گوناهسیز گوناهکار
رحیم خیاوی
… «لیلا»، سؤزونو گیزلی بیر آجیق ایچینده دوام ائتدی:
– داها جماعت ده قاباقکی جماعت دئییل؛ هامی فقط اؤزونو گؤرور. دونیا باتسین فقط اونلارا بیر شئی اولماسین. بودور چوخلارینین فیکری. تکی کئفلری ساز اولسون؛ بیلمیرم، بلکه بو دا بیر غریزه‌دی!
«صمد» هر دؤنه‌کی کیمی اؤزونو حقلی سایاراق جواب وئردی:
– بعلی، ائله‌دیر. لاپ اصلی غریزه‌دیر. مگر انسان نه‌یی آختاریر؟ ائو- ائشیک صاحیبی اولماق، یاخشی یاشاماق، یاخشی یئمک، گزیب- دولانماق، کئف چکمک. بونلارین هاراسی پیس‌دیر؟!
صمدین حیاتا بئله باخیشی، همیشه لیلانی عصبلشدیریردی. او بو باخیشدان، بئله دوشونجه‌دن سارسیلیردی؛ خصوصیله ده جمع ایچینده. بو دؤنه ده لیلا اؤزونو ساخلایا بیلمه‌ییب، صمدین اوزونه بئله باخمادان چای تؤکه- تؤکه دانیشماغا باشلادی:
-آمما منیم دئمه‌گیم یاخشی یئمک، گزمک، یاتماق و نهایت قارین قولولوق دئییل، دئمک ایسته‌ییرم اگر یاشاماق بئله‌دیرسه، اوندا بس بیزیم اینک‌له فرقیمیز نه‌دیر؟ اینک ده باشینی آشاغا سالیب اوتلاییر و دویدوقدان سونرا دا اورکدن گه‌ییریر و حتما اؤزونو ده خوشبخت حس ائدیر. دوغرودان انسانین دا یاشاماقدان هدفی بونلاردی؟!»
لیلانین اؤرتولو آتماجاسی مناقشه‌نین باشلانیشیندان خبر وئریردی. همیشه بئله باشلاردیلار. اؤنجه بیر-بیرینه اؤرتولو آتماجالار آتار، سونرا ایسه چکینمه‌دن آچیق-آچیق تحقیر ائدیجی سؤیوشلرله دالاشاردیلار.
وضعیتی بئله گؤردوکده لیلانین آتاسی «حاج فیض‌الله» آرایا گیریب، حیرص‌له -«گئنه ده باشلادیز؟ گئنه‌ده آبریمیزی آپاراجاقسیز؟ لال اولون دا..!» دئدی. آنجاق لیلا سؤزونو کسمه‌دن دوام ائتدی:
– منجه اینسانلارین معنوی دونیاسی یوکسلملی‌دیر. اگر انسانین معنوی دونیاسی یوخسا، اوندا انسان دئییل؛ اینک کیمی بیر شئی‌دیر.
صمد ایچینی گمیریردی. رنگی پؤرتوب، پارتلاماق حالیندایدی. لیلایا خطاب چیغیردی:
– بس‌دی دا! کس سسیوی! منه نه وئریب آلا بیلمیرسن؟! آغزیوا هر نه گلیر دئییرسن. ایکی کیتاب اوخویوب، بیر ایکی مقاله چاپ ائله‌مکله، قانیمی شوشه‌یه توتوبسان؛ اؤزونو هامیدان بیلیجی گؤرورسن.
{صمد محاربه ایللرینده جبهه ده اولموش، اوردا دا یارالانمیشدی. جانباز اولدوغو اعتبارینا دولت اداره‌لرینین بیرینده ایشه آلینیب، ایشله‌ییردی. صمدین دونیاسیندا حیات ائولنمکدن، اوشاقلاری بویا باشا چاتدیرماقدان، بازاردان تقسیط‌له فرش و ائو اشیالاری آلیب ائوه دولدورماقدان عبارت ایدی. او لیلا ایله عائله قوران گوندن بیر موضوعدان عذاب چکیردی. اودا لیلانین قارشیسیندا اؤزونو آلچاق گؤرمک ایدی. او بو حقارت حسیندن هئچ واخت یاخا قورتارا بیلمیردی.}
حاج فیض‌الله صمدین عصبیتینی و پؤرتموش وضعیتینی گؤردوکده لیلایا خطاب حیرصلندی:
– گئنه دلی‌لیگین توتوب؟ هئچ سؤزو جاوابسیز قویمورسان! هاواختاجان قاشیق دؤیوشدوره‌جکسن؟ سنین الیندن لاپ تنگه گلمیشم.
{حاج فیض‌الله‌نین «کؤهنه بازار»دا کومور ماغازاسی وار ایدی. محله‌نین مسجیدینده ده «خدام» چالیشیردی. قارابنیز، قیسا بوی، ساققالی اوزون بیر کیشی ایدی. همشه الینده تسبئه و باشیندا آراقچینی اولاردی.}
لیلا اؤزونو اله آلماغا چالیشیردی. دوستاقدان بوراخیلدیغیندان بیر ایلدن آرتیق کئچسه ده، هله ده اؤزونه گلمه‌میشدی. بیر دری بیر سوموک ایدی. اوزونون دریسی او قدر چکیلمیشدی، سانکی سوموکلری ائشیگه چیخاجاقدی. عصبلشدیکده اللری تیتره‌ییر، اوزونون عضله‌لرینده گیزلی بیر ترپنیش گؤزه چارپیردی. ایچریدن پارچالانمیش کیمی گؤرونوردو. ایچینین هر پارچاسیندا سانکی جانلی بیر داریخما، جان سیخیجی بیر دوشونجه، آجی بیر خاطیره قایناشیردی و بو قایناشما اونون سولغون سیماسیندا اؤز عکسینی تاپیردی. دیدرگین دوشن گونلری، سرحدده یاخالانماسی، دوستاغا آلینیب گئجه گوندوز آغیر عذاب- اذیت و تحقیرلرله سورغو سوالا چکیلمه‌سی و نهایت روحسوز بیر جیسم کیمی بوراخیلیب و «رازی خسته‌خاناسی»نین کونجونده قانادی سینمیش یارالی بیر گؤیرچین کیمی سورونمه‌سی، بیر آن دا اولسون لیلانی بوراخمیردی. او، بو گونه‌دک هئچ کیم جسارت ائدیب دئیه بیلمه‌دیگی «دلی» سؤزونو صمدین اوره‌یین اله آلسین دئیه آتاسی حاج فیض‌الله‌نین دیلیندن ائشیدیردی. آتاسینین اونا خطاب سؤیله‌دیگی «دلی» سؤزو لیلانین پارچالانمیش ایچ دونیاسینین سون مقاومتینی ده آرادان قالدیردی. او بیر یوللوق تؤکولدو. دایاندیغی یئرده اهمالجا یئره اوتوردو. گؤز یاشلاری آمان وئرمه‌دی و اودسوز، اوجاقسیز یانماغا باشلادی.
حاج فیض‌الله‌نین هله حیرصی سویماییب، سؤزونو دوام ائتدی:
– لیلا خانیم، بو چوخ آیدین و گرچک مسئله‌دی. سنین دلی‌لیگین هله ده باشیندان چیخماییب. لازیمدی گئنه‌ده «رازی خسته‌خاناسی»ندا یاتاسان. نه قده‌ر کی سنین بئینیندن او کافرلرین فیکری چیخماییب، عقلین یئرینه گلمییه‌جک. بو گوندن سنه دئییرم، اگر او کافر سؤزلرینی بئینیندن چیخارمایاسان، منیم سن آدیندا قیزیم یوخدو. بئله ائله‌مه کی، گئنه‌ده اؤزوم او دفعه‌ده‌کی کیمی خبر وئرم توتوب سالالار قودوقلوغا.
لیلا داها آغلامیردی. او یالنیز دیزلرینی قوجاقلاییب، سونو گؤرونمه‌ین بیر نقطه‌یه گؤز تیکمیشدی. بیر دقیقه‌نین ایچینده ایکی دؤزولمز ضربه ایله قارشیلاشمیشدی. هله «دلی» آدلاندیغیندان اؤزونه گلمه‌میش، آتاسینین راپرتی اساسیندا توتوقلانماسینی دا ایلک دفعه اولاراق ائشیدیردی. دقتله آتاسینی سوزدو. سانکی آتاسینین سیماسیندا یئنی دن اونون کیم اولدوغونو تانیماق ایسته‌ییردی. اوره‌یینی سیخیلمیش کیمی حس ائدیردی. پنجره‌یه دوغرو دؤنوب، اوزاق بیر نقطه‌دن سوالینین جوابینی آختاریردی. آتاسینا اوز توتوب اینله‌دی:
– دوزدور. من دلی‌یم. هله ده باشیمدان دلی‌لیک چیخماییب. سیز حاقلیسیز. من درمان اولمالییام. من صمده لاییق دئییلم. من اونو جانا گتیرن یازیلار یازمیشام؛ سؤزلر دانیشمیشام. بونلاردی منیم گوناهیم؛ من خسته‌خانایا گئتمه‌لییم. من اوردا هئچ کیمی اینجیتمیرم. منی اورایا گؤتورون…
***
ماشین شهردن بیر آز آرالی اولان رازی خسته‌خاناسینا دوغرو ایره‌لی‌له‌ییر. صمد سوروجودور، حاج فیض‌الله ایسه قاباقدا اوتوروبدور. خسته‌خانانین کئچید قاپیسیندا گؤزتچی ماشینی ساخلاییر. حاج فیض‌الله الینده‌کی ساری رنگلی پوشه‌نی اونا گؤستره‌رک -«مریضیمیز وار. قاباقجادان بوردا بستری اولوب. پرونده‌سی وار»- دئییر. گؤزتچی قاپینی آچیر، ماشین خسته‌خانانین حیطینه داخل اولور. حاج فیض‌الله‌نین سسی ماشینین آرخا صندلیسینده اویوموش وضعیتده اولان لیلانی اؤزونه گتیریر: -«دوش یئره؛ چاتدیق!».
چوخ چکمه‌دن لیلانین قبول ایشلری یئرینه یئتیریلیب، خسته‌خانایا تحویل وئریلیر.
لیلا، خسته‌خانانین کریدورونا گیرجک، بیر نئچه آی یاشادیغی بینانی گؤز اؤنونده جانلاندیریر؛ هر گون اوندان قاچدیغی کریدورون دیوارینا وورولموش بؤیوک گوزگو ایله قارشیلاشیر. ایستر ایسته‌مز گوزگونون قانشاریندا دوروب، اؤزونه باخیر. قارشیسیندا گؤزلری باتیق، سولغون چؤهره‌لی، ساچلارینا دن دوشموش آلیز بیر قادین گؤرور. گؤزلری قارالیر؛ بیر داها بو گوزگو ایله اوزلشمه‌مگینه قرار وئریر.
قارشیدان سیماسی تانیش اولان یاشلی بیر قادین الینده‌کی کیتابی واراقلایارکن لیلایا یاخینلاشیر. او لیلانی تانییان بیری کیمی الینده‌کی کیتابی اونا گؤستره‌رک دئییر: -«باخ، بوردا یازیب: بیز بیر داملا آزادلیق، بیر آز گؤزللیک، بیر تیکه چؤره‌ک ایسته‌ییریک»- سونرا لیلانین ساچلارینی اوخشایارکن – «سن ده شاعرسن قیزیم؟»- سوروشور. آنجاق لیلانین جوابینی گؤزله‌مه‌دن دانیشیغینا دوام وئریر: -« بو منیم اوغلومون شعر کیتابی‌دیر. منیم اوغلوم شاعر ایدی، آمما توی گئجه‌سینده شعرینه قان جالادیلار. باخ گؤر نه یازیب!:
«سحر آچیلیر دان!
گویه سپیلیر قان!
اومود وار باهار گلمه‌یینه، کئچیر زمستان!
الینده بایراق!
سینه‌سینده داغ!
گئدیر گونشین یولونو، تاپاجاق آنجاق!
کوکسونده وار جان جان جان!
کوکسونده وار جان جان جان!
بیر اورمان دولو اولدوز جان جان!
بیر اورمان دولو اولدوز!»
یاشلی قادین هئچ بیر سؤز گؤزله‌مه‌دن «کوکسونده وار جان جان جان! بیر اورمان دولو اولدوز جان جان!» دئیه- دئیه، لیلادان اوزاقلاشیر.
لیلانین بئینینه آغیر بیر سکوت چؤکور…
***
پاییزین سون گونلری ایدی. گونش لاپ اوزون گئجه‌لرین الینده اسیر اولاراق ال- اته‌یین ییغیشدیریب گئتمه‌یه حاضیرلانیردی. بازاردا گل- گئت سئیرلمیشدی. کؤهنه بازارین ایکینجی دؤنگه‌سینده لیلانین آتاسی حاج فیض‌الله یاواش- یاواش نمازا حاضیرلانیردی. بو آندا صمد پوزغون و قاش- قاباغی یئر سوپورر حالدا، حاج فیض‌الله‌نین دوکانینا کئچدی:
– سالام حاجی!
– علیک السلام بالا. خوش گؤردوک. اوغول بس نییه پوزغونسان؟
– حاجی، بو گون ایکی آیا یاخیندی لیلا خسته‌خانادادیر. من ده آوارا تک اؤز باشیما فیرلانیرام؛ نه گئجه‌م بللی‌دیر، نه ده کی گوندوزوم. نه واختاجان بئله اولاجاق حاجی؟!
– اوغول، آواراچیلیق ایسته‌مز. لیلادان نه سنه آرواد اولار، نه منه قیز. اوندان گؤزونو یوم؛ گئت زندگانلیغیوی سهمانا سال. آللاها شوکور کی اوشاق زاد دا اولماییب؛ ال- ایاغیوا دا دولاشان یوخدور.
حاج فیض‌الله سؤزونو تماملاییب، صمده -«اوغول، سن دوکاندا اول، من نامازیمی قیلیم گلیم»- دئییب، مسجیده دوغرو یولا دوشدو. صمد قاینآتاسی‌نین دوکانینداکی صندلده اوتورموش، قوللارینی چارپازلاییب، درین فیکره دالدی. سانکی یئنی بیر عالمه آیاق قویموشدو. لیلا بؤیوک بیر سالونون یوخاری باشینداکی میکروفون آرخاسیندا دوروب، هیجانلا جماعته نیطق ائله‌ییردی. دانیشدیقدا اللرینی اؤلچور، سانکی اونا ساری قوللارینی اوزادیردی. بیردن، سالونو سیگارت توستوسو بورودو. بولودا چئوریلمیش سیگارت توستوسو آراسیندا تلاطملی بیر دنیز گؤرسندی. لیلا ال- قول آتاراق دنیزده بوغولماقدایدی. او اؤزونو نجات وئرمک ایسته‌ییردی. صمد بیر آز ایره‌لیله‌دی. آنجاق یئنه‌ده لیلانی میکروفون آرخاسیندا حرارتلی دانیشیقدا گؤردو. او اللرینی اؤلچور، سانکی اونا ساری قوللارینی اوزادیردی…
***
قیش گئجه‌سی، گؤز ایشله‌دیکجه دوم- دورو آیازلانمیش اوفوق اوزانیردی. جان یاندیریجی سازاق ایلیکلره جوموردو. گؤیون درینلیگینده سپیلمیش اولدوزلار سایریشیر، یئر اوزونده‌کی انسانلارا گؤز ووروردو. آی، اهمالجا داغلارین آرخاسیندا گیزلنمک ایسته‌ییردی. صمد سس‌سیز- سمیرسیز پنجره قیراغیندا آی‌ین گیزلنمه‌سینی ایزله‌ییردی. ایچینده پئشمانچیلیق تلاطمی وار ایدی. بیر بیرینه ضد اولان فیکیرلر بئینینه هجوم گتیرمیشدی. فیکرینی بیر یئره توپلایا بیلمیردی. نه‌یین دالیسیجا اولدوغونو دا هئچ آییرد ائده بیلمیردی. سانکی بیر- بیری ایله مباحثه‌یه گیرن ایکی آدام اولموشدو. ایچینده قیزغین مباحثه گئدیردی.
گؤی اوزونده بیر اولدوزون آخماسی صمدین باخیشلارینی اولدوزون سؤنن نقطه‌سینه‌دک چکدی. آخان اولدوزون دالیسینجا اوزون بیر ایز چکیلدی. آخان اولدوزون دالیسیجا چکیلن ایز کیمی صمدین ده اوره‌یینده هر بیر شئیه نیفرت ایزی بئینینه قدر چکیلدی، اوره‌یینده دوگونلنمیش بیر درده چئوریلدی. گوتور- قوی ائله‌مه‌میش حاج فیض‌الله‌نین دئدیکلرینه بویون قویموشدو. بوندان پئشمان ایدی. گؤزلرینی گئجه‌نین درینلیگیندن چکیب اوتاقداکی یاتاغا ساری دؤندردی. اؤزوندن، حاج فیض‌الله‌دان نیفرت ائتدی. لیلانین داورانیشیندان نه قدر اینجیسه‌ده، یئنه ده اونو اونودا بیلمیردی. سانکی قلبی‌نین هوندورلوگونده لیلا اللرینی اؤلچه‌رک حرارتله دانیشیردی…
***
سحر تزه‌جه آچیلیب. «رازی خسته‌خاناسی»نین باغ- باغاتلی حیطینده صمد گؤروش انتظاریندادی. غیرعادی گل- گئت گؤزه چارپیر. حیطده‌کی چینار آغاجی‌نین کناریندا دایانان آمبولانسین اطرافیندا ازدحام گؤرونور. خسته‌لرین بیر عده‌سی داغینیق وضعیتده دولانیر؛ بعضی‌لری اؤز- اؤزلریله دانیشیر، بعضی‌لری سبب‌سیز گولور، بعضی‌لری ایسه هیکل کیمی دایانیب اوزاق بیر نقطه‌یه گؤز تیکیبدیر. یاشلی بیر قادین الینده‌کی کیتابی واراقلایارکن یانیقلی بیر سس‌له «کؤکسونده وار جان جان جان! بیر اورمان دولو اولدوز جان جان!» دئیه‌رک اینله‌ییر.
صمد ازدحاما یاخینلاشیر. بیر نئچه خسته تانیشدیر. اونلارلا ایلک دفعه لیلانی خسته‌خانایا گتیرنده تانیش اولموشدور. لیلانین دوستاق یولداشلاری‌‌ایدیلر. اونلاری گؤردوکده جانینی قیزیشما آلیر؛ اوره‌یی‌نین ساپاغی قیریلیر. قانشارینا چیخان خسته‌خانا ایشچیسیندن -«نه اولوبدور؟» سوروشور. هئچ بیر جواب آلمادان اؤزونو آمبولانسین آرخا حصه‌سینه چاتدیریر. تابوت اوستونه اوزادیلمیش، اوستو آغ پارچا ایله اؤرتولموش بیر جنازه‌دیر. جنازه‌نین اوز طرفینده آغ پارچا قان لکه‌لری ایله قیزیللانمیشدیر. پارچانین آلتیندان تابوتدان ائشیگه تؤکولموش آغ ساچلارین بیر دسته‌سی هاوادا یئلله‌نیردی….
«سون»
