پنجمین سال جای خالی طنّاز ماندگار
اکبر رضایی مولان

پنج سال گذشت. انگار دیروز بود، پیامکی آمد و متوجه شدیم که یکی دیگر از بزرگان ادبیات آذربایجان، طنزسرای معاصر و ماندگار، استاد آرش آزاد را از دست دادیم. شنیدن و گفتن چنین خبرهایی و گرامیداشت و یادواره‌ها چقدر آسان شده است!!! دستمان خالی از نعمت بزرگی می‌شود و ما به خاطراتی بسنده می‌کنیم!!!
شاید در اوایل فقط به مصداق اینکه “این شتر در خانه هرکس می‌خوابد” چنین اندیشیدیم که فقط بسنده کنیم به فاتحه و صلواتی و اینکه خدای باریتعالی روحش را بیامرزد. اما متوجّه یک مهّم بسیار بزرگ نشدیم که جای خالی‌اش همچنان خالی و بدون رقیب خواهد ماند و کسی پیدا نخواهد شد که بعد از سالها نیز جرات رقابت یافته باشد تا بتواند این بازوی قدرتمند ادبیات طنز معاصر را یاری کند.
دنیای ادبیات عالم سیاست و حکومت نیست که قبل از رفتن، جایگزینی برای خود برگزیده باشی، بلکه چالش‌ها، فعالیت‌ها و آموزشها خودشان توان و عمل جایگزینی را که خودبخود در بطن جامعه و در دل مردم رشد یافته را به انجام میرساند.
سالیان سال فعالیت‌های بی نظیر ادبی و مطبوعاتی استاد حمید آرش آزاد بر همه کس عیان و آشکار است.  هر کسی که روزنه ای برای دید از ادبیات آذربایجان و طنز معاصر فارسی و تورکی یافته باشد بدون شک نام و آوازه‌ی این استاد شهیر و ماندگار ادبیات آذربایجان را شنیده و با آثار گران معنایش زندگی کرده و حال‌ها نموده است.  هنوز هم بعد از گذشت سالها، با مطالعه آثار ایشان و ارتباط موضوعی آثار با مسائل امروزه ی اجتماعی، لذت خاص و ویژه ای به انسان دست می‌دهد. اکثر آثار طنز ایشان دارای خصوصیات منحصر به فردی است که حقیقتا مخصوص خود ایشان است و به هیچ عنوان دارای نمودهای پیروی از طنزسرایان قبلی نمی‌باشد و این، مسیر جدید و نوینی است که آغازش با استاد حمید آرش آزاد بوده است و ادامه اش با طنزسرایان بعدی خواهد بود.
اخیرا یکی از شعرهای طنز استاد را پیدا کردم که چند سالی قبل از سفر بسوی حق آنرا سروده‌اند. شعری بسیار طنز و دارای ظرافتهای خاص ادبی و اجتماعی که به نسبت زمان خودش، که هنوز مشکلات امروزی اینترنت نمایان نشده و در جامعه نمود پیدا نکرده بود بسیار دقیق و پرمعنا بوده است و دقیقا به پیش بینی و آینده نگری دست زده است و اتفاقا با توجه به وضعیت پیش آمده امروزی در استفاده از اینترنت، کاملا درست نیز از آب درآمده است. مثلا در رابطه با کاربردهای اینترنتی و مشکلاتی که امروزه و هم اکنون بعد از سالها از خلق شعر، الان دامنگیر جامعه شده و مردم را مشغول نموده است صحبت فراوان و دقیقی به زبان طنز می‌نماید که حقیقتا قابل تامل است.
چوْخ اولور بس کی بیزه  دردِ سرین ، اینترنئت
گئجه-گوندوز توْخونور هئی خطرین، اینترنئت
قوْل ‏قیچین‏‏‏‏‏‏‏‏ سینسین ‏آی ‌اوغلان ماشین‏آلتدا قالاسان
سن‌ گلینجه، بیزه‌ گلسین‌ خبرین، اینترنئت
آروادین، دول، قیزین – اوْغلون دا یئتیم قالسینلار
قالاسان‌پیس‌گونه ، یانسین جیگرین ، اینترنئت
دام‌ ییخیلسین باشینا، قیزسیز، اوغولسوز قالاسان
گؤره سن مین بئله بوندان بترین ، اینترنئت
چک لرین بانک دا برگشت یئسین تئز لیک له
دوشه سن زیندانا ، باتسین اثرین ، اینترنئت
کول اله نسین باشینا ، سئل لر آپارسین ائوینی
دوغراسین سانجی گؤروم روده لرین ، اینترنئت
نه ‌وئریبسن کی، آلانمیرسان ، عزیزیم  بیزدن؟
نییه چوْخدور بو قده‌ر دردسرین ، اینترنئت؟
نییه قوْیمورسان، آی اوْغلان بو یاتانلار یاتسین
نه گزیرسن بشرین هنده ورین ، اینترنئت؟
نه یاییرسان بشر ایچره یئنی معلوماتی؟
نه آچیرسان گؤزون هر آن بشرین ، اینترنئت؟!
باشقا ‌یوْل یوْخدو سنی فیلتئریلن بوْغمالی ییک
باشیمیزدان سووولا بلکه شرین ، اینترنئت!
بیزه‹ آرش › ده سنین تک اولوب انگل چوْخدان
شوکور آللهَ ، گؤروب  چوْخ  ضررین ،  اینترنئت!.
در اصل به جرات می‌توان گفت که این موضوع، دیدگاه دقیق، اندیشه‌ی ظریف ادبی و اجتماعی، جامعه پرست بودن، انسجام خانوادگی را دوست داشتن و دیگر بینش‌های ارزشمند فکری و اجتماعی استاد حمید آرش آزاد را به مرحله ثبوت می‌رساند.
شاید بیشتر اوقات چندین کتاب و مقاله می‌خوانیم تا بتوانیم به ظرافت‌های هنری و اندیشه ی قدرتمند و فکری یک نویسنده و شاعر واقف شویم. اما وقتی به خود نویسنده و آثارش مراجعه می‌کنیم اگر کارش از دیدگاه هنری و اجتماعی، رسا، دقیق، درست، دارای پشتوانه فکری و اندیشه ای بوده باشد که مستقیما ارتباطی به دل مردم و جامعه داشته باشد بسیار راحت تر می‌توان با تجزیه و تحلیل آثارش به شخصیت واقعی و تاثر هنری و اجتماعی  آن هنرمند، نویسنده و یا شاعر پی برد. این ویژگی در آثار استاد حمید آرش آزاد بسیار مشهود است و خیلی جاها به چشم می‌خورد. فکر می‌کنم بسیار کافی است که شخصی اگر علاقمند به تحقیق و تفحص و کنکاش در حق ایشان بود باید مستقیما به خود آثار ایشان مراجعه نماید تا بتواند مسیر تند و درازی را به راحتی و در حداقل زمان بپیماید. چونکه تک تک اشعار و نوشته‌ها دارای بعد دقیقی از شخصیت وجودی و بینش اجتماعی و فرهنگی استاد می‌باشند.
شاید چنانکه شایسته ایشان است تا بحال اقدام خوب و قابل توجهی در خور شان و منزلت ادبی و هنری ایشان صورت نگرفته است، اما در نظری دقیق و بدون جانبداری خاص به راحتی می‌توان متوجه این شد که استاد حمید آرش آزاد با قدرت قلم و نوشته‌های طنزش حقیقتا در جامعه ادبی و در بین ما نیست. در پنج سال گذشته تقریبا می‌شود گفت که ادبیات طنز آذربایجان و طنز معاصر از آن حدی که استاد به آنجا رسانده بود پیشرفت چشم گیری نکرده است و جای خالی استاد و آثارش در این چند سال اخیر خالیست.  و حتی خالی بودن جای خالی فعالیت‌های چشمگیر طناز فراموش نشدنی آذربایجان که به حق تاثیر ویژه ای در ادبیات طنز معاصر ایران داشت روزبروز بیشتر به چشم می‌خورد.
بئش ییلا بنزه رکی یاتیب اویموشام
آمما اینان چوخلو خبر دویموشام
سانمایین کی من ائله جه بویموشام
آرش اویانسین منی دیندیرمه یه

سئوگی لریم بوردا یاتیب اویماسین
سؤزلریمی‌دوشونمه یه ن دویماسین
خالقیم منی یاری یولدا قویماسین
آرش اویانسین منی دیندیرمه یه
آرش اویانسین منی دیندیرمه یه. (اکبر رضایی)

یادبود و گرامیداشت ایشان بهترین بهانه برای گردهم آیی دوستداران علم، ادب و طنز می‌باشد که بصورت مردم نهاد در چندین سال گذشته اجرا شده و موجب تثبیت جایگاه ادبی این استاد فراموش نشدنی در اذهان مختلف شده است. به نوبه‌ی خودم و از طرف خیل عظیمی‌از نویسندگان و شاعران، تقدیر و تشکر ویژه دارم از زحمات آقای سیامک آرش آزاد و دیگر استادانی که همپای همدیگر در این حرکت ارزشمند، خستگی ناپذیر به پیش می‌تازند. در واقع یاد می‌کنیم تا یادمان کنند. راه گرانقدر استاد همیشه گرامی‌باد.

۴/۴/۹۴