«قاراباغ» مناقشه‌سی و قارشیدا یارانا بیلن دوروم
ائلدار موغانلی
اوتوز ایلدیر آذربایجان تورپاقلاری‌نین بؤیوک بیر قیسمی ارمنستان دولتی طرفیندن اشغال ائدیلیب و ۲۸ ایلدن آرتیق مذاکره متدونا اساسلانان باریشیق یولو هله‌لیک بیر نتیجه وئرمه‌میشدیر. ۱۹۹۴نجی ایلدن آذربایجانین قدیم مدنیت اوجاغی اولان قاراباغ بؤلگه‌سینده‌کی «خوجاوند»، «خوجالی»، «شوشا»، «آغ‌دره» و «خان‌کندی» منطقه‌لری ارمنستان دولتی طرفیندن اشغال ائدیلمیش، دینج ساکن‌لر علیهینه فاجعه‌لر تؤره‌دیلمیش و آذربایجانین بؤیوک بیر اراضی حصه‌سی اشغالچی دولت استیلاسی آلتیندا ساخلانیلمیشدیر. بوندان علاوه، ارمنی سیلاحلی بیرلشمه‌لری بین‌الخالق حقوق نورمالارینی کوبودجاسینا تاپدالایاراق آذربایجان اراضیسی‌نین آیریلماز حصه‌لری اولان «لاچین»، «کلبه‌جر»، «آغدام»، «فضولی»، «جبرائیل»، «قبادلی» و «زنگیلان» رایونلارینی دا ۱۹۹۴نجی ایل قوردوغو «قاراباغ جمهوریتی»نین تهلکه‌سیزلیگینی تامین ائتمک آماجی ایله اؤز نظارتی آلتینا آلمیشدیر. بو اشغالچی سیاسته دایانان محاربه نتیجه‌سینده ۸۰۰ مین آذربایجانلی دیدرگین دوشموش، ۳۵ مین‌دن آرتیق انسان حیاتینی ایتیرمیش و بؤیوک بیر کؤچگون جمعیت یورد- یووالاریندان قوپموش و باشقا یئرلرده یاشاماق مجبوریتینده قالمیشدیرلار.
مناقشه‌نین صلح یولو و دانیشیقلار واسطه‌سیله حل ائدیلمه‌سی اوچون ۲۸ ایلدیر «مینسک گروپو» فعالیت ائدیر. بو مدتده بیرلشمیش ملت‌لر تشکیلاتی‌نین تهلکه‌سیزلیک شوراسی طرفیندن ارمنستان دولتی‌نین آذربایجانین اشغال ائدیلمیش اراضی‌لریندن در حال گئری چکیلمه‌سی و بوتون اشغالچی قوه‌لرینی اشغال اولونموش رایونلاردان چیخارماسی اوچون دؤرد قطعنامه تصدیق ائدیلمیشدیر؛ آنجاق، ارمنستان طرفیندن بو قطعنامه‌لرین حیاتا کئچمه‌سینه هئچ بیر مثبت رئاکسیا وئریلمه‌ییب و بو بین‌المللی قورومون طلباتی بو گونه قده‌ر جوابسیز قالیبدیر.
ایندی بیر هفته‌دیر یئنی‌دن محاربه باشلانیب. ارمنستان طرفی محاربه‌نین ایلک گونلرینده آلدیغی ضربه‌لردن مذاکره‌یه حاضیرلیغینی بیلدیریر؛ آذربایجان دولتی ایسه اؤز تورپاقلاریندا اشغال ائدیلمیش اراضی و رایونلارینی آزاد ائتمک مقصدیله عکس هجوملو دؤیوشمه‌لرینی وورغولاییر. بو آرادا معین سبب‌لر اوچون طرف‌لرین بین‌المللی دستکچی‌لری «دووشانا قاچ، تازی‌یا توت!» سیاست‌لری اساسیندا ارمنستان- آذربایجان مناقشه‌سی‌نین یاخین بیر زاماندا داواملی حل ائدیلمه‌سینه جدی ضرر یئتیریرلر.
ارمنستان – آذربایجان مناقشه‌سی‌نین حلینه دایر واسطه‌چی‌لیک، ائله‌جه‌ده طرف‌لردن «حمایه» ائتمک سیاستی، کئچمیشده ده اولوب، بو گون ده وار و محاربه وارایکن یئنه ده اولاجاقدیر. آنجاق کئچمیش اوتوز ایلده قاراباغ مناقشه‌سی اوزه‌رینده واسطه‌چی کیمی رول اوینایان دستکچی دولت‌لر محاربه‌یه قاتیلان دولت‌لرین هر بیری‌نین طرفینی توتماق‌لا، داها آرتیق قفقاز کیمی ژئوپلیتیک اهمیته مالک بیر منطقه‌نین اونلارا وئره بیله‌جک استراتژیک منافع‌لری دوشونور و تاسفله بو استقامتده ده داغلیق قاراباغ مناقشه‌سینی گلوبال بیر ماهیت داشییان مناقشه سمتینه یؤنلدیرلر. بودا منطقه‌ده اوزون سوره بیله‌جک بیر مناقشه زمینینده ملت‌لرین آردیجیل ضرر زیان گؤرمه‌لرینه و هر ایکی اؤلکه‌نین مادی معنوی ثروتلرینین محو ائدیلمه‌سینه گتیریب چیخاراجاقدیر. دیگر یاندان ایسه محاربه طرف‌لری پروپاگاندا سیاست‌لرینی و خالقین عموم ملی باخیشینی ملتچی‌لیک استقامتینده یؤنلتمک‌له و محاربه شرایطینی «قیرمیزی جیزیق» اعلان ائتمک‌له، خالق کوتله‌سی و ضیالی جمعیتین هر هانکی بیر سیاسی اجتماعی اعتراض‌لارینی، معیشت طلبات‌لارینی و دموکراتیا ایستک‌لرینی بوغماغا الوئریشلی شرایطدن بهره‌له‌نه‌جکدیرلر. بو او دئمکدیر کی بو قارشی دورما و محاربه‌نین اوزون سورمه‌سی هم واسطه‌چی‌لرین، هم استراتژیک هدف‌لر داشییان دستکچی دولت‌لرین، هم ده محاربه دولت‌لری‌نین خئیرینه‌دیر؛ آنجاق عکسینه، ایکی قونشو اؤلکه‌ده یاشایان زحمتکش انسانلارین مادی معنوی ثروتلرینین محو ائدیلمه‌سینه، معیشت سیخینتی‌لاری‌نین داهادا آرتماسینا و عمومیت‌له حیات پرابلئم‌لری‌نین گرگینلشمه‌سینه سبب اولاجاقدیر.
بوگون نه اشغالچی دولت ۹۰نجی ایللرده‌کی دولت‌دیر، نه ده آذربایجانین عموم سیاسی، اقتصادی و حربی دورومو او ایللرده‌کی دوروم. بئله بیر شرایطده، ارمنستانین اشغال ائتدیگی یئددی رایونون اشغالدان آزاد اولماسی و آذربایجانین اراضی چرچیوه‌سینه قایتاریلماسی اؤلکه‌نین اراضی بوتؤولویونو برپا ائتمکده ایلک آددیمدیر. سونرا ایسه داغلیق قاراباغ پرابلئمینی موضوعنون مرکب‌لیگینی نظره آلاراق آذربایجان اراضیسی‌نین چرچیوه‌سینده اولماق شرطی‌ایله و اورادا یئرلشن اهالی‌نین ملی- مدنی حقوق‌لارینی آذربایجاندا یاشایان باشقا ائتنیک جمعیت‌لر کیمی نظره آلماق‌لا مذاکره ماساسیندا حل ائتمک چوخ دا چتین گؤرونمه‌یه‌جکدیر. بو یولدا ملت‌لر آراسی قوروم‌لارین، خصوصیله ده بیرلشمیش ملت‌لر تشکیلاتی‌نین امکانلاریندان اؤلکه‌نین اراضی بوتؤولویونو برپا ائتمک استقامتینده اولدوقجا فایدالانماق، مسئله‌نین حلینه دوغرو آپاریلان شرایطه اویغون سیاست اولا بیلر.
۱۱/۰۷/۱۳۹۹ – تهران
