اوشاق ادبیاتینا دایر بیر قید . . .
سید‌ناصر ساجدی

درحال زامان کئچیر, اوشاقلار بؤیویور، سونرا جمعیته داخیل اولور. هر هانسی بیر مؤوقیته چاتیر، ها بئله اونلارین اوشاقلاری‌دا و اونلارین اوشاقلارینین اوشاقلاری‌دا بیر گون بو پروسه‌نی باشدان کئچیرجکدیر. آمما بو قورولوشدا آرا-سیرا بیر چوخلی آجیلی-شیرینلی اولای‌لار وار. بعضی پسیخولوق‌لار(روانشناس) بو اینامدادیلار کی هر اینسانین بیر چوخ داورانیش‌لاری، تام اونون اوشاقلیغیندا کئچن اولای‌لارا باغلیدیر. بو اولای‌لار دوغولان گوندن ایکی یاشا قدر، سونرا ایکی یاشدان بئش یاشا قدر اینسانی اوبرازلارین یارانماسینا تاثیر باغیشلاییر.

 آتا-آنالاردان چوخ ائشیدیلیر، اوشاقلیغدا بؤیوک ننه‌میز(آبا) بیزه گئجه ناغیلی تعریف ائدردی. آمما ایندی‌ایسه او ناغیللار یئرینی تئلویزیا وردیش‌لرینه(عادت) وئریب. بو وردیش‌لر نه قدر ایسته‌ییر فایدالی، دولغون، تاثیرلی اولورسا اولسون، چون بیر تبلیغی دوشونجه‌لر آردیندا وار، هر آن او وردیشین سرمایه‌دارینین نیتین داشیییر. آنجاق بو کارتون‌لار یا اوشاقلار اوچون دوزه‌دیلمیش موقووا وردیش‌لر اوزونده اولان گؤزلیکلری آستاریندا یوخدور. فردلیکسیزلییین کؤکو اوشاقلیغا باغلی اولان عامل‌لر بورادان باشلاییر. اؤزگه مدنییتی ایله بؤیومک، اؤزگه اوبرازلارلا یاشاماق؛ داها آرتیق شخصیتدن(هویت) نه قالار بیزه؟ هئچ نه. بو فردییتسیز اینسان اؤزگه مدنییت یاشامی قورماق پئشینده. چونکی اؤزونده اونلارا باغی اولان بیر شی‌لر گؤرور. بو اینسان نه قدر ده چالیشسا دا اؤز میللتینه عاید دیرلی امکانلار یاراتماسیندا هؤنکوره‌جاق. بونا گؤره اوشاقلاریمیز گلجک چیراقلاری کیمی کئچیب گئدن خطالارین امید ایشقلاری دیر. بو ایشقلارا ادبیاتی تانیتدیرمالییق. بو قیده عاید اولان ادبیات شعری ده سؤزدن اوزاق گؤرمور.

ژان پل سارتر “ادبیات نه‌دیر؟” کیتابینین “یازماق نیه گؤره‌‌دیر؟” بؤلومونده بئله یازیر : “منیم هر زامان اوخومدان انتظاریم وار. اوندا اوخونوشدان سونرا اگر منیم انتظارمی بیر یئره یئتیردی یئنیدن ایسته‌ییرم او یازیچی‌دان چوخ اوخویام” سارتر کیمی بیر بؤیوک دوشونجلی یازار اینتظاری کیتابدان اونون ایستکلرین بیر یئره یئتیرمکدیر. بو مسئله اوشاق ادبیاتی اوخوجوسونا(عمومیتله اوشاقلار بوردا نظریمیزدیر) داها چوخ اؤنمی وار.

اوشاق کیتابیندا اولان رسیملر، شکیللرده اولان حکایه و یازیچی یازان حادثه‌لر اوشاغین کیتابا باغلانماسی، اونا ماراق گؤسترمسینه سبب اولور. آمما بو ادبیات گرک میلتین افسانوی، اونون اجتماعی سکسه‌لرینه یاناشسین، اوخوجونون یاشی قدر اویغونلاشسین. بو آرادا آتا-آنانین نئجه ترپشمه‌لری بؤیوک رول اویناییر. کیتابین موضوع‌لاری، شکیللری و یا خودِ دیل بیزیم سئچیمده تاثیری وار.

اوشاقلاری کیتاب سئچیمینده آزاد قویمالییق. اوشاقین ذهنی دونیاسی فرقلی‌دیر. بیز یالنیز زمینه‌ یاراتمالییق. بو زمینه‌لر ندن عبارت‌دیر؟ آتا-بابالاردان مثل وار: اوشاق گؤردویون گؤتورر. بو مشهور مثل دئییر اوشاقلار بیزدن گؤردوکلریندن عمله گلیرلر. ائوده، یا دا اوشاق یانیمیزدا اولان زامان کیتاب الیمیزده اولسون. اوشاقلاری اؤزوموز ایله کیتاب سرگی‌لرینه(نمایشگاه) آپاراق. اونلارا کیتاب خاطره‌سی تعریف ائده‌ک. اگر اوزلاشما بونادیر کی اوشاق فانتزی خورتدان‌لاری، دیولری سئویر اونلارا اؤز فولکلورموزدا اولان افسانوی خورتدانلاری تانیتدیرین. اولماز قهرمان کوراوغلو اولسون، خورتدان آیری بیر میللتین اژدهاسی؛ بیزیم حکایه‌لرمیزین قهرمانلارینا لایق اژدها یارانیب.

سون واختلار نوروئچ اؤلکه‌سینده یئنی بیر کیتاب شکیل‌لری معاصر نسلین اوشاقلاری اوچون نشر اولونموش. بو کیتابین خورتدانلاری فانتزی بیر شکیلده یئنی بیر طرزده غیر-مستقیم اوشاقی علاقه‌لندیریر، اونو یئنی بیر دونیایا داخیل ائدیر، اوشاق اؤز ذهنی ایله شکیل‌لره حکایه قوشور. بیلدیگیمیز کیمی اوشاق ادبیات کیتابلاری نئچه حکایه‌دن عبارت اولور، بیری‌ایسه یازارچی یازان حکایه، او بیری شکیل‌لردن چیخان حکایه(اوشاق بونو اؤز ذهنینده یارادیر) بیر ده غیر‌مستقیم اولان معلوماتلار.

اوشاق ادبیاتی سیزه اوشاقینیزین اجتماعی لشمه‌سینه کؤمک ائده‌جک، اونا عملی-باشی چیخیشلاردا اوغورلو اولماسینا سبب اولاجاق.