فیکیرلردن فیکیرلره
حسن ایلدیریم
(اوستاد حبیب فرشباف‌ـ‌ین حیات و یارادیجیلیغی اؤتری باخیشدا)
۴۰- جی ایل‌لرده اؤلکه‌میزین سیاسی- اقتصادی ساحه‌لرینده باش وئرن دئیشیک‌لر نتیجه‌سینده؛ خلقی‌میزین اجتماعی- مدنی حیاتیندا دا یئنی بیر دوًور آچیلدی. جامعه‌ده یئنی قوّه‌لر تؤرندی. بو اجتماعی دئیشیک‌لرده انسان‌پرور و ضیالی معلم‌لرین تأثیری داها اؤنملی اولدو. اونلار کندلی بالالارینین گؤزونو یئنی دونیایا آچماقلا برابر، کندلیلردن، کند حیاتیندان، مدنییتیندن اؤزلری‌ده چوخ شئی‌لر اؤیرندیلر.. اونلارین سیراسیندا فعالیت گوًسترن گؤرکملی قلم صاحبلری، خلق آراسیندان فولکلور نمونه‌لرینی: ناغیل، بایاتی، داستان و… توپلاییب مطبوعاتدا، یاخود کتاب شکلینده چاپ ائتدیرمه‌یه باشلادیلار. هابئله کند حیاتی ایله باغلی یازدیقلاری، حکایه، شعر، نمایش‌نامه‌لری و… ایله، ۴۰- جی ایل‌لرده اؤلکه‌ده، یارانان ادبیاتین آپاریجی قوّه‌لرینه چئوریلدیلر. بونلارین آراسیندا آذربایجان معلملری، یئنی ادبی- اجتماعی جریانین اؤن سیرالاریندا فعالیت گوًسترن ان قاباقجیل ادبی – اجتماعی سیمالار ایدیلر. اونلار ۲۰ و ۳۰- جی ایل‌لرده، آذربایجاندا باش وئرن اجتماعی- سیاسی حادثه‌لرین خلق حیاتیندا، معنویاتیندا بوراخدیغی ایزلرینی درین و گئنیش صورتده آراییب – آراشدیردیلار، اونلاری منیمسه‌دیلر و بو بوًیوک بشری آمالین ایشیغیندا، معاصر دوًور ایله هم‌آهنگ سسله نن یئنی بیر ادبیاتین تمل داشینی قویدولار و اونو اوًلکه مقیاسیندا انکشاف ائتدیریب، دار گونلرده، یامان چاغلاردا بوًیوک بیر فداکارلیقلا قورودولار، یاشاتدیلار و سونرا کی نسله تاپشیردیلار. ادبیاتیمیزین اوجاغینی یانار ساخلایان، او سئویملی معلم- یازیچی و شاعرلر نسلینه منسوب اولانلارین بیری ده، گوًرکملی معلم- یازیچی و شاعریمیز اوستاد حبیب فرشباف دیر.
۱۳۲۳– جی ایل‌ین یاز آیلارینین اورتالاریندا، تبریزین ان مشهور محلّه‌لریندن اولان «باغمئشه» ده، زحمت‌کش بیرعائله‌ده دونیایا گوًز آچمیشدیر حبیب معلم:
ایشیقلیغا، نورا، بند اولدوغومدان
گونشلی بیر یازدا دوغموش‌دور آنام
او، ابتدایی تحصیلینی تبریزین «ممتاز» آدلی مدرسه‌سینده بیتیرمیش و اعلاچی شاگرد کیمی، «ثقـﺔالاسلام» دبیرستانیندا اورتا تحصیلینی داوام ائتدیریب و دیپلم آلمیش‌دیر. ابتدایی تحصیل ایللرینین آخیرلاریندا، آنا دیلینده اوخوماغا ماراغی آرتمیشدی. قارداشینین آنا دیللی کتابلارینی و ائلجه‌ده باغمئشه اوشاق‌لارینین کتابینی تأمین ائدن «میر تقی ابو صالح»دن کتاب آلیب اوخوماق‌لا و میر تقی نین توپلادیغی شفاهی ادبیات نمونه‌لرینی دینله‌دیکجه آنا دیلیمیزه و ادبیٌاتیمیزا اولان سئوگی‌سی داها دا آرتمیشدی.
ابتدایی و اورتا تحصیل ایل‌لریندن، ایکی معلمی نین سیماسی حبیب- ین خاطیرینده حک اولموش: بیرینجی: ۵- جی صنفده اوخویار کن ، گوًزونون قاباغیندا «علی‌پور» آدلی معلمینی درس کلاسین‌دان چاغیریب آپارمیش و بیر داها گئری قایتارمامیشلار. ایکینجی سی: آذربایجانین تانینمیش معلمی «فریدون قره‌چورلو». او، حبیب فرشباف‌ین طالعین‌ده بوًیوک رول اوینامیش‌دیر.حبیب- ین فریدون‌لا شاگرد ـ معلم مناسبتی، دوستلوغا چئوریلمیش. بو دوستلوق هله‌دیر کی، داوام ائدیر. حبیب فرشباف- ین معلم اولماغی دا ائله بو سئوگی‌دن دوغموش‌دور.
۱۳۴۲- جی ایلده حبیب «سپاه دانش» پالتاریندا قاراداغ کندلرینه گئتمیش و ۱۱ ایل بو بؤلگه‌ده معلم‌لیک ائتمیشدیر. او قاراداغین ان اوجقار کندلریندن باشلایاراق، عوًمرونون ان گوًزل چاغلارینی، بارلی- بهرلی ایللرینی، قارا‌داغلی‌لارلا کئچیرمیشدیر. او قاراداغ دا، مدرسه‌سیز- مکتب‌سیز کندلرده مکتب تیکیب، کلاس قوروب، بو سایاق او یورددا، مدرسه بیناسی تیکه – تیکه، علم توخومونو اکه- اکه، دله- دوزلارلا دوًیوشه- دوًیوشه، قاراداغلیلارین، بوتون ایش‌لرینده یاخیندان اشتراک ائدیر: گوندوزلر مدرسه‌لرده کندلی‌لرین اوغلان- قیزلارینا کلاس تشکیل ائدیر؛ گئجه‌لرده، اوًز ائوینده کندلی‌لره میرزه‌جلیل- ین حکایه‌لرینی، هوپ- هوپ، معجز و باشقالارینین اثرلرینی اوخویور و… توی‌لار دا، یاس‌لاردا خلقین سئوینجینه، غمینه شریک اولور. خسته‌لرین درمانینی، تبریزده کی حکیم دوستلارینین واسیطه‌سی ایله تأمین ائدیر. کوسنلری باریشدیریر. زوراکارلاری یئرلرینده اوتورتدورور. قاراداغی، اوبا ـ اوبا، اویماق ـ اویماق گزیر. آشیق‌لارین مجلس‌لرینده اولور. معلم و ضیالیلارین جمع‌لرینه قوشولور. داغچی‌لارلا داغچی‌لیق ائدیر. بئله‌لیکله، او خلقین حیاتینا چوخ دریندن و یاخیندان بلد اولور. اینجه‌لیک‌لرینی اوًیره‌نیر. بوجور یاشاماق‌لا، عادی«آغامیرزه حبیب»-دن، حبیب معلم سویه‌سینه یوکسه‌لیر. خلقین اعتمادینی، اینامینی قازانیر. سئویملی دوستو، سیرداشی و صبیرداشی اولور و سینه‌لرده یاشایان، نغمه‌لری، بایاتی‌لاری، ناغیل‌لاری و آتالار سؤزلرینی توپلاییر و تبریزده کی، فولکلور اوزه‌رینده ایشله‌ین دوست‌لارینا چاتدیریر و آذربایجانین فعّال معلم- یازیچی و شاعر شخصیتلری ایله او جومله‌دن: «رحیم رئیس‌نیا»، «غلامحسین فرنود» و باشقالاری‌ایله یاخین امکداشلیق ائدیر.
۱۳۵۰ـ جی ایل «سپاه دانش» سیرالاریندا معلم‌لیک ائدنلرین ایچینده بیرینجی‌لیک قازانیر.۲۵۰۰ ایللیک شاهلیق بایراملارینا دعوت اولونور. او، بایرامدا اشتراک ائتمه شرطی ایله، دانشگاهدا عالی تحصیل آلاجاغینی بیله- بیله، او تؤرن‌لر‌ده اشتراک ائتمکدن امتناع ائدیر. خلقی ایله یاشاماغی، خلقین جبهه‌سینده اولماغی اوستون توتور.
۵۰ ـ جی ایللردن اعتباراً «موسیقی»یه هوسی داها آرتیر و آکاردییون، اوًیره‌نیر و ۵ دفترده خلق ماهنی‌لارینی توپلاییر. اونلارا اؤزونون اختراع ائتدیگی بیر یازی ایله نوت یازیر. آنجاق تأسفلر اولسون کی۵۰- جی ایل‌لرده، پهلوی رژیمینین قانلی ـ قادالی دوًورونده، مأمورلارین قورخوسوندان، حبیب- ین یاخین‌لاری اونون بو دفترلرینی، شعر و حکایه‌لرینی و توپلادیق‌لاری باشقا فولکلور نمونه‌لرینی او جومله‌دن، خلقین ایچینده «ائلجه‌بیلن»لرین دیلیندن توپلادیغی خلقین «تورکه داوا» آدلاندیردیغی معالجه و درمان اوصوللارینی احتوا ائدن دفترده، بونلارین ایچینده باغ‌لاردا تورپاغا قویلانیرلار و بیر داها تاپیلمیرلار:
یاغما یاغیش
یاغیش‌یندان نه بیته‌جک بو هاوادا؟
باغچالاردا، نه قیزیل گول
زمی‌لرده، نه ده سونبول
بیز، یئنه‌ده کتاب اکدیک
دوشونجه‌نین توخوم‌لارین
آنالارین گوًز یاشی‌لا سوواریریق نارین- نارین.
۱۳۵۳- ایلده، آتدان ییخیلیر، آغیر ضربه‌لر آلیر کی، ایندی ده اونلارین آغریسی ایله یاشاییر- و بیر داها قاراداغ کندلرینده معلم‌لیک ائده‌بیلمیر. تبریزه قایداراق، «دوه‌چی»، «ششگلان» محلّه‌لرینده معلم‌لیگینی داوام ائتدیریر. بو دوًنه شهرلی بالالارینا ائل ایچیندن توپلادیغی شفاهی ادبیات نمونه‌لریندن، پارچالار اوخویور. اونلاری ائلیمیزین کئچمیشی، بو گونو ایله تانیش ائدیر. مکتبلی‌لره علم، ساوادلا برابر، انسانی سجیه‌لر آشی‌لاییر، اونلاردا نجیب دویغولار اویادیر. حبیب معلم، تبریزین ده، سئچیلن، ساییلان معلم‌لریندن اولور.
۵۰ – جی ایل‌لرده، موسیقی ساحه‌سینده ثمره‌لی فعالیته باشلاییر. قارادغدا، اؤیرندیگی موغام‌لاری، ائل هاوالارینی و بسته‌کار ماهنی‌لارینی یایماق اوچون، تبریزده فعالیت گؤسترن، موسیقی خادم‌لری او جومله‌دن محمود شاطریان، حسن دمیرچی، علی فرشبافلا بیرگه ایشله‌ییر. عینی حالدا آشیق‌لارلا دا، او جمله‌دن آشیق حسن اسکندری و باشقالاری ایله امکداشلیق ائدیر.
انقلاب دان سونرا، تبریزده، فعالیت گؤسترن «یازیچی – شاعرلر» جمیعیتینین مدیره هئیتینین عضوو سئچیلر و وار قوّه‌سی ایله ادبیاتیمیزین چیچک‌لنمه‌سی اوغروندا چالیشیر. بو دوًنمده اونون «قاراداغ کندلرینده»، «دان یئری» آدلی شعر مجموعه‌لری، «اوشاق‌لار باغچاسی» آدلی اوشاق شعرلری و… اثرلری دوستلارینین واسیطه‌سیله چاپ اولونور.
۱۳۶۳- جی ایلده تهرانا کؤچور. تهران- ین ۴ – جی منطقه‌سینده معلم‌لیگی‌نه داوام ائتدیریر. و شعرلر، حکایه‌لر یازیر. ادبی انجمن‌لرده اشتراک ائدیر.
۱۳۷۳- جی ایلده تهراندا، اونون ۵۰ یاشی و ۳۰ ایللیک معلم‌لیگی مناسبتی ایله چوخ طنطنه‌لی آغیرلاما مراسمی تشکیل اولونور. اوستاد فرشباف تقاعده چیخ‌سادا، آنجاق یئنه معلم‌لیگی اساس پئشه کیمی داوام ائتدیریر و او ریاضیات ساحه‌سینده درس‌لیک وسایط‌لری یازماق‌لا، یوکسک سویه‌لی ریاضی کلاس‌لاری ترتیب ائتمکله یورولمادان چالیشیر.
اوستاد حبیب فرشباف- ین۶۰ ایل‌‌لیگی ایله باغلی تهراندا، معلم دوست‌لاری، ادبی – مدنی انجمن‌لر، هابئله یوکسک سویه‌لی علم صاحبی اولان شاگردلرینین ایش بیرلیگی ایله اونودولماز و طنطنه‌لی بیر آغیرلاما مراسمی تشکیل تاپدی کی، گئنیش صورتده مطبوعاتدا عکس اولوندو:*
حبیب فرشباف معاصر آذربایجان ادبیاتینین ان گوًرکملی تمثیل‌چی‌لریندن بیریدیر. او خلق روحونون گؤزل بیلیجی‌سی، ملی خصوصیت‌لریمیزین ماهر صرّافی، انسانی سجیه‌لرله زنگین‌لشمیش یارادیجی شخصیتدیر. آنا دیللی شعریمیزین، نثریمیزین، اوشاق ادبیاتیمیزین دیرلی سیمالاریندان‌دیر. اونون بدیعی آمالی: دونیانی اولدوغو کیمی، حقیقتی بیر صنعتکار گوًزو ایله گؤرمک، درک ائتمک و گوًروب – گوًتوردوکلرینی معنالاندیریب ، بدیعی دوشونجه‌لر واسیطه‌سی ایله سوًیله‌مکدیر.
حبیب معلمین شعرلرینین مایاسی، اونون زنگین حیات تجربه‌لریندن سو ایچمیش، بوللورلاشمیشدیر. شاعرین افاده ائتدیگی، بدیعی دویغو و دوشونجه‌لر، تصویر و ترنم ائتدیگی، مضمون‌لار، اونون یاشانتی‌لارینین، بدیعی‌لوًوحه‌لرده جانلانمیش صورت‌لریدیر. شاعر دویدوق‌لارینی، یاشادیق‌لارینی، یارادیجی خیالیندا تصویرلره چئویریب، مختلف شعر بیچیم‌لرینده افاده ائتمکله اوخوجولارینین اورهیینده یئنی احوال- روحیه دوغورور. بدیعی دویوملار، دوشونجه‌لر اویادیر. اونلارین ایچ دونیالارینی تمیزله‌ییب، زنگین‌لشدیریر.
حبیب- ین یارادیجیلیق دونیاسینا نظر سالدیقدا اونون موضوعلارینی آراشدیردیقدا، ایلک اثرلریندن، سون اثرلرینه‌جن یازدیقلارینا، مضمون و مندرجه باخیمیندان، بدیعی قورولوش نقطه-ی نظردن یاناشدیقدا، شاعرین یارادیجی‌لیغیندا مختلف مرحله‌لری و هر مرحله‌نین ده اوًزونه مخصوص بدیعی خصوصیتلری، موضوع الوانلیغی آچیق – آیدین گوًزلریمیز اوًنونده جانلانیر. گوًرونور کی اونلار، خلقی‌میزین طالعی ایله سیخ باغلی‌دیر. یوردوموزون باشیندان کئچیردیگی، تاریخی- اجتماعی مرحله‌لرین بدیعی انعکاسی بو اثرلرده اؤزونون دولغون تجسمونو تاپا بیلمیشدیر.
حبیب فرشباف- ین اثرلرینین باش موضوعسو انسان‌دیر. سؤزون گئنیش معناسیندا انسان! اونون شعرلری، انسانین معنوی یوکسلیشی، نجیب آرزو و ایستک‌لرینین ترجمانی و صلح، خوشبخت‌لیک و عدالتلی حیات اوغرونداکی مبارزه‌سینین بدیعی افاده‌سی‌دیر. شاعر انسانین معنوی عالمینین زنگین‌لیگینی وصف ائتمکله یاناشی، جامعه‌ده باش وئرن هر جوره غیری انسانی عمل‌لری، عیبه جرلیکلری، یارامازلیقلاری، آلچاقلیقلاری دا، پیسله‌ییر. انسان جلدینه گیرمیش «هئیوه‌ره»لری، نفرت و غضبیندن دوغان، کسگین افاده‌لر، تازیانه‌لرله تنقید آتشینه توتور. آجی استهزا و اؤلدورجو گولوشلرله، منفی‌لیک‌لری، معنوی اوجالیغین قارشیسیندا دیزه چوًکدورور.
***
بو یازیدا گؤرکملی شاعرین یارادیجی‌لیغینین سون دوًورونه اؤتری بیر باخیش‌لا کفایت‌لنیریک:
حبیب، اثرلرینده تصویر و ترنم ائتدیگی همیشه‌کی موضوعلارینا، عؤمرونون مدرک چاغلاریندا یئنی‌دن نظر سالیر. اونلاری اوره‌یینین، کوًنلونون هیجان‌لاریندان کئچیریر. دویغو و دوشونجه‌لرینین بویاسینا بویاییر. روحونون اینجه‌لیکلری ایله بله‌ییر. آمال و ایدئآل‌لارینی ایشیغیلا جیلالاییر. منلیگینین مایاسی ایله یوغورور. یئنی بیچیملرده، طبیعتله، انسانین قووشاغیندان تؤره‌نن بدیعی تصویر واسیطه‌لری ایله بیان ائدیر. بو شعرلرین بدیعی قورولوشو، مضمونو افاده یؤنلری ده چوخ ماراقلی‌دیر. شاعر، شعرینین باشلانقیج مصراعلاریندان توتموش و بدیعی بیر منطق اوزه‌رینده انکشاف ائدن، دویغو و دوشونجه‌لرینین بدیعی تصویرلرینی بیر – بیرینه باجاریق‌لا توخویا – توخویا بدیعی فیکیرلرینی عمومی‌لشدیریب، بیچیمله‌ییر. شعرین معناسی دا بو سونلوقلاردا اوخوجونون گوًزونده بدیعی بیر حقیقت کیمی جانلانیر و اونو دوشوندورمه‌یه سوًوق ائدیر.. منه ائله گلیر کی، شعرین بو شکیلده قورولوشو بایاتی‌لاریمیزین سربست شعریمیزده کی انکشاف ائتمیش و یاشاماغا حق قازانمیش عنعنه‌سی‌دیر.
«حیات»: دونیا ادبیاتینین و بشرین فلسفی دوشونجه‌لرینین ائله‌جه‌ده بوتون صنعت اثرلرینین آنا موضوعسو حیات حققینده یورودولن فیکیرلر، چیخاریلان معنالار و…، اولموش. حبیب- ین ده «شاعر منی» ایچ دونیاسینین حیاتلا باغلی بدیعی – فلسفی نداسینی بو سایاق افاده ائدیر:
دئدی: آل!
نه سئوینجه بئل باغلا
نه قاپانیب کدرینه قال
دؤزه‌بیلمه ینده
آجی‌سی نی، شیرینینه قات
بئله دیر حیات
«هله»: تاریخه نظر سالیر. بشرییتین عوًمور یولونو گوًزدن کئچیردیر. نسللرین طالعینین بدیعی افاده‌سینی، قیزینا، اوًز نسلینین ناغیلینی، سوًیله‌ین آتانین کئچیردیگی دوشونجه و
اضطرابلاریندا تصویر ائدیر. ناغیلینین ان چتین و آجی یئرینه، آرزولارین چین اولمادیغی بیر واختا چاتیر، هله گوًیدن اوچ آلما دوشمه‌میش ناغیل قیریلیر و اوخوجونو دوشوندورن، بو فیکیرله تامام‌لانیر:
آتام بو یئرده کؤکس اؤتورموش
آتامین آتاسی دا
دئمک بیرآه لا نقطه‌لنمیش
اوچ نسلین افسانه‌سی.
«امید»: ایناملی گونلری شبهه دومانی بورویور. ایکی یولون آیریجیندا قالیر. طبیعتین دومانی یول ـ جیغری بورویوب سه، شبهه دومانی‌سا اوره‌یی بورویوب، گؤزلره پرده چکیب‌دیر. سس‌سیز- سمیرسیز، یالقیزلیق عالمی! قاییتماغین، باشی آشاغی‌لیغین، آلنی کوًلگه‌لیگین یولو آچیق‌دیر. هله آرخاداکی کوًرپولر ییخیلماییب.قایتماغادا کی، بهانه چوخ دور. آمما ایچیندن یئنه‌ده امید گونشی دوغور و اونو یئنه انسان آمالینین زیروه‌لرینه دوغرو چاغیریر. او دومانلی، یوخوشلاردا، ایشیقلی زیروه‌لره ساری یولا دوشور.
یئنه امید منی چکیر
اوزو یوخوش دومانا.
«سفر»: بیرجه آن هارا ساری گئتدیگی حقده دوشونور: خرابه بیرکنده، یوخسا گونشلی زیروه‌لره‌می چاتاجاق؟ یئنه ده حیات عشقی، ایچینی دان یئرینین آچیلماسی کیمی آیدین‌لادیر:
حیات یاشامالی، عوًمور یولوسا گئدیلملی‌دیر. آمال‌لی ـ ایدئآل‌لی یاشاماقدا مقصده چاتماماق هدف دئییل، اونا دوغرو گئتمک هدفدیر. آتالار دئمیشکن: «یولچو یولدا گرک»، اوستاد شاعر سه منطقی اولاراق، آتا‌لارین چاتدیغی فیکیره چاتیر. او یولدا دیر. دایماً سفرده‌دیر. عوًمرونون، طالعینین یولونو کئچمه‌ده‌دیر. ائله بئله یوخ! گونو ـ گونه جالاییب، اؤزونه قاپیلیب، اوًزباشینین هایینا قالیب، یاش چوخالدیب، گون چورودوب، یاشامیر. او یاشاییر، گوًزلری حسرت ناخیشلی، اوره‌یی سئوینجلی ـ کدرلی، گونلرین آغینی قاراسینا قاتا- قاتا، ایچ عالمینده، سفرده‌دیر. حیاتین قاتلارینی آچا ـ آچا، اونلاری معنالاندیرا ـ معنالاندیرا سفر ائدیر. یئنی تاپینی‌لار، درین دوشونجه‌لر، انگین خیاللارسا اونو حیاتین، دالغالی قوینونا آتیر. فیکیرلردن- دوغان فیکیرلره کئچیر. حیات اونودا، یاشادا- یاشادا، دوشوندوره- دوشوندوره سیناقلاردان کئچیریر. و بو سیناقلار اوندا مختلف احوال و روحیه‌لر دوغورور:
توًوشومه‌دیم هئچ سفریمده
فیکیرلردن- فیکیرلره،
سفریم قده‌ر
«اولوم یا اوًلوم. »: ائله آنلاری اولور کی: اوًلومله – حیات اوز- اوزه یوخ بلکه ایچ- ایچه تصویر اولونور. اوره‌یی «سکته» حالین‌دا. حکیم درمان خیالیندا. اور‌ک اؤلچن جیهازسا تکجه داغ عکسینه اوخشار بیر شئی‌لر چکیر. آنجاق اونون اوره‌یین‌دن ایکی شئی، ائکیز، یاناشی کئچیر: بیر سن، بیر ده داغ. سن: بوتون سئودیکلرینین، ایناندیقلارینین، اوًزه‌یی. سئوگی‌سینین جوًوهری… و داغ ایسه: گزدیگی، سئودیگی بوتون داغلارین ان گوًز‌لی. حکیم‌لر او گیزلی سئوگینی یوخ، تکجه اوره‌یینی یاشادان دویونتولرین کاغیذ اوزه‌رینه حک اولان جیزگی‌لریندن نه‌سه سئزه بیله‌جک‌لر. آمما اونون حیاتینین جوًوهری ، گوًرونمز ساخلانان، گیزلی یاشانان آمال‌لارینین مایاسی، اونو همیشه ان چتین آنلاردا، یاشادان او قوّه، امیدین ایچینه سیغینیب قالیر!
اؤلوم قوندو دووار اوسته
اوره‌ییم‌دن بیر داغ کئچدی
بیرده سن!
آنجاق سنی
ائله گیزلی. ائله گیزلی خاطیرلادیم کی،
اور‌ک اؤلچن جیهازلاردا دویمادی
اونلار تکجه کاغیذ اوسته
داغ عکسینی چکدی‌لر.
شاعر- معلم: اوستاد حبیب فرشباف، آنا دیللی اوشاق شعریمیزین ده تانینمیش نماینده‌سی‌دیر. شعریمیزین بو قولونودا اؤز اثرلری ایله، انکشاف ائتدیریب، زنگینلشدیرمیشدیر.
اوستاد شاعرین مهربان قلبی، خیرخواه نیت‌لری و بالالارا اولان بوًیوک سئوگی‌سی، معلم لیگی ایله قوشالاشاراق اونون اوشاق شعرلری: اوًزونون شیرین دیلی، اویناق و قولاغی اوخشایان موسیقی‌سی، تصویرلرینین جانلی‌لیغی، عیانی‌لیگی ایله اوشاق‌لاردا شیرین خیال‌لار، گؤزل دویغولار اویادیر. اونلارین سئوینج‌لرینی آرتیریر. دونیالارینی گئنیش‌لندیریر. حیاتی، طبیعتی درک ائتمه‌لرینه کمک ائدیر. موسیقی‌چی‌لر اونلارا موسیقی بسته‌له‌ییرلر. ازبرلنه- ازبرلنه دیلدن- دیله دوشورلر بو شعرلر.
اونلار: مختلف بیچیملر، و شکیللر، منظوم ناغیللار، منظومه‌لر، خلق یارادیجیلیغی ایله اویوشان، سسله شن تاپماجالار و دوزگولر، یاخود آز هیجالی، اویناق وزن‌لی چارپارالار، ایله زنگین دیر. اونلارین تجسّم ائتمه قابلییتی گوجلودور، موضوعلاری، حادثه‌لری جانلی شکیلده یارادیر. اوشاق سانکی اونلاری گوًرور، حسّ ائدیر، سسینی ائشیدیر، دادینی دادیب و لمس ائده‌بیلیر. شاعرین شعرلرینده کی، بو کیفیتلر اونون یارادیجیلیق غایه‌لری ایله باغلی‌دیر. او موضوعلاری کیچیلدیب، اوشاغین باشا دوشدویو طرزده، اونون دیلی‌ایله دئمیر، بلکه اوًزو اوشاق اولور، اوشاق دونیاسینا گیریر اوشاق گوًزو ایله دونیایا باخیر. اوشاق روحو ایله دونیانی درک ائدیر. اوشاق تخیلاتی ایله دونیانی تصوّر ائدیر. بو اوشاغین آرخاسیندا، اونون یولونا ایشیق توتان بوًیوک‌لر دونیاسیندان، خلق معرفتیندن سو ایچمیش بیر معلم وارسا دا آنجاق، اونون شعرلرینی اوخویار کن، سنه ائله گلیر کی بو شعرلر: اوشاق تخیلوندن، اوشاق روحوندان، اوشاق طبیعتین‌دن دوغان شعرلردیر. ساده، طبیعی، رنگارنگ …
سوًزوموزه قووّت اولاراق توکلو یارپاقلار، آدلی شعرینی اوخویاق:
تؤکولدو بیرجه –بیرجه
آغاجلارین یارپاغی
الوان رنگه بویاندی
باغ – باغاتین تورپاغی
گونشین قارشیسیندا
چیل- چیلپاق دایاندیلار
کوًلگه‌لرین گوًرنده
لوتلوک‌دن اوتاندیلار
سئرچه‌لر پیریل – پیریل
بوداقلارا ائندیلر
توک یارپاقلی بوداق‌لار
ایسینیب سئویندی‌لر
حبیب فرشباف، تکجه شعر دئییل، نثر ساحه‌سینده‌ده گوًزل، ماراقلی، یاددا قالان حکایه‌لر مولفی‌دیر. بو حکایه‌لر، مضمون، بدیعی قورولوش باخیمیندان دا چوخ گؤزل و بیتگین اثر‌لردیر. یازیچی، حیاتدان آلینان تجربه‌لرینی، یاشانتی‌لارینی، فلسفی ـ اخلاقی فیکیرلرینی، حکایه‌لرینین اوًزه‌یینه، مایاسینا چئویریر.او، کند حیاتینی گوًزل دویور، گوًزل حیسّ ائدیر. کند مسئله‌لرینه، کند عالمینه یاخشی بلددیر. آدام‌لاری یاخشی تانییر. بو سجیه‌لر ایسه، مولفین، حیاتی، درین مضمون‌لو، بیتگین بدیعی اثرلر واسیطه‌سی ایله تصویر ائتمه‌سینه کمک ائدیر و اونون حکایه‌لرینده حیات حقیقتلری ایله بیچیم گوًز‌للیگی آراسیندا طبیعی بیر اویوشما یارادیر.
بوحکایه‌لرده، خلقی‌میزین کئچمیش حیات طرزی، او دوًنمده کند‌لرین اجتماعی ـ اقتصادی وضعیتی ایله برابر، دوًورون روحو، نفسی، ائله‌جه‌ده معین بیر نسلین حیات تاریخی، صنعتکارلیق‌لا جانلانیب‌دیر. بورادا زامان اختلافی، دوًورو ان فرقی گؤزه چارپمیر. بیز، اونلاردان، معاصر حیاتیمیزلا سسله شن، فلسفی- اخلاقی معنالاری چیخاریریر، منیمسه‌ییریک. معنوی جهت‌دن دولغونلاشیر و حیاتین درین قاتلارینا یول چکن دوشونجه‌لره قاپیلیریق. بیز اونلاری اوخویار کن، یالنیز صنعت اثرلری ایله قارشیلاشیریق، اونلارلا دیل تاپیب دانیشیریق. اور‌کلریمیز تمیز‌لنیر، کوًنلوموزده نجیب دویغولار اویانیر و انسان لیاقتینه، انسان شرفینه، اینامیمیز داها دا گوجلنیر.
حبیب معلمین حکایه‌لرینی، بو نوع سؤز صنعتینین بدیعی قورولوشونون اساس عنصرلری باخیمیندان، یعنی حکایه‌ده، موضوعنون ایشلنمه‌سی، صورتلرین یارانماسی، اوصوللارینی ائله‌جه‌ده، مختلف بدیعی تصویر واسیطه‌لرینین یارانماسی نقطه-ی نظریندن آراشدیردیقدا، اونون یازیچیلیق سرشته‌سی، یارادیجیلیق قابلیتی داها قاباریق شکیلده گوًزه چارپیر. بو یازیدا، اونون، حکایه‌لرینده ایشله نن بیر نئچه بدیعی افاده اوصوللارینا نظر سالماق ایسته‌ییریک:
حبیب- ین حکایه‌لرینین ان عمده خصوصیتلری نین بیری، اونلارین بدیعی دیلی‌دیر. بو دیل جانلی خلق دیلیندن قایناقلانیر. خلق دیلینین دئییم طرزی، افاده الوانلیقلاری، بیرچوخ چالارلاری ایله اونون بدیعی دیلینین قورولوشونو تأمین ائدیر. اونون دیلی «کتاب»دان گلمه اولمادیغی کیمی، هر جوره «یئرلی»چی‌لیکدن، سؤز اویونلاریندان، افاده بازلیقلاردان دا، اوزاقدیر. بو دیل، گؤز اوجو سئیرچی لیکلردن، انسان احوال- روحیه‌سیندن دوغمامیش، منیمسنمه‌‌میش نظرییه‌لر اساسیندا قورولان بدیعی افاده یول‌لاریندان، یوخ؛ بلکه خلق تفیکیرو چشمه‌سیندن سو ایچیر. اونون بدیعی اوسلوبو، بدیعی دیل ایله، بدیعی تفیکیرون اویوشماسی و اوزلاشماسیندان توًرنمیش، دوم- دورو، آیدین، ساده، عینی حالدا ییغجام و توتارلی افاده‌لرله زنگین بیر اوسلوبدور. اونا گوًره یازیچینین ترنّم ائتدیگی موضوعلاردان، جان‌لان‌دیردیغی حادثه‌لردن، تصویر ائتدیگی صورتلردن، حیات نفسی و حیات قوخوسو گلیر.
حبیب- ین حکایه‌لرینین فضاسینین یارانما یوللاریدا چوخ ماراقلی‌دیر. او، اکثر حاللاردا، بو فضانی: حادثه‌لرین ماهیتینی، انکیشافینی، قهرمانلارین احوال – روحیه‌سی ایله، مکان، زمان، محیط و طبیعت حادثه‌لرینین اویغونلاشماسی، اوست – اوسته دوشمه‌سی یولو ایله یارادیر:
«سلیمان» حکایه‌سینده، کندلی‌لرین آرزو و ایستک‌لرینین باش قالدیردیغی و ساری سونبوللو زمیلرین دنه دولدوغو و یئتیشدیگی بیر واختندا‌دا، گونشلی بیر گوندوزده، اکینچی ایله بوغدا زمی‌سینی گوًروشدوروب ساری سونبول ایشیغیندان قیزیلی رؤویالارین اویانما فضاسینی یارادیر. ائله‌جه‌ده گوًی گورولتولاری، قارا بولوتلارین چاخناشماسی، شیمشک‌لرین چاخیشی‌ایله، کندلی‌لرین، هیجانلاری، اضطرابلاری، داخیلی سارسینتی‌لارینین سسله شمه‌سینده، فاجعه‌نین آغیرلیغینی نمایش ائتدیریر. یاخود، طبیعت حادیثه‌لرینین توًرتدیگی فاجعه‌لری قارشیسیندا، کندلی‌لرین چاره‌سیزلیگینی، عاجزلیگینی، «ارسین آتما»، «آتی اوجاق آغاجینا باغلاما» کیمی خلق اینانج‌لارینین نمایشی ایله افاده ائدیر. یوخسوللوغون، آجلیغین، قیتلیغین جایناغیندا یاشانان قارا گونلری، قارا فیکیرلری، دئدی – قودولاری، دومانلی دوشونجه‌لری، گئجه قارانلیغی ایله قوشالاشدیریر و حادثه‌نین نه اولدوغونو، سرّ‌ین آچیلماسینی «سئحرنازین» فانیسینین ایشیغی ایله، آیدین‌لادیر. سلیمان‌ـ‌ین اوره‌یینین ایشیغیندان، فانیسا دامان ایکی دامجی سئوینج یاشی بوتون سرّلری آچیر. قارا فیکیر آیدینلاشیر، دومانلی، شوبهه‌لی اور‌کلر دورولور، غضب و کین حیسّ‌لرینی خجالت حیسّ‌لری عوض ائدیر. سلیمان- ین تمنّا سیز یاخشی‌لیغینین سایه‌سینده هامی‌دا آیدینلاشما و دورولما عمله گلیر. گئجه‌نی ایشیقلاندیران آی کیمی، سلیمان – ین اوره‌یینین پاک دویغولاری، انسانی حیسّ‌لری ده ، معلمین چیراغینی سحره‌جن یانیق قویور و اونو دوشونجه‌لره غرق ائدیر.
گوًی آتلی بالاخان حکایه‌سینده، حکایه‌نین مضمونونا اویغون فضا یارادیب: توی احوال – روحیه‌سینی، انسانلارین اورهیینده چیچک آچان گؤزل دویغولاری، طبیعتین آل- الوان چیچک‌لرینین بویاسی ایله بویاییر، و اونلاری بالابان-ین «تیرینگه» هاواسی ایله رقصه گتیریر: موًحتشم خالانین اورهیینده کی: سکسکه‌نی، سئوینجی بئله جانلی بیرشکیلده تصویرائدیر: آنا اوغول تویوندا اویناسادا، آنجاق اورهیینده توًکونتو و اضطراب وار. چونکی بالاخان گلین دالیسی‌جا گئتمه‌یه حاضرلاشاندا، گوًی آت مینیک وئرمه‌میش، تک صبیر گلمیش، بونلارین دوشر- دوشمز اولدوغونا اینانان موًحتشم خالا بیر آنا کیمی هم سئوینیر، هم دوًیونور. اونون سئوینجی آیاقلاریندا اویناییرسا، اورهیینده کی سکسکه‌لرده یوللارا تیکیلن گؤزلرینده چیرپینیر. یاخود، بالاخان- ین شیرین خیا‌ل‌لاریندا گؤزل بیر شعور آخینی واسیطه‌سی ایله، گلین پالتاریندا نرگیزین سیماسینی جیلوه‌لندیریر. ایکی اوبا آراسیندا کی هیجان و اضطرابلاری «بالاخان- ین یوبانماسی ایله باغلی» اوبالارین آراسینداکی ائل یولونا تیکیلن نگران و انتظارلی باخیش‌لاردا تصویر ائدیر. حکایه‌نین باشلانیشی، نه قده‌ر گؤزل و سئویندیریجی دیرسه، سونلوغو بیر او قده‌ر کدرلی، اور‌ک آغریدان‌دیر. بالابان-ین چالدیغی «تیرینگه» هاواسی، آخیردا هؤنکورتویه چئوریلیر. بالا وای ناله‌سینی چالیر. بولوتلار سانکی یولونان ساچیلارین غمینه، جیزیلان یاناقلارین قانینا بولاشیب و گونشین قانلی یاتاغینا دوًنورلر. بو حکایه‌ده راوینین روایت ائده‌بیلمه‌دیگی ان گیزلی حسّ و هیجانلاری بالابان افاده ائدیر. بودا، حکایه‌نین ان قوّ‌تلی، و توتارلی جهتلریندن دیر.
یاخود «صنعتکارلیقدان بوًیوک»ده خیراللـه نین کئچیردیگی اضطرابلارینی، داخلی عذابلارینی، ایچینده باش قالدیران حسّ‌لرینی، غربتی هاواسینین آنیلماسیندا، غروبون حزین آهنگی، کوچه‌لرین بوشلوغو، کروان‌سارانین گئجه‌سی، ائله‌جه‌ده سئونجینین آشیق‌لار قهوه‌سینین توی- بایرام احوال –روحیه‌لی مجلسی ایله سسله شدیره‌بیلمیشدیر.
حبیب معلم حکایه‌لرینی، «روایت» اوسلوبلارینین مختلف چالارلاری و اوصوللاری اوزره قورور. او بو اوصول و افاده واسیطه‌لرینی یئرلی-یئرینده ایشلتمه‌سینه گوًره، حادثه‌لرین گئدیشینی، انکشاف خطّینی، ها بئله آردیجی‌لیغینی، یاخشی آپارا بیلیر. بو افاده واسیطه‌لرینین بیری ده مکالمه بدیعی تصویر واسیطه‌سی دیر : او حکایه‌لرینده مکالمه تئز – تئز مراجعت ائدیر. چونکی بو یوللا حکایه‌لرینین روایت خطّینین ایرلی‌لمه‌سینی، ها بئله حادثه‌لرین آچیقلانماسینی، یاخشی تأمین ائده‌بیلیر. مکالمه یولو ایله شخصیت‌لرینین، اؤز دیلی ایله کیملیگینی، دونیا گؤروشونو، دوشونجه طرزینی یاخشی افاده ائده بیلیر.
«بیر سئوگی بیر عؤمور» حکایه‌سینده، مولف خلقین دیلیندن، زینب به‌ییم-ین قیرخ ایللیک عؤمرونه ایشیق ساچیر. توکانداکی قوجا و جوان زینب به‌ییم-ین گؤز‌ل‌لیگی، یار-یاراشیغی، شجاعتی، دؤنمزلیگی حقده صحبت ائدیر. روایت آغیزدان-آغیزا کئچه- کئچه، سؤز- سؤزو گتیره- گتیره آچیق‌لانیر. هرکس ماجرانین بیر اوجونو توتوب گئدیر. دئییرلر…. دئییرلر… و بو دانیشیق‌لارین ایچیندن زینب به‌ییم-ین خلق آراسیندا کی، حؤرمت و احترام دوغوران سیماسی جیلوه‌لنیر. حکایه‌نین بو بؤلومونده، یازیچی هم صحنه قورور «توکان، کندلی‌لر، زینب‌به‌ییم و….»هم‌ده صحنه‌نی مکالمه یولو ایله جان‌لاندیرماغا چالیشیر.
صنعتکارلیقدان بوًیوک حکایه‌سی، مکالمه‌نین دراماتیک قورولوشو اوزره قورولموش صحنه، آشیق‌لارین عنعنه‌وی مجلس‌لرینین ان یوکسک زیروه‌سی سانیلان دئیشمه‌مجلسی اساسیندا قورولوب‌دور: دئیشمه مجلسینده، اوستاد آشیق‌لارلا برابر باشقا آشیق‌لاردا توپلاشار و ائلین قاباغیندا ایکی آشیغین بیرـ بیری ایله باغلاشماسی، دئیشمه‌سی ایفا اولونار . قیفیل‌بندلرین آچیلماسی مختلف آشیق هاوالارینین اوخونماسی ایله آشیق‌لارین صنعتکارلیقلاری، ایفا قابلیت‌لری سیناغا چکیلیر. اوستون گلن آشیق مغلوب اولانین سازین الیندن آلماقلا شهرت قازانار. بو حکایه‌ده یازیچی چوخ گوًزل و اوستالیقلا حکایه‌سینین صحنه‌سینی بو عنعنه اوزه‌رینده قوروب و اونو بوتون اینجه‌لیکلری ایله جانلاندیرا بیلمیشدیر. اوچ ساعات داوام تاپان بو مجلسده نهایت بیر نتیجه چیخیر: صنعتکارلیقدان بوًیوک اولان، انسانلیغین ایثار و فداکارلیق زیروه‌سی‌دیر. بو یوکسک اخلاقی کیفیت، بوتون اوجالیقلارین باشیدیر.
حبیب حکایه‌لرینده، شعورآخینی، کئچمیشه قاییدیش، خیال اوچوشلاری، اوًزونه دالما، داخلی دانیشمالار و… بو کیمی بدیعی تصویر واسیطه‌لریندن استفاده ائده‌رک قهرمانلارینین داخلی عالمینی آچیقلاییر. بئله‌لیکله اونون روایتینه بدیعی هیجان، صمیمی دویغولار علاوه اولونور و روایتین بدیعی گوجونو، آرتیریر. بیر سئوگی بیر عوًمور حکایه‌سینده، بو اوصول‌لاردان چوخ گوًزل و طبیعی صورتده فایدالانیبدیر. زینب‌به‌ییم چای ایچیب حالا گلندن سونرا گؤزو ساری آناجا ساتاشیر، اونونلا اؤز عالمینده دانیشیر، اونو اوخشایا ـ اوخشایا، شکیل تویوغونون- کدخدانین الی ایله- باشینین کسیلمه‌سی، امنییه‌یه ناهار بیشیریلمه‌سی یادینا دوشور. بو آجی خاطیره‌دن، اونو پیشیگینین مووولتوسو آییریب و سونرا گوًزلرینی جهره‌سینه ساتاشدیریر. جهره‌ایسه، اوندا، باشقا بیر خاطره نی اویادیر: ژاندارما رئییسینین ائلچی سینه وئردیگی جاوابی آندیریر و… بئله‌لیکله بو اثرده بیر شعور آخینی، ایکینجی، اوچونجو و… شعور آخینلارینین دالغا‌لارینی توًره‌دیر، بو یوللا خاطره، دوشونجه قاتلاری آچیلیر، جانلانیر و ماراقلی خیال اوچوشلاریندا عیانی‌لشیر:
زینب‌به‌ییم-ین حیاتینین معناسینا چئوریلمیش نبی سئوگی‌سی، اونو کندین ساوادلی‌سی و زینب به‌ییم -ین ایناندیغی، اعتبار ائتدیگی چوخ محترم بیر شخص، زینب‌به‌ییم-ی باشا دوشن، اونون خیال دونیاسینا بلد اولان میرزه ممی نین ائوینه چکیر. میرزه ممی قیرخ ایل‌عرضینده، تکجه بیر مکتوبو (نبینین مکتوبونو) دؤنه ـ دؤنه اوخوماسی ایله زینب به‌ییم-ی عوًمرونون ان شیرین چاغلارینا، دادلی گونونه، (توی گونونه) آپاریر، اونو گلین پالتاریندا، نبینین ائوینه گتیریر. سونرا بو سسه، آرازین دا سسی قوووشور، ایکی سسین قوشالاشدیغی آندا ، نبی ایله سون گؤروشونو، آیریلیق آنینی خاطیرلادیر و… بیر مکتوبون اوخونوشوندا. قهرمانین روحونون بوتون قاتلارینی سارمیش سئوگی سسلی، سئوگی بویالی شیرین خاطیر‌ه‌لری، جانلاندیریر.
و هومای حکایه‌سینده ده، خیال اوچوشو، اونو ایلک محبّت چاغلارینا، کهر آتین بئلینه و سونرا قوشا بولاق کندینه چکیر . گوًی آتلی بالاخان دا، بالاخان-ین گوًی آت بئلین‌ده چاپارکن یال ـ یاماج‌لاری کئچه ـ کئچه نیشانلی‌سی نرگیزی گلین‌لیک سیماسیندا خیالیندا جانلاندیریر.
حبیب-ین حکایه‌لرینین سونلوق‌لاری دا چوخ ماراقلی‌دیر. دئمک یازیچی بوتون وار گوجو ایله یارادیجیلیق باجاریلیغی ایله، حکایه‌نی، حادثه‌لرین ایزلنیشی ایله انکشاف ائتدیریب، سونا چاتدیریر. اوخوجویا، بو نقطه‌ده (دویون‌لرین آچیلیشین‌دا) حادثه‌لرین ماهیتی آیدینلاشدیریر.. بو سونلوقدان سونرا، اوخوجو ماجرانین نه اولدوغونو، داها دریندن دوشونملی اولور. سانکی اوخوجونون دا ایچینده بیر آیدینلاشما، دورولما، زنگینلشمه عمله گلیر. یازیچینین آشیلاماق ایسته‌دیگی دویغو ـ دوشونجه بو سونلوقلاردا، توتارلی و دولغون بیر شکیلده اوخوجونون اوره‌یینه یول تاپیر و اونون یاشانتی‌سینا، بدیعی مالینا چئوریلیر:
صنعتکارلیقدان بوًیوک حکایه‌سینین سونلوغو چوخ توتارلی و طبیعی‌دیر. الینده بیر دسمال گوموش پول گئجه حتم کروان‌ساراسینا گیرن آشیق حسین جوان، خیراللـه نین اوره‌یینی، ایشیقلاندیریر. و اطرافداکی آدام‌لار حادثه‌نین نه اولدوغونو باشا دوشور، دئمک آشیق حسین جوان شاگردی خیراللـه نین تکجه اونون مادی احتیاجینی اوًده‌میر، بلکه اونا سون درسینی وئریر. صنعتین اوجا زیروه‌سینه چاتان صنعتکار، یولداشی، امکداشی یولوندا شهرتینی آیاغی آلتینا قویوب، اوندان کئچیب، انسان معنویاتینین اوجالیغینی، نمایش ائتدیریر. اوًزوندن کئچمه، اوًزونو فدا ائتمه. بوردا اوخوجودا، خیراللـه کیمی سانکی حیاتین ان بوًیوک درسینی آلیر. بو سونلوق، سلیمان حکایه‌سینین سونلوغو ایله، سسله شیر. بو ایکی حکایه‌نین سونلوغو عینی احوال- روحیه دوغورور.
قاراقیش حکایه‌سینین، سونلوغودا چوخ ماراقلی‌دیر. کند معلمینین بیر خسته‌نین یولوخماسینا آپاردیغی بیر دنه نار، قیش اوزونو، کندین بوتون خسته‌لرینی یولوخا-یولوخا، پولوشونون پره‌لری سینا-سینا، رنگی بوزارا- بوزارا نهایت گلیب معلمین اوًزونه چاتیر. بورادا کند اهلینین یوخسوللوغو، قارا قیشین یاراتدیغی چتین لیک‌لر، ائله‌جه‌ده خلقین اورهیینده کی انسانی حسّ‌لر، دار گونلرده بیر- بیرلرینه اللریندن گلنینی اسیرگه‌مه‌مه‌سینی بوتون اینجه‌لیکلری بو حکایه‌ده بیرجه نارین اوزه‌رینده جمع‌لشیب و شرطی‌لشمیشدیر.
«هومای» حکایه‌سینده تایالاری تالانان کندلی‌لرین پالچیق داملارین اوستونه توپلاشیب- آسلان خانین آرزوسونو گوًزونده قویان هومای- ین جسارتی ایله- قورو یونجا یوکلری آلیشیب یانان دوه‌لرین اویناشماسینا، قاچیشماسینا تاماشا ائدیرلر. گئجه‌نین آلا – قارانلیغین‌دا، داغ باشینا دوغرو دیرماشان اود شیریغیندا، اونلارین آلوولانان غضبینین شعله‌لنمه‌سینی نمایش ائتدیریر. بو منظره هومای- ین یاناقلارینا سئوینج یاشی دامیزدیریر.. چونکی، او اینانیر کی: صاباحلاردا بو ناغیل، کند- کند، اوبا- اوبا گزه‌جک و آلیشان- ین آدینی و قوشا بولاق کندینین باشینی اوجالداجاق‌دیر.
بیر سئوگی بیر عؤمورده: ناموسونا قیسیلیب، یوخسوللوغا دؤزوب، آنجاق سئوگی عالمینین، علوی حسّ‌لری، شیرین خیال‌لاری ایله یاشایان زینب به‌ییم چؤر‌ک خیردالاری ایله تویوغو، آج قارین یوخویا وئریب، بیر دری – بیر قابیرقا پیشیگینی اوخشایا – اوخشایا یاتیردیب، یاغی قورتارمیش و یاواش– یاواش سؤنمکده اولان فانارین مورگوله‌مه‌سی ایله، یئنه‌ده سئوگی دونیاسینین خاطیره‌لرعالمینه دالیر و سئوداسینین سوراغیندا، حزین – حزین بایاتی‌لارین زومزومه‌سینه باشلاییر.
بو سونلوقلار، ماجرالاری آچیلماغا باشلایان باشلانغیجلارین طبیعی سونلوغو کیمی آلینیر. دئمک اونلاری تاماملاییر.حتّی حکایه‌لرین عنوانینا دا بو سونلوقلار ایشیق توتور اونلارین معناسینین آچیلماسیندا دا اوخوجویا کمک ائدیر..
حبیب- ین حکایه‌لرینین قهرمان‌لاری هانسی زامان‌سا ، هارداسا، نه‌یی‌سه، قوروماقدادیرلار. کیمیسی اوًزونو، آدینی، آبرو‌سینی قورویور. اوًز ایچینده کی، ایستکلری بوغا – بوغا، آجی‌لارینی اودا- اودا، ایچینه آغلایا- آغلایا: شمیل‌خان (بالاخان- ین آتاسی) کیمی. کیمیسی، جانینا قیییر، پایینی، اری غربتده اولان سود امه‌ر اوشاغی ایله، آجلیغین پنجه‌سینده سیخیلان قادینا باغیشلاییر (سلیمان) کیمی. کیمی‌سه، ارینین آدینین، باش اوجالیغینی قورویور (هومای) کیمی. کیمی‌سه، اؤز شهرتیندن، آدیندان کئچیر یولداشینین آبرو‌سینی قوروماق اوچون. کیمیسی، عؤمرونو بیر سئوگی‌یه قوربان وئریر، سئوگینی، محبّتی اوجالتماق و یاشاتماق اوچون. بو قهرمانلارین عمل‌لری خلق ایچینده بوًیوک رغبت و حرمت حیسّی اویادیر. مولفین بدیعی قهرمان‌لاری، انسانی کیفیتلری اوجا توتماق و یاشاتماقلا عمومی‌لشدیریلمیش اخلاقی – فلسفی دوشونجه‌لر بیچیمین‌ده اوخوجولارین معنوییاتیندا شعوروندا، دوشونجه‌سینده سیلینمز ایز بوراخاراق، انسانلیغی یاشادیرلار.
شاعر- یازیچی، معلم حبیب فرشباف- دا، یازیلاریندا ترنم ائتدیگی، اونلارا رغبت حیسّی ایله یاناشدیغی یوکسک انسانی کیفیتلری، شخصی حیاتیندا یاشایان صنعت‌کار‌دیر. اونون شخصیتی ایله- صنعتی، آدیلا- نمایش اثرلری ده بیر – بیرلرینی تاماملاییر:
تک اوًزونه ایسته‌دی
حیاتین نعمت‌لرین
سئومه‌دیگیم آدام‌لار!
