۱- اوتون ایچیندن ائشگ چیخیب۱
تبریز شهری‌نین یاخین کندلری‌نین بیریندن مشدی غلامعلی آدیندا بیر شخص مین آرزی‌لا ائشگینه اون باغ اوت چاتیب، سحر تئزدن تبریزه یولا دوشور. یولدا تک گلیردی. فیکیرلشمیه امکان واریدی. اؤز- اؤزونه دئییر :
– الله قویسا ایگیرمی بش قیرانا ساتیلار؛ یاخشی اوت‌دی؛ اؤزوده یاخشی یونجا؛ قویون- قوزونون مالی‌دی. ائله سامان میدانینا گیرمیشم گؤیده آپاراجاقلار؛ من ده معطل اولمارام. اوردان گئدیب بیر ایستیل سیغیر اتی، بیر آز دا قند- چای آلیب، قاییدیب مال- حیوانا یئتیشرم.
بو فیکیرلرله یئتیشیر سامان میدانینا. دوز فیکیرلشمیشدی. میدانا گیرن کیمی اوت یوکون دؤره‌له‌ییرلر. اونلارین آراسیندان بیر قولوچوماق او بیریسی‌لرینی کنارا ووروب، گیریر آرایا؛ اوتا مشتری چیخیر. قیمته راضیلاشیب اوتو آلیر. غلامعلی گؤرور هامی اوت آلاندان قورخور؛ اونون سؤزونون اوستونه سؤز دئین اولمور. بو قولوچوماق قاباغا دوشور، غلامعلی ده ائشگینن اونون دالیسیجاق. مقصده چاتدیقدا، غلامعلی اوتو بوشالدیر و پولون آلیر. ایسته‌ییر حیوانی سوروب گئتسین، قولوچوماق قاباغین کسیر:
– آی کیشی پولونو آلدین، قوی گئت ده! ائشگینن نه ایشین وار؟
– ائشگیمی سوروب گئدیرم!
– اشگ منیمدی. هارا سوروب گئدیرسن؟
اونلارین سسی اوجالیر. سسه یولدان کئچنلر توپلاشیرلار. بیری غلامعلی‌یه طرف چیخیر. قولوچوماق دئییر:
– آرتیق- اسگیک دانیشمایین! اوت آلمیشام، ایچیندن ائشگ چیخیب. باش آغری وئرمه‌یین. بورالاری خلوت ائله‌یین!
۲- ائلچی‌لیک نذیری
لیلی خالانین اوزو ده قارایدی، گونو ده. کاسیب بیر کند عاییله‌سینده دونیایه گؤز آچمیشدی. هله عقلی کسمه‌میشدن کندین ناخیرچیسی مختارا دا اره گئتمیشدی. گؤزونون آغی- قاراسی بیر قیزی واریدی. او ظالم قیزین دا نه دوز- عمللی صور- صفتی واریدی، نه ده عقل و فراستی. اؤزو ده ناخیرچی قیزی. اونو دینلندیرن ده یوخیدی. لیلا خالادا بوتون آنالار کیمی قیزینی خوشبخت گؤرمک ایسته‌ییردی. خوشبختلیک ده قیزی‌نین عاییله تشکیل وئرمگینده ایدی، اما لیلاخالانین قیزی‌نین ائلچیسی یوخیدی. نذیر قالمیردی کی لیلی خالا بویون آلماسین؛ اما خئیری یوخیدی. ائله بیل ائلچی‌لرین هامیسی قیریلمیشدی. آخر بیر گون لیلی خالا شام نمازیندا نذیر ائله‌ییر قیزی‌نین بختی آچیلارسا کندین ملاسینا یاریم ساعاتلیق صیغه اولسون. وورور صاباح گون اورتاچاغی قونشو کنددن آروادی اولموش، آلتمیش یاشیندا دؤرد بئش صاغیر صاحبی بیر کیشی لیلی خالانین قیزینا ائلچی چیخیر. لیلی نذرین یئرینه یتیرملی اولور. گمیسی غرق اولموشلار کیمی فیکیر ایچینده دیزلرین قوجاقلاییب اوتورموشدو کی اری مختار گلیر. آروادی کئفسیز گؤرنده ماجرانی سوروشور. جوابی آروادیندان ائشیدندن سونرا دئییر:
– نذیر گرک یئرینه یئتیریلسین. بونون چتینلیگی یوخدو! هر شئی ملانین الینده‌دیر؟ یاریم ساعات بیزیم صیغه‌میزی دالی اوخویار؛ یاریم ساعاتدان سونرا دا بیزه تزه صیغه جاری ائله‌یر.
گئدیرلر ملانین قاپیسینا. کندین ملاسی لیلی خالانی مشتری نظارتیندن کئچیرندن سونرا مختارا اوز توتوب دئییر:
– من‌لیک دئییل! آپار آیری کندین آوارالارینا صیغه اولسون؛ پولون آل گتیر منه! یادیندان چیخماسین هآ…!
۳- سن شاه‌سان یا وزیر؟
ایکی یول بیرلشن یئرده عالیم بیر شخص بیر عربه راست گلیر. عربین قاباغیندا بیر یوکلو دوه حرکت ائدیردی. دوه حرکت ائتدیگیجه یوک جهازا سورتوشوب، هارمونیک بیر سس یارادیردی .بو سس گؤرسدیردی کی دوه‌نین یوکو آغیردی.
عالیم عربدن سوروشور :
– حیوانین یوکو چوخ آغیردی دئیه‌سن؟ بو ندی کی بئله؟
عرب دئییر:
– بیر تایی بوغدادی، او بیری تایی قوم!
– بس نییه قوم؟
– بوغدانین اولانی ائله بو ایدی؛ اونو تای یوکله‌مگه مجبور اولدوم قوم دولدورام.
– قوم کی هر یئرده اولار!
– من دده – بابادان بئله گؤرموشم، بئله ده اؤرگنمیشم.
– بوغدانی ایکی بول! یاریسین دوه‌نین بیر طرفینه، یاریسین دا او بیری طرفینه چات! داها قوم لازم اولماز، یوک ده یونگول اولار؛ اوندا اؤزونده مینه بیلرسن!
چوخ چتینلیکله عالیم دوه‌چی عربی قانع ائله‌ییر کی بو ایشی گؤرسون.
عرب بوغدانی ایکی بؤلور. گؤرور یوک یونگول اولدو؛ دوه ده یوکون آلتیندا اؤزون راحت حس ائله‌ییر. اؤزو ده مینیر دوه‌یه، عالیمه ده دئییر:
– گل، سن ده مین!
هر ایکی نفر دوه‌نین اوستونده دانیشا- دانیشا گئدیرلر. عرب اوزون توتوب عالیمه سوروشور:
– سن کی بئله چوخ بیلمیشسن، دئ گؤروم شاه سان یا وزیر؟
– هیچ بیریسی!
– اوندا طایفا باشچیسی اولارسان!
– یوخ!
– وارین- دؤلتین نه وار؟ تیمچه، کاروانسرا؟
– هئچ بیری یوخومدو.
عرب هر نه سوروشور عالیم «یوخ» جوابی وئریر. بیردن عرب عالیمی غضب‌له دوه‌دن سالیر یئره، دئییر:
– جهنم اول! سنین بدبختچیلیگین منه ده سرایت ائله‌مه‌میشکن ایتیل گؤزومون قاباغیندان!
۱- بو مطلب حمزه فراهتی نین خاطراتی اساسیندا تنظیم اولوب.
