عمومی توصیه‌لر:
داستان یازیلارینین دؤرد تمل عضوو اوزه‌رینه قیساجا توخوندوق. ادبیات باشلی باشینا بیر آلان، و یازماق دا تک باشینا بیر صنعت‌دیر. بیر نئچه صحیفه‌لیک بیر مقاله‌نی اوخوماق البته بیر یازار یئتیشدیرمک اوچون کافی دئییل.
یازیمیزین بوندان سونراکی قیسیمینده یازماق، یازارلیق، یارادیجی یازارلیق و داستان اوزه‌رینه بیر نئچه کیچیک، لاکین اهمیتلی نقطه‌دن بحث ائده‌جییک. بو نقطه‌لری داستان و رومانین ژانر اولاراق تمل آیریمی و یازارین دقت ائتمه‌سی لازیم اولان نقطه‌لر، داستان یازمانین ان اهمیتلی قیسمی و اوسلوب اوزه‌رینه بیر نئچه نوت اولاراق سیرالایا بیلریک.
داستان قیسا اولماسی سببیله دینامیک بیر ژانردیر. سرعتلی باشلاییب سرعتلی بیتمه‌سی لازیم اولدوغو کیمی، یازارکن ده ایره‌لی‌له‌ییش سرعتی هئچ آزالمامالیدیر. داستان یازماغی بیر قاچیش اولاراق دا دوشونه بیلریک. رومان ایسه اوزون ،ساکیت و آستا بیر آخیش‌دیر. آستا یازیلمادیغی تقدیرده اوخوجونو یورار. لاکین بو دئمک دئییل کی رومانی تمامیله حالسیز بیر تمپو ایله داوام ائتدیرملیسینیز. عکسینه بعضا سرعتلنمه‌لی بعضا یاواشلامالیسینیز کی اوخوجو اؤزونو جانلی بیر دونیادا حیس ائتسین. ایستر رومان ایستر‌سه داستان یازیلارینیزدا گئرچک حیاتین موکمل بیر تقلیدینی میدانا گتیرمه‌یی هدفلمه‌لیسینیز.
داستانین اوره‌یی گیریش جمله‌سیدیر. نه قده‌ر جان آلیجی و نه جور دینامیک بیر جومله ایله باشلارسینیز، سیز هم یازار اولاراق یازماقدان، همده اوخوجو اوخوماقدان ذوق آلار. ایمکان قده‌ر فرقلی، حیات دولو، ماراغلی بیر جمله ایله باشلامالیسینیز داستانینیزی. “او گون گونلردن بازار ایدی.” دئدیینیز آن، داستانینیزین اوخونورلوغونو آشاغا سالارسینیز. مدرن چاغدا یازیلان داستانلارین گیریشلری ده بیر گؤروش خصوصیتینده اولمالیدیر. اونوتمایین کی سیز بیر یازار اولاراق، هم صونعی بیر دونیانین یارادیجیسی، هم ده اوسلوب موهندیسی‌سینیز.
گنج تجروبه‌سیز یازارلارین اَن چوخ دوشدویو سهولردن بیری ده اوزون جمله‌لر قورماقدیر. اوزون جمله‌لر قورماق روایت قاریشیقلیغینا دعوتنامه گوندرمکدیر. اوزون جمله قورماق اوستا یازار اولماق دئمک دئییل. بیر یازار قیسا جمله قورماقلا جوجوکسو بیر اوسلوب دا الده ائتمز. قیسا و آیدین جمله‌لردن قاچماماق لازیم‌دیر.
تزه یازارلارین بیر باشقا یانیلماسی دا یازارین اجتماعی وظیفه‌سینی یئرینه یئتیرمیه چالیشارکن، اوخوجوسونو بحرانا سالماسیدیر. بیر یازار البته کی احتماعی پیام وئرملی و بیر احتماعی مسئله‌دن مدافعه ائتمه‌لیدیر. یازارین صنعت‌چی اولماسینداکی ان اهمیتلی عنصرلردن بیری ده اجتماعی موضولارا اییلمه‌سیدیر. اما اونوتمامالی کی بیر یازار کیمسیه اؤیود(مشورت) وئره‌جک قده‌ر ائقویست(خودخواه) اولا بیلمز. اوخوجویا پیام یئرینه اؤیود وئرمک، هوسکار(آماتور) اولماقدان آرتیق بیر شأن و شهرت قازانماقدیر.
اوسلوبلا علاقدار البته دئییله‌جک داها چوخ شئی وار. اوسلوب یازاردان یازارا دییشر البته کی. بو سببله هر یازارا اوسلوب موضوعسوندا عینی توصیه‌نی وئرمک دوغرو اولماز. تزه یازار اولاراق اوستالیق یولوندا ایر‌لیلمَه کیمی بیر نییت‌ینیز وارسا و بو نییت، نییت اولماقدان چیخمیش، بیر قرارا چئوریلمیش‌سه، سیزه بیر یازار مربی‌سینی تاپماق توصیه ائده‌ریک. یاخشی بیر یازار مربی‌سی ایله اوزون مددتلر چالیشماق هم یازیچیلیغینیزی اینکیشاف ائتدیره‌جک، هم اؤز اوسلوبونوزو تاپمانیزا کؤمکچی اولاجاق و همده سیزی داها محصولدار ائدجک.
یازماغا هارادان باشلامالامالیق؟
یازماغا باشلامادان اول نه ائتدییمیزی و هدفیمیزین نه اولدوغونو بیلملییز. یازماق نه‌دیر؟ نه اوچون یازیریق (کی بو سون درجه فردی بیر سئوال‌دیر و جاوابی دا هر کسین اؤزونه مخصوص‌دور)؟ آنجاق بو سئواللارین جاوابی بیلینمدییی مددتجه “نئجه بیر یازارام”؟ سئوالینین جاوابی آختاریلمالیدیر.
بو بللی بیر مسئله‌دیر کی یازماق اینسان طبیعتینه پارالئل بیر حرکت‌دیر. هر نه قده‌ر اینسان کایناتین یارادیجیسی اولماسا دا، داستان دونیاسینین یارادیجیسی اولاراق سون درجه غریزی بیر دویغونو بسله‌مک‌ده‌دیر. یازماق بیر معنادا یاراتماق و یارادانی تقلید ائتمکدیر و بو معنادا معنوی بیر حرکت‌دیر.
زامانیمیزدا یازی بیر معالیجه مئتودو اولاراق دا استفاده اولونور. یازان شخصلرین پسیکولوژیک معنادا سون درجه راحاتلادیقلارینی گؤسترن آراشدیرمالار و علمی تاپینتیلار موجوددور. آیریجا یازی یازیلاراق دوشونمیی ده اؤزو ایله گتیردییندن، یازار اولمانین ذهن‌سل ظرفیت‌نین اینکیشافی باخیمیندان دا فایدالی اولدوغو داها اول بیر چوخ تحقیق ایله گؤستریلمیشدیر.
بوندان باشقا بعضی کسلر ده گونده‌لیک حیاتلارینین قئیدلرینی توتماق اوچون یازار. مثلاً گؤردویو گؤزل بیر قادینی سؤزلرله یازان و یا باشیندان کئچن هیجانلی بیر حادیثه‌نی یازان اینسان‌لاردا موجوددور.
نئجه یازمالی؟
همده یازارلیقی ذوقلو ائده‌ن عنصر، یازارین اوزون مددت اینسانلار، قاوراملار و حادثه‌ه‌لر اوزه‌رینه دوشونمه‌سیدیر. بیر داستان اثری چرچیوه‌سینده داها چتین اولان ایسه قاورام، کاراکتئر و حادثه‌ه‌لری بیر- بیرینه باغلاماق و اوزون نفسلی بیر سورج‌ده ایرلیلتمک و قاباغا گئدرکن ده اوخوجویا لذت، هیجان و معلومات وئرمک‌دیر. خولاصه اولاراق یاخشی یازمانین اوچ قیزیل قایداسیندان بحث ائده بیلریک:
۱) حادثه‌ه، قاورام و کاراکتئرلری بیر- بیرینه باغلاماق
۲) بونو ائده‌رکن اوخوجویا لذت هیجان وئرمک
۳) بوتون بونلاری حقیقی بیر زمینه ده پیادا ائتمک
اوچونجو مادده بیر معنادا ایکینجی ماددنین اؤن شرطیدیر. یعنی حقیقی تقلیدلری (یازماغا بیر معنادا گئرچک دونیانین تقلیدی ده دئیه بیلریک) اورتایا تقدیم ائتدیینیز مددتجه اوخوجویا لذت و هیجان وئره بیلیریسینیز.
بیر باشقا گؤزله باخماق ایسته‌سنیز، بئله ده دوشونه بیلرسینیز: یازارلیق بیر پئرفورمانس(باشاریق) صنعتیدیر. اثرینیزه باشلادیغینیز دقیقه‌دن اعتباراً صحنه‌دَسینیز و صحنه‌‌ده قالدیغینیز مددتجه‌ده اوخوجونون ماراغینی دیری توتماق وضعیتیندسینیز. بو ایشین صحنه صنعتلریندن(تئاتردان) داها چتین بیر طرفی واردیر. چونکی یازارکن سس، ایشیق و حرکت استفاده ائتمسی مومکون دئییل. بورادا اوخوجویلا اونسیت قورا بیلجیینیز تک وسیله سؤزلردیر. بو سببله کلمه‌لرینیزی داستانینیزی ان یاخشی منتقیل ائدجک شکیل‌ده سئچملیسینیز. یئکونلاشدیرماق لازیم اولسا یازمانین ایکی تمل عنصرو واردیر:
۱) روایت ائدجک بیر شئیه صاحب اولماق
۲) صاحب اولدوغونوز روایت ملزمه‌سینی لذت وئره‌جک شکیل‌ده اوخوجویا یتیرمک.
آدامی یازیچیلیغا آپاران یول چوخ مشققتلی اولسا دا، بو یولدا یازیچینی دستکلین بعضی کؤمک‌چیلر ده واردیر. مثلاً:
– یازما قابیلیتی
– یاخشی بیر یازار مشاویری
– ایشده دقیق اولماق
– درین بیر موشاهیده گوجو
– آنالیز باجاریغی
بو دستکلر بیر آدامین یازار اولماسی اوچون سون درجه ضروری دیرلر.
یاخشی یازماغا هارادان باشلامالی؟
بو موضودا گؤروشلر ایکییه آیریلیر. بیر قروپ، یازارین پلانسیز و قابلیتله اؤزباشینا میدانا گلدیگینی سؤیلیرکن یارادیجی یازی‌چیلیقلا علمی اولاراق ماراق‌لانان نظریه پردازلار، یازماق اوچون تحلیلی دوشونجنین، تحصیلین، پلانین و تلاشلی چالیشمانین شرط اولدوغونو سؤیلییرلر. بونا ایناناراق کی بو شرطلر صنعتین بوتون ساحه‌لرینده کچرلیدیر، بیز ده بو نقطه‌ده ایکینجی گؤروشون طرفیندییک.
داستان یازماغا باشلامادان اول، یازارین بیر سیرا موشاهیده و روایت باجاریقلارینی الده ائتمسی لازیم‌دیر. بونون اوچون اَن آز اون دفعه آشاغیداکی مشقی ائتمیش اولماق فایدالی اولاجاق.
ائوینیزین یاخینیندا بیر اجتماعی ساحه سئچین. بو ساحه قهوه خانا، پارک، خسته‌خانا و یا بیر دولت ایداره‌سی اولا بیلر. گؤزونوزه چارپان ایلک آدامین حیاتینی تخمین ائتمیه چالیشین. اونون موریدینده بو سئواللارا جواب وئرمیه چالیشین: نئجه بیر ائوی واردیر؟ عائله‌سی نئجه‌دیر؟ اورایا نه اوچون گلیب؟ ایندی اونون عقلیندن نلر کئچیر؟
یوخاریداکی مشق یاخشی بیر داستان اثره باشلاماق اوچون اولدوقجا کؤمکچی‌دیر. بو آدام حاقیندا بیر سیرا تخمینلر ائده‌رکن اؤزونوزو اونون دونیاسیندا تاپاجاقسینیز. اورادا نییه و نه سببدن تاپیلدیغی سئوالینا جاواب آرارکن داستان اثرینیزین ده ایسکئلئتینی میدانا گتیرمیش اولاجاقسینیز.
یازماغا هارادان باشلامامالییق؟
بو سئوال یازماغا هارادان باشلامالییق سئوالیندان بلکه ده چوخ داها اهمیتلیدیر. هوسکار(آماتور) یازارلارین چوخونون داستانین باشلانغیجیندا سهولری اولدوغو گؤرولور. بونلاری قیساجا بئله سیرالایا بیلریک:
۱) کلیشه‌لر استفاده ائتمک: هم مضمون همده اسلوپ باخیمیندان کلیشه‌لر استفاده ائتمک، یازارلیق تجروبه‌میزه ضرر وئرر. کلیشه‌لر آدامین اؤز ذهنی محصولو اولماییب اجتماعی نورمالارین و داها اوللدن یازیلمیش و باشقا کسلرین محصولودور. بو سببله هدفی “یارادیجی یازارلیق ” اولان تزه یازارا ضرر وئرجک. کلیشه‌لره توخونماق هم یازارین ایچ موتیوینی قیرار هم ده اوخوجونو سیخار. اونوتماماق لازیم‌دیر کی اوولجه اؤزوموز اوچون یازیریق و یازماق بیر نوع تولید ائتمکدیر. اؤزونوز اورتمدیینیز فیکیرلری یازماغا جهد ائتدیینیزده، یازیچیلیغینیز دا اسکیک قالاجاق.
۲) روایته تصویرله باشلاماق: اثره تصویروتوصیف‌له باشلاماق، مضمون باخیمیندان اولماسا دا اوسلوب باخیمیندان تحلیکه‌لی بیر وضعیت‌دیر. تولستوی، دستایوسکی وساییر بؤیوک اوستا و کلاسسیک یازارلار، اؤز اثرلرینه تصویرلرله باشلامیش و اوزون اوزون توصیف‌لر ائتمیش ده اولسالار، بو ایشه سیزین‌ده اَل آتمانیز لازیم اولدوغو معناسینی وئرمز. گونوموز داستان و رومان کلاسسیکلریندن چوخ فرقلی بیر عنعنه‌یه مالیک‌دیر و معاصیر اوخوجو گؤرسَل(بصری) وسایته چوخ داها آلیشکین اولدوغو اوچون تصویرلر اونا داریخدیریجی بیر اورتام یاراداجاق.
۳) داریخدیریجی بیر باشلانقیج یازماق: تصویره علاوه اولاراق “او گون گونلردن شنبه ایدی.” کیمی زامان، مکان ایفاده ائده‌ن گیریشلر ائدمک ده سون درجه غیرحرفه‌ای‌دیر. بو اصلینده یازاجاق ملزمه‌نیز اولمادیغی و کاغیذ اوزه‌رینده اَیلندیینیز حیس‌سینی میدانا گتیرر، کی بئله اولمامالیدیر. اصلینده گرکن اویانه‌دیردیغینیز حیس، نَیی و نئجه ایضاح ائتدیینی بیلن بیر یازار اولدوغونوز و اوخوجونوزلا اولان گؤروشونوزده کنترلون سیزده اولدوغونو گوستریر. اونوتمایین کی اوخوجو بیر کیتابی اَلینه آلاندا، اؤزونو یازارینین داشییاجاغی دونیا و کولَیهَ بوراخمیش دئمک‌دیر. کنترولون سیزده اولدوغونو حیس ائتدیرمنیز لازیم‌دیر.
۴) گرچک‌اوستو بیر کاینات داستانی ایله باشلاماق: یازارکن ایلک مقصدینیز اوخوجونو حقیقی بیر دونیایا چکمک اولمالی. حتی علمی – تخیلی یازان اولسانیز، یازدیغینیز عالَمین گئرچک‌ده وار اولدوغو حیس‌سینی اویانه‌دیرمالی بیر معنادا اوخوجونوزو راضی سالمالیسینیز. بو سببله اگر “چیخماز آیین سون جومعه آخشامیندا اویدورما کوچه‌ده یاشایان کاغیذدان بیر خالا وارمیش” دئیه‌رک داستانیزا باشلارسینیزسا، اوخوجونوزدا مصنوعی بیر حیسسی اویانه‌دیرارسینیز. اؤنریمیز گئرچک‌ده وار اولان مکان آدلاری استفاده ائتمک و او مکاندا یاشامیش اولان کاراکترلر حیس‌سینی یاراتمانیزدیر.
۵) آز اوخویاراق داستان یازماغا چالیشماق: اوخوسانیز یازارسینیز، اوخوماسانیز حتی هارادان باشلایاجاغینیزی بیلمزسینیز. اوخودوغونوز اثرین کئیفیتی هئچ ده اهمیتلی دئییل. قایدا ساده: یازماق ایستیرسینیز؟ او زامان الینیزه هر هانسی بیر کیتاب آلین و اوخوماغا باشلایین. ذئهنیزده‌کی داستان یارادیجیلیق کاناللارینین اؤز باشینا آچیلدیغینی گؤرجکسینیز.
یوخاریدا بحث ائدیلن مشق‌لری اون فرقلی مکان و آداملا یازیلی شکیل‌ده سیناییب، باشلانغیجین بئش سهوینی ده ائتمدیینیز مددتجه یازا بیلمیر اولمانیزا ایمکان یوخ.
اینسان نه اوچون یازار؟
چوخ آدام یازاراق، اؤزونو ایفاده ائتمک‌دن خوشلانار. بو اینسان طبیعتینین بیر پارچاسیدیر. یازماق دا اینسان طبیعتینه اویغون بیر حرکت‌دیر. بو هر کسین یازار اولماق ایستَمه‌سی معناسینی وئرمز. بعضی اینسانلار یالنیز اؤزلری اوچون یازار و یازدیقلارینی پایلاشماقدان خوشلانمازلار. دیگر بیر طرفدن یازار اولوب و کوتله‌لره خیطاب ائتمک ایستَیَن یازارلار دا موجوددور. بو باخیمدان یازیچیلاری بیر نئچه فرقلی شکیل‌ده سئرالاماق مومکوندور:
مخاطب‌لری باخیمیندان یازارلار:
۱) اؤزو اوچون یازانلار
۲) باشقالاری اوخوسون دئیه یازانلار
و یا
موتیواسییون(انگیزه) باخیمیندان یازارلار:
۱) یازماقدان مادی اینتیظاری اولمایان یازارلار
۲) یازاراق دولانیشیغینی کچیردن یازارلار
(کی ایکینجی قروپا داخیل اولان اینسان سایی بارماقلا گؤستریله‌جک قده‌ر آزدیر)
بیر باشقا صینیفلانه‌دیرما:
یازما مئتودلارینا گؤره یازارلار:
۱) ماسا باشیندا اوتوران و دوشونَرک یازانلار
۲) حیاتین ایچینه قاریشان، گؤرن، ایزلَین و نوت آلان یازارلار
۳) آراشدیران، اؤیرنن و اؤیرَ‌دَن یازارلار
بو یازار قروپلاریندان هئچ بیری بیر باشقاسینا اوستون دئییل، لاکین هر یازار دا بیر دئییل. اهمیتلی اولان، آدام اؤز یازار پروفایلینی بیلمه‌سی و بو پروفایلا پارالئل بیر ایستراتژی اینکیشاف ائتدیرمه‌سیدیر. مثلاً، باشقالاری اوخوسون دئیه یازان یازارلار، یازدیقلاریندا بیر سیرا فیلتراسیونا گیرمَمَلرینده دیقتلی اولمالی‌دیرلار. خصوصیله اگر بو یازار، یازیچیلیق فعالییتین یِنی باشلایرسا، اؤزونو و یاخشی نیتینی اوخوجولارا ثبوت ائده‌نه قده‌ر چوخ چتین و جان آغریدیجی یازماقدان ایمتینا ائتمه‌لیدیر. عینی شکیل‌ده یازاراق دولانان یازارلارین اؤزلرینه مادی گلیر تأمین ائدجک نوعده اثرلر وئرمه‌لری و بو معنادا باشقالارینین بینمه‌سینی و ساتین آلما داورانیشلارینی گؤز قارشی‌سیندا ساخلامالاری دا لازیم‌دیر.
استئتیک آلقی‌سی (درکی)
استئتیک هر نه قده‌ر اینسان حیاتی اوچون لازیملی گؤرونمسه ده اصلینده اِئله دئییل. گؤزل بیر منظره سئیر ائتمک، خوش بیر موسیقی دینلمک، گؤزل بیر داستان اوخوماق، اینساندا مثبت دویغولار اویانه‌دیرار. بو مثبت دویغولار آدامین گون بویو رئاللاشدیردیغی فعالیتلرین کئیفیتینده تأثیر قویار. عینی زاماندا اینسانین حیات دویومونو یوکسلدر. چوخ اینسانین مقصدی حیاتدا خوشبخت اولماقدیر. استئتیک‌ین اینسانین حیاتیندا وار اولماسی بو مقصده چاتماسینی تأمین ائده‌ر. خولاصه دئسک، اینسان حیاتیندا استئتیک ذوقلارا مالیک اولدوغوندا، خوشبخت اولار و حیاتی معنالی اولار.
بو آچیدان باخدیغیمیزدا، بیر صنعت قولو اولان یازارلیق هر شئیدن اول آدامین حیات دویومونو آرتیران بیر مشغولیت دیر. یازان اینسانین استئتیک دویغوسو اینکیشاف ائده‌ر و حیات دویومو یوکسَلَر.
تانرینی تقلید ائتمک و یاراتما موتیوی
هئچ بیریمیز تانری دئییلیک و چوخوموز «تانری» اولا بیلمک ایستیریک. یازماق بو حیسسی وئرن نادیر مشغولیت لردن بیریدیر. آدامین «تانری» اولا بیلدییی تک یئر، بلکه ده داستانینین باشیندا اوتوردوغو ساعتلاردیر.
اؤرَتمک و داها چوخ اؤرَتمک
اؤرَتمک هر اینساندا اولان بیر غریزه‌دیر. بعضی اینسانلار بو غریزه‌سینه متوجه‌دیر، بعضیلری ایسه دئییل. اؤرَتمه ایستیینی دونیا اوزه‌رینده وار اولمانین بیر پارچاسی اولاراق گؤرن اینسانلار، اؤرَتمدن دایانا بیلمزلر. بو اؤرَتیم بیر یئمک، بیر اوتوموبیل، بیر شکیل اؤرَتیمی اولا بیلر. داستانی بیر اثر اؤرتمک ده بو محصوللار آراسیندا ساییلا بیلر. داستان یازمانین دیگر اؤرَتیملردن فرقی، تولید ائدیینیز محصولون بوتون کایناتین بیر یانسیماسی اولا بیلمه‌سیدیر.
یازمانین هدفی و وظیفه‌لری
متفکیرلره گؤره آدام اوچ سببله یازار:
– فردی حادثه‌ه‌لردن نوتلار توتماق اوچون
– باشقالارییلا تجروبه‌لریمیزی، موشاهیده‌لریمیزی و دوشونجه‌لریمیزی پایلاشماق اوچون
– اؤزوموزو ایفاده ائتمک اوچون
بونلارین خاریجینده، یازماقدان بیر درمان اوچون استفاده ائدن یازانلار دا موجوددور. آدام هر نه سببله یازارسا یازسین، اصلینده یازماق پسیکوتراپی وظیفه‌سینی بوینونا گؤتوره‌جک.
یازما تجروبه‌سی، اثر یازارلار، اثرلری اوخویانلار و یازار- اوخوجو آراسیندا بیر آلوئره یول آچار، لاکین بو آلیش-وئریش، تملینده هم اجتماعی هم ده آسوسیال(غیر اجتماعی) بیر کاراکتئره مالیک‌دیر. اجتماعیدیر، چونکی یازار یازدیقلارییلا اوخوجویلا رابطه ساغلار و اونو حیس ائده‌ر. یازار و اوخوجو آراسیندا بیر اونسیت میدانا گلر. دیگر بیر طرفدن بو رابیطه آسوسیال‌دیر، چونکی یازار اصلاً اوخوجوسونو تانیماز. حتی یازدیقلارینین اوخونوب اوخونمایاجاغینی‌دا بیلمز. بورادا یازار اوخوجونون گؤزلرینین ایچینه باخاراق داستانین ایضاح ائتمدییندن،اوخوجوسو ایله غیرمستقیم بیر اونسیت واردیر و اوخوجو ایستدیی هر آن یازیچیسی‌نی ترک ائده بیلر و یا اونا ساریلا بیلر.
بیر باشقا طرفدن، یازماق اوخوجویا چاتما مقصدی گودمدن ده یازیلا بیلر. اینسان اؤزویله ده قالماق اوچون یازا بیلر و یا اؤزونو تانیماق اوچون ده یازا بیلر. بیر یازار، یازارکن و اؤز یازدیغینی اوخویارکن (یعنی اؤز اوخوجوسو اولونجا) ایکی فرقلی آدام‌دیر. او سببله اینسان اؤزونون نَلَر اؤرته بیلجیینی گؤرمک اوچون ده یازار.
هئچ بیر یازارین بحث ائتمدییی و چوخ آدامین گؤز یومدوغو بیر علت داها وار، او دا بودور کی یازار قوسورلارینی اؤرتمک اوچون یازار. چونکی یازارکن آزادسینیز و قوردوغونوز دونیادا سونسوز سایی‌دا آغاج، چوخلو بولود، گؤمگؤی بیر سما و چوخ شنلی اوشاقلار اولا بیلر. همیشه یازارکن صاحب اولماق ایستدیینیز او چُهره‌ای پرده‌لی ائو سیزین اولا بیلر. یازماق سیزی پولونوزون چاتمادیغی بوتون سیاحتلره چیخاردا بیلر. یازدیقجا چوخالا بیلرسینیز و بیر دونیا قوروب اورادا بوتون خسته‌لیکلرینیزی معالیجه ائده بیلرسینیز و باجاریقلی اولسانیز، توپلومودا اؤزونوزله یولداش ائده بیلرسینیز. یازما سئانسلاری، اؤزونوزله ائدجیینیز ان قیمتلی گؤروشدور.
