(۳) نه سن اره گئتدین، نه من اؤلدوم!
قدیم زامانلاردا بیر یوخسول یاشلی قادین واریمیش اری چوخدان اؤلموشدو و بیر جاوان قیزی ایله یاشایارمیشلار. قیزی دا داها یئکه قیزایمیش. بونلار یای فصیللری بیچین واختی اولاندا کندده وارلی‌لارین یئرلرینده بوغدا بیچیلیب قوتاراندان سونرا یئره دوشن سونبوللری توپلاییب قیش چاغلاریندا بونونلا قیدالانیرمیشلار.
یئنه ده بیر یای فصلی قوجا قادین قیزینا دئییر:
– دور گئده‌ک یئنه ده سونبولدن بوغدادان یئردن اودییب، قیشیمیزا زومار ییغاق.
قیزی دئییر:
– یئردن سونبول توپلاماقدان هئچ خوشوم گلمیر، من گئتمیرم .
آناسی دئییر:
– بس قیشدا نه یئیه‌جه‌ییک؟ نه‌دن بو سؤزو دئییرسن؟
قیز دئییر:
– من بو ایل اره گئده‌جه‌یم. اریمین ائوینده بیر تیکه یئمه‌یه چؤره‌ک تاپیلاجاق. اونا گؤره گئده بیلمه‌رم.
آناسی دا دئییر:
– ایندی کی بئله اولدو، من‌ده گئتمیرم. من‌ده داها قوجالمیشام، تای- توش‌لاریم چوخدان اؤلوبلر، یئددی کفن چورودوبلر، من‌ده بو ایل اؤله‌جه‌یم، بئله کی حالسیزلامیشام قیش سهل‌دیر، پاییزا بئله چیخمارام.
هر ایکیسی بو ایل بوغدا جمع‌له‌مکدن امتناع ائتدیلر و ائوده قالدیلار. یای اؤتدو؛ پاییز قوتاردی؛ قیش گلدی. هاوالار چوخ بد کئچیردی؛ شاختا- بوران قار- قاپینی کسمیشدی و آجلیق اؤز سؤزونو دئمه‌یه باشلادی و آنا و قیزی یئمه‌یه بیر شئی‌لر تاپمادی. نه قوجا اؤلدو، نه قیزی اره گئتدی! قاری بیر قزیل چووالی چیینینه آتیب ائودن چؤله چیخدی؛ کولک قارینی اورا-بورا چیرپیردی. قوجا ایسه اربابلارین یئرینه طرف گئدیردی بلکه اوردا یئمه‌یه بوغدا تاپا بیلسین. یولدا بیر ناخیرچی قارشیسینا چیخدی، دئدی:
– هارا بئله گئدیرسن قوجا ننه؟
دئدی:
– کوخانین زمیسینه گئدیرم بالا! گؤروم اوردا سونبولدن بوغدادان قالسا توپلایام، آجیندان اؤلمه‌یم.
ناخیرچی دئدی:
– قیشین بو چاغیندا کوخانین زمیسی هاردایدی؟ ایندییه زمی قالارمی؟ اگر اولسادا ایندییه چورویوب سامانا چؤنوب و قار آلتیندا قالیب.
قوجا اومودسوز، ائوه دونوب قیزینا دئدی: نه سن اره گئتدین نه من اؤلدوم! ایندی ایکیمیزده آجیندان اؤلمه‌لی‌ییک.
(۴) تولکو ایله جاناوارین اووا گئتمه‌سی
بیر گؤزه‌ل طبیعتلی دیاردا بیر مهریبان و ساده قلبلی قورد یاشاییرمیش. گونلرین بیرینده تولکو جاناوارین یوواسینا یاخینلاشیب، یاخینلیقدا کؤک بیر قویونون سورودن آرالانیب تنها اوتلادیغینی خبر وئریر، بو اومودلا کی قوردون آرتیغیندان اونادا بیر قارین یئمک یئتیشه. قورد تئز- تله‌سیک قویونو اوولاماق اوچون یوواسیندان چؤله چیخیر. گؤزو قویونا ساتاشیر، قویونون پوسقوسوندا یاتیر؛ بیردن قویونا یوگوره‌رک، اونو سوپورله‌ییب یئره چیرپیر؛ قارنینی یئرتماق ایسته‌ینده قویونون گؤزلری دولور؛ قوردا دئییر:
– ای بؤیوک اقتدارلی قورد! سندن بیر ایسته‌ییم وار، اودا بودورکی بیزیم سورونون رسمی- روسومو وار؛ بئله کی قویونو قورد یئمزدن اول، قوردون قارشیسیندا قویون اوینامالی‌دی. ایجازه بویور اویناییم، سونرا نوشوجانلیقلا منی مئیل بویورارسان.
قورد قبول ائدیر. قویون اویانا سوزور، بویانا سوزور. بیردن قاچاراق، اؤزونو سورویه یئتیریر. قورد سورو ایت‌لرینی اوردا گؤروب، گئری اوتورور. تولکو ایسه قوردا آجیغلی باخاراق دئییر:
– داها بوندان کئچدی، گل گئده‌ک، یاخینلیقدا بیر قاری یاشاییر، اونون یئملی بیر کئچیسی وار، اونو اوولاگینان. آنجاق داها اونون رقصینه آلدانما هااا!
قورد قارینین دامخاسینا یاخینلاشیر. ایش بئله گتیریرکی قارینین کئچیسی ائوین هنده‌ورینده اوتلاییردی. قورد فورصتی الدن وئرمه‌ییب، کئچینی سوپورله‌ییب، اؤلدورمک ایسته‌ینده، کئچی‌نین گؤزلری دولور؛ دئییرکی:
– منیم طؤوله‌ده اکیز بالام واردی، بیرینین آدی بئچی او بیریسی‌ده مئچی‌دیر. ایجازه وئر اونلارلا وداعلاشیم؛ سونرا گلیم خیدمتینه، نئجه سئوسن اوزانیم راحات منی یئگینن.
قورد قبول ائدیر، کئچی طؤوله‌یه گئدیر. لاکین گئری دؤنمه‌ییر. انتظاردا قالماغین معناسیز اولدوغونو آنلایان قورد ناراحت گئری دؤنور. تولکو ایسه قوردون بو حرکتلریندن لاپ تنگه گلیر؛ اوره‌یینده اونا قارشی نیفرت ائدیر؛ امما چاره‌سی یوخئیدی، گره‌ک قوردا تابع اولوردو تا آج قالمیردی.
تولکو ناراحات- ناراحات دولانیردی کی گؤرور بیر قوزو کندین قیراغیندا اوتلاییر، اما ایت‌لردن احتیاط ائدیب، اونا یاخینلاشا بیلمیر. تئز قوردون یانینا گلیب، ادبله باش ائندیریب، عرض ائدیر:
– ای بؤیوک و تمیز اورکلی جاناوار! بیر قوزو تاپمیشام، اگر مرحمت قیلیب منه‌ده رحم ائتسن، خواهیش ائدیرم داها اونلارا اینانما.
قورد غضبله قوزویا هوجوم چکیر؛ اونو گؤتوروب کنددن آرالانیر. قوزونو یئمک ایسته‌ینده قوزو دئییر:
– دوغرودور، منیم اتیم یوموشاقدیر، اما هله املیک قوزو اولدوغومدان اتیم شیت‌دیر؛ قوی گئدیم دوز گتیریم سونرا اتیمی دوزلاییب، نوش جان ائت.
قورد یئنه اینانیر. قوزو کنده قاییدیر و گئری دؤنمه‌ییر. تولکو داها تنگه گلیب، جاناواردان بو ایشلرین آجیغینی چیخماغا قرار وئریر. جاناوارا بیر قورخولو یوخو گؤرور. بو دفعه اونون یانینا گئدیب داها آرتیق ادبله و حؤرمتله اونا اوز توتوب دئییر:
– من بیلیرم کی سنین نئجه تمیز قلبین وار و عالیجنابسان. عیبی یوخدور، تانری هامییا اوره‌یی قده‌ر وئریر. سنین بو یاخشیلیقلارینی گؤره‌ن تانری سنه یاخشی بیر روزی نصیب ائله‌ییب. قوزودان، کئچی‌دن، قویوندان سنه نه چاتار کی. بو یاخینلاردا یاخشی بیر هئیکللی ارکک آت هؤروکله‌ییبلر. یوخسا قوزو سنین احتیاجینی هاردان اؤده‌یه‌جکدیر؟!
جاناوار تولکونون بویونو اوخشاماسینا و شیرین سؤزلرینه اینانیب، آتین اوونا چیخماق قرارینا گلیر. آت هؤروکلو اولدوغوندان قاچماغی عاغلینا بئله گتیرنمیر. چاره‌نی تدبیرده بیلیر. قورد ایسه آتین باغلی اولدوغونو گؤروب تالاشا دوشمه‌یه‌رک، اونا یاواش- یاواش یاخینلاشیر. آتا باشینا گلن احوالاتی دانیشیر و هئچ بیر خواهیشی قبول ائتمه‌یه‌جه‌یینی سؤیله‌ییر. آت قوردا دئییر:
– ای بؤیوک و آدلی- سانلی قورد! منیم کی قاچماغا ایمکانیم یوخدور! اونلار منیم کیمی باغلی دئییلدیلر، اونا گؤره قاچماغا نایل اولدولار. من کی سنین الینده‌یم، منیم‌ده بیر خواهیشیم وار. مگر من بیر قوزوجاق ده‌یه‌ریم یوخدور؟ بیرده کی من نه قویونام، نه ده قوزو کی سؤز وئریب آلتیندان چیخام. منیم نجابتیم وار؛ سؤزوم سؤزدور.
جاناوار آتین دئدیکلرینی عاغیلا باتان گؤروب، دئییر:
– ایسته‌یین نه‌دیر تئز دئنن!
آت دئییر:
– بیزیم بابالاردان قالان بیر رسم- رسوموموز وار کی آت‌لار اؤلومدن اول بیر ویرد وار اونو اون دفعه اوخویارلار.
جاناوار دئییر:
– او نه ویرد دیر کی گره‌ک اوخویاسان؟
آت دئییر:
– اونو سنه دئیه بیلمه‌رم. یعنی دئیه بیلرم، امما گره‌ک قولاغینا دئیم کی تولکو ائشیتمه‌سین.
قورد آتا یاخینلاشیر. آت قوردا دئییر:
– کئچ منیم آرخاما، قویروغومو قالدیر، قولاغینی سؤیکه دالیما؛ اؤزون ائشیده‌جکسن!
قوردا ماراقلی گلن بو عجیب- غریب مسئله، اونو آتین دئدیینی سیناماغا وادار ائدیر. آتین آرخاسینا کئچیب، قویروغونو قالدیریب، قولاغینی اونون دالینا سؤیکه‌ییر. بیر نئچه دال با دالا آتدان اوجا سسله چیخان یئلی ائشیدیب، غیض‌له اونو سوپورله‌مک ایسته‌ییر؛ ائله بو آن آت آرخا قیچلاریلا برک و سارسیدیجی سونجوقلا قوردو یئره سریر. قورد یئردن قالخماق ایسته‌ینده گؤرور قارنی پارتلاییب، باغارسیقلاری اؤزوندن چوخ آرالیدا یئره سریلیب. یئریندن قالخا بیلمه‌ییب، ییخیلدیغی یئرده قالیر.
جاناوارا کین بسله‌ین تولکو چلیگینه سؤیکه‌نه‌رک، اونا یاخینلاشیر و باغارسیقلاریندان یاواش- یاواش یئمه‌یه باشلاییر . جاناوار دئییر:
– تولکو دایی، گل اتیمدن یئه، دای آجی باغارسیقیمدان سنه نه چیخار؟!
تولکو دئییر:
– سنی بیر قوزو دا آلدادیر، سن‌ده منه کلک گلمک ایسته‌ییرسن؟ عکسینه باغارسیقین چوخدا دادلی‌دیر.
بیر آز زامان اؤتور، قورد هئی‌دن دوشور و جان اوسته گلیر. وضعیتی گؤره‌ن تولکو، قوردون باشینین اوسته گلیب، چلیگینی قالدیریب مؤحکم اونون باشینا چیرپیر و دئییر:
– گئتدین گؤردون قویون، یئه قالسین اوندان بویون. نئیله‌ییرسن اویون- مویون؟ طویا گلیبسن مگر؟
بیر چلیکده قوردا ویریب دئییر:
– گئتدین گؤردون کئچی، یئه قالسین قورو قیچی. نئیله‌ییرسن بئچی – مئچی؟ دایه‌لیگه گلیبسن مگر؟
یئنه بیر ضربه‌ده قوردا ویریب دئییر:
– گئتدین گؤردون قوزو، یئه قالماسین ایزی. نئیله‌ییرسن دوزو- موزو؟ قوناغلیغا گلیبسن مگر؟
یئنه بیر ضربه ویریب دئییر:
– گئتدین گؤردون آت، یئه یانیندا یات. نئیله‌ییرسن کاغیذ- بارات؟ موللالیقا گئده‌جکسن مگر؟
جاناوارین جانی چیخیر و تولکونون یئمی اولور.
