“سامان یولونا وارماق ایسترسنسه
قوینوما گل
سود یولونا دوش‌لریمدن کئچیلیر”
معصوم جبارپور
“معصوم خانیم جبارپورون یارادیجیلیغیندان سوز آچماق نه قدر آغیر بیر ایش اولدوغو حالدا، بیر او قدرده مسوولیتلیدیر. من بونو بیلرک باشلادیم معاصیر شعریمیز نامینه.”
“ایمضا” -دئیینجه، یعنی آرتیق معین ادبی پروسه‌‌لری سووموش، معین آشیمالاری آشیمیش و اوزونو تقریبی اولاراق تصدیق ائتمیشدیر. “ایمضا” -دئیینجه، نادر یئتهنک سوز قونوسودور. “یئتهنک”-دئیینجه، یادیما عرب جاهیلیت دووروندن اوخودوغوم بیر فاکت دوشور؛ عرب جاهیلیت دوورو شعر و شاعیری دوورو اولوب. ایسلامدان قاباق و ه‌نوز عرب طایفالیقلاری حوکم سوردویو بیر دوور. او زامان دوست طایفالار و دوشمن طایفالار اولوب. بیربیر‌لرینی چاپیب تالاماقلا مشغول اولوبلار. او دوور هر طایفانین شاعیر‌لری هفته‌‌ده بیر گون گلر، شهرین مرکزینه و اورادا اولان عکاظ بازاریندا قوشدوغو قصیده‌لرله، اوز طایفاسینین غلبه‌‌لرینی و نائلیت‌لرینی یایار و طایفاسینا غرور و افتخار حیس‌لری گتیرردی. اونا گوره‌ده، بیر طایفادا بیر شاعیر عمله گلنده، یئتددی گون یئتددی گئجه توی توتولار، شنلیکلر اولاردی. دوست طایفالار تبریکه گلر، خلعتلر گتیرر و خلعتلر آلاردیلار. دوشمان طایفالارسا، گوز گوتورممزلیک و پاخیللیقلار ائدردیلر. و یا بو زمینده یعنی استعداد اونمی و اهمیتی زمینینده بیر دیگر فاکت اوز آذربایجان دولتچیلیک تاریخیمیزدن گتیرمک ایسته‌ییرم، دئییر؛ شاه اسمائیل خطایی چالدیران دویوشنه گئدنده، امر ائتدی او زامانین ایکی بویوک صنعتکارینی یعنی؛ رسام استادی به‌زادی و خوشنویس استاد محمود نیشابورینی امن بیر یئرده گیزلتسینلر تا اگر شیکست یئسه‌لر، بو ایکی نادر استعداد هئچ یئره آرادان گئتمه‌سین. و دویوشدن سونرادا ان بیرینجی اونلارین ساغ اولدوقلاریندان خبر توتدو. و یا هانسیسا فرانسیز یازاری دئمیشدی؛ اگر عراقین بارماق سایی شؤهرتلی یازار و صنعت آدامی اولسایدی، آمئریکا بو راحاتلیغا عراقا نظامی هجوم ائله‌مه‌یه جسارت ائتمزدی.
بونلار زامان زامان دونیانین مختلف یئر‌لرینده استعدادین اهمیتینی و اونمینی گوسترن فاکتلاردیلار. “ایمضا” -دئیینجه، نادر یئته نک سوز قونوسودور-دئدیک. “ایمضا” -دئیینجه، یعنی هر کس راحاتجاسینا او ایمضا باره‌سینده سوز و نظر دئیه بیلمه‌‌یه گرک! “ایمضا” -دئیینجه، بیر فرددن صحبت گئتمیر. بیر میللت و او میللتین یئتیردییی وارلیق، گله‌جه‌یی و امیدی سوز قونوسودور. “ایمضا” -دئیینجه، او ایمضانین چئوره‌سینده اولان هر کس -اوخوجولاردان توتموش تا دوستلاری، معللیم ساییلانلاری حتی اوز عائله عضو‌لریده- احتیاطلا داورانمالیدیرلار. بیزیم هر زامان اولدوغو کیمی، بو گونده استعدادلاریمیز آز دئییلدیر. و من کئچن بئش اون ایلده دوغرو باسمادیغیندان دولایی نه قدر استعدادلاریمیزین جاییدیغینین شاهیدی اولموشام. یقین سیزده اولموسونوز. کیمینن اوتوروب دورماق، کیمینن دوستلوق ائله‌مک، ذاتیندا و فطرتینده اولان استعدادی شخصی دده مالیسی اولمادیغینی آنلاماق و … بونلارچوخ اونملیدیر. همده ائله بیر دوروموموزداکی، حله شخصی گوزگوتورممکلیکلردن ساوایی، بیرده بیزیم پوسوموزدا یاتان و هر دائم بیزه و شعریمیزه و ادبیاتیمیزا تله قوران، یولوندان ائله‌مک ایسته‌ین داخیلی و خاریجی دوشمانلاریمیزدا اولا. من بو مقدمه‌نی، هر ه‌انسی بیر استعدادیمیز اوچون یازدیم. گئنل اولاراق یازدیم. آما اگر معصوم خانیم جبارپورون تقدیمینده یازدیمسا، دورومونا گوره و یازیلارینین متفاوت محتوا و فضاسینا گوره اوزه‌ل اولاراقدا یازدیم! تا اگر خالق بیر احتیاط ائله سه، معصوم خانیم ایکی احتیاط ائله‌‌سین. اورنک اوچون، فئیس صایفالاریندا و دیگر مجازی فضالاردا بئله بئله سوزلره چووخ توش گلیریک؛ “فیلانکس بیزیم “فروغ”-وموزدو”! بیلیرسینیزکی، بو سوز نئچه بویوتلو بیر سوزدور. نییه کی، فروغ شخصیتی نئچه بویوتلو اولوب! و بو کسینلیکله فروغون بویوکلویونون تصدیقیدیر. و بیلیرسینیز کی، بیزیم اوخوجو جمعیتینین بیر فروغ ذهنیتی وار. او فروغ ذهنیتی بیر معنالی دئییلدیر و جمعیتین هر بیر قاتیندا بیر معنادا آلینیر. جمعیتین آغزین باغلاماق اولماز. دئیه‌جکلر. آنجاق بو سیزین و سیزین قئیدینیزده اولانلارین و عمومیتله شعریمیزین قئیدینده اولانلارین اوزهرینه دوشورکی، بو سوزله یعنی “فیلانکس بیزیم فروغوموزدور” سوزیله نئجه یاناشسین. من ساده‌جه، سیزین بو سوزه نئجه یاناشمانیزا کمک اولسون -دئیه، بیر ایکی جمله دئمک ایستیرم؛
بیرینجیسی بیزیم فروغوموز وار. “فیلانکس بیزیم فروغوموزدور” -دئیینجه، فروغی تیکرارلاماق، فروغی یامسیلاماق و فروغی یاشاماق کیمی بیر گیزلی طلبلر وار! بیر فروغ ایله‌نجه‌سی وار بو طلبده! هئچ دئمیریکده، بونو عمدا و یا ایسته‌مه‌دن دئییرلر! یوخ، بلکه‌ده ایسته‌دیک‌لریندن دئییرلر. آما ساده‌جه اولاراق دئدیک‌لرینین فرقینده دئییللر.
ایکینجیسی، فروغ میللیتجه، فارس اولوب. سیزایسه، تورکسونوز. “فیلانکس بیزیم فروغوموزدور” -دئیینجه، بیر کولگه‌لهمه وار! کولگه‌ده ساخلاما وار! بو کولگه بیلدیینیز کیمی بیر میللت اولاراقدا بیزیم اوزهریمیزده وار! اویسا، بیزیم پروین اعتصامیمیز اولوب. بیزیم مهستی گنجویمیز اولوب. و ناسیل بیر پروین و مهستی اولوبلار، بودا هر کسه آیدیندیر. و بو سوزون معنیسی بو دئییل کی؛ “فیلانکس بیزیم پروینیمیز اولسون یا مهستیمیز اولسون” ! یوخ! اگر اولاجاقسا، بیز ایستریک بیزیم “معصوم”وموز اولسون. بوراسی بو قدر.
آما معصوم خانیمین شعر‌لرینه گلرسک، بحث‌لریم بو قونولار اوزره اولاجاق؛
معصوم خانیمین شعر‌لرینده قادینسی حیسلر
معصوم خانیمین شعر دیلی اوزه‌للییی
معصوم خانیمین فاواریت و فانات پتانسیلی
معصوم خانیمین شعر‌لرینده قادینسی حیسلر:
بو قونو همده معصوم خانیمین شعر‌لرینین اساس موتیویدیر. یعنی شعر‌لرینین یوزده چوخونو بو حیس لر تشکیل ائدیر. یعنی قادینسی حیسلر. همده بوتون جسارتیله! “جسارت” -دئیینجه، بیر آز داحا دایانماق ایستیرم بو سوزجویون اوستونده. اصلینده بو بیزده جسارت ساییلیر. اونودا حله قبول ائله‌‌سک! یوخسا، “جسارت” یوخ، باشقا باشقا آدلار وئریریک! یئری گلمیشکن اوخودوغوم بویوک یازیچیلارین ائله ائله چیپلاق یازیلاریندان بحثیمیزه کومک اولسون -دئیه، پارچالار گتیریرم؛
ناظیم حیکمت “مملکتیمدن اینسان منظره‌‌لری” کیتابیندا، بیر دوراقدا بیر گنج ساریشین تورک قادینینین دیلیندن، بیر گوزه ل، گویچک تورک گنج فهله‌سینی سئیر ائدرکن، قادینین ایچیندن کئچن حیس‌لری یازیر. قادین فهله یه باخیر، باخیر و دئییر؛ الهی نه گوزه‌ل اوغلاندی! آدام بئله ایگیددن مینلر جوجوق توتا بیله تورکییه ایچین..!
گابریل گارسییا مارکز “زنده‌ام تا روایت کنم(روایت ائله‌مکچین دیرییم)” کیتابیندا او کی وار، بئله حیسلردن -همده رئالجاسینا و یاشانمیش حالدا- سوز آچیر و روایت ائدیر.
سیمین دانشورین “سووشون” کیتابینین ائله یئر‌لری وارکی، بیریسی اوخورکن چتین کی، جینسل حیس لری اویانمایا!
ریچارد براتیکانیدا کی، بیلیرسینیز! شعر‌لرینین بیرینده آیاق اوسته ایشرکن، آلتینه باخیر و دون گئجه سئوگیلیسینین ایچینده اولدوغونو یادینا سالیر و موتلولوق حیس‌لری یاشاییر.
و عینی ایله چوخ چوخ یازماق و آد آپارماق اولار. یقین، بونلاری اوخویونجا سیزین اوزونوزونده اوخودوقلارینیز یادینیزا دوشور. باخسانیز تورکییه ادبیاتی، فارس ادبیاتی بونو یئترینجه ده اولماسا، گریینجه تجربه ائدیب. آما آذربایجانا گلینجه، بو سون ایللر هم اوتایدا و هم بو تایدا “پست مدرن” آدیلا معین تجربه‌لر اولدو. و بونو رحمتلیک واقیف صمد اوغلو چوخ گوزه‌ل آنلاتیر. دئییر؛ “بو بیزده ساده-جه گئجیکمیش ادبیاتدیر”. آما بیلرکدن یا بیلمه دن میللی معنوی دیرلره و دینی دیرلره‌ده توخونولدوغوندان بیر آخساقلیقلاردا یاشادی. آما دوشونورم بو آخساقلیقدان چیخماغیدا باشاراجاقدی. و بو گون یئنی شعریمیزین همده یئنی قادین شعریمیزین بو قونودا ان نمونه‌وی میثالی من دئیردیم کی، معصوم خانیم جبارپوردو. داحا دوغروسو معصوم خانیم جبارپورون جسارتیدیر. یئنه “جسارت” -دئیینجه، بیلیرسینیزکی، یاشادیغیمیز اولکه‌نین هم عرفی و هم شرعی باغلیلیقلاری گوز قاباغیندادی. بئله بیر اولکه‌ده، بئله بیر یازیلاری باجارماق دوغروسو جسارت ساییلیر و آز ایش دئییلدیر. عینی حالدا دوغرو باسماسان، تهلکه‌لی و قورخولودوردا. تهلکه‌لی و قورخولو دئدییمده، منظوروم نه‌‌لرینسه باهاسینا باشا گلن بیر ایش اولا بیلر. حله ادبی محیط‌لریمیز بیر یانا، عادی جمعیتیمیزین اورنک اوچون دوستون، تانیشین، فک و فامیلین و محله‌نین ایچریسینده بئله بیر یازیلارا قول آتماغین نه قدر چتین اولدوغونو من اوزوم شخصا تجربه ائدیب و یاشامیشام. بو بیر آزدا بیزیم جمعتیمیزده شاعیرین اوبرازینا قاییدیر. بیلدیینیز کیمی بیزیم جمعیتده، شاعیره اجتماعی یاشاییشیندادا بیر اورنک و نمونه‌وی فرد کیمی باخیلیر. ان کیچیک قصورو، بویوک گورونور. ان کیچیک قصورلا شاعیر و یازار جمعیتدن دیشلانیب و تجرید اولا بیلیر. اونا گوره، بئله بیر یازیلارا قول آتماق، بو جمعیت ایچریسینده هئچ واخت بیر معنالی آلینماز. و بو اوزدنده، هر زامان دوغرو باسماغی باشارماق لازیمدی. و دئییرم بس بونون ایلکین بلیرتی‌لرینی معصوم خانیم اوزو ایندییه‌دک گورموش اولار. مثلا “سئکسوال و ایروتیک یازیلار” -دئینلردن توت تا “روانی عقده‌‌لرین بوشالدیر” –دئینلره‌دک، همده ادبی محیط‌لریمیزدن!.. حله‌لیک من بونا چوخ ساده بیر جواب وئرمک ایستیرم؛ اولا بیلیرسینیزکی، فرویده گوره شعر اوزو روانی عقده‌دیر. و بیلیرسینیزکی، شعره بونداندا علاوه او قدر مختلف نظرلر وارکی… و من اوزوم بیر شاعیر و یازار کیمی شعرین روانی عقده اولماسینی دفه‌لر حیس ائتمیشم اوز یارادیجیلیغیمدا. روانی عقده دئینده، بلاواسیطه فیکیرلر گئدیر جینسل عقده‌لر اوستونه! اویسا اگر شخصا من اوزوم میللیتچیلیک و وطن پرور حیسلردن داحا چوخ یازیرامسا، بو اوزوده روانی عقده-لریمی بوشالتماق کیمی بیر شئیدیر! روانی عقده -دئیینجه، بلاواسیطه فیکیرلر منفی طرفه یونلیر. اویسا، روانی عقده‌نین مثبت یون‌لریده وار. مثلا سیزه گوندمده اولان تراختور تاکیمیمیزدان و میللیتچیلیک حرکتیمیزین بو تاکیمیمیزدان ناسیل میللی حرکتیمیزین خئییرینه یارارلانماسیندان مثال وورورام. چووخ آیدین مساله‌دیرکی، زامان زامان هم داورلیق ساریدان و هم فوتبال فدراسیونو و میللی رسانه طرفیندن بیر سورو حاقسیزلیقلار اولور بو تاکیما. بو ایسه جمعیتیمیزده و ه‌وادارلاردا بلاواسیطه، روانی عقده‌‌لرین یارانماسینا سبب اولور. و بو روانی عقده‌‌لری سونراکی اویونلاردا هم تاکیم اوزو و هم هاوادارلار و همده جمعیتیمیز اوز خئییرینه راحاتجاسینا قورتارا بیلیر. و یا اگر من اوزوم دئدییم کیمی داحا چوخ میللی و وطن پرور حیسلردن یازیرامسا، بونو من سئچمهمیشم! داحا دوغروسو، من بونا سئچیلمیشم! نجور؟ بیلیرسینیزکی، من خداآفرین و کلیبردنم. یعنی بیر ائلات اوشاغی اولاراق، قیشلاقی خداآفرینده اولموشام و یاییلاغی بابک قالاسی اطرافیندا. یعنی خداآفرینده او تای آذربایجان تلویزیاسیندان و یاییلاقدا ایسه بابک قالاسی توریست‌لریندن تغذیه اولوب و قیدالانمیشام. دیققت ائله‌‌سز، او بولگه نین بوتون صنعت آداملارینین میللی و وطن پرور حیس‌لری یوکسک اولار. پس گورورسونوز کی، بوردا شاعیر یا یازار اوز یازی محتواسینی سئچمیر. بلکه او محتوا اوزو آدامینی سئچیر. معصوم خانیمدا اوزو بو تور یازی محتواسینی سئچمیر. بلکه بو محتوا اوزو معصوم خانیمی سئچیر. معصوم خانیم کیمدیر؟! معصوم خانیم بو جمعیتین بوتون خانیملاریدیر. بو اولکه نین، بو مملکتین بوتون خانیملاریدیر. داحا دوغروسو بو جمعیتین خانیملارینین چکدییی جینسی و روحی و عینی حالدا دیگر محدودیتلردن توره‌نن عذابلارین قانایان و آغلایان یاراسیدیر. عصیان بایراغی و پرچمداریدیر. دئمیریک بو جینسی و روحی عذابلار یالنیزجا بو جمعیتین خانیملاریندا وار، یوخ، بو جمعتین ارکک‌لریده بوندان مستثنی دئییلدیر بیلیرسینیزکی!..
بو ایضاحلاردان سونرا ایندی بو سوال ایره‌لی گلیر؛ نییه بو مثبت آنلامدا روانی عقده‌‌لرین بوشالتماق اوچون شعر یولونو و شعر مجراسینی سئچیب معصوم خانیم؟ بونون باشلیجا سبب‌لری وار؛ بیلیرسینیز کی شعر ائستئتیک و گوزه للیک اوستونده‌دی. بیر صنعت نوعیدیر. بوتون صنعتلر بیر باشا گوزه-للیین، ذوقون و کامیللییین خیدمتینده‌دی. پس اگر معصوم خانیم بو سیز دئمیشکن روانی عقده‌‌لرینه، شعر یولونو و شعر دیلینی سئچیبسه، بو بلاواسیطه جمعیتین کامیللیینین، ذووقونون و گوزه‌للیینین خیدمتینده اولماق دئمکدیر. یوخسا بو عقده‌‌لرینی بیر فاحیشه سایاغیدا بوشالتا بیلر و بو جمعیتی بیر آزدا بو چیرکلندیرردی. و اگر فارس دیلینی باشارا باشارا و فارس دیلینده بوندان قاباق کیتابی چیخا چیخا، اگر گلیب اوز دوغما تورک دیلیمزده یازیرسا، بونوندا تقدیره لایق و غرور وئریجی یون‌لری واردیر و بودا دیلیمیزه و ادبیاتیمیزا خدمت، بورج و اوده نیشدیر.
قاییدالیم شعره و بحثیمیزه. اونجه معصوم خانیمین هم “قارآدام”ی کیتابیندان و هم کیتابا داخیل اولمایان دیگر شعر‌لریندن قونوموزا دایر مختلف شعر‌لریندن پارچالار گتیریرم؛
“سیخیم سیخیم قوجاغینین داریسقاللیغی
بؤلوم بؤلوم بیر قادیندان
ه‌ئیکل یارادیر
فیلملر کیمی”
“گل بالتالا قهر‌لریمی
ایچ ه‌وسله دولو کدر‌لریمی
ایچ منی
تانرینین آچیلمیش قوللارینین ساغلیغینا
منی باغرینا باسان آن
قادینلاشاجاغام
آجیت قوللاریندا سیخیلمیش سئللوللاریمی
کؤچ گؤز‌لریمه
قادینلیغیمین رئکلامیدیر باخیشلارینین اؤنونده
صاباح اولمادان قورتار کدر‌لریمی باخیشلاریندا
نه اولور”
“گؤز‌لریمی یوماراق
خاچ کیمی اوزانیرام
یاتاق اودامیزین بوم بوزلوغونا
سؤیکه‌نیرم سئویشمه چاغلارینا
عؤمرومو پای وئردیییم گولوش‌لرین
چاغیریر منی
دوواردان آسیلان شکیلدن
گولورم
دؤنورم شکیله
قوللارین قوجاقلاییر
یومورام گؤز‌لریمی
بیر کؤرپه دووشان کیمی قیسیلیرام اؤزلویومه
گؤز‌لریمی آچیرام
اودا ه‌له‌ده بوم بوز
توک‌لریم بیز بیز اولور
ارکک قوخولو عطیر بئینیمی گیجلدیر
یاتاقدان قالخیرام”
“یالنیزلیق ساتاشیر آنیلاریما
یوخلوغوندان یازیرام
گئجه‌نین باغری سؤکولور
نه اولورسا اولسون
من سنین دلینم گیلهم
سن گئجه‌نین اوره‌یینده گیزله‌نن شوالیهم”
“اودانین بیر بوجاغیندا
یاتاغیله سئویشن بیریسینه
آجیقلانیر بیر سئوگی مئساژی”
“یا ایچیمه اولدوزلارینین ایستیسینی جالا
یادا
کؤکسومده کی داغلارا یاکاموزون دوشن
هر چئشیدیندن یاخ
ایچیمده اولمایان بیر رنگی بوشالت
گؤبه‌ییمه،
قارین دری‌لریمه بوغلایان رنگ‌لرینی
هر بویوتوندان تؤک
تؤک،
بلکه
شانس بو گئجه قاپیمی چالدی”
“اوره‌ییمده یاشایان کیچیک قیزجیغاز
منو پوزو یاشاییر
پریود آجیسی چکمه‌دن”
“چاپدیر دیکتاتورجاسینا دوداقلارینی دری‌لریمده
تویناقلاری بنووشه اکه‌جک
کوکسومده بو گئجه”
“سامان یولونا وارماق ایسترسنسه،
قوینوما گل.
سود یولونا دوش‌لریمدن کئچیلیر”
وعینی ایله چوووخ سایلی مثاللار گتیرمک اولار. و من ایستیرم بوتون بونلارین یئرینه بو بندی، یعنی؛
“سامان یولونا وارماق ایسترسنسه،
قوینوما گل.
سود یولونا دوش‌لریمدن کئچیلیر.”
معصوم خانیمین بو حیس لرینین سیمگه سی کیمی گوتورم و بحثه داوام ائدم.
” سامان یولونا وارماق ایسترسنسه،
قوینوما گل.
سود یولونا دوش‌لریمدن کئچیلیر” -دئیینجه، منیم یادیما شیفاه‌ی خالق ادبیاتیمیزدان و آشیقلاریمیزین دیل ازبری و عینی حالدا بوتون حیات و یارادیجیلیغیندان یالنیز بو شعرین سون بندینده آدی قالان حمایل خانیمین بو شعری دوشور؛
“امیم اوغلو مندن هئچ اوتانمادین
اوچ آی کئچدی بیر یایلاغا گلمه‌دین
یوز مین جفاایله کوچ ائیله‌دیم من
اوردان ائندیم آغ بولاغا گلمه‌دین
دئمه‌دین داغدادیر بیر سرونازیم
بیر بیاض سینه‌لیم، بیر آغ بوغازیم
آی قارا طرلانیم، منیم شاه‌بازیم
شیکار اوچون سن اویلاغا گلمه‌دین
من سنی ایسترم هامیدان عزیز
من سنین یانیندا اولدوم بیر کنیز
عطیری جان بسله دیم گوللردن تمیز
بولبول اولوب قوخلاماغا گلمه‌دین
یارلیلار یاریله چکدیلر لذت
سن یادا دوشدوکجه من چکدیم حسرت
نییه بئله ائتدین آی گئدا خصلت
شاماما درمه یه تاغا گلمه‌دین
منیم آدیم حمایلدیر، حمایا
سینم بنزر هم اولدوزا، هم آیا
منه وعده وئردین گللم بیر آیا
باغلاندین آرانا، داغا گلمه دین”
حمایل خانیم
نه دئمک ایسته ییرم؟! گونئی آذربایجان قادین شعریمیزده “قادینسی حیس لر”ین هر زامان یئری گورونوب و سبب‌لرینی ایسه، ائله بو بحثین گیریشینده آزدا اولسا آراشدیردیق. و ه‌اچاندا بئله حیس لری منعکس ائدن بیر شعر یا یازی اولوبسا، اوزه‌للییله سئچیلیب و ساییلیبدیر. و من امینم حمایل خانیمین بو شعرینینده پاپیلیارلاشماسی و آیاق توتوب همده شیفاه‌ی اولاراق بو گونوموزه گلیب چاتماسی همن قادینسی حیس‌لری داشیدیغی اوزه‌للیینه دونور. دیققت ائله‌‌سز معصوم خانیمیندا شعر‌لری بو اوزه‌للییله همده چووخ معاصیر و حتی آوروپا و آمئریکا فیکیر استانداردلارینا اویغون بیر فورمتده اولدوغونا گوره سئچیلیر و ادبی اجتماعلاریمیزی فیکیر و نظر آیریملاریندا قویوب و ادعالی و اصرارلیدیر. و من دوشونورم گئج تئز صفی سیندیراجاقدیر.
معصوم خانیمین شعر دیلی اوزه‌للییی
دیققت ائله‌‌سز، فرقلی محتواسیلا یاناشی، فرقلیده دیلی و دئییم طرزی وار معصوم خانیمین شعر‌لرینین. ائله کی، بو ایمضایلا تانیش اولانلار هر هاردا اولور اولسون شعر‌لرینی اوخویونجا، آلتیندا ایمضاسی اولماسا بئله، او شعر‌لرین معصوم خانیما عاید اولدوغونو یانیلمادان دئیه بیلر. بو دئییلینجه ساده نظره گلیر. آما بیر شاعیرین یا بیر یازارین بورایا چاتماسی آز بیر ایش دئییل! تاثیرلردن قورتولماسی، اوز دست خطی اولماسی، اوزو اولماق و یالنیز اوزونو افاده ائلمک دئمکدیر. معصوم خانیم گونئی قادین شعریمیزده فرقلی بیر ایمضادیر. بو فرقلیلیک بیر قسمی شعر‌لرینین محتوا اوزه‌للیینه دونورسه، بیر قسمیده شعر‌لرینین دیل اوزه‌للیینه قاییدیر. بیز ایندی چالیشاجاغیق، الیمیزدن گلدییی قدر بو اوزه للییی خاراکتئریزه ائدک؛
– معصوم خانیمین شعر دیلی رواییدیر.
بو گونه‌دک بو حاقدا بیلدییمیز تنقیدی نظرلردن بیریسی بودور؛ “شعر دیلی روایی اولمامالیدیر”. آما بونونلا یاناشی بیر بیلدییمیزده واردیر. تنقیدی نظرلر کئچیجی و مقطعی دیر. یعنی دائمی حکم سورمور. بیز معصوم خانیمین یارادیجیلیغینی سئیر ائدیرکن، ائله بیر دیل یئنیلیک لریله راستلاشیریق کی، حئیران ائدیجیدیر. و بو یئنی لیکلر بو دیلین محصولودور. اورنک اوچون آشاغیداکی میثاللارا دیققت یئتیرک؛
– تانیش بیر باشلانغیجین سونویام
– دمیر یولو تووشه‌مه‌یه آلقیشلاییر توکنمیش نفس‌لریمی
– گوز یاشلاریم سوموکلو کاسانی سوکمه‌یه تله‌سیر
– یاشیل باخیشلارین یاناقلاریمی قیزاردیر
– قان دامارلاریمدا قان قان دئییر
– آغ جییرینین یئرینه کیرلتمه‌سین کاغاذلاریمی سیگاران
– گل بالتالا قهر‌لریمی
– ایچیمده انتحار سالدیریسی
– تامسین اوزگورلویو کدرله بوغولموش اوزومده
– ایسلات گؤوده‌مین بوتونلویونو
– دوشونجه‌لر قارنیمی دویورسایدیلار
– ائروتیک ثانیه‌‌لری تیکرارلاییب
– قوسورام بوتون خاطیره‌‌لری
– خاچ کیمی اوزانیرام/سویکه‌نیرم سئویشمه چاغلارینا
– بیر کورپه دووشان کیمی قیسیلیرام اوزلویومه
– سیزیلتیلار گلایوللارین ساتیشینی موشتولوق وئریرلر گول ساتانلارا
– من قاریشقالارلا اوپوشه جه یم/آه.. منیم دوزولو سئوگیلی‌لریم/بویورون سویوندورون یئنی گلین دونومو/بویورون شعره دوندرین قبریستانلیغی
– بیلیرسن اوره‌ییمده نئچه یول چای دمله‌میشم سنه
– قادین قوخوسو گئجه‌نین گؤوده‌‌سینه دولدوقدا
– باخیشلارین نئچه ایللیک شراب
– یاتاغییلا سئویشن بیریسینه/آجیقلانیر بیر سئوگی مئساژی
– بو گئجه ائنیش یوخوشلاریمدا دلیلیین آرتاجاق
– اوره‌ک چیرپینتیسینی ائشیدن آن/گوی قورشاغی یئددی بویالی یایین سویونور/قارا بیر یای ساپلانیر گویون اوزونه
– بیریسی یای گون‌لریمی اوغورلاسا/بیر قار آداما پای وئرسه
– ایستی بیر یئل تبریزین آغاجلارینی دانسا قالدیریب
– ترله‌ییر قیرمیزی ترلییی خزل آیینین
– سنی بیر گئجه بیر قوجاق بویو تانیدیم
– سنی جغرافیا سینیرلارینا سیغمادیق قدر سئودیم
– بیر باکیره اوپوجوک کیمی/بیر توتوم ایستی قوجاق کیمی
– یالانچی قوجاقلارین شاختاسی
– قار یاغیر/من ایسه قارا گون‌لریمله یوخودان دیک آتیلیریق
– باری ساتاش منه او قاراجیق گوز‌لرینله
– حوزونلو بیر سوکوت آخیر دامارلاریمدا
– قارغالار قانادلی قورولتایدیلار
– دوشه‌یه اوچروم بوراخان کوکسون/سئویشمه نین باشلانغیجیدیر
و عینی ایله چووخ چووخ میثاللار گتیرمک اولار. بونلار هامیسی “قار آدام” کیتابیندان گوتورولموشدور. بئله باخاندا معصوم خانیمین یارادیجیلیغی باشدان باشا دولودور بو تیپلی یئنیلیکلرله. و بونلارین هامیسینی چکیندییمیز او روایی دیلی نتیجه‌سینده الده ائدیبدیر. دیققت ائله‌‌سز یوخاریدا گتیردییم بو دئییم‌لرین، عیباره‌‌لرین، سوز‌لرین هئچ بیری عادی و کؤهنه‌سوو دئییلدیر. هامیسی یئنی، همده بو گونکو اوخوجو طلب‌لرینه اویغوندور. حله دئییم کی، بو گونکو اوخوجونو ایره‌لیلمیشدیرده. و اگر اوخوجو بونلاردا قالدیغینی حیس ائدیرسه، بو اونون اوزونوده دوشوندورمه‌لیدیر. چونکو معصوم خانیمین یارادیجیلیغی یوزده چووخ فایزی شاعیر و اوخوجو اورتامینی توتا بیلمیشدی. دئمیریک معصوم خانیمین یارادیجیلیغیندا چاتیشمایان جه‌ت لر یوخدو. وار. آما انگل توره‌ده‌جک قدر دئییلدیر. بیز بونا سونرا یعنی مقاله نین سونرا کی بولوم‌لرینده دونه‌جه‌ییک یئنیدن.
– معصوم خانیمین شعر دیلی روایی خاراکتئر داشیدیغینا گوره، اوزون سوودیرلار.
بو گون اوزه‌للیکله بو مجازی فضالارین بول اولدوغوندان، کیچیجیک و مینیمال شعرلر داحا چوووخ میدان سولادیغی بیر واختدا، اوزون سوو شعر‌لرین گرچکدن یئرینین بوش گوروندویو بیر حالدا، من دئیردیم کی، چووخ قنیمت سایلیرلار معصوم خانیمین شعر‌لرینین اوزون سوو اولماسی.
اوزون سوو اولدوغونا گوره، اولی، متنی و سونلوغو واردی چوخ حاللاردا. بعضا بولاری فلشبک-لرله آییریر. چوخ حاللاردا شعر‌لرین باشلانغیجیندا وورور او فلش بک لری. بعضا بیر باشلیق کیمی اولور. بعضا اوخوجو حیس ائدیرکی، روایت باغی قیریلیر. آما شعری اوخویوب قورتاردیقدان سونرا گورورسن کی، کورپولر آتیلیبدیر. بعضا مقدمه‌سی وار کیمی گورونور بعضی شعر‌لرینده.
– معصوم خانیمین تصویرسازی‌‌لرینی یالنیز ائله شعرله ائله مک اولار.
بو نه دئمکدیر؟ باخین. ائزرا پاندین بیر سوزو وار دئییر؛ “وصف چی اولمایین. بیر منظره‌نی یاراتماقدا بیلیکلی بیر رسام سیزدن باجاریقلی اولا بیلر”. اورنک اوچون معصوم خایمین شعر‌لرینین بیریندن بیر پارچا گتیریرم؛
“دورتولدو اوره‌‌ییم
اوتوردو آنیلارینین دفینه سینین اوزرینده
آجی
شیرین
گوموک‌لریم
هر نه‌یه رغمن تاریخ خاطیرلانیر
گوموک‌لریم مینلر یاپراق تاریخ
سانیرام
بیر یوخوسان من اولمادان اونجه
ایکی اوره‌کلی سئوگیلیم
کپه‌نه‌یین اولماغا بیر دادلی ماه‌انا
هر شئی آغاریب
قاناد اولوب
اوچوشا گلسین
….
…
دیقت ائله‌‌سز، بو اوبرازلاری نه رساملیقلا دوغرولتماق اولار، نه باشقا بیر صنعت نوعیله. بونو یالنیز سوزله و شعر دیلی ایله ارائه وئرمک اولار. بو منجه معصوم خانیمین شعر‌لرینین ان باشاریلی نقطه-سیدیر. سیز معصوم خانیمین بوتون شعر‌لرینده بو اینجه ایشی گوره بیلرسیز.
“چیمچه‌شیرم ایچی بوش قوتسالیقدان
بوی دئییر دونیانین بوتون پیسلیک‌لری
خیشیلدایان چیپلاق قزئته‌‌لرین صایفالارینا سؤیکه‌نیرم
چارشابلی قادین تک
یالنیز قارا تیترلره چاتیرام
گؤزللیکلر گؤزومه ساریلیر
داه‌ا یالانلاری ایچیمه سیغیشدیرانمیرام
بیر اوچوروم ایسته ییرم
قانادسیز اوچام
ایچیمدن اوزاقلارا!
بو ایل
باه‌ار
یوخا چیخیب بیزیم شهرده
هئچ بیر چیچک
پاییم اولمادی!
انسانین روحونو لکه‌له‌ییرلر
بو سسسیز گؤ زه‌لیکلر
هاواداران سؤزلر.
بو گونلر….”
– معصوم خانیمین شعر‌لری بیر بوتون اولاراق، ائله‌‌دیک‌لری یئنیلیک‌لرین قبریستانلیغی دئییلدیر.
نه یعنی؟ باخین. بو گون معاصیر گونئی شعریمیزی آنالیز ائله‌‌یینجه، اوزه‌للیکله گنجلییمیزی، چووخ سایلی دیل یئنیلیک‌لری گوروروک. دیزه دیزه، بند بند یئنیلیکلر. بونلار دیزه اولاراق باشاریلیدیرلار. اما شعرده بیر بوتون اولاراق باشاریسیزدیرلار. و شعرین بیر بوتون اولاراق باشاریسیز اولماسی، او یئنی لیک‌لرین قبریستانلیغینا چئوریلیر و او یئنیلیکلر بیر یانا چاتمیر. و حتی باشاریلی اولدقلارینا رغمن دیلیمیزه‌ده بیر قاتقیدا بولونا بیلمیرلر. آما معصوم خانیمین شعر‌لری بیر بوتون اولاراق بو یئنیلیک‌لری اوزویله اوخوجو کوتله‌سینه گوتوره بیلیر و دیریلدیر.
– معصوم خانیم چوووخ یازاندیر.
بودا بیر باشاریدیر. چووخ یازماق. بلکه بو گون بیزیم هر نه‌دن چووخ بونا احتیاجیمیز وار. استعدادلاریمیز چوووخ یازا. بیر استعدادین چووخ یازماسینین اونمی بلکه زامانیندا چوزولمه‌یه آما گلجکده او میللته نه وئردیینی زامان دئیه‌جک. بو منیم کئچن ایللر جواد طباطبایی(پان فارس آیدین)نین بیزیم دیلیمیزین آرخاسی و پشتوانه‌سی ساری ائله‌‌دییی قلطی یادیما سالیر. کی، دئمیشدی؛ سیزین دیلینیزده یازیلان کیتابلاری نئچه گونه اوخویوب قورتارماق اولار و یا بونا بنزر بیر سوز. نه ایسه کی، معصوم خانیمین ایلک تورکجه کتابی کیچیک بیر حجم ده ایشیق اوزو گوردو و بو چووخ یازان بیر آدام اوچون جیددی ایراد ساییلیر!
– معصوم خانیم قافیه سیز بیر شاعیردیر.
قافیه بیلیرسینیز کی، شعرین ائستئتیک قاورامیندا بحث اولونان قونولارداندیر. قافیه‌لی شعرلرده، ترزینین بیر گوزونه قافیه‌نین شعره گتیردیک‌لرینی قویساق و دیگر گوزونه شعردن آپاردیقلارینی، بو آرادا شاعیرین قافیه داورانیشی عادل اولماقچین چووخ زور بیر ایش اولور. آما قافیه سیز شعرلرده، شعر بوتونلویویله، معنانین خدمتینده اولور. یعنی شاعیرین سوبیئکتینده یئر آلان شعر ایده‌سی، شاعیرین سئچدییی و باجاردیغی دیل واسیطه‌سینین ایمکانلارینا سویکنرک ایشیق اوزو گورور. معصوم خانیمدا بو، همده شعر دیلیمیزین ان یئنی و ان معاصیر حتی زامانیندان تئز بیر فورمتیدیر. من معصوم خانیمین شعر دیلینین گلجکده بویوک سوز قونوسونا دونه‌جه‌یینه، اوزونه لاییقلی یئر آچاجاغینا و اورنک گوتوروله‌جه‌یینه اینانیر و سوز وئریرم.
– معصوم خانیمین شعر‌لرینده “دیل اولایی” و “یئنی افاده طرزی”…
بوراسی معصوم خانیمین شعر دیلینین “آنا اوزه‌للییی”دیر منجه! بو گون بوتون مانیفئستولاردان، شعریمیزده آرانان بوتون یوللاردان، ان عادی سوز‌لری، ان یئنی و ذوق وئریجی بیر دیلله افاده ائتمک طلبی بلکه ان دوغرو طلبدیر! نییه‌کی؛ بو گون بیزیم اوخوجونون سورونو بیلمه‌مک دئییل، بلکه بیلیب و اعتنا ائله‌مه‌مکدیر. و بونون ان دوغرو یولو “نه دئمک”ده دئییل، “نئجه دئمک”ده آرانمالیدیر و معصوم خانیمین شعر دیلی بونو باشارمیش و او ائتگیده بولونا بیلمیشدیر.
معصوم خانیمین فاواریت و فانات پتانسیلی
بو بحثی اذنینیزله ریچارد براتیکانین بیر کیچیک شعریله باشلاماق ایستیرم؛
“سنین فیکرینی سئویرلر
بو او دئمک دئییل کی،
سنین بدنینه‌ده صاحیب چیخالار”
بیلیرسینیز کی، فاواریت و فانات مدرن و معاصیر حیاتین گوندم و گونجل مساله لریندندی. و صنعتین هامی قوللاریندا –موزیک، رسیم، کینو، یازیچیلیق و شاعیرلیک و ….- واردیلار. “منیم فاواری‌لریم” یا “منیم فاناتلاریم” –دئیه سوزلرله گوندمی ضبط ائتمیش بو فاواری و فانات مساله‌سی نه یازیق کی، بودا بیزده یوخدو. واره‌ااا.. آما آتدا بوتدا!
معصوم خانیمین بو مقاله‌سینی ایشلرکن، شعر‌لرینین یوخاریدا “قادینسی حیسلر” قیسمینده بحث ائتدییمیز ماه‌یتینه گوره حیس ائله‌‌دیم کی، بو پتانسیل معصوم خانیمدا اولا بیلر. البت بوراسینیدا دئییم کی، اصیل آنلامیندا دئییل، بلکه باشقا و سطحی بیر بیچیمده! آما حتی بئله‌سیندنده استقبال ائله‌مک لازیمدی.
باخین. جینسل حیسلر بیلدیینیز کیمی، اینسان وجودونون و انسان روحونون آیریلماز پارچاسیدیر. حتی ان اونملی‌لریندندیر. اگر وجودوموزون متعالی حیس‌لریندن یازیریقسا، ظاهرا قباحت ساییلان ائله حیس‌لریندنده یازماق همشه مباحثه دوغوران اولوب. غرب اولکه لری و حتی شرقده‌ده چووخ اولکه‌لر بونو معین قدر تجربه ائدیب. بیزده ایسه دوروم ناسیلدی آزدا اولسا ائله بو مقاله‌ده دانیشدیق. و دئدیک کی، معصوم خانیمین شعر‌لری بو اوزه‌للییایله، همده چوووخ معاصیر و حتی آوروپا و آمئریکا فیکیر استانداردلارینا اویغون بیر فورمتده صاحیب اولدوغو ایچین سئچیلیر. منده اگر بو فاواری و فانات بحثینی ایرلی سوردومسه، معصوم خانیمین شعر‌لرینین بو اوزه‌للیینه دونور. بو اوزه‌للییه گوره معصوم خانیمین چوووخ سایلی اوخوجو کوتله سی اولا بیلر. سببی ایسه، بیرینجیسی بئله یازیلارین یئرینین بوش اولماسیدیرسا، ایکینجیسی، بو قونودان جمعیتیمیزین عذاب و اذیت‌لرینه و چاتیشمازلیقلارینا دونور. بیلیرسینیز کی، جینسل چاتیشمازلیق جمعیتیمیزده نه یئرده‌دیر. او اوزدن معصوم خانیمین جیددی اوخوجوسو چووخ آز اولار. آما سطحی و اوتری اوخوجوسو ایسته‌دیین قدر اولا بیلر. بایاق دئدییم کیمی، بونداندا ائله استقبال ائله‌مک لازیمدی. باخین هر صنعت آدامینین اوخوجولاریلا، فاناتلاریلا و عمومیتله جمعیتله بیر داورانما سیاستی اولمالیدیر. بو سیاست اولمازسا، او آدامدا نسه چاتیشمایان بیر شئیلر اولار همشه و ضعف‌لریندن ساییلار.
آما معصوم خانیما گلینجه، باخین بو شعرلرله جینسل حس‌لرینی اویادانلاردان توت تا قیز دوستلاری بازارلامالاریندا یازیلان مکتوبلارین متنینه‌دک تا شکیل‌لرینین و کتابلارینین جور به جور فتو شاپ بربزه‌یینه‌دک تا جور به جور خصوصی سئوگی و سایقی مئساژلارینادک گودمک و گوزله‌مک اولار. بونلار چووخ طبیعی و دوغالدیر. من بو باره‌ده یالنیز ایکی قونویا خصوصیله معصوم خانیمین دیققتینی چکمک ایستیرم؛
– فاواریت و فانات مدنیتی اویره‌نیب بیلمک:
– بو قونونون گیزلی تاثیریندن قاچماغی هر زامان باشارماق و شعرینی باشقا مووضوعلاردادا یوروتمک!
یعنی ائله اولماسین کی، یالنیزجا بو حیسلر قاپسامیندا قالسین. بو سونوجدا اودوزماق دئمکدیر. اویسا، سیزده مثلا میللی دیر‌لریمیزیده ، اینسانی دیر‌لریمیزیده شعر‌لرینیزده باشاریلا عکس ائتدیرمه باجاریغی یوکسکدیر. اورنک اوچون اورمو گولو مسالهمیزی بیر یئرده ائله یانسیمیسینیزکی، بو گونکو شعریمیزه ان نمونه‌وی میثال ساییلا بیلر؛
“… گئدیب اورمو گولونو سویا بوغاجایدیق
گل
گؤر
اورمو نوغوللاری شور تامسیدیر داماغیما
گئدیرم
گؤز‌لریم بیر دنیزه بویلو
بلکه من آغلادیم اورمو گولو داشدی
گؤز یاشلاریمی بیلیرسن سن!”
و یا فلسفی دوشونجه‌‌لری آشیلایان شعر نمونه‌‌لریده وار سیزده! اورنک اوچون؛
“ارکک شاعرلر قادینلارا شعر یازارلار
تانریدا ارککلییینی
“قادین” سوره سینی یاراتدیغیغیندا بلله‌ندیردی!”
بو قونونو قاپاتمادان اونجه و یادیمدان چیخمادان دئییم کی، ایندی سیزین تلگرام کانالینیز، اینستاگرام صایفانیز اولمالیدی. یوخدور. و چوووخ سایلی فاناتلارینیز و اوخوجولارینیز… اوماریم یاخیندا بونلاریندا شاهیدی اولاریق.
آما
معصوم خانیمین یارادیجیلیغیندا حله‌لیک گوزه ده‌ین نقصانلار..
– شعر مطالعه‌سی آزلیغی دویولور
“حله‌لیک” دئدییمیزده، یعنی اوتریدیر. زامانلا حل اولوناسیدیر همده مطالعه‌ایله. یعنی شعر مطالعه-سیله. یوخسا معصوم خانیمی بو یئره چاتدیران ائله مطالعه‌دیر. بونو اوزو دئمه‌سه‌ده بیلمک بیر او قدرده چتین دئییلدیر. شعر مطالعه‌سی همده بیر پروسه کیمی شاعیر اولان هر کسه احتیاجدیر. بونو تا قدیمدن دئییب و وورغولاییبلاردا. مثلا نظامی عروضی چه‌ار مقاله‌ده، بیر شاعیرین، اوز هم دوور‌لرینین و اوزوندن قاباقکی شاعیر‌لرینین هامیسینین دیوانین ازبر بیلمه‌‌سینی تاکید ائدیر. من معصوم خانیمین شعر دیلی اوزه‌للیینه گوره اوز اوخودوغوم کیتابلاردان ناظیم حیکمتین “مملکتیمدن اینسان منظره‌‌لری” کیتابینی مصلحت گورورم. او کیتاب همده حجملی اولدوغونا گوره بیر مطالعه پروسه‌سینه‌ده دونشه بیلر. البت اورجینالینی. هانسیسا ترجمه سینی دئییل..
– بعضا انسجام سورونو وار.
انسجام شعرین محتواسیلا، او محتوانی افاده ائدن سوزجوک داورانیشینین تعادل و توازونونو قورویوب ساخلاماق دئمکدیر. بو بئجریده یئنه شعر مطالعه‌سیله الده اولونار.
بیر ایده‌نین گلیب شعره دونوشمه‌سی پروسه‌سینده ایکی اورتام وار؛ بیر اورتام، شاعیرله شعری آراسینداکی اورتامدیر. او بیریسی، شعرله اوخوجو آراسیندا باش وئریر. بو گون هئچ بیر شاعیر تاپا بیلمزسن کی، اوزیله شعری آراسیندا او اورتامی قورا بیلمه‌‌سین. آما بعضا گورورسن همن شعر گلیر اوخوجویلا او اورتامی قورا بیلمیر!. بو او دئمک دیر کی، شاعیر اوخوجوسیلا دیل تاپا بیلمه‌‌ییب. بوندان بعضا “ضعف تالیف” کیمیده آد آپاریلیر. بو همن “نئجه دئییم؟” مساله‌سیدیر. معصوم خانیمین یارادیجیلیغیندا بو مساله نادر حاللاردا گوزه ده‌ییر. مثلا بعضی شعرینین گورورسن بیر تیکه‌سی، بیر بندی بو قصوردان اذیت چکیر. بودا او مساله لردندیرکی، مطالعه‌ایله باغلیدیر.
– چالیشسین مونولوقلارینین تعمیم اولوناسی گوجونو داحادا چوخ ائله سین.
یعنی عمومیت تاپما گوجونو. مثلا بو پارچادا او مساله عالی درجه‌ده الده اولونوب؛
“سامان یولونا وارماق ایسترسنسه
قوینوما گل
سود یولونا دوش‌لریمدن کئچیلیر”
بو مساله عمومیتله بیر صنعت اثرینده اونملی مساله لردندیر. بوتون بویوک اثرلر بوندان یوخسون دئییللر.
سوندا سیز‌لری معصوم خانیمدان بیر ایکی شعره قوناق ائدیرم؛
۱.
آآآی
آی منیم آزاد سئوگیلیم
گئجه سن آزاد ائله دین سوتییه نیمی
آچدین بوتون دوستاقلاری
جانیمین سویون
امدییین آن
وارلیغیم سربست قالیر
قارغالار قانادلی قورولتایدیرلار
قیرمیزی باغدان
قونقا باشینا
دئدین :
قادانی آلیم
سنین ممه لریوین اوستونه قارغا کؤلگه‌سی حرام دئییل؟
قارغالار قارالتیلاری قورویان
قوشلاردیرلار
دئدین؛
ممه لریوین رنگی ارکین رنگیله بویانیب سانکی
دؤشه یه اوچوروم بوراخان کؤکسون
سئویشمه‌نین باشلانقیجیدیر
قارغالار منی چاغیریر ائل گؤلودن
دیشیلیییمین ایستیسینده
شاه گؤلونون حووضو قاینایاجاق
بوتون ارککلر چایا چاغریلیر
هامیدان چای تورباسی دیله نیب
آخ
10-۱۰
پد سالیرام سویا
سونرا پد‌لری گویه آتیرام
قارغا اولور
دیشیلییمین قانیندان قارغا یارانیر
ایپکدن ایلک قارا آلت پالتاریم
ایپک یولودور
دوغو ایله باتی نین آراسیندا
کیمین ارکک لیغی مارکوپولو اولاجاق؟
بیلمیرم کیمم؛
ایلمک سالانلارین بیچاغی
یوخسا
خیامین ساققالینی آغاردان بیر گیله اوزوم؟
۲.
قارا شوه گؤز‌لرینین آردیندا کیم گیزله‌نیب
کئشکه بیلسه یدیم
یاخینلاشیرام
گؤز‌لرینین درینلیینه زیلله‌ییرم گؤز‌لریمی
قورخو ه‌ورور دؤرد بیر یانیمی
ال‌لریم بوز باغلاییب
آغزیما یاخینلادیب ه‌ووو ائدیرم
یئنه “اوشدوم ه‌ا اوشدوم”
اوخویور سلوللاریم
یوخ
فایداسی یوخ
ال‌لریم ال‌لرینه یئریکله‌ییر
ال‌لریمی قولتوق آلتیندا گیزله‌دیب سنه ه‌وسله‌نیرم
شیمارا-شیمارا باشینی قوللاریم آلتیندا گیزله‌دیب
عطریمی
ایچینه چکیردین
قار یاغیر من ایسه قارا گون‌لریمله یوخودان دیک آتیلیریق
قار یاغیر
بوتون اوزوم قار گولـله‌سیله آغاریر
اوشویورم
قارا گؤزلوم دالیمجا باخیب قاچیر
گوناورتا چاغیدیر
قار یاغیر
سن، من، ایکیمیز
یاخینا گلیب سارماشیق ساریلیرسان بوینوما
قرنفیل قوخویان تنین
منی دونیانین ان سرخوشو ائدیر
دوداقلارین منی ه‌ارایلاییر
دونوب قالیرام
قارا گؤزلر دوداقلاریمدا
ایذین وئرمه‌ییر دوداقلارینین باکیره‌لییینی قانینا بویویام
دوداقلارینین قیرمیزیسینی
دیش‌لریمده سیخسایدیم
ه‌وس وجودومون کوچه لرینده دولاشیب
دئییرسن:
گل قار آدامی یاراداق
گولومسه‌ییرم
ایسترسن قارا دوندور منی لوط قومو کیمی
سن منیم تانریمسان
دوداقلارین یالایاراق دئییر:
باخ اوندا دوز داغی یاراتمالییام
گولمک سسی داغین سینه‌سینده دوغولور
تیر تیر تیتره‌ییر ه‌وووو ه‌ووولار
گوناورتا چاغیندا قار آدامی ایدیم دیک باخیر گؤز‌لریمه
اوشویورسن
شالیمی بوینونا دولاییرام
سانکی یئنه قارا شوه
گؤز‌لریله منه باخیر
قارا گؤزلوم گئدن گوندن گوناورتا چاغیدیر
کوچه‌نین تینینده ال قالدیریب گوله گوله دئییب اوزاقلاشدی
نه اولار
ائله‌‌سی باخما
گؤز‌لرین قورخو دوغور گؤز‌لریمه
یاخینلاشیرام
قوللاریم سارماشیق تیکیلیر تنینه
ایچیمه چکمک ایسته‌ییرم
سوموک‌لریمه جالانیر
یاواش یاواش اوزاقلاشیرام
بوینوندا شالی دوزنله‌ییرم
سن ایستینی سئومیرسن
اوشویورم
سنه سوز وئریرم
بیر داه‌ا قوللاریما سیخمایاجاغام سنی
ندن دانیشمیرسان
باری ساتاش منه او قاراجیق گؤز‌لرینله
قهر بوغازیما ال سالیب
دلی اولموشام دلی
هر قار یاغدیغیندا باخیشلارین پارام پارچا ائدیر اوره‌ییمی
بوز باغلاییر گؤز‌لریم
بیر قزئت آلتیما سریب قارشیندا اوتورورام
گؤزونه گؤز تیکیرم
ایکیمیزده قارلی گون‌لری آرزیلاردیق
آتدیم آتیرام
دئییرسن:
قیرچ قیرچ سسینی سئویرسن سانکی بیر یالواریش
بیزیم نفسلره تای
او زامانلار کی دوداق دوداق اؤپوجوک
جالایاردیق تنیمیزین هر یئرینه
ارییهردی سلوللاری بیر بیر
اولوم یاشایاردی اوپوجوک‌لریمله گؤودن
قار یاغیر
یئنه دولور گؤودن
قار یاغیر
منیم بوتونلویوم اؤلوب دیریلیر
یئنه قار
یئنه من
یئنه بیر قار آدام و کومور قاراسیندان گؤز‌لری
او گئدن گون کوچهمیزین دووارلاری چات چات آغلادی
پیشیک لری یاسا باتدی
سئرچه لر چوخ زاماندی بیزیم اقاقی آغاجین اوستونده سئویشمزلر
بیر قاری سیگاراسین
الیشدیریب دئدی:
نئیلهمک، زمانه اوشاغی دیرداا…
او گئدن گوندن بوتون گؤزلر گؤز‌لریمده قارالیر
آنامین ماوی گؤز‌لری قارایا بویانیب
اوچ آی یاشادیق
اوپوجوک‌لری منه نئچه ایللیک شراب امیزدیردی
جاناوارلار کیمی سئویشدیک
منی ه‌ارالارا اپاردی اؤپوجوکلرله ائششه یین …
بیر سحر واختی گلدی
اوچ آی یاشادیم
اوچ مین ایل قوجالدیم
سینمده بیر خنجر سیلکه لنیر
قان بوتونلویومه جالانیر
ه‌ارای سسین ائشیدیرم کومورو گؤزلر کوچهمیزه بزه‌ک وئریب
گولوشویله گول سپیر چیخیلماز کوچه‌یه
سسی بیر سمفونی جالاییر باغلی قاپیلارین اودالارینا
قاوالسیز
سازسیز
نوتاسیز
یئتیم قالمیش کوچه میزی توی توتموشدو
یوخلوغونا یئریکلهمیشدیم
یاواش یاواش قار دنه‌‌لری دانس ائدهرک بزه‌ییردی کوچهمیزی
عطرینی کوچهمیزده دولاشان یئل منه دادیزدیریر
بوتون نفس‌لریمله ایچیمه چکیرم
ایچیم سنینله دولور گیلهم
بئینیم بوشالیر بیرآن
خاطیره‌لر اوچور گئدیر
“گوله-گوله” سؤزو هاوالانیب کوچهمیزین دلیک دئشییینه
کرپیچ‌لرین آراسیندا گیزله نیر
ال اله داغا دیرماشیریق بیر آندا
داغ بیزی آرزیلامیشدی یقین
تانری نفس نفسه دوشوب
قاچیرام
کؤمورو گؤزلوم آردیمجا
بیریسی بیزی قووالاییر
بیلمیرم تانری می یوخسا شیطان
دؤردوموزده نفس نفس چالیریق
دئپرم سالیر نفس‌لریمیز داغلارا
قار ساچلاریم آغاریب
حوزونلو بیر سوکوت آخیر دامارلاریمدا
اوچوروما
یاخینلاشیرام
آشاغی یا گوز تیکیب
“اوچوروم اوچوروم اوچورام”
اوچ بویاقلی قان جالانیب داغین اته‌یینه
دوداقلاریمی دوداقلارینا یاخینلاشدیریرام
شالیمی بوینونا سالیرام
بوغازین اؤپوجوک‌لریمله …
یوخ
کومورو گؤز‌لریندن اؤپوب اوزاقلاشیرام
گولومسه میر
آغلامیر
دینمیر
آنجاق
گؤز‌لری
سئوگیمیزی یابانجیلارلا پایلاشمیر
گؤز یاشلاریم یاناقلاریمدا دونوب
باغریما باسیرام
باخیشلارینی
بلکه‌ده بو گئجه سویوق سنی اینجیده‌جک دئییرم
گولمورسن
باخمیرسان
بلکه‌ده بیلیرسن
صاباح گون اورتا چاغی بوش یئرین آجیق وئره‌جک منه
سویا دؤنه‌جکسن
بیریسی دئییر:
بلکه صاباحدا قار یاغدی…
سون
یای ۱۳۹۵
