دانشمند برجسته و آکادمیسین عیسی حبیب بیگلی هم در میان مردم و هم در میان جامعه علمی‌کشور یک شخصیت با نفوذ و محترمی‌هستند. وقتی که به توصیه‌های علمی عیسی حبیب بیگلی محترم که هنگام برگزاری جلسه دفاع از رساله دکتری اولین استاد داور من و در عین حال رئیس مؤسسه علمی‌ما بودند، عمل می‌کنیم، موفقیتمان بیشتر شده و برای خلق آثار علمی جدید الهام می‌گیریم. دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب بیگلی هم در جمهوری آذربایجان و هم در بسیاری از کشورهای خارجی یک چهره شناخته شده است و در همه جا با احترام عمیق مواجه می‌شود. ایشان به معنای واقعی کلمه شخصیتی با دقت و مراقب، دارای خلق نیک، خیرخواه و میهن دوست بوده و در عین حال، دانشمند برجسته‌ایی است که با تمام وجود خود وابسته و قدردان آذربایجانمان، دولتمدار و نیز وابسته به فرهنگ و ارزشهای ملی مردممان می‌باشد.
دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب بیگلی در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۹ (مصادف با ۲۴ مهر ۱۳۲۸) در روستای «دانزیک» در منطقه «شرور» جمهوری خودمختار نخجوان چشم به جهان گشود. وی با درجه ممتاز از دانشکده زبان و ادبیات مؤسسه آموزشی دولتی آذربایجان شعبه نخجوان فارغ‌التحصیل شد. از سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴) در دانشگاه دولتی نخجوان به عنوان معلم، دانشیار و معاون علمی، همچنین از سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۵) تا ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) به عنوان رئیس دانشگاه دولتی نخجوان مشغول به کار بودند.
ایشان در انسیتیتوی ادبیات «نظامی‌گنجوی» وابسته به آکادمی‌علوم ملی آذربایجان در رشته تخصصی «نظریه ادبی» تحصیلات عالی (دکتری) خود را گذرانده (۱۹۷۴-۱۹۷۸) و در سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹) از رساله دکتری (PHD) خود با موضوع «غزل عاشقانه آذربایجانی در اوایل قرن بیستم»، همچنین در سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۵) از رساله فوق دکتری خود با موضوع «محیط و معاصران جلیل محمدقلی زاده» دفاع نموده است.
وی عضو ناظر پژوهشگاه فرهنگ، زبان و تاریخ آتاتورک جمهوری ترکیه (۱۹۹۹) و نیز عضو حقیقی آکادمی‌بین‌المللی اطلاع‌رسانی وابسته به سازمان ملل متحد (۲۰۰۶) است.
عیسی حبیب‌بیگلی برای نخستین بار سه نمایشنامه به نامهای «شوهر»، «لعنت» و «بازیگوش»، ۱۷۶ قطعه شعر طنز، ۳۵ مقاله، ۲ ترجمه، ۹ نامه و ۱۴ قطعه شعر از اندیشمند بزرگ جلیل محمدقلی زاده را کشف و منتشر نموده است. وی به جستجوی نوادگان ناشناخته نویسنده (جلیل محمدقلی زاده) که سال‌ها ناشناخته و در خارج از کشور زندگی می‌کردند، پرداخته و شجره نامه نویسنده را نوشته و منتشر کرده است. او آثار جلیل محمدقلی زاده و معاصرانش را با پیشگفتار خود در کشورهای روسیه، پاکستان، تاجیکستان، جمهوری عربی مصر، ازبکستان، مجارستان، بلغارستان و لیتوانی منتشر کرده است. در عین حال، از نزدیک در تأسیس موزه‌های خانگی نویسنده بزرگ جلیل محمدقلی زاده در شهرهای باکو، «نِهرَم» و «باش نوراشِن» (روستای جلیل فعلی جمهوری خود مختار نخجوان) مشارکت داشته است. همچنین مشاور علمی نمایشهای به صحنه رفته با عنوان «دستگاه چای»، «کشمش بازی» و «کمانچه» در تئاتر نمایشی نخجوان، همچنین مشاور علمی‌نمایش به صحنه رفته «مرده» (۲۰۱۸) در تئاتر درام ملی آکادمی‌دولت آذربایجان در باکو بوده است.
عیسی حبیب بیگلی مولف و تهیه کننده و نیز شرح کننده «آثار» ۴ جلدی جلیل محمد قلی زاده در سال ۲۰۰۴ در شهر باکو هستند. ایشان همچنین شجره نامه و زندگی نامه ادیب برجسته جلیل محمد قلی زاده را به زبانهای ترکی آذربایجانی و روسی تهیه و منتشر نموده است. زمانی که در دانشگاه دولتی نخجوان مشغول به کار بودند، دوره‌های آموزشی ویژه در خصوص آموزش میراث ادبی جلیل محمد قلی زاده و نیز مجله «ملا نصرالدین» را برگزار نموده است.
دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب بیگلی برای مجموعه ۱۰ جلدی مجله «ملا نصرالدین» که با خط لاتینی منتشر شده است، مقدمه نوشته و در خصوص آموزش ماهیت «ملا نصرالدین» بودن یک مقاله جداگانه‌ای را ارائه داده است. ایشان در عین حال، صاحب ایده و مسوول تدوین «دانشنامه ملا نصرالدین» هستند.
آثار علمی‌و ادبی منتشر شده دانشمند برجسته عیسی حبیب‌بیگلی به شرح ذیل می‌باشد:
1. «امکانات غزل‌های عاشقانه»، انتشارات «یازیچی» باکو، ۱۹۸۴؛
2. «نظریه ادبی»، انتشارات دانشگاه دولتی آموزشی آذربایجان، باکو، ۲۰۰۵؛
3. «جلیل محمدقلی زاده»، انتشارات «ایشیق»، باکو، ۱۹۸۷؛
4. «زندگی‌نامه نویسندگان آذربایجانی در اوائل قرن بیستم»، دانشگاه آتاتورک ارزروم، ترکیه، ۱۹۹۲؛
5. «محیط و معاصران جلیل محمدقلی زاده»، انتشارات «آذرنشر»، باکو، ۱۹۹۷؛ (نسخه جدید با ویرایش تکمیلی این کتاب در سال ۲۰۰۹ در جمهوری خودمختار نخجوان توسط انتشارات «عجمی» منتشر شده است).
6. «مَمَّد آراز: شاعر مردمی»، انتشارات «علم»، باکو، ۱۹۹۹؛
7. «جلیل محمد قلی زاده (ملا نصرالدین)»، به زبان روسی، انتشارات «نائوکا»، مسکو، ۱۹۹۹؛
8. «استاد محمد حسین شهریار»، انتشارات «علم»، باکو، ۱۹۹۹؛
9. «دنیای شهریار»، انتشارات «ضحی»، ایران، ۱۳۸۱؛
10. «اسکار اشمرلینگ: استاد کاریکاتوریسک ملا نصرالدین»، انتشارات «گمی‌قایا»، نخجوان، ۲۰۰۲؛
11. «جلیل محمدقلی زاده: متفکر برجسته آذربایجانی با آثارش»، اسلام آباد، پاکستان، ۲۰۰۴؛
12. «نویسندگان آذربایجانی اوایل قرن بیستم»، انتشارات «نورلان»، باکو، ۲۰۰۴؛
13. «ادبیات»، کتاب درسی کلاس یازدهم، (گروه مولفان)، باکو، ۲۰۰۶، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰؛
14. «حافظه ادبی-تاریخی و مدرنیته»، انتشارات «نورلان»، باکو، ۲۰۰۷؛
15. «ادبیات آذربایجان در اوائل قرن بیستم»، انتشارات «تری آدا»، به زبان روسی، مسکو، ۲۰۰۸؛
16. «جلیل محمدقلی زاده: متفکر و نویسنده آذربایجانی»؛ (به زبان عربی). (ترجمه: پروفسور جلال حفنوی)، قاهره، مصر، ۲۰۰۸؛
17. «جلیل محمدقلی زاده» (کتاب مقدماتی)، (به زبانهای آذربایجانی، انگلیسی، روسی و فرانسوی)، انتشارات «عجمی»، نخجوان، ۲۰۰۹؛
18. «جلیل محمدقلی زاده»، انتشارات «دلتا»، سواستوپل، اوکراین، ۲۰۱۰؛
19. «جلیل محمدقلی زاده»، ارومیه، ایران، ۱۳۸۹؛
20. «جلیل محمدقلی زاده» (داستان‌های منتخب)، تدوین کننده و نویسنده پیشگفتار: عیسی حبیب بیگلی، بوداپست، مجارستان، ۲۰۱۱؛
21. «محمدآقا شاهتختلی»، انتشارات «علم و تحصیل»، باکو، ۲۰۱۱؛
22. «آکادمیسین صمد وورغون وکیل اف»، انتشارات «علم و تحصیل»، باکو، ۲۰۱۵؛
23. «جاده‌ها از اشعار آغاز شده بود»، انتشارات «علم و تحصیل»، باکو، ۲۰۱۶؛
24. «شخصیت ادبی و زمان»، انتشارات «علم و تحصیل»، باکو، ۲۰۱۷؛
25. «ادبیات آذربایجان: مراحل دوره بندی و توسعه»، انتشارات «علم»، باکو، ۲۰۱۹؛
شایان ذکر است که مجموعه آثار ده جلدی دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب‌بیگلی طی سالهای ۲۰۱۱-۲۰۱۶ (۱۳۹۵-۱۳۹۰) در کشور جمهوری آذربایجان منتشر گردیده است.
این دانشمند برجسته نویسنده بیش از ۳۰ عنوان کتاب و بروشور و نیز مولف بیش از ۱۰۰ مقاله علمی‌است. تاکنون بیش از ۲۰۰ اثر علمی در خارج از کشور منتشر کرده است. هر یک از آثار او، حاوی نوآوری و اصالت علمی می‌باشد.
عیسی حبیب بیگلی از سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) ریاست انستیتوی ادبیات «نظامی‌گنجوی» وابسته به آکادمی‌علوم ملی آذربایجان را بر عهده دارد. او همچنین نایب رئیس آکادمی علوم ملی آذربایجان می‌باشد.
دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب بیگلی که با نوآوری در کارهای علمی‌خود، توجه دیگران را به خود جلب می‌کند، با مهارت و سازماندهی بالای خود کمک شایانی به توسعه علم آذربایجان می‌کند.
عیسی حبیب بیگلی با تاسیس شعبه‌های «نظامی‌شناسی»، «ادبیات مهاجر آذربایجان»، «نقد ادبی»، «تاریخ مطبوعات و روزنامه‌نگاری»، «روابط بین‌المللی»، «روابط ادبی آذربایجان-ازبکستان-ترکمنستان»، «روابط ادبی آذربایجان-آسیا» و نیز با تاسیس شعبه‌های «ادبیات کودکان» و «جریان‌های ادبی»، نقش موثری در خصوص پژوهش در زمینه‌های مختلف ادبیات و نیز تربیت پرسنل علمی‌دارد.
به مناسبت هفتادمین سالگرد تولد این دانشمند بزرگ، بر اساس برنامه عملی بنیاد دانش زیر نظر ریاست مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان، همایش علمی«دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب‌بیگلی-۷۰» در محل دانشگاه دولتی نخجوان برگزار شده است. تلویزیون نخجوان نیز به همین مناسبت فیلمی را با عنوان «شمع افروخته شده در راه دانش هرگز خاموش نمی‌شود» ساخته است.
همچنین، بر اساس تصمیم شماره ۱۱/۲۵ هیئت رئیسه آکادمی‌علوم ملی آذربایجان در مورخ ۲۷ ژوئن سال ۲۰۱۹، سالگرد تولد این دانشمند به طور گسترده در رسانه‌های کشور پوشش داده شد. علاوه بر این، صفحه شخصی ایشان در پایگاه اینترنتی ایجاد شده و نمایشگاهی از آثار وی در کتابخانه مرکزی علمی وابسته به آکادمی علوم ملی آذربایجان دایر شده است.
خدمات علمی‌دانشمند آکادمیسین عیسی حبیب بیگلی از سوی دولت جمهوری آذربایجان نیز مورد قدردانی فراوان قرار گرفته است. بطوریکه در همین خصوص تا کنون از سوی ریاست جمهوری کشور نشانهای «شهرت» (۲۰۰۷)، «نشان شرافت» (۲۰۰۹) و نیز نشان «درجه اول در خصوص خدمت به میهن» (۲۰۱۹) را دریافت نموده است.
*: وقار احمد (دکترای ادبیات، پروفسور و آکادمیسین)
