی سسله‌دی. تئزلیلکه هامی ییغیشیلدی.
شام میزینین دالیسیندا، سئودیگیمیز یئمک‌لردن فایدالاندیق . یئمک زمانی ایسه، ایللردیر بیزلرین آراسیندا معمول اوْلدوغوکیمی چوْخ آز ایدی.
شامدان سوْنرا، قوْناقلارا ایچگی وئریلیردی. یئتمیش یاشلی بیر قوجا نؤکر، آرادا دولانماقدا ایدی . اوْ هامی ایله حؤرمتله یاناشیب، قوُللوق ائتمه‌یه چالیشردی.
قوْناقلاردان بیری، اوْنو سسله‌یه‌ر‌ک، دئدی:
– آی گئده، تئز اول!گئجه‌نی بوُرادا قالماق ایسته‌میریک! بوشو‌شه‌نین قاپاغین آچ!
قوجا، اَل- آیاغی تیتره‌یه- تیتره‌یه و شوشه‌نین قاپاغین آچماق ایسته‌یه‌رک،دئدی:
– باغیشلایین! عذرلر دیله‌ییرم! الحال آچاجاغام.
اوْنو سسله‌یه‌نین آدی«فرهاد» ایدی. اوْ یئنی‌دن باغیردی:
– مئیمونا بنزر قوْجایا باخ! گئت قیراغا گئده! اؤزوم هله اؤلمه‌میشم.
نؤکر تازادان، عذرلر دیله‌مه‌یه باشلامیشدی. فرهاد ایسه شوشه‌نین قاپاغین آچماغا مشغول اوْلموشدو.
اوْ قوْجا نؤکر، اوْرادان گئتدیکده، کیومرث، فرهادا ساری باخاراق، دئدی:
– بئله‌ده دانیشماق اوْلار؟
دانیشیغی آرام اوْلدوغو حالدا، غضبلی ایدی. فرهاد، کیومرثه باخیب، گوله- گوله دئدی:
– نه دئییرسن؟
کیومرث دئدی:
– اوْ قوجانین نه تقصیری وار. داها قوْجالیب، شوشه قاپاغینی آچماغا ایسه اوْندا زوْر قالماییب!
فرهاد یئنه گولدو و کیومرث‌دن سوروشدو:
– اونون تقصیری اوْلماسادا، سیز تقصیرکارسینیز. نییه اوْنو قوْجالار ائوینه یوْللامیرسینیز؟
کیومرث دئدی:
– هر حالدا اوْ بیزیم نؤکرلریمیزدن دیر، و اوْنا دستور وئرمک منیم وظیفه‌لریمدن دیر. بیرده اوْنا «گئده» دئمکدن خوْشوم گلمیر.
فرهاد تعجبله اوْنا باخدی و سوْروشدو:
– اوْغلان! سنه نه گلمیشدیر؟ ایندییه قدر، نؤکرلره «گئده» دئییلیب‌دیر.
کیومرث دئدی:
– اوْنلاردا بیزیم کیمی انسان دیرلار.
فرهاد گوله- گوله، سوْروشدو:
– بیزیم کیمی؟ هه… هه… هه… .هَلَم- هَلبَت ماترژی شوراسی تصمیم توُتسا، بیز اونلارا نؤکرده اوْلا بیله‌ریک. هم‌ده شَهَریمیزین شوْرالارینین عضولریندن نئچه‌سی، نؤکرلردن اوْلا بیلر… هه… هه… اوْغلان نه دئییرسن.
کیومرث دئدی:
– نه عیبی‌وار، چوْخ دا یاخشی دیر. بیز نه حقله اوْنلاری اؤزوموزه نؤکر ائتمیشیک؟
هامی گولنلر سوُسدو.
ائو صاحیبلاری ایله نؤکرلر آراسیندا اوْلان توْققوشمالار، هر یئرده وار. آنجاق اوْنو ذهنینده جانلاندیران اینسانلارین سایی چوْخ آزدیر. اصلاً بوُ حاقدا دانیشماق، شَهَر قانونلاری جهتیندن یاخشی دییل.
فرهاد قوْناقلیغی ترک ائتمک و بحثه سوْن قوْیماق ایسته‌دی. آنجاق کیومرث یئنه ده سؤزه باشلادی:
– ایندییه قَدَر، نؤکرلرین ائولره گیردیکلری‌نین بیرینجی گونونه، فیکیرلشمیسینیز؟
فرهاد، غضبله جاواب وئردی:
– اصلاً اوْنلارا فیکر ائتمه‌یین نه فایداسی وار. اوْنلار وحشی و مدنیت‌دن اوزاق انسانلاردیرلار. اوْنلار اؤز ایستکلری و بیزیم آتا- آنالاریمیزین اذنی ایله شَهَرلره گلمیشلر. گلمه‌دیکلری حالدا، یا ییرتجی حئیوانلار طعمه‌سی اولوب، یادا، پیس‌گونلو حیاتلارینی، آجلیقدا، فلاکتده باشا وئره‌جک ایدیلر.
کیومرث دئدی:
– بوُ حاقدا یئنی‌دن تصمیم توُتماق، چوْخ دا یاخشی اولا بیلر! اصلاً بوُنلاری بوُراخین. کئچه‌جکلره گؤره نظرینیز نه‌دیر؟ اوْنلارین مدنیت صاحیبی اوُلدوقلاری زامانلاری دئییرم.
فرهاد جاواب وئردی: اوْنلار هر بیر زامان، مدنیت‌سیز و وحشی اوْلموشلار.دیل‌لری ایسه آنلانیلماز و دوشونولمز بیر دیل دیر.
کیومرث دئدی:
– اوْنلار وحشی دییلدیلر. یئنی حیات باشلادیقدان سوْنرا، مدنیت‌سیز و وحشی اوْلوبلار.
فرهاد، کیومرثین سؤزونو آغزیندا قوْیاراق، یئنه سؤزه باشلادی:
– یئنی حیات باشلامامیشدان قاباق، اینسان مختلف دؤوره‌لر گؤرموشدور. ایلک زامانلار نهایت درجه‌ده وحشی ایدی. سوْنرالار، ماشینلا تانیش اوْلموش، اوْنو کامیل‌لشدیرمیشدی. ائله بوُ ماشینلارلا دا، انرژی منبعلرینی آرادان آپارمیشدی. اوْ زامانکی اینسان نفتی، داش کؤمورو، گازلاری اوْداچکدی و انرژی‌لر توکنمه‌یه باشلادی. سوْنرا، ایییرمی‌بیرینجی عصرین اوللرینده، میللتلر آراسیندا، انرژی اَلده ائتمک اوچون، دؤیوش‌لر آپاریلدی و میلیونلار اینسان آرادان گئتدی. یئنی حیاتین باشلانماسینا دا، پروفسور آلفون و اوْنونلا ایشله‌ین ذکاوتلی اینسانلار سبب اوْلموشلار، یوْخسا ماترژی یارانمازدی؛ ماترژی بوْرجلاری دا ها بئله. پروفسور آلفونلا ایشله‌مه‌ین میللتلرین، هامیسی وحشی دیرلر و آرادان گئتمه‌لیدیرلر.
فرهاد سؤزلرینین سوْن جمله‌سینی دئدیکده، دقتله منیم اوزومه باخیردی.آنجاق من اوْنون بئله باخدیغینی دوشونه بیلمیردیم.
کیومرث دئدی:
– اوُزاق اؤلکه‌لرده یاشایانلارین وحشی اوْلمالارینین سببی، اوْنلاری شَهَرلردن اوُزاق ساخلاماق دیر. اوْنلار شَهَرلره گله بیلسئیدیلر، متمدن و مدنیت صاحیبی اولاردیلار. بوُندان باشقا، شَهَرلره گلمک ایسته‌ینلری ده قیرغین ائدیرلر.هم ده اوْنلارین دیللرین باشاردیقلاری قَدَر آرادان آپاریبلار.
افرازلا گلن قیز، اعتیراضلا دئدی:
– مرکزی ماترژی شوراسی‌نین تصویبینه گؤره، شَهَرلرین جمعیتی، یوزمین‌دن زیاده اوْلمامالیدیر. اوْنلار شَهَرلره گلسئیدیلر، بیزیم ده مدنیتیمیزی اَلیمیزدن آلاردیلار. سیزین آرانیزدا مدنیتی، امنیتی ایسته‌مه‌ین واردیرمی؟هَلم –هَلبَت یوخ… حتماً یوخ…
کیومرث یئنه ده دئدی:
هئچ ده بئله دییل. ایندی‌لیکده بیزیم حددن آرتیق ماترژی، غذا، گئییم و باشقا زادلاریمیز وار دیر. بوُنلارلا نئچه‌مین نفری دوْلاندیرماق اوْلار.
– «فرشاد» آدلی بیر اوغلان، کیومرث‌دن سوْروشدو:
– سیزجه، گرک بیز شَهَردن اوُزاق اوْلان اینسانلارین آزادجاسینا شَهَرلره گیرمکلرینه یول وئره‌رک، ایییرمینجی عصرده یاشانلار کیمی، قوْیون- قوُزو دسته‌لری تک یاشامالییق؟
کیومرث تؤرتدییی بحثین عبثه چکیلدییینی و هامی‌نین اوْنونلا مخالیف اوْلدوغونوگؤره‌رک، دئدی:
– هئچ اولماسا… اوْنلارا وحشی دئمه‌یک… هرنه اوْلسا، اوْنلارین بیرسیراسی، بیزلرله یاشاییرلار… منظوروم نؤکرلردیر.
فرهاد یئنه عصبانیتله کیومرثه جاواب قایتاردی:
– اوْغلان بوُراخ… نه دئییرسن. اوْنلار « وحشی و مدنیت‌سیز» سؤزلزینه عادت ائتمیشلر. اوْنلار دوْغرودان تمدن‌سوزدورلر…
من اوُشاق اوْلدوغوم واختلار، قافلاندان، نئچه- نئچه ناغیللار ائشیتمیشدیم. او ناغیللار اصلاً بیزلرده، دئییلمز. اوْ ناغیللاردان من چوْخ دیرلی سؤزلر اؤیرنمیشدیم. ائله اوْنا گؤره فرهاد سؤزونو قوُرتارا- قوُرتارا، من دئدیم:
– اوْ جور ده کی سیز دئییرسینیز دییل. من اؤز نؤکریم، قافلاندان بعضی ناغیللار ائشیتمیشم. اوْ ناغیللار، بیزلرده، یوْخدور. بوُنونلا بئله، اوْنلار نؤکردیر، بیزلر آقا. بیزلره اوْنلار حاققیندا دانیشماق، هئچ بیر زامان یاراشماز. قوُرتارین بوُ دانیشیقلاری.
شَهَر حاکیملرینین بیرینین اوْغلو اوْلدوغوما گؤره، هئچ‌کس، منه بیر سؤز دئمه‌دی. تکجه فرهاد دئدی:
– کیومرث و کیومرث‌لره بیر سؤزوم وار. البته اؤز قوْناقچیملا بئله دانیشماق اوچون، عذر دیله‌ییرم. آنجاق بوُ سؤزو دئمه‌لییم و اوْ دا بوُ کی: هر کیمین نؤکرلردن چوْخ خوْشو گلیر، اوْنلارین بؤلگه‌لرینه گئتسین، دوواری آشسین و مئشه‌لره ساری یوْللانسین. یقین‌کی وحشی قارتال اوْنون انتظاریندادیر. ایسترسه‌نیز اوْنلارین دیلی ایله ده دانیشا بیلرسینیز.
فرهادین بوُ سؤزوندن هامی اوُجا سسله گولدولر. بیر هامیمیز کیچیک اوْلدوغوموز زامان، آنالاریمیزدان وحشی قارتال حاققیندا بعضی سؤزلر ائشیتمیشدیک. وحشی قارتال یا خود اوُشاق توتان کیشی، اوزاق بؤلگه‌لرده یاشایان وحشی‌لر آراسیندان، شَهَرلره گلیر. دووارلاردان آشیر و ادب‌سیز اوُشاقلاری، وحشی‌لر مئشه سینده اوْلان یوُواسینا آپاریر.اوْنون یوُواسی‌نین آلتیندا دا بوْز قورد یاشاییر. وحشی قارتال، بوْز قورد و اوْرادا یاشایان اینسانلار، آنلاشیلماز بیر دیل ایله قوْنوشورلار.
فرهادین سوْن سؤزلری، دانیشیقلاری مسخره‌یه چکدی و بئله‌لیکله کیومرث ده، بحثدن واز کئچدی.
نؤکرلر، بوتون یئمکلری و ایچگیلری ییغیشدیردیلار. گؤی، تام حالدا قارانلیق ایدی. چایین اوستونده اوْلان بیر قاییغین یانان چیراقلاری گؤرسنیردی. نئچه قاییغین دا، اوُزاقدان سسلری ائشیدیلیردی.
شَهَرلردن اوُزاق بؤلگه‌لرده یاشایان وحشی‌لرین، اوْ جمله‌دن وحشی قارتالین، آج، ماترژی‌سیز و آنلاییلمایان دیل ایله دانیشان و فلاکتلی حیاتلارینا دوشونه-دوشونه، کیومرث و باشقا اوُشاقلاردان آیریلدیق. هامی گئتمک‌ده ایدی. ساعات اون‌بیریاریم‌دا، سهرابلا من، ائوده ایدیک…….. (آردی واردیر.)
