رقیه کبیری دوشرگه رومانین قادینچیلیق بویاسی ایله بویاییب. اوخوجو بو رنگی سؤز باشلاناندان رومانین هر یانیندا گؤره بیلر. رومان بیرینجی شخص دیلی ایله قاچقین اینسان‌لارین آسیلی قالدیق‌لاری آنلاری روایت ائدیر. قاچیب-قورتولماق ایسته‌ین‌لر یوک‌لرینی بئل‌لرینه چاتیب گلیشمیش اؤلکه‌لره یوللانیرلار. دوشرگه رومانین قاچقین‌لاری قاچقیندان چوخ کؤچَری( مهاجر)دیرلر. اونلار، اوچاغا مینیب اؤزلرینی مقصده چاتدیرا بیلدیک‌لرینه گؤره، أل‌لری آغیزلارینا چاتان اورتا قات اینسان‌لاردیرلار. اورتا قات مهاجرلرین، کؤچمه سبب‌لری بیر-بیرلریندن فرقلی اولسا دا، سبب‌لری اؤلوم-قالیم مسئله‌سی دئییل. اجتماعی-سیاسی و یا هر هانسی بیر باشقا آغیر دوروموندان اؤترو، سوروملولوقدان قاچماق مسئله‌سی‌دیر. البته دوشرگه‌ده اولان سوریه‌لی‌لرین دورومو اولا بیلسین باشقالاری ایله فرقلی اولسون.
رومانین دیلی آخیجی‌دیر. دوشرگه سؤزجویو، رومانین کئچدییی یئر اولدوغو اوچون آدینی رومانا وئریب. یازیچی رومانا ایکینجی آد سئچمک ایسته‌سه ایدی، «هؤووشنه» آدینی سئچمه‌لی ایدی. راوی هر ترپَنیشین‌ده هؤووشنه‌یه دوشور. اوشاقلیق‌دان جانلانان بیر هؤووشنه روماندا راوی ایله دولانیر. بو هؤووشنه اورتادوغولو اینسانین دانیلماز اؤزل‌لیگی‌دیر.
دوشرگه‌ده، شیرین راوی اولاراق، کیشی‌لردن قاپساملی بیر شخصیت جانلاندیرا بیلمیر. اونون تانیش اولدوغو کیشی‌لرین هامیسی اوندا بیر بوشلوق یارادیب‌لار. شهید آتاسینین دوورا آسیلمیش عکسی آتا‌سیزلیغین یئرین دولدورانماییب. اوسته‌لیک آناسی، آتاسینین کؤلگه‌سیندن قورتولانمادیغی اوچون، قیزا آنالیق دا ائدَنمیر. شیرین آتا بوشلوغونو (اصلینده کیشی بوشلوغونو) بیر ائرکک جینسلی قولچاق ایله دولدورماق ایسته‌سه ده، آناسی شهید دوشن آتاسینین قوتسال اینانجینی قوروماق اوچون، قولچاغی یاساق‌لاییب، او دا قولچاغی شوشه دالیندان گؤرمه‌لی اولور. گیزلینجه گؤتوروب سویوندورماق ایسته‌یَنده آناسی یوخودان اویانیب، قولچاغی قیزین ألیندن آلیب، دومویو دوشن قولچاق آغلاماغا باشلاییب‌دیر. آتاسیز بؤیویَن شیرین، باشقا کیشی‌لر ایله ایلگی‌لَنمه‌دیگی اوچون یئتیشگین چاغینا چاتاندا، اونو دیلبازلیق ایله دانیشدیریب-دیندیرن ایلک کیشی‌یه وورلور. وورولدوغو کیشی (فرهاد، تانینمیش شیرین-فرهاد حئکایه‌سینده اولان فرهادین تَرسینه) تام قیسیر کیشی چیخیر، آتامان ادبیات ایله دانیشساق، کیشی دئییل. اسپرم یولونو باغلاییب اؤزونو قیسیرلادان، شیرینی تورا سالاراق، اونو چیخیلماز بیر قارانلیغا سوروکلویور. فرهاد تکجه سویونو داواملاندیران لوله‌لرین باغلامیر، شیرین ایله ایلگی یولون دا اونون باشینا بؤرک قویاراق باغلاییر. گوناه‌سیز شیرین، دوستاغا دوشور، توپلومدان قوپور، دوستاقداکی دوزَن ایله باریشانمیر. دوستاقدا اونو پول قارشیلیغیندا قورویان بیری، حایاتین بوروشوقلارینی اونا گؤرسه‌دیر. روایت‌لر زامان باخیمیندان گل-گئت‌ده‌دیرلر. دوشرگه یاشامی اونو قاچماغا چالیشدیغی کئچمیشی ایله اوزلَشدیریر. روماندا بیر کیملیک ساواشی سرگی‌له‌نیر. قادین-کیشی، دین‌چی-دین‌سیز، دوغو-باتی، مودئرن-کؤهنه ساواشی راوینین دیلیندن اوخوجویا چاتدیریلیر. ساغ-سول ایدئولوژیسینین بَلیرگین تمثیلچی‌لری (ایستالین ایله هیتلر) توتوشدورولور. آلمانلیلار هیتلری قینایان آبیده‌لرین تیکدیریرلر، فاشیستی دوشونجه‌لرینی اؤنله‌مه‌یه چالیشیرلار. ایستالینین گوناهین کیمسه بوینونا آلمیر، سول دوشونجه‌نی ساوونان‌لارین چوخو ایستالینین جینایت‌لرین اؤرت-باس ائله‌ییرلر، اونو ساوونان‌لار بئله اولور. بو توتوشدورمالار رومانین سونونا دوغرو روایته قوشولور. برلین‌ده‌کی یاندیریلمیش کیتابلارین آبیده‌سی، دوشونجه‌لرین اودا چکیلمه‌سینه ایشارت‌دیر. سوی قیریم‌لار یاندیریلان کیتاب‌لار ایله باشلاییب آلوولانیرلار. برلین‌ده، کیتابلارین یاندیریلماسینین قینانماسی اوچون آبیده قورولاندا، ۱۳۲۵ جی ایلده تبریزین ساعات قاباغیندا کیتابلاری یاندیرانلاری ساوونان دوشونجه، سیاسی حاکیم‌لرین دَییشیلمه‌سینه باخمایاراق، بو گون ده ایراندا (بیر شرق اؤلکه‌سی‌نین تمثیلچی‌سی اولاراق) حاکیم‌دیر.
باتی تمدونو کئچمیشیندن درس آلاراق گله‌جه‌یی قورور. دوغو ایسه کئچمیشیندن قورتولانمیر. کئچمیشده آچیلان یارالارین قاناماسی کَسیلمیر. باتی‌لیلار کئچمیشده اؤلکه‌لری آلیب، سؤمورگه‌مه‌یه چالیشسالار دا، ایندیکی دونیادا مسیحی‌لَشمه‌نی بیر قاچیش یولو اولاراق سؤمورگه‌چیلیگین یئنی واریانتینا چئویریب‌لر. کاپیتالیسمین یولونو هامارلایان پروتستان اینانجی‌نین پیمانکارلاری اورتادوغو ایله دوغو آدلانان اؤلکه‌لرده اؤنجه‌دن یئرلَشیدیریلیب‌لر. یاردیم‌سئوَرلیک چتری آلتیندا اؤلکه‌لره گیریب، آداملارینی یئتیشدیریب، دوشونجه‌لری یؤنَلدیب؛ آدام، کولتور، دین آلیش-وئریشینی یولا سالماغی باشاریب‌لار. خاچ ساواشلاری ایستانبولون فتحی ایله سونوجلانسا دا، خاچلی‌لار یاراتدیق‌لاری یئنی دونیا گؤروش‌لری ایله دونیانی سولطه‌لری آلتینا آلماغی باشاردیلار. مسیحی‌لَشمه یئنی سولطه‌نین آراجی، ایکی باشلی سوی قیریم یولا سالیر. بیر باشدا، بَللی بیر دین-کولتوره باغلی اینسانی، اؤز دین-کولتوروندن قوپاریب، او بیری باشدا، باتی‌نین دین-کولتورونه باغلاییر. کلیسادا تاوفه مراسیمی ایله خاچلاناراق موسلمانچی‌لیق‌لارین سونلاندیریب، گؤیوللو اولاراق خیریستانلیغا کئچیرلر. کؤکوندن آیری دوشن‌لر بیرینجی نسلده اولماسا دا، ایکینجی-اوچونجو نسلده کؤکلریندن قوپوب یئنی دین-کولتورده أریمه‌یه محکوم اولورلار و یا اؤدول‌له‌نیرلر.
راوی برلین‌ده تبریزلی یاشلی کیشی ایله تانیش اولاندان سونرا، آرالاریندا اولان اورتاقلیق‌لاری تبریز ایله تبریزدن گلن چای ایچمه هوه‌سی اولور. چای ایله قولچاق، راوینین تبریزدن یانینا آلدیغی ایکی آیریلماز شئی‌لر‌دیر. قولچاغی دوشرگه‌ده مَروه‌نین دوغدوغو اوشاغا وئره‌رک، قولچاق ایله یاراتدیغی آنلاردان قورتولوماغا چالیشیر. چای ایسه بیر آیریلماز اؤزل‌لیک کیمی راوی‌یه یاپیشیر قالیر. یاشلی کیشی قاچماق مجبوریتینده اولدوغو اوچون، اؤزو ایله عاییله‌سینین جانینی گؤتوروب آرازدان قاچیر. نه قدر تبریزه دوشگون اولوب تربیزی خاطیره‌لرینده یاشاسا بئله، تربیزی دَییشیب یاخشی‌لاشدیرماق ایسته‌میر. تبریزی تَرک ائتدییی کیمی یانی تَربیز کیمی گؤرمک ایسته‌ییر. تبربزی یاشاتماق اوچون هئچ بیر برنامه‌سی یوخدور. تربیزی ساده‌جه خاطیره‌سینده یاشاییب-یاشاتماق ایسته‌ییر.
نظره گلیر راوی سورونلاردان قاچماغی عمومی‌لَمیش بیر سئچه‌نک کیمی یایقین گؤرور. مهاجرلر بللی بیر‌دیرلرین اوستونده موجادیله ائدیب، کؤچمک مجبوریتینه دوشنده، باتی کولتورونه آلینماق اوچون، همان‌دیرلری آیاق آلتینا آلا بیلیرلر. راوی دنیزلری توتوشدوراراق، دنیزلرین گؤروندوک‌لری کیمی اولمادیق‌لارینی وورغولاماق ایله توپلوم‌لارین دا گؤروندوک‌لری کیمی اولمادیق‌لارینا ایشاره ائدیر. ایستانبول بیر مئتروپول شهری کیمی بوتون هویت‌لری اؤز ایچینده یاشادان شرقین تکجه شهری‌دیر. بو شهر اورتا دوغو ایله دوغودان قاچان‌لارین بیرلَشدیک‌لری بیرینجی و سونونجو شهر‌دیر. اورتا قاتلی اورتادوغولو اینسان‌لار اؤلکه‌لرینین سوسیال-سیاسال دوروموندان باتی‌نین دموکوراسی یاییلمیش اورتامینا قاتیلماق اوچون قاچسالار بئله، باشقا اؤلکه‌لردن و یا ائتنیک‌لردن اولان اورتا دوغولولار ایله قایناشانمیرلار. باتی کولتورونده أریمه‌یه جان آتان دوغولولار، باشقا دوغولولارلا قایناشماغا بئله حاضیر اولمورلار. عرب‌لر اؤز جرگه‌لرین قورورلار. مَروه، تکجه بیر تورک قادینین یانیندا اؤزونو راحات حیس ائدیر. فارس‌لار اؤز ایچلرینده بئله بیرلَشه‌نمه‌دیک‌لرینه باخمایاراق، باشقالارینا (اؤزل‌لیک‌له عرب‌لر ایله تورک‌لره) نیفرت بسلمک‌ده بیرلَشیرلر. موسی بیر سوریه‌لی عرب اولاراق، شیرینین ماراغینی قازانا-قازانا، شیرینین ذئهنینده کیشی‌لره قارشی یارانان گووَن‌سیزلیکدن اؤترو یاریم گونلوک دیلخوشلوغا شیرینی راضی سالانمیر.
راوینین خوشلاندیغی اوچ قونو واردیر؛ بیرینجی‌سی یونان اوسطوره‌لری ایله فلسفه، ایکینجی‌سی باتی‌نین عمومی کولتورو، اوچونجوسو تبریزین خاطیره‌سی‌دیر. تبریزین خاطیره‌سینده دام-داش، توکان-بازار، محله‌لر ایله عابیده‌لر خوش خاطیره اولاراق قالماغی باشارا بیلیرلر. سانکی تبریز، کیملیک ساواشیندا دیل‌سیز-آغیزسیز أل-قولو باغلانمیش، جانی بوغازا یئتیشمیش بیر وارلیق کیمی اؤزوندن دؤرد أللی صاحاب چیخماغا چالیشیر. باتی کولتورو؛ دیلخوشلوق، یاشاییش داشی‌یان کولتور، اورتادوغو کولتورو اؤلوم ایله کدر یارادان کولتور تانیتدیریلیر. شیرین، تربیزلی یاشلی کیشی‌نین ائتگی‌سی آلتیندا مسیحی‌لر جرگه‌سینه گیرمک‌دن قورتولوشو ایله بیرگه، باتی کولتورون یاراتدیغی توختاقلیق کؤلگه‌سینده یاشاماغا ایمکان تاپماق اوچون او دوشرگه‌دن داشینیب باشقا دوشرگه‌یه یوللانیلیر. سونو بللی اولمایان، کیملیگی بللی اولمایان بیر گله‌جک اونو گؤزله‌ییر. تهران ۳۰/۳/۱۴۰۱
عباس نعیمی
چئویرن: عباس نعیمی
ترجمه: عباس نعیمی
سسلندیرن: عباس نعیمی
- یادداشت
- اوخوماق زامانی: 4 دقیقه
- https://ishiq.net/?p=30898
چاپ
