یولچو یولدا گره‌ک!
علیرضا میانالی
نئچه گون اؤنجه معاصر آذربایجان شاعیری حبیب فرشبافدان ۳۸ صحیفه‌لیک بیر توپلودا ۳۱ شعر اوخودوم. بو شعر مجموعه‌سی ایکی بؤلمه‌دن عبارت‌دیر. بیرینجی بؤلمه حجما کیچیک، معناجا بؤیوک بیر شعرله باشلاییر. شعر فورما اعتباری ایله سربست یازیلسادا حاصارلانمیش بیچیمی خالق معنویاتیندان کئچن، زنگین شفاهی خالق یارادیجیلیغی‌نین یئتگین قوتلاریندان اولان- بایاتیلاری یادا سالیر.
حبیب فرشبافین بو شعرینده اؤنجه گلن مصراع‌لار مقصد یؤنلو اولاراق نه‌دن سؤز آچیرسادا خالق بایاتی‌لاریندا اولدوغی کیمی سونونجی ایکی مصراع‌لیق سؤزو دئمکدن خاطیر اورتایا چیخمیشدیر.
من، حبیب فرشبافین بو شعرینده مقصد یؤنلو یازیلان مصراع‌لاری دئییل، اونون اوره‌ییندن سوزوب گلن، شاعیرلیک دونیاسیندان کئچن سونونجو ایکی مصراعنی مقصد گؤتورموشم.
حبیب فرشباف «یولچو یولدا گره‌ک» آدلی بو شعرینی آشاغیدا تقدیم اولان مصراع‌لارلا سونوجلاییر:
هر گئتمک
یئتمک اوچون یوخ، دوستلار!
هایدی!-
یولچو یولدا گره ک!
اوزون یوللار کئچیب گلن و «یولچو یولدا گره‌ک» یازان لیریک دوشونجه‌لی، اینجه روحلو شاعیر هانسی یولدان، هانسی یول ارکانیندان سؤز آچیر؟
فاکت اولاراق، حبیب فرشبافین «حیات» آدلی شعرینه بیر نظر سالاق. منجه اونون «حیات» شعری‌نین مصراع دوزومونده آشیلانان فیکیر نه‌دن دانیشیرسادا در حال اوخوجونو «یولچو یولدا گره‌ک» آدلی شعرین سونونا گتیریب چیخاراجاق.
«حیات» شعرینده حبیب فرشباف بو قناعتده‌دیر کی،
نه سئوینجینه بئل باغلا
نه قاپانیب کدرینه قال.
دؤزه بیلمه‌ینده
آجیسینی شیرینینه قات
بئله‌دیر حیات.
حبیب فرشبافین شعر عالمینده حیاتا مناسبتده فیکیر، خیال، آرزو هارالاری دولاشسادا رئاللیغی درک ائتمکده مجبوریتینده‌دیر. اونون اؤزونون دئییم طرزیله دئسم، خیالین آیاقلاری قابار- قابار اولسادا حیاتا ائنمک ده لازیم‌دیر. ائله شاعیرین اؤزو کیمی:
ایستک‌سیز مومکونسه ده
نیفرتسیز مومکون دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!
بئله دئییم طرزی، اوسته گل بئله دوشونجه سیستمی قئید ائتمک اولار کی، ایکی بؤلمه‌دن عبارت بو توپلودا وئریلن اساس شعرلرین روحونا دوغما دئییل. داها دوغروسو اونلارین روحوندا گزن ایدییاللارلا تن دئییلدیر .حیاتدا اولان چاتیشمازلیقلارا بئله مناسیبت، حیاتین اؤزوندن قایناقلانسادا، لیریک دوشونجه‌لی، اومانیست روحلو شاعیر حبیب فرشباف عالمینه اویغون گلمیر. اونون ایپه- ساپا دوزدویو مصراع‌لار، اوره‌ک دؤیونتولریندن قوپان حیس‌لر، هیجانلار بو بیچیمده کؤروکلنمیر. نییه کی، ایفاده‌سی سرت اولان بئله مناسیبت، اونون شعر عالمینده گزیشن روحا یاد، لیریکایا ضد‌دیر.
او هردن حیات رئاللیغینی چیلپاق بیان ائتسه ده در حال اؤز عالمینه چکیلیر. سرعتله اؤز روحونون دینجلیک تاپا بیله‌جه‌یی مقاما قاییدیر. فیکیر یئلکه‌نی اونو هارا چکسه ده کؤنول تئللری اونو اؤزونه قایتاریر. اؤزونو درک ائتمه‌یه چاغیریر. اؤزونو اؤزونه سسله‌ییر. ایفاده‌سی کوبود سسلنسه ده او حیات رئاللیغیندان یول آلان فیکیرین دار، دوشونجه‌نین محدود بیچیمیندن چیخیر؛ دونیاسینی واختسیز ده‌ییشمیش معاصرآذربایجان شاعیری مرحوم نصرت کسمنلی دئین کیمی دئسک دوشور در حال عادی‌لیک گئنیشلی‌یینه. بو عادی‌لیک گئنیشلییی دئییلن مفهوم ایسه حبیب فرشبافین ایچ دونیاسی، کؤنول عالمی‌دیر.
اونون دونیاسی، آنانین بالایا، بالانین آنایا محبتی کیمی ریاسیزدیر؛ علوی‌دیر؛ چرچیوه‌سیز‌دیر؛ صاف و تمیز‌دیر؛
اولو داغلارین دؤشوندن آخان قاینار بولاقلارین سویو کیمی زولال‌دیر.
بو زولاللیق، بو قاینارلیق، بو تمیزلیک، بو علوی‌لیک و بو صافلیق حبیب فرشباف دونیاسیندا هاردان باشلاییر؟ منجه بو شعرلر توپلوسوندا ایکینجی بؤلمه‌نین آچیلیشی بو مصراعدان کئچیر:
هر گئجه یوخومدا گؤرورم سنی
نه یازیق، حسرتین گؤزومده قالیر.
بو مصراع‌لار «ماهنی‌لار» آدلی ایکینجی بؤلمه‌نین بیرینجیسی، «تبریزیم » آدلی شعردن‌دیر. معاصر آذربایجان شاعیری حبیب فرشباف اؤزونه، اؤز معنویاتینا، اؤز لیریکاسینا بو کونودان یول آلیر.
او «ساوالانیم » آدلی شعرینده ایسه بئله مصراعلانیر:
امید تکجه سنه قالیب
ساوالانیم.
توت الیمدن-
قوی یئنه ده هاوالانیم.
شبهه‌سیزکی، بو مصراع‌لارین آت قاتیندا یاشی قدیم بیر اولو تاریخ یاتیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه اؤزونه آرخا، هایان همن تاریخی دئییر. همن ملی کیملییه اوز توتور، اوندان امید دیله‌ییر و او آرزولارلا هاوالانماق ایسته‌ییر. او، بو شعرین دیگر یئرینده هله گؤرون نئجه یاشی قدیم تزه سؤز یازیر:
آیری دوشدوم دوستلاریمدان
دوشدوم درده
پرده‌لریم قاریشدیلار
پرده – پرده.
مذاکره‌یه بوراخیلان بو موضوع البته کی تکجه بونونلادا بیتیب توکنمیر. او، «خسته خانادا» آدلی شعرینده بو مناسبتی داهادا یوکسک‌لره قالدیریر. اونو هله نئجه ده علویلشدیریر:
اؤلوم قوندو دووار اوسته
اوره‌ییمدن بیر داغ کئچدی-
بیرده سن!
آنجاق سنی-
ائله گیزلی،
ائله گیزلی
ساخلادیم کی,
اونلار تکجه کاغیذ اوسته
داغ عکسینی چکدیلر.
من ائله فیکیرده‌یم کی، تقدیم اولان مصراع‌لار هامی دا بو حسی اویادیب کی، بو مصراع‌لار ائله شعرین هامیسی‌دیر. اونون هاراسیندان، هانسی حصه‌سیندن نمونه گؤسترمک اولاردی کی ، بو بیچیمده بیجیمله‌نن اوره‌ک دؤیونتولرینی، علویلشمیش سئوگینی گؤستره بیلسین؟ منجه بیر آز اؤنجه حبیب فرشباف شعریندن تقدیم ائتدی‌ییمیز:
ایستک‌سیز مومکونسه ده
نیفرتسیز مومکون دئییل بیزیم یئرده یاشاماق-!
ایفاده‌سی حبیب فرشباف فیکرینده نئجه تصویرلنسه ده، اونون کؤنلونده یئر آلمامیشدی. آخی بئله سؤز وار کی، کؤنول ائله یئردی کی، اورا بیر قاپیدان نیفرت گلدیسه، باشقا بیر قاپیدان محبت چیخاندی. اورا قارانلیق چؤکدوسه، ایشیق اوچاندی. منیم تانیدیغیم حبیب فرشباف حیاتی و دونیاسی ایسه بئله دئییل.
او، ایستک‌سیز مومکونسه ده، نیفرتسیز مومکون دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!- یازاندا، فیکرینده، اینانجیندا بو تصویرلنسه ده تام ایناملا دئیه بیله‌رم کی، مطلق او بو معنانی یاشامامیشدی. اونون «اعتبار » شعریندن بیر پارچانی قئید ائتمک ایستردیم:
الدن گئتسه اینسانین-
اینسانا اعتباری.
ترکینه آلان اولماز
یورغون پیادالاری.
اؤزو اؤز الی ایله، اوسته گل کؤنول‌له وئردییی آتینی نامرد بیریسی النیدن چیخارانا نه دئمک اولار؟ نیفرت؟ – یوخسا اعتبار شعرینده کی، داخیلی عالمدن باش قالدیران او اوره‌ک چیرپینتی‌لارینی؟ او اوره‌ک آرزولارینی؟
گؤیدن اوچ آلما دوشمه‌میش
قیریلدی صؤحبتی.-
قوش قانادی تک…
-آتا!-
بس سونرا نه اولدو؟
سوروشدو قیزی.
سینه‌سیندن توستوسونو
بیر نفسه بوشالدیب
-هئچ نه بالا- دئدی.
آتام دا بو یئرده بیر کؤکس اؤتورموش
آتامین آتاسی دا.
دئمک-
بیر آه لا نقطه‌لنمیش
اوچ نسلین افسانه‌سی.
فیکیرده، دوشونجه ده دوغمالیق وارسا، اونلار بو شعرین سونوندا گئدن او اوچ نسلین حیاتینا، دویغوسونا، یاشام طرزینه، کئچدییی یولا، تاریخه، مدنیته یاد اولا بیلمز.
منیم ادعاسیندا اولدوغوم حبیب فرشباف یارادایجیلیغی دا بئله‌دیر. قالان نه وارسا یاد دویغودور. اؤزگه بویاسی‌دیر.
منیم عالمیمده «حبیب» اؤزونو هارا وورسادا، هانسی کئچیددن کئچسه ده شعرینده استناد ائتدییی تکجه او اوچ نسیل دئییل. تاریخی قدیم بیر ملتین ائولادی‌دیر. همن ملتین آجیسینا آجییان، سئوینجینه سئوینن‌دیر. نییه کی، اودا یارادیجیلیغی‌نین یئتگین چاغیندا ملت شعوروندا فورمالاشان ایدییاللارا یؤن آلیر. اونلاردان ساده‌جه بیرینه بیر نظر سالاق:
وئریر اؤز عؤمرونو هرکس بیر عشق اوغروندا عادت‌له:
بوتون دونیانی وئرسن آج گؤز آج‌دیر، دویماز عالمده.
من اینانیرام کی، اوزون یوللار کئچیب گلیب «یولچو یولدا گره‌ک» یازان لیریک دوشونجه‌لی، اینجه روحلو, اومانیست فیکیرلی شاعیر حبیب فرشباف بوندان سونرا دا کؤنلونون ایشیغینی و ائله‌جه‌ده محبتینی یاشایاجاق. نیفرتسیز مومکون دئییل یوخ، محبت‌سیز مومکون دئییل یاشاماغی ترنوم ائده‌جک. اؤز کؤنلونون سسینه سس وئره جک. اؤز عالمینه، اؤز دونیاسینا، اؤز بویاسینا چکیله‌جک. شعر دونیاسیندا حیاتین چاتیشماز‌لیقلاریندان دئییل اؤز کؤنلونون علویلی‌ییندن یول آلاجاق. آخی صمیمیت اوخوجویا دئییل، اؤزونه صمیمی اولماقدیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه من اینانیرام کی، بو یولون ان ایناملی یولچولارینداندیر.
«یولچی یولدا گره ک !»- قارداشیم! سنه داها اوغورلو یارادیجیلیق آرزولاریلا! یولون آچیق اولسون!- دئییرم. قلمین ایسه اؤز دونیانی یازان گؤزه‌للی‌یین ترنومچیسی.
