تبریزین مهربان اوغلو “سؤنمز”
کریم قربانزاده

گؤزل، مهربان، اصلانلار یوردو، قهرمانلار دیاری محتشم آنا تبریز؛
شانلی، شرفلی، اعتبارلی، وقارلی، سخاوتلی، پاک وجدانلی، درین دوشونجلی آنا تبریز؛
اؤلمز قهرمانلارین، اولو بابالارین، آغ بیرچک آنالارین آناسی تبریز؛
هر زمان اؤزونه لایق  سهنده، ساوالانا اوخشایان،  ایگید ائولادلار بئجره‌ن آنا تبریز؛
بابک‌لرین، نسیمی‌لرین، ستارخان‌لارین، خیابانی‌لرین، پیشه‌وری‌لرین، ارانی‌لرین، صمدلرین فخری، جانی، قانی آنا تبریز؛
زمانین سیناغیندان  باشی اوجا، تاریخ بویو  قهرمان، هر زمان واریمیز، عنوانمیز، قلبیمیز آنا تبریز؛
بوگون‌ده ایستی قوینوندا مینلر درین دوشونجه‌لی شاعیر، یازیچی، فیلسوف، مباریز انسانلار بسله‌ین آنا تبریز؛
آذربایجانین ادبیات صحیفه‌سی چوخ زنگین، الوان، بارلی- بهرلی‌دیر. معاصر دؤرده بو وارلیق شهریارلارلا، سهندلرله، بهزادی‌لرله، کریم مشروطه‌چی‌لرله و. …… دوام تاپیر، غنی‌لشیر.
آذربایجان دونیا ادبیاتینا دیرلی اینجی‌لر بخش ائدیر؛ دونیا مدنیتین بارلاندیریر؛ اوز اینجی‌لریله، دوشونجه‌لریله بشریتین مدنیتی‌نی زنگین‌لشدیریر، اونون قیزیل صحیفه‌سینی نورلاندیریر.
من ایستردیم بو مجالدا آذربایجانین غبرتلی اوغلو، آنامیز تبریزین گؤزل و مهربان بالاسی اوستاد کریم مشروطه‌چی “سؤنمز” معلیمدن سؤز آچام.
85 ایل عؤمرونو ائلی‌نین، یوردونون دردی- غمینه اوره‌کدن یانان، اولو خلقینه اینامینی ایتیرمه‌ین، ادبیاتیمیزین زیروه‌لرینده پارلاق گونشه چئوریلن، ملتین سویوق و شاختالی گونلرینده سؤنمز اوجاغا دؤنن، دوم- دورو حیات یاشایان تبریز اوغلوندان، آذربایجانین گؤرکملی شاعری سؤنمز معلیمدن دانیشام.
سؤنمزین صنعت حیاتی نه قده‌ر گؤزلدیرسه، اجتماعی حیاتی‌دا بیر او قده‌ر تمیز، دورو و شفاف‌دیر. اونون متین رفتاری، حؤرمتلی شخصیتی، ایستی کلامی بونا آیدین ثبوتدور. او عینی حالدا بؤیوک صنعتکار و قدرتلی قلم صاحبی‌دیر. یئرسیز دئییل کی سلیمان رستم اونو شهریاردان سونرا جنوبی آذربایجانین ایکینجی اوستاد  شاعری آدلاندیریر. آکادمیک میرزه ابراهیموف، دوکتور علی اکبر ترابی، دوکتور بهزادی، دوکتور جواد هئیت، دوکتور مبین (شیمشک )، اؤلمز نبی خزری، پروفسور رحیم رئیس‌نیا…. و باشقا آذربایجان عالیملری سؤنمزین حاقیندا ان گؤزل اوره‌ک سؤزلرینی دئییب و چوخ دیرلی رای‌لر وئریبدیرلر.
اونون باره‌سینده دئییلن سؤزلر، یازیلان یازی‌لار اؤزو بیر دیرلی اثر و کتاب اولا بیلر. رحیم رئیس‌نیا بو باره‌ده  بئله یازیر:
“استاد مشروطه‌چی گؤروندویو کیمی، بیر چوخ جهتلی، کیفیتلی و اوره‌گی ائلینه، دیلینه باغلی بیر قایغی‌کش انساندیر.”
دوغروسو او زحمتکشلرین اؤز بالاسی، مباریز بالاسی، کسگین قلملی شاعیری‌دیر. ائله بونا گؤره‌دیر کی هیچ واخت قدرت صاحیبلری‌نین تعریفچیسی، مداحی اولماییب، دایما زحمت آداملاری‌نین قایغیسین چکن، اونلارلا بیرلیکده عدالت یولونون استقامتچیسی، یورولماز یولچوسو اولوبدور.
سؤنمز حیاتین فیرتینالی، قارلی، دومانلی گونلریندن باشی اوجا چیخیبدیر. دئمک اونون گوموشو ساچلاری خالقی‌نین سعادتی اوغروندا آغاریب‌دیر.  اونا گؤره‌دیر کی بوگون خالقیمیز  سؤنمزی سئویر و  آنامیز تبریز اونا فخر ائدیر.
سؤنمزین خوشبختلیگی اونون آنا دیلینه باغلی‌لیقیندادی. او شورانلیقدا بیتن عطیرلی بیر گول اولسادا، آذربایجان ادبیاتی باغچاسیندا ائله درین کؤک سالیب کی، بوگون اونو بو تورپاقدان آییرماق ممکن دگیل. سؤنمز کپنک رنگلی شعرلرین یارادیجی شاعیری‌دیر. او دئییر:
یاشاسام  دونیانین هاراسیندا من
گینه آذریم اوراسیندا من
احساسلی اورک‌لر آراسیندا من
قیریلماز کؤرپولر سالان شاعیرم.
اوستادین اؤلمز اثرلری آتا- بابا مثل‌لریندن ،شفاهی ادبیاتیمیزین زنگین سؤز خزینه‌سیندن دولودور. اونون دیلینده یئنی‌دن یاشانان بو بدیعی و تراوتلی گوزللیک‌لر، ادبیاتیمیزین خزینه‌سینی داهادا زنگین‌لدیر، داهادا وارلاندیریر.
سؤنمز شاعیرلیک خیالیندا سئیر ائدن صنعتکار دئییل. او خالقیمیزین واقعی حیاتی، آغیر و عذابلی گونلرینده ائل دردی، وطن دردی،  آزادلیق دردی چکن صنعتکار انساندیر. سؤنمز یازیر:
عجب بو اؤلکه‌ده آزادلیغین گولزاری تشنه ایمیش
زماندیر کی بو گولزارین  کؤکو هرگونده قان ایستر
حقیقی عشق اوچون  گر چی مزاقین تشنه دیر « سؤنمز »
او شهدی آختاران ،شیرین جانیندان ارمغان ایستر
و یا باشقا بیر شعرینده بئله دئییر:
بیر شیریق ایشیقین تامارزسی‌یام
بویولدا، باش وئریب ،جان قویاجاغام
دئییرم گلین ،اؤز الیزله وئرین
سیز اؤزوز وئرمه‌سز،  من آلاجاغام
بو شئه کبریتی‌ده آلساز الیمدن
چاخماغی  چاخماغا وورماغا نه وار
مئشه نین قوپ-قورو آلیشیقلارین
قالاییب تونقال‌لار قوروماغا نه وار
او حاقی، آزادلیغی آلمالی بیلیبدیر. ائله بونا گؤره‌ده بوتون صنعتکار عؤمرونو بو شرفلی یولا حصر ائدیبدیر. سؤنمزین دونیا گؤروشو اونون میللی اینامی، بؤیوک قابلیت‌لری، درین احساسی و ان گؤزل انسانی دوشونجه‌لری و هر شئی‌دن اوستون، زاماندا یاشاماغی اونو  آذربایجان ادبیاتی‌نین طراز اول شاعیری کیمی بئجردیبدیر.
سؤنمزین بیر پارا شعرلرینه ماهنی‌لار بسله‌نیب، داغچی‌لارین دیزی‌نین قوتی،  یولچولارین آرزولاری‌نین ترنمی، سحره دوغرو گئدنلرین زمزمه‌لری اولوب، دیلدن دیله دوشوبدور. اگر دئسک هرکس ائلین  وطنین سئورسه، ائل‌ده، وطن‌ده اونو سئور؛ بو  معنادا سؤنمز ائلی‌نین طرفیندن سئویلن، خوشبخت، باشی اوجا، شهرتی سرحدلری آشان و ادبیاتمیزدا اؤلمزلیگه چاتان بیر  شاعیردیر.
استاد سؤنمز معاصر آذربایجان یازارلاری‌نین بیر چوخوایله یاخیندان دوست اولوب و بو دوستلوق اؤزوده یوزلر شیرین خاطره‌لرله دولودور. بلکه‌ده بیرگون اوستادین خاطره‌لر دفترینده بو ادبی دوستلوقلارین آچیلماز حصه‌لرینین شاهدی اولدوق. گنجعلی صباحی، بولود قارا چورلو(سهند )، اوستاد شهریار، علیقلی کاتبی (آغ قوش )،  دوکتور سلام‌اله جاوید، علیایی، اوستاد احمد شایا  ، عزیز محسنی ،پرفسور حمید محمدزاد، اوستاد یحیی شیدا … کیمی سؤز اوستادلاریمیزین آدلارینی بو سیرادا چکمک اولار.
اوستاد سؤنمزین ادبی فعالیتلریندن تقدیر ائتمک اوچون سئونلری طرفیندن ۷۵ ایل‌لیگی موناسیبتیله طنطنعه‌لی بیر عزیزلمه مراسیمی کئچیریلیبدیر. بو عزیزلمه بیر چوخلو خاطره‌لر کیمی اوستاد سؤنمزین کارنامه‌سینده یئر توتوب، ادبیاتیمیزین کئچمیش شیرین خاطره‌لرینه چئوریلیبدیر. گلین بیرلیگده قیساجادا اولسا،  اوستادیمیزین یاشامینا بیر داها نظر سالاق:
کریم مشروطه چی ۳/۱/۱۳۰۷ تاریخده تبریز شهرینده آنادان اولدو. ابتدایی تحصیلینی جامی« گلزار »مدرسه سینده بیتیردی.  ایکینجی دونیا ساواشی باشلانان ایلده، عایله‌سینه یاردیم دئیه، درسی بوراخیب، توخوجو  «شمس » فابریکاسیندا ایشه باشلاییر.  یئددی ایل اورادا و «ظفر»فابریکاسیندا جوراب و تریکو، بعضاده فابریکانین یازی –پوزو ایشلریله مشغول اولور.
29/۱۳۲۸ نجو ایللرده عسکرلیک خدمتینی کئچیررکن تبریزین آخشام کلاسلارینا قاتیلیر ،بیر ایلده اوچ کلاسی بیتیرسه ده الی درسدن اوزولور.
گنج ایشچی زامانین طلبلرینه گوره صنفی -سیاسی مبارزه لره قوشولور.  ۱۳۳۱ نجی ایلده«دونیا ایشچیلری بایرامی»مناسبتیله شازدا باغیندا کئچیریلن بیر نمایشه قاتیلیر. و : (بیر گون گورور طوفانلی میداندادیر – سون گون سحر قارانلیق زنداندادیر )
اوزوندن هم ده بوتون زحمتکش یولداشلاریندان مدافعه ائتمگی بوینونا آلیر.  دیرلی «سونونجو دفاع»لایحه سینی یازیب، محکمه‌یه آپاریر. اؤزونون روایتینه گوره، او گونلر دوکتور محمد مصدقین مجلیسدن آلدیغی «اختیارات»  اساسیندا تبریزین او گونکو ملی وکیلی اوستاد میرزه علی اصغر مدرسین مجلیسه وئردگی لایحه ،مجلیسدن کئچن کیمی سیاسی اتهاملارا یئتیشمک صلاحیتی، بوتون «اختصاصی -نظامی»محکمه‌لردن آلینیر، هیات منصفه‌نین حضورواولماق شرطیله، عادی محکمه لرین اختیارینا قویولور. سؤنمز و هم‌زنجیرلری‌نین پرونده‌سی ده نظامی محکمه‌دن عدلیه محکمه‌سینه گؤنده‌ریلیر. بئله‌لیکله پهلوی رژیمی دؤرونده، تبریزده بیرینجی دفعه اولاراق سیاسی اتهاما هیات منصفه‌نین حضوریله یئتیشیلیر. محکمه هیات منصفه‌نین رایی ایله سسله‌شیر و متهملر هامیسی بیرلیکده برائت قازانیرلار.
1332 نجی ایلین یای فصلینده جوانلار و اویرنجیلر فستیوالی مناسبتی‌له رومانیایا چاغیریلیر. مراسم بیتدیکدن سونرا قاتار ایله وطنه دونونجه رادیودان مستبد شاه رژیمی طرفیندن مصدق دولتی‌نین دئوریلمه‌سینی ائشیدیر. بیر هفته موسکوادا آیاق ساخلاییر، بلکه سولار یئرینی آلسین. سونرا انزلی لیمانی یولویلا ایرانا قاییدیر.  اؤلکه‌میزه حاکم اولان آغیر سیاسی دورومو نظره آلاراق تبریزه گئتمگی مصلحت گؤرمه‌ییب، تهراندا قالیر. توخوجولوقلا مشغول اولارکن تحصیلی‌نین آردینی توتور «پنجم علمی »دیپلومونو آلیب، بیر شرکتده محاسب کیمی چالیشماغا باشلاییر. حیاتین آغیر یوللارینی کیمسه‌دن یاردیم گؤزله‌مه‌دن آددیملایان سؤنمز، سیاسی دوشونجه‌سینی ده باجاردیقجا باغیمسیز ساخلاییر.
ایشی‌نین طلبینه گوره بیر مدت بازاردا چالیشمالی اولور. آنجاق اونون روحیه‌سی بازار محیطی ایله اویوشمور. نهایت یئنیجه قورولان «تهران »بانکیندا ایشه گیریر.
1339 نجو ایل  ائوله‌نیر. حیات یولداشی مهین خانیمین یارادیغی دینج شرایطده یوکسه‌لیش مرحله‌لرینی بیرر -بیرر آرخادا قویور. او بانکدا ایشلرکن حیات یولداشی‌نین تشویقی ایله ۴۴/۱۳۴۳نجو ایللرده متوسطه‌نین سون کلاسینی بیتیریر، بلافاصله حقوق فاکولته‌سینه داخل اولور. اورادان ماذون اولدوقدان سونرا بانکداکی وظیفه‌لری داهادا جدی‌له‌شیر. بانکدا چالیشارکن یوکسک تخصصی کورسلارا قاتیلیر. سونوجو کورسو، انگیلتره‌نین «میدلند»بانکیندا موفقیتله باشا چاتدیراندان سونرا ۱۳۵۱ نجی ایلده بانکین بوتون آذربایجان و زنجان شعبه‌لرینه صدر تعیین اولونور.  بیر مدت ده بو وطیفه‌نی همین بانکین «مدیر عامل معاونی »سمتی ایله داشی‌ییر. او بانکدا‌دا اؤز ملی وظیفه‌سینی اونوتمور. آنا یوردو آذربایجانا اعزامیت آلاندا «من بو امریه‌نی، آذربایجاندان  قازاندیغیمیزی، آنجاق آذربایجاندا خرجله‌مک شرطیله قبول ائدیرم».
1359 نجو ایلده تهرانا دؤنور و بوگونه قدر تهراندا یاشاماقدادیر. بیر قیزی، بیر اوغلو  وار. فرزانه و فرهود هر ایکیسی‌ده یوکسک درجه‌لی مهندسلیک تحصیلاتی آلمیشلار.  تقاعد دوره‌سینی کئچیرن ۸۵ یاشلی قوجامان شاعر ایندی ده چالیشماقدادیر. او «شرکت صنایع استیل ایران »دا محاسبات واردات وحقوق ایشلرینده مشاور سمتی ایله مشغولدور.
اوستادین اثرلرینین سیاهه‌سی:
1-      آغیر ایللر- تبریز، ناشر: مؤلیف ۱۳۵۸ – تهران، ناشر: اندیشه نو ۱۳۸۱
2-      عیسانین سون شامی- تبریز، ناشر: مؤلیف ۱۳۵۸ – تهران، ناشر: اندیشه نو ۱۳۸۰
3-      قارانقوش یازی گؤزلر – باکی، یازیچی نشریاتی ۱۹۸۹
4-      حیدر بابانین فارسجایا ترجمه‌سی – ناشر: دنیا ۱۳۷۰و ۱۳۷۳و ۱۳۷۷
5-      شئه مونجوغو – تبریز، ارک نشریاتی ۱۳۷۴
6-      آمان داغلار- تبریز، ارک نشریاتی ۱۳۷۶
7-      حسرت چلنگی – تهران، ناشر: اندیشه نو ۱۳۸۱
8-      آذربایجان خلق موسیقی‌سینین اساسلاری(اوزئیر حاجی بئی‌لی- کؤچورمه )
9-      اوچونجو گؤز ناشر: مؤلیف ۱۳۸۷ – تهران
10-   حمیده خانیمین خاطره‌لری (میرزا جلیل حاقیندا)
11-   ساغلام املا بیرلیگی اوغروندا- ناشر: موسسه فرهنگی هنری نگاه سبز ۱۳۸۶
12-   شاعراوغلوم (حیدر بابا داغیندان شهریارا جواب )۱۳۸۶
13-   جاویدلر- رافائل  حسین‌اف  ترجمه

قایناغلار:
رحیم ر ئیس‌نیا، سؤنمز ۷۵ یاشیندا
بو یاشدا شعر مجموعه‌سی(اوستاد سؤنمز)
حسرت چلنگی، علیرضا صرافی