دلی
محمد ملک‌نژاد
قبریستان قالابالیق ایدی. گلن‌لر کیم گئدن‌لر کیم، بللی دئییلدی. ارشه‌خان‌لارین بولندگولاری‌نین سسی بئیینه قورا چکیردی. قبریستان دا جنازه دفن ائدن‌لر کیمی گئجیکیب دئیه تله‌سیردی. های‌هوی سسی ایله توزاناق بوروموشدو قبریستانی.
لا اله الالله دئیه دئیه اوچ دفعه گؤتورقوی‌دان سونرا چاتدیغیندا جنازه‌نی قبره قویدولار. باش‌آلتی تورپاغینی هامارلاییب کفه‌نین باغینی تلغین تؤره‌نینه آچیردیلار. جنازه‌نین اوزونو گؤرجیین دوداق‌لاریم قاچدی. قمی تزه پالتار موبارک.
صوبح چاغی ایمامزادا اوستونده دوروب چؤل یولداشیمین یولونو گؤزله‌مگ هر گؤنکو ایشیم ایدی. اوجا سس ایله چاغیراردیم «قمی.. قمی..»، «گلیرم عمی..» دئییب. آیاقلارینی یئره دویه دویه سسیمین هنیرتیسی ایله گلیب منی تاپاردی. قنبر هنده‌وریندکی آداملاردان سووای هئچ نه‌یی بیربیریندن آییرانمازدی. او گون مال داوار اویناغیندان یارانان، هوروکولتوده، زینغیرو سسینده، توزاناق ایچینده «قمی قمی..» چاغیریشیما آغلاماغی ایله جاواب وئریب گلن دوستوم باشقا بیر حالدا ایدی. ایللیک اَینینده اولان جیرجیندا پالتاری بؤوه‌نه بله‌شیب قورد دیدمیش قویون کیمی دیدیک دیدیک اولموشدو. اوزوندن قان آخیردی. «عمی ی ی ی، اینک، سوت، فاطیش، اییهی داداش، طؤیله، ویردی، اییهی..». آغلایا آغلایا، بیره چالمیش بوی بوخونون سؤکوردو.
-«قمی نه اولوب؟»
فاطیش قمی‌نین چؤل دسترخانی الینده دئیینه دئیینه اؤزونو بیزه چاتیردی.
-«قویوب گئدن بو اییید اؤلموشو یانینا چکسین، بلکه یاخام قوتولا.. دئمیشم گئت اینح‌لری آییر ساغیم، یوخ اولموش، ماللاری گتیریب دولدوروب ائوه.»
قنبر فاطیشی گؤرن کیمی قاچا قاچا «عمی ی ی، اینح، سوت، طؤوله..» دئییردی.
«آرخون یئره گلن گونو گؤرئیدیم بیرجه.. گه آلا زهه‌رووی یوخ اولموش» دئیه دستیرخانی آتیب گئری دؤندو.
فاطیش دئیینه دئیینه گئدیردی. قنبر ایچینی چکه چکه «عمی‌ی‌ی طؤوله، سوت، اینح، فاطیش..» دئییردی.
«اصمع و افهم یا قنبر ابن فاطمه.. ناره و جنّته حق..» تؤره‌نه گلن قوجالار کنارگوشه‌ده یئر تاپیب اوتورموشدولار. قادینلار آغلاشیردی. قبرین کیناریندا دورانلارین کیمسه‌لری چوخدان گؤرمه‌دییی دوستلاری ایله گؤروشوب حال احوال ائدیردیلر. سو، خورما پایلایانلار ایسه گزیشیردیلر. «عثناعشر امام مفترض الطاعه حق..» عرشه‌خان اوخودوقجا بیریسی جنازَنی سیلکه‌له‌ییردی. «اللهُ ربّی.. محمد رسول الله نبییّ.. علی ابن ابیطالب و حسن و حسین امامی..» جماعت‌دن آیریلاراق سیغار آلیشدیریب یولا دوشدوم. سیغار توسدوله‌ییردی، ارشه خان اوخویوردو. «علی ابن حسین و محمد ابن علی و علی ابن محمد…»
مسجیده گیردیییمده قنبری گؤردوم چایخانا ایله گیریش قاپی آراسیندا باشماقلار اوسته اوتوروب نئچه جاوان باشینا ییغیلمیش. مسجید سایخاش ایدی. باشماق‌خانادا لامپا توسدوله‌ییردی. چایخانانین ائللیک سماوریندن بوغ قالخیردی. میرعظیم آغا سؤیوش وئره وئره زنبوری‌لری یاندیریردی. بؤیورلری قیزارمیش اودون پونجو هرره چکیردی. من ایسینیردیم. قمی ایماملاری ساییردی. «سئی کاظیم، قره آغا میرزه علی توک گتیریب شورباسین یئدیک، ممد باقیر سئی کاظیم، کربلا ایمام حسین» لامپا توسدوله‌ییردی. بوغ قالخیردی. مسجید ایشیغلانیردی. قنبر ساییردی.. سئی کاظیم، قره آغا…
مجلیسه گیریب‌چیخان جماعتی حاجی قیبلعلی‌نین «مرحومون حقینده اوخویاق سوره المبارکته الفاحته» سسی آلقیشلاییردی. دعا سونلاریندا چئوریلن صلواتلارین، قادینلارین اوخشامالاری‌نین اوجا سسی کوچه‌دن ائشیدیلیردی. عزا یییه‌لریندن بیر آغ ساققاللی مجلیسین گیریشینده دوروب گلیب گئدن قوناقلارین وئردییی باش‌ساغلیغیندا اونلارایله دیل‌آغیز ائدیب توققالاشیردی. مجلیس آراسی گزیشده اولانلار، قوناقلارا چای ایله خورما تعارف ائدیب، احترام ایله کاغاذ دستمال وئریردیلر. قورآن پایلایانین یانیجا گزن جاوان قوناقلارا گولاب سپیردی. قاپی‌نین ساغ سولوندا اونلارجا الی قوینوندا قارا کوینک‌لی دورموش، عزادان چیخانلاردان باش ساغلیغی ایسته‌کلی ایدیلر. قلم کاغاذ الده بیریسی خرج چکن‌لردن پول قبول ائدیردی.
گون‌اورتا ایستیسی ایدی، بیچینچیلر اوودوقلارینی یئییب باغ گؤلگه‌لرینه سیخیلیب یاتمیشدیلار. حئیوان سووارماق‌دان قاییدمیشدیم. آتام سسله‌دی. «آ قاداسین آلدیغیم گل ناهاریوی یئ» خورجون اوسته اوتوردوم. آتام منه توتدوغو اوودوغو ایسلادیردی. «اوغلوم به نییه کئجیکدوز.. حئیوانلاریمیز سو ایشدی؟» «ایشدیلر.. احمد عمی نین داناسی ایشمه‌دی.. یولدا کی یئریمیر» دئدیم.
یئریمی سهمانلاماغا، سو سنَح‌لرینه سؤیکه‌ندیییمده، کؤلگه‌ندیریک باغلاری ییرغالاندی. اوودوغون ایچینه قیلپین توشدو. قاشیغلا ییب قیلپینی آتا آتا «هانسی داناسی؟.. حتمن ساری قیسیر اَمن.. هه؟!» «بلی» قاشیغی اوودوق لیه‌نینه بوراخیب «ناهاریوی یئ» دئییب دوردو.
زمی قونشوموز احمد عمی‌نین ناهاردان سونرا ایشی اولموشدو طیبابت.
«چر یئمیشه اوخشاییر گؤبه‌یینه دوز سورتون»..
«دالاغ اولوب دالاغین کسون»..
«یوخ بابا ککیره یئمیشه اوخشور شیرین بییان سووو ایچیردون»..
گؤبه‌یینه دوز سورتدولر، شیرین‌بییان ایچیرتدیلر، بیز ایله دالاغینی کسدیردیلر ده… قیسیر اَمن‌نین حالی دوزلمدن خارابلاشدی. گون باتان چاغی بیچینچیلر ایشدن ال چکمدن اؤنجه قنبر قیسیر اَمنی کنده ساری سوردو.
یارین صوب ایمامزادا اوسته چوخ چاغیریب گؤزله‌دیم، آمما قمی گلمه‌دی. فاطیش خانیم باشقا سوز دانیشمادان مال داوارلارینی گتیریب «بولاری‌دا آپار» دئیب قاییتدی. زمییه چاتیغیمدا دا احمد عمی‌نی گؤرمه‌دیم. گؤن یاغلانمیش ایدی. قنبرین آغلاما سسی‌نی ائشیتدیم. احمد عمی وورا- وورا گتیریردی. آنلادیم کی کئچن گئجه قیسیر اَمن کنده چاتا بیلمه‌دن یولدا کسیلیب. قارانلیقدا قنبر یییه سیزلیکدن آزاراق گئجه‌نی چؤلده قالیب.
قورآن سسی گلیردی. مسجیدین اؤنونده آیری آیری شهرلرین نومرسینده رح‌برح مودئل به مودئل ماشینلار دایانمیشدی. جاماعات مسچیده گئتمکده ایدی. قادینلی کیشی‌لی، جاوانلی قوجالی. بیربیرلرینی چوخدان گؤرمه‌ین دوسلار گؤروشوب، حال احوال ائدیب، توققالاشیردیلار. آزاجیق مسجیده قالان چؤل یولداشیمین ختمینه گلن مشترک یوالداشیمیز، زئیدی، سیغنال چالیب ال قوزاییب کئچدی. مسچید قاباغینا چاتاراق باشقا مشترک یولداشیمیز، قدیر، آناسینین الیندن یاپیشمیش گلیردیلر. «خوش گؤردوک سریه خالا، شادلیغا گله‌سیز انشالله» دئیه قدیر ایله اؤپوشدوک.
«شاد اولاسان بالا. شادلیغوزا گلک انشالله..»
آنامین حالینی سوران زامان زیدی ماشینی‌نی پارک ائدیب بیزه چاتدی. سریه خالایا «الله رحمت ائله‌سین شادلیغا تویا گله‌سیز اینشالله» دئدی.
«انشالله انشاا…»
«شادلیقدی بالا.. راحات اولدو بو دونیانین هممی غممیننن..»
چلییینه دایاناراق گئده گئده «دونیا اهلی دئییلدی رحمت‌لیک.. بئییش قوشویدی اوشدو گئتدی.. آمما..»، سوسودو. «ائوین ییخیلسین دنیا.. ای وای.. دونیا دونیا..»
فیکره دالدیم.
اوشاقلارین اینجییی، قارداشیندان یئدییی کوتکلر، سورک‌لی آج اولان قارنی، اؤلندن سونرا گئیدیی تزه پالتار.. گئجه‌لر یاتدیغی طؤیله، آیلارلا سو گؤرمه‌ین بیت بیره‌دن دائم سوکدویو بؤی بوخونو..
گؤردویو گولمه‌لی ایشلرینه دوداغیم قاچمش ایدی.
«هارداسان؟ نه یه گولوسن؟.. قدیرین گؤیچک ننه‌سینه..» دومسوکله‌ییب دئدی زئیدی.
«حاجی بایرامین قاشیغینا گولور» دئدی قدیر.
اوچوموزده گولرک مسجیده ساری یولللاندیق. قاپی‌نین ساق سؤلوندا دوروب باش ساغلیقی ایسته‌ین‌لرین اوزانیب حیه‌طی دولانیب ایچه‌ری قاپییادک چاتمیش صفی کئچیب بیر قیرق‌دا اوتوردوق. حاج قیبلعلی‌نین ایسته‌دییی فاتحه‌لری‌نین سون‌دا‌کی صلواتلار قورآن سسینه قاریشیردی. گؤزلرین گزیشینده تانیشلار بیربیرینه باش اییب اوزاق‌دان سلام لاشیردی. ایکی دوستومون اورتاسیندا اوتوردوغوما هردن بیریسینه ساری دؤنوردوم. چای پایلایان سوووشوب دالیسیجا خورماچی گلدی. حالواچی، گولابچی، سوندا قوران پایلایان رد اولدو. قدیر بیزه ساری اییلمیش‌کن خورمانی الینده گورسه‌دیب «رحمتلی گؤره‌سن هئچ خورما بیلدی ندی؟!..». «هئش یازیخ قارین‌دولوسو چؤرک یییه بیلدی‌کی خورما بیله نه‌دی..» دئدی زئیدی. قدیر باشینی بولایاراق خورمانی نلبه‌کییه آتیب ساکیتجه اؤنده بیر نوقطایا زیلله‌ندی.
پناه چرچیسی، اوجا سئیید، اوچ ائششک یوکلویو شنگینی آچیب الوان سرگی سرمشدی. دمیر یاریم آرشین الینده سرگی آراسی حرکت ائدیر، مشتری‌لره قیمت دئییب، ایکی اوغلو ساتدیغی جینس‌لرین پولونو آلیردی. قادینلار چوخلو الوان قوماشلارین اوشاقلار ایسه یئمه‌لی‌لرین باشینا ییغیشمیش ایدیلار. سس‌لر اوجالیردی..
«آغا بو قیرمیزی گوللو پارچا نئچه؟..»
آرشینی اوزاداراق «آغون قوربان بو بئشوردی.. تزه چیخیب جاوان مالیدی سیزه یاراماز.. دونلیق ایسته‌سون..» بیر خارا توپونی گتیریر «اوجوز همی ده سیزه اویغوندو..»
«بو اوتوما دور اوینا، جاوان مالی سیزه اویغوندور ایکی قیران..»
«یورغان اوزونه بو یاخشیدیر.. آغون قوربان بیر قیران اؤن شایی..»
«میتغال اوچون بئز آپار..»
«آغون قوربان اولار چویوندو.. دستی ییرمی بئش قیران.. قورو، چای نیک، اوچ فینجانی وار..»
اوشاق آناسینین الینی چکه‌رک، «ننه شکر چؤره‌یی آل..» دئییر. باشقاسی ایسه آناسینین الیندن ایکی اللی یاپیشیب آتلییب دوشه دوشه، یالوارما لحنی ایله، آناسی‌نی سیلکه‌له‌ییب «گه باخ.. قندی خوروز.. خورمالارا.. ساققیزدا وار..» آرواد قولونو سیلکه لییب اوشاغین الیندن الینی قورتاریب «نه خبروندی.. آزاجیق دؤز آلاجییام.. کولشدن سالدون منی..» اوشاق هوژم ایله یئره اوتوروب الینی سرگی‌نین یئمه‌لی اولان سمتینه توتوب آیاقلارینی یئره سورته سورته «نوغول..»، «ویرغینی ویرلمیش دئدیم کی دؤز آلاجییام» دئیه اوشاغا هجوم ائله‌دی. اوشاق آغلایا آغلایا قاچیب سرگیدن آرالی دوروب «قنبره باخ هئچ نه آلمادان داراشیب گؤیلی ایستی‌یننن یئییر، سن هئشداد آلمیسان منه..». باخیشلار اوشاغین الی گؤرسه‌دن سمته چؤندو. قنبر اوتورموش، یئمه‌لی‌لردن خیمیرتده‌ییردی. خورمانی چرده‌یی، ساققیزی پوچاتی ایلا، نوغولو شکرچؤره‌یینه قاتیب چئینه‌ییردی. آغزی‌نین سویو جؤوجولَریندن آخیب یئمه‌لی‌لر اوسته تؤکولوردو..
آرامیزا چؤکن سوکوت ارشه‌خانین قوتاردیغی افراددان سونرا ایسته‌دییی فاتحه‌یه‌دک اوزاندی. ایله‌شن‌لردن بیرآزی فاتحه قوتاریب قوتارمامیش آیاغا قالخیب گئتمه‌یه باشلادیلار. احمد عمی چلییینه دایانیب قاپی آغزیندا باش ساغلیقی وئرنلرله گؤروشور دیل آغیز ائدیردی. جاماعات احمد عمی ایله گؤروشمه‌یه گؤره صف باغلامیشدی.
«الله رحمت ائله سین.. آخیر غموز اولسون..»
«الله صبر وئرسین»..
«گؤروب گؤره جه یوز اولسون.. باشوز ساق اولسون..»
احمد عمی جاماعاتا جاواب، تکجه بیر مضمون‌لو جومله‌نی تیکرار ائدیردی.
«سیز الله حالال ائلییون.. اینجیمیش اولارسوز.. حالال ائلییون اینجیدیب سیزی..»
صف یئریدیکجه قولاقلاریم سسله‌نیردی.
اینجیمیش.. اینجیدیب..
توستونو سینه‌مه آلیب گؤیه پیله‌دیم. توستو ایله برابر سس‌لر اوزاقلاشیردی، من گئدیردیم.
اینجیمیش.. اینجیدیب..
