“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو
کیان خیاو
(روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش)
“قاپی قاپاندی…” گنج بیر قیز – ائویم رومانی‌نین باش کاراکتئری – دؤنوب باخدیغیندا، گؤزلری ایکی گؤزلو دمیر قاپی‌نین گؤزلرینه ساتاشدی. او قیز مارکسیست، لئنینیست، کومسومول بیر قیزایدی…
“دانیش گؤراخ، هئچ اولماسا او لئنین بابا‌دان دانیش، ایستالین عمی‌دن دئ، قوی بیز ده فیض آپاراخ دااا!.. (آغ: ۴۳)”
ایندی او قیز سئللولدا آرخاسی اوسته اوزانیر. گؤزلرینی تاغداکی مفتیل‌لی باجایا دیکیب، اؤنجه “قوش اوچماز، کروان کئچمز” ، سونرا، “قوش اوچار، کروان دا کئچر” دئیه دوشونور…
کومسومول قیز اؤنجه مووقتده‌یدی، ایندیسه بندده‌دیر. آنجاق بندین چوخ سویوق اولدوغوندان دولایی، یئنه ده موقتده اولماسینی دیله‌ییر:
“دمیر قاپی بوز کیمیدی. سویوق‌دان دا سویوق ایدی. موقت‌ده‌کی ایستی سئللولا گئری دؤنمک ایسته‌ییردی… (آغ: ۱۳- ۱۴)”
بو قیز چاغیمیزدان اوتوز ایل اؤنجه‌نین یئنیلمیش سیاستچی گنج‌لریندن بیر اؤرنک‌دیر. سیاستچی‌لیک یانیندا، ان هاوا‌لی، ان سئودا‌لی، ان وورغون بیری‌سی‌دیر ده. و ایندی او دوشدویو بندین سویوغونو دؤزمک اوچون سئوگی‌سینه سیغینما‌لی‌دیر. سئودییی بیر “قره” آدلی اوغلان وار. سئوگی‌سینی چوخ دا دیله گتیره بیلمه‌ین پلتک بیر قره. رومانین یئر- یئرینده قره‌نی دوشونمک گره‌کیر. یوخسا روماندا اولان بندین چئوره‌سی دؤزولمز اولا‌جاق. قیزین قالدیغی زینداندا قره‌یه بنزه‌ین بیر “قاراوول” وار. بو قاراوولون وارولوشو قره‌نین چاغیریشیمی‌دیر. او گؤرونونجه بو آنیلیر. شیکنجه‌لر سئوگینی آنیمسا‌دیر. قیز قاراوولو گؤردوکده، بوتونلوکله گؤزلری‌نین اؤنونده قره جانلانیر. دئمک سئوگی اولمازسا هانکیسا ساواشی سونونا واردیرماق اولماز. بو روماندا دیزی‌دن دیزییه قره‌یله قره‌نین ائکیز تایی قاراوولون بیر- بیرینه کئچیشمه‌سی ماراق‌لی‌دیر:
“انگوشت نگاری قورتارینجا قره‌نین ائکیز تایی کیمی اوخشارلیغی اولان قاراووللا بیرگه یاری قارانلیق بوروق- بوروق سالون‌لاردان کئچدی‌لر… اوغلانسا اونا باخما‌دان اونون اؤنونده یوخ، اونونلا بیر آیاق، بیر سیرادا گئدیردی… (آغ: ۱۷)”
رومانین باش کاراکتئری اولان دوستاق قیز، سئوگی‌سینی دوشونمک اوچون نوستالئژیک دویغولارا قاپیلیر. کئچمیش گون‌لر آرد- آردینا گلیب بیرر- بیرر گؤز اؤنونده سیرا‌لانیر. چئشید اولای‌لار، چئشید اینسان‌لار، چئشید چئوره‌لر، قاورام‌لار، ایمگه‌لر، چاغیریشیم‌لار! باغ حیطی، آغاج‌لار، آباجی، قره، جئیران و باشقا‌لار. نوستالئژیک دویغولارا قاپیلماق اؤزو باشقا بیر یاشام‌دیر. بو یاشامی اولوشدوران اولای‌لار، پئرسونا‌لار، چئوره‌لر و دب‌لر وار. بو دب‌لرین چوخو یئری گلینجه ائویم رومانیندا مودئرن بیر آنلاتی‌یلا آنلادیلیب. اؤرنه‌یین ۲۲ نجی آغدا چؤره‌یه آند ایچمه دبی، آردینجا دا چؤرک‌دن کئچیب آذانا، آذان‌دان کئچیب داریخما‌لارا آند ایچمک اوخوجو اوچون چوخ دوشوندوروجودور. اوست- اوسته بو رومانین بیر چوخ بؤلومو چئشید دب‌لریمیز اوستونده یازیلیب. ۲۳- ۲۴ اونجو آغدا انلیک- کیرشان یاخما دبی. ۳۵ اینجیده چیلینگ- آغاج اویناما، ۵۰ نجیده قورخو گؤتورمه، ۵۵ اینجیده دیرناق توتما و سونوندا ۶۷ نجی آغدا قار آدامی دوزلتمه دبی…
نه‌دنسه چئشید دب‌لری دوشوندوکجه شامانیزم‌دن کئچمک اولمور. گؤرونور یازار بو رومانی یازماقدا “میرچا ائلیاده” نین “شامانیزم” و “میر علی سئییدوو” ون “قام- شامان” بیتییینی گؤزلجه اوخویوب، گره‌کینجه ایچسللشدیرمیش‌دیر. رومانین یئر- یئرینده “جئیران” ین سئللولداکی واراولوشو، شامانیزمده اولان “تین چاغیریشیمی” قونوسونو آنیمسا‌دیر. دوستاق کاراکتئر بیر چئشید تینسل ایچه چکیلیشده یاشاییر کیمی‌دیر. بو ایسه شامانیزمده اولان ایچه چکیلمه‌یی آنیمسا‌دیر. دوستاق اولان کیمسه‌لر اؤلومو اؤزلرینه یاخین بیلیرلر. اونلاردا اولان آجی- آغری‌لار، اینجینمه‌لر اونلار اوچون اؤلومون باشقا واریانتینا چئوریلیر. و شامانیزمده اولان “تشرروف” ون بوتون ریتوآل‌لاریندا (مراسیم) بو سایاق سمبولیک اؤلوم‌لری آنیب دوشونمک وار. گئنل‌لیکله زینداندا اولان کیمسه‌لر سایریلیغا (خسته‌لیک) دوشورلر. شامانیزمده ده سایری‌لیقلا تشرروفون بیر- بیرینه اوخشارلیق‌لاری چوخ‌دور. تشرروفده هانکیسا بیر تینله دانیشماق اولور. بو روماندا دا باش کاراکتئرله جئیرانین دیالوق‌لاری، باش کاراکتئرین زینداندا بیر تور تشرروفه اوغراماسی دئمک‌دیر. سانکی باش کاراکتئر اؤزو بیر شامان، جئیرانسا باشقا بیر اؤلموش شامانین چاغیریلمیش تینی‌دیر:
“جئیرانین باشقا دونیا‌دان دؤنوب، اونون یانیندا دوردوغونا هئچ شاشیرمادی… جئیران حیاتدا اولماسایدی دا، بو آن ایکی‌سی ده مدره‌سه‌نین گونش‌لی حیطینده‌یدی‌لر… (آغ: ۲۵)”
باشقا سؤزله بو روماندا جئیران کاراکتئری‌نین وار اولوشونو باش کاراکتئرین سئللول یوخسا بندده‌کی یالنیزلیغیندان ایره‌لی گلن ایچه چکیلیش‌لری‌نین دئنه‌ییم‌لرینه یوزماق اولار. شامانیزمده یاردیمچی تین‌لر شامان‌لار اوچون گیزلی- گیزم‌لی بیر واراولوش‌دورلار. بورادا دا جئیران دوستاق قیز اوچون بوتون یاردیمچی بیر تینین رولونو اویناییر و باش کاراکتئری بئله دؤزوم و ساواشا چاغیریر:
“جئیرانی اؤنونده اوتورموش گؤردو: اویون وئرمه، یئ!… جئیرانین سؤزونو ائشیتمه‌میش کیمی، قاشیغی قابین ایچینه آتدی… جئیران، بیر داها قاشیغی الینه وئردی: سفئهله‌مه! آخشاماجان آج قالارسان، دئدی… قاشیغی آغزینا آپاردی… جئیران، چؤره‌یینی ده یئ، دئدی… (آغ: ۲۷- ۲۸) جئیران اونون قولوندان یاپیشدی. اونو یئریندن قالدیرماغا چالیشدی. او، دیرسکله‌نیب قالخماغا چالیشسا دا، یئنی‌دن یئرینده اوتوردو: بوراخ، قوی اؤلوم! جئیران، دؤزمه‌لیسن، دئدی!… (آغ: ۸۲) جئیران دورما‌دان قولاغینا پیچیلداییردی: دادینا باخما، داوا کیمی یئ! درمان کیمی یئ! یئئئئ، یئئئئ، یئ!… یاشاماق اوچون ساواشما‌لیسان!… (آغ: ۸۳)”
باش کاراکتئر اؤزو بیله‌رک‌دن اؤزونو گؤوده‌سل یوخسونلوغا ساری سوروکله‌ییر. سونرا دا اؤز خیال- خولیا‌لاریندا واخت آشیری جئیرانی قالدیغی بنده گتیریب، اوندان بیر تور یاشاماغا گوج آلماق ایسته‌ییر. اوشودویو آنلاردا بئله،
“جئیرانین قوینونا گیریب، قیزیشماق ایسته‌ییر… (آغ: ۳۹)”
بو دئنه‌ییمی الده ائتمک باش کاراکتئره زیندانی دؤزمک اوچون بؤیوک اوغور ساییلیر. بو ایسه شامانیزمده اولان گؤوده‌سل بیر دئنه‌ییم‌دن تینسل بیر دئنه‌ییمه وارماق‌دیر. “جئیران” بوردا اسکی ناغیل‌لاردان یئره ائندیریلمیش سانکی گؤیسل بیر قادین‌دیر:
“او آباجی‌نین ناغیل‌لارینداکی جئیران آدلی بیر جئیران‌دیر. او یئر آلتی دونیاسینا دئییل، گؤی‌لره لاییق بیر جئیران‌دیر. ایندیسه جئیران گؤیده دئییل، یئر آلتیندا دئییل، ایکی دونیانین اورتاسیندا، بیر بینانین سونونجو قاتیندا، تک آدام‌لیق بیر سئللول‌دان باش چیخاردیب. گؤرونمز اولورسا بئله، اونون گؤزونه گؤرونور. جئیرانی اؤز یانیندا حیسس ائدیر… (آغ: ۳۸- ۳۹) جئیرانین سسی یئر آلتیندان گلیردی یوخسا یوخاری‌دان، بیلمیردی… (آغ:۸۳)”
شامان‌لار دا گؤیسل قادین‌لارلا ایلگیده‌دیرلر. گؤیسل قادین‌لار، اؤیره‌تیم و ایچه چکیلیش‌لی دئنه‌ییم‌لرده شامان‌لارین یاردیمچی‌لاری‌دیرلار. “جئیران” دا بو روماندا سانکی باش کاراکتئره یاردیم ائتمک اوچون اونون بندینه گلیب، قادینسی بیر تین کیمی اونو زیندانین تووالئتینده بئله قوروماغا چالیشیر. آرتیق یوخلوق‌دان باش قالدیریب، سانکی “یئر آلتی دونیاسی‌نین بؤلگه‌سینده” دوستاق اولان قیزین سئللولونا گلن بو جئیران، اونون سئللولداشینا دؤنه‌رک، اونلا بیرگه یئییب ایچیر. اونلارین ایکی‌سی ده بیرلیکده اوجا سسله پیققیلداشیب گولوشورلر. و:
“جئیران، سئللولونا گلیب- گئتمه‌سیله اونون اوچون ان بؤیوک موتلولوق گتیریر… (آغ: ۳۸)”
جئیران آرتیق اؤلموش بیر قیز اولسا دا، نئچه دؤنه سئللولدا دوشونولوب، تینسل بیچیمده گؤرونور. شامانیزمده هانکیسا تینله گؤروشمک اؤنملی قونولاردان‌دیر. شامان‌لار اؤز ایچلرینه چکیلدیکده اؤلولرین تین‌لرینی گؤرورلر. آنجاق آییلیب اؤزلرینه گلدیکده اؤلولر داها یوخا چیخیب گؤرونمورلر. دئمک اؤلولر داها شامانا اؤزلرینی گؤسترمیرلر. بونلا بئله شامان‌لار آییلدیقدا، اؤلولری گؤرموش اولوب‌لار دئیه، اؤزلرینی چوخ گوجلنمیش دویورلار. جئیران اؤلموش بیر قیز اولسا دا، دوستاق قیز اؤز بندینده نئچه دؤنه اونو دوشونوب گؤرور، اونلا سؤیله‌شییه کئچیب، اونلا بیرلیکده یاشاییر، آنجاق بیردن بیره جئیران یوخا چیخیر. جئیران یوخا چیخدیقدان سونرا، دوستاق قیز اؤزونو داها گوج‌لو گؤرور، غورورلانیر. غورورلانیرکن اؤزونو آرتیق جان دوستونا چئوریلمیش جئیرانین خیالینا بورج‌لو بیلیر. منجه جئیران کاراکتئری‌نین بو رومانین آخیشیندا اولان رولو چوخ بؤیوک‌دور. سانکی جئیرانین سئللولدا وار اولوشو اولماسایدی، باش کاراکتئر اینجینمه‌لرینه دؤزمز، اؤلردی. باشقا سؤزله شامانیزمده اولان بیر چوخ موتیو‌لر بو روماندا اولماسایدی، رومان یازیلما‌دان اؤلوب آرا‌دان گئده بیلردی. بو رومانین چئشید بؤلوم‌لری یازیلا- یازیلا ر. کبیری‌نین میرچا ائلیاده و میر علی سئییدووون بیتیک‌لرینی اوخوماسینی و شامانیزم فلسفه‌سی‌یله اوغراشدیغینی بیلیردیم. آنجاق گئرچک‌دن ده او اوخودوق‌لارینی بونجا گؤزل ایچسللشدیریب، بونجا بؤیوک بیر باشاری‌یلا رومانا کؤچوره‌جه‌یینی سئزمیردیم. بیلدیییمیز کیمی شامان‌لارین قوروقچو تین‌لرله آراج‌سیز بیر ایلگی‌لری و دئنه‌ییم‌لری وار. اونلارلا اوز- اوزه دانیشیرلار و اونلاردان یاردیم گؤزله‌ییرلر. بو روماندا دا دئدیییم کیمی باش کاراکتئرین جئیرانلا بیر تین، بیر جان دوستلوغو یاراندیقدا سانکی اوز- اوزه دانیشیغا کئچیرلر. بؤیله‌لیکله باش کاراکتئر جئیرانین خیالیندان بؤیوک بیر ائنئرژی آلیر و بیر دوستاق کیمی قالان گون‌لرینی یاشاماق اوچون، داها دؤزوم‌لو، داها قورخماز، داها دیره‌نیش‌لی اولماغا چالیشیر:
“غورورلانماسینی جئیرانین خیا‌لی‌نین جانلانماسینا بورجلویدو. جئیران جان دوستویدو. حیاتدا اولماسایدی بئله، اونون حیاتیندا، خیالیندا یاشاییردی. دار گون‌لری‌نین دوستویدو. بلکه ده جئیرانین گؤزلریدی اونون گؤزلرینده یووا سالمیش، قورخماز- قورخماز قاراوول قادینلا گؤز- گؤزه باخدی. قادین دینمز- دانیشماز قاپی‌نین یوخاری گؤزونو قاپاتدی… (آغ: ۸۵)”
بو روماندا سانکی باش کاراکتئرله جئیرانین بیری اؤز، بیری اؤزلوک‌دور. بیر یاندان سولچولوق، بیر یاندان سئللولدا ایچه چکیلیش، بیر یاندان پئسیکولوژیک دوروم‌لار، بیر یاندان دا ایچده یارانان اؤز و اؤزلوک کیمی فلسفه یوکلو سورون‌لار، رومان بویو کاراکتئری دورومدان دوروما سوروکله‌ییر. “تک آدام‌لیق جهنمین قیزغین سویوغوندا” قالان کاراکتئر، رومانین بیر یئرینده، اؤزله اؤزلویون اوز- اوزه دایانماسی قونوسوندا بیر تور هیستئرییه قاپیلیر. زیقموند فرویدون دئدییی‌یله هیستئری یاشانان یئر و چئوره‌یله ایلگیده‌دیر. بورادا چئوره، زیندان و سئللول‌دور. گئرچکده ده بو رومانین تمل قونوسو یئر، چئوره، دئمک زیندان قونوسودور. بونو رومانین دا آدیندان (ائویم) آیدینجا آنلاماق اولور. “ائویم” دئینده “ائوین”، “ائوین” دئینده‌سه هانکیسا بیر دوستاغین “ائوی” کیمی آنیمسانیر. اویسا “ائوین” دوستاق‌لارین اؤز “ائوی” دئییل. بو رومانین آدی ایلک واریانتدا دا “ائوین ائویم دئییل” ایدی. “ائوین” ده اولان کیمسه آنباشی “ائویم- ائویم” دئیه نه‌سه‌لری دیله‌ییب، نه‌سه‌لری دوشونوب دورور. قیز یوخسا قادین کاراکتئر زیندانی دؤزه بیلمیر. زینداندا اؤلمه‌سین دئیه “ائوین” ین ایچینده “ائویم” ی دوشونور. اؤلوم‌دن باش قاچیریب اؤلومسوزلویه وارماق اوچون یاشانان یئردن، “تخییول، یوخو یوخسا دوشونجه” گوجویله ده اولموش اولسا، باشقا بیر یئرلره کؤچمک گره‌کیر. “ژولیا کریستئوا” بو قونونو “قادین‌لار زامانی” آدلی یازی‌سیندا گؤزلجه آچیقلاییب. ژ. کریستئوایا گؤره بؤیله یئرلر “تخییولی” یئرلردیر. او بو قونونو آچیقلاماق اوچون “دیب‌لی مریم” ین اؤلمه‌مه‌سینی و یوخو یوخسا یوکسه‌لیش آراجی‌یلا بیر یئردن باشقا بیر یئره گئتمه‌سینی اؤرنک گتیریر. اوزون سوره زینداندا قالا‌جاق بیری‌سی‌نین، اوسته‌لیک سینیرسیز دوشونجه‌لره ده قاپیلا‌جاق کیمسه‌نین گئنل‌لیکله هیستئریک دوروم‌لارا دوشمه‌سی دوغال حال‌دیر. آنجاق بیر رومان یازاری بونلاری منطیقی یولونا سالا‌راق یازیب یارا‌دیر. ر. کبیری ده اؤزونه اؤزل منطیقی‌یله بورادا “اؤز” له “اؤزلوک” و قارشی قارشییا قویور. باش کاراکتئر “ائوین” دن “ائویم” ی، سئللول‌دان باغ حیطینی دوشونور. نئچه آددیم‌لیق بیر سئللولدا تکباشینا دوشوندوکجه ده هیستئریک دوروما دوشور. کاراکتئر اؤزو ایسته‌مه‌دن، اونو آشاغیلایان اینسان‌لارا آغیز آچیر. اونا گؤره ده “اؤزلوک” ون “اؤز” دن آجیغی گلیر. بؤیله‌لیکله “اؤز” له “اؤزلوک” ون دارتیشیب قونوشماسی ایره‌لی گلیر. اؤزله اؤزلویون دیالوقو باشلانیر و کاراکتئر ذئهینسل بیر فاز و فانتاستیک (مؤوهوم) بیر دونیایا گیریر. زینداندا “اؤز”، “اؤزلوک” دن اوستون توتولور. ساواش و دیره‌نیش گوجو سارسیلا‌راق معجزه دوشونولور. و ذئهینسل اینام‌لار جانلانیر. یئنه ده شامانیزمده اولان اینانج‌لار، شیطان تینی‌نین کیمی نسنه‌لره کئچیشمه‌سی، “آباجی” نین قام- شامانلا باغلی ناغیل‌لاری، اود موتیوی، اود تانری‌سی، باش کاراکتئرین اوشاق‌لیق چاغ‌لاری، خورافه‌لر و بامباشقا خالق اینانج‌لاری. رومانین بو بؤلومونده بو قونولار گئرچک‌دن ده چوخ گؤزل بیر بیچیمده آنلادیلمیش‌دیر:
“آباجی شیرین گولوشویله… آرد- آردینا شیطانلا دیرناغین ایلیشکی‌سین‌دن ناغیل‌لار سؤیله‌یردی: دیرناغین آلتی شئیطانین یاتاق یئری‌دیر، یوواسی‌دیر… شیطان قیرینتی‌لارینی آااات ائشییه، تؤک زیبیل قابینا داااا، آی آباجی! دئمیرسن شیطان دی دی دی دیوارین دلیک- دئ دئ دئ دئشییینده یووا قورار؟ بالا‌لار؟! بیر گون گؤردون ائوی شیطان باسیب هااا!… یئرسیز دوشونجه‌لر ایلدیریم کیمی بئینینده پارلاییب یوخا چیخیر… اونو آشاغیلایان اینسان‌لارا گؤره اؤزوندن آجیقلی‌دیر. اؤزلویونون اؤزوندن جینی توتور… اؤزویله اؤزلویو چکیش- برکیشده‌دیر. اؤزونون گؤزوندن گیله‌لر آخدیقدا، اؤزلویو مؤوهوم بیر یارادیق اؤنونده دوروب… چن کیمی‌دیر اؤزلویو… اؤزلویو اونا یاخینلاشیر. اونو اؤز چن- دومانینا بورویور. اونونلا دؤش- دؤشه دایانیر… اؤزو، اؤزونو توتا بیلمیر… اؤزلویو گئت- گئده اونا یاخینلاشیر. اونونلا بیرلشمه‌ده‌دیر… اؤزلویونون باغرینا سیغینیر… اؤزلویونه سیغیشدیغی بئله، اوشوتمه‌سینه یارارلی گلمه‌ییب، آیاق‌لاری اوشویور… آباجی‌نین دئدییی شیطان، دیرناق قیرینتی‌لاری‌نین ایچینده جالانیر. شیطان بوینوزلو، چیرکین بیر یارادیق دئییل. وسوسه‌لی، هوس‌لی رنگه بویانیب. بئینی‌نین سویوغا حساس اولدوغو، مؤوهوم دوشونجه‌لرین یارانان نوقطه‌سیندن باش قالدیرمیش، ایندیسه خیالیندا شؤعله چکیر… آباجی‌نین ناغیل‌لارینداکی اود تانری‌سی‌دیر. دمیر قاپی‌دان شؤعله چکیر. اونو مؤوهوم خیال‌لاری‌نین دولانباجیندا دولاندیریر. گؤزلری یومولو، خیا‌لی مؤوهومات ایچینده گزیر… اود تانری‌سی دمیر قاپی‌نین گؤزلریندن اونا باخیر… اونو اؤزونه ساری چاغیریر. آلوو‌لانیر. اودلانیر. تک آدام‌لیق جهنمین قیزغین سویوغوندان، سئللولون شاختا باسان هاواسیندان قورتولوب، اود ایچینده آلوولانماق ایسته‌ییر… جئیرانی بئله آناسی گوجویله نامازخانا اوتاغینا سالیب، یاتیردیب… دئشیک‌لرده گیزلنمیش شیطانی آختاریرلار… ایچیندن شئیطانین بالالادیغی شئیطانجیق‌لاری آختاریر. – سن دئییرسن کی شئیطانین بوینوزو وار؟… مؤوهوم خیال‌لار باشیندان آشیب داشیر. اود رنگینده گؤزلرینه جالانیر… بیردن بیره قالخیر. اؤزلویونو اوتوردوغو یئرده بوراخیب، ایکی گؤزلو دمیر قاپییا، قاپیدا آلوو‌لانان مؤوهوم یارادیغا ساری قاچیر. آیازلانمیش جانینی آلوو‌لارا قاتماق ایسته‌ییر. آلوولانیب ایلییینه ایشله‌ین شاختا‌دان قورتولماق ایسته‌ییر. قاپییا یئتیشدیکده آلوو محو اولوب… آیازلاییب دونماق ایسته‌میر. شاختایلا شیکنجه اولماغا دؤزومو قالماییب. یوموروق‌لارینی دورما‌دان قاپییا دؤیور: – منی بو شاختا‌دان قورتارین! هؤنکور- هؤنکور آغلاییر: – آپارین، آسین، کسین،یاندیرین؛ آنجاق منی بو شاختا‌دان قورتارین!.. (آغ: ۵۵- ۵۶- ۵۷- ۵۸- ۵۹- ۶۰- ۶۱)”
بو کاراکتئر، اوشاق‌لیق چاغیندان بئله، اؤز دوشونجه بویوت‌لاریندا بوتون خورافه‌لرین و خالق اینانج‌لاری‌نین دوز اولوب- اولماماسینی آراییب آختاریر. اؤیله اونون بو سایاق داورانیش‌لاری دا سونوندا اونو کومسومول و ساواشلا دیره‌نیشه تاپینان بیر قیز ائدیر. سؤزسوز بوتون سوره‌لرده، بوتون سیاسال آخیم‌لارین تاریخینی یارا‌دان‌لار بو سایاق ساواشقان و دیرنگن اینسان‌لار اولوب. کارل قوستاو یونگا گؤره، تاریخی، یاشامیندا بؤیوک دئنه‌ییم‌لر الده ائدیب، او دئنه‌ییم‌لرین یول گؤسته‌ریشی‌یله، اؤز جانینی چتین‌لیک‌لره سالماغا اورک‌لی اولان کیمسه‌دن باشقا کیمسه یاراتمیر. سؤزسوز یونگون تاریخ‌دن اولان بو آنلاییشینا قارشی، جییانی واتیمونون تاریخ بیلیمینی ایدئولوژیک بیر هؤروت ساندیغینی دا گتیرمک اولار. واتیمو، بوتون تاریخ‌لر اؤزل اکینسل(کولتورل) و اقتصادی قوشول‌لارا سؤیکه‌نه‌رک یازیلیب دئییر. نه‌دنسه تاریخ‌لرده یالنیز بیر توپلومون تانینمیش قهرمان اینسان‌لارینین رولو اولان اولای‌لاردان سؤز گئدیر و یاشامین آشاغی و اورتا قاتیندا یاشایان اینسان‌لاردان سس- سوراق یوخ‌دور. اویسا “ائویم” رومانی بوتونلوکله توپلومون آشاغی قاتیندا یاشایان، اوشاقکن آتاسی اؤلموش و یوخسوللوق‌دان بیر چئشید سولچولوغا یول آلمیش، و بو نه‌دندن اوزره زیندانا دوشموش گنج بیر قیزین یاشام اؤیکوسودور. بؤیله‌لیکله بو رومان بیر مارکسیست- لئنینیست قیزین یوخسا قادینین کیشیسل تاریخی کیمی ده ساییلا بیلر. بورادا سایین یازاری بیر مورخ کیمی دیرلندیرمک ایسته‌میرم. آنجاق رومان‌داکی اولای‌لار بیر مارکسیست- لئنینیست گنج قیزین کئچمیشی‌نین بیر بؤلومودور. بو قیز، روقیه خانیم کبیری‌نین اؤزو ده اولا بیلر. اؤزل‌لیکله ده کی روقیه خانیمین اؤز کیشیسل پئرسوناسینی دا بو روماندا آیدینجا گؤروروک. بونو سئللول دووارینا چیزیلن “ر” و اونون یانیندا “ک” حرف‌لریندن سئزمک چوخ دا چتین ایش دئییل:
“موقتین سئللولونون دیوارینی “ر” شکیلینده چیزگیله‌میشدی… چیزگیله‌دییی “ر” لر اؤزونه آییردیغی بؤلگه‌دن ائشییه چیخمیردی… الینی چیزگیله‌دییی “ر” حرفینه چکدی… غفیلدن “ر” حرفینه اوخشار بیر چیزگی گؤرور… “ر” چیزگی‌سی یانیندا باشقا بیر چیزگی گؤرونور. “ک” کیمی بیر چیزگی‌دیر… (آغ: ۳۴- ۳۵)”
یازار سانکی بو روماندا بیر گنج قیزین فیقوروندا اؤز کئچمیشینی آنلادا‌راق، اؤز اسکی سیاسال دوشونجه‌لرینی بیر تور قیناییر. رومانین کیمی دیزی‌لرینده گنج قیزین سیاسال چالیشمالاریندان اوکوندویونو دویوب گؤرمک اولور. باش کاراکتئر دؤزولمز گؤوده‌سل یوخسونلوق‌لار ایچینده‌دیر. اؤزونو گوزگوده بئله گؤره بیلمیر. زیندان قاشیغی‌نین قاباریق یئرینده اؤزونه باخماغا چالیشیر. دئمک اؤز اونوتدوغو گؤزل‌لییینه بیر داها دؤنمک ایسته‌ییر. اونا گؤره ده اؤز سیاسال دوشونجه‌لرینه و آکتیو بیر کومسومول اولدوغونا اوکونور. و بیر داها اؤز وارلیق، اؤز یاشامینا اینانماق ایسته‌ییر:
“الین‌دن گئتمیش فورصته حئییف‌له‌نیر… هئچ اولماسا قاشیغین قاباریق یئرینده گوزگوله‌نه بیلردی. شکیلینی آپ- آیدین گؤره بیلمه‌سه‌یدی ده، وارلیغینا، یاشادیغینا اینانا بیلردی… (آغ: ۹۲)”
رومانین یئر- یئرینده گئدن “مارکس، ایستالین، لئنین، رفیق، صمد و قارابا‌لیق” کیمی سؤزلر، بو قیزین اؤنجه دئدیییم کیمی مارکسیست- سولچو- کومسومول بیر قیز اولماسینا قانیت‌دیر…
“هله ائشیتدیم فلسفه ییغینجاقلاریزدا مارکس بابانی، نیچه دایینی اوخویوردوز، هه؟… یوخاری‌لارداکی رفیقلریزدن ایجازه‌سیز عاشیق اولا بیلمزسیز؟… یوخسا عاشیق اولماغیزا دا ایستالینی قبیردن خورتلادیب، عمی‌دن ایجازه آلما‌لی‌سیز؟… صمدین قارا بالیغی دا بونجا شدته دایانا بیلمز دئیه، آخ- وای‌لارینی بوغازی‌نین بوغاناغیندا بوغماغا چالیشیر… (آغ: ۴۴- ۴۷)”
اؤزل‌لیکله بو روماندا، گئنلده اوغلان تیپینده دوزه‌لن قار آدامی‌نین قیز اولماسی و قار آدامی دوزه‌لینجه، کاراکتئرین ایچینده باشلانیب بیتمه‌ین شیلتاق‌لیق چوخ دوشوندوروجودور. او، نه اولور اولسون، آنجاق قار آدامی قره‌یه دئییل، اونا بنزه‌سین ایسته‌ییر. قار آدامی‌نین باشینا قره‌نین اوغلان بؤرکو یئرینه چارقات باغلاماغا چالیشان بو قیز اوشاغی، آناسیندان گیزلین ائوین ساندیق‌خاناسینا گئده‌رک، اوزون هؤروک‌لرینی دؤشوندن آشاغی کسیب، حیطده قار آدامی‌نین چییین‌لرینه یاپیشدیریر. بو اولایدا بیر اوغلانین آغزی آچیق قالیب، گؤزونون بره‌لمه‌سی‌نین ده آلت قاتیندا دوشونولمه‌لی چوخ آنلام‌لار وار. اوشاقلیغین شیلتاق‌لیق چاغیندان اؤزونو فئمینیستی بیر باخیشلا بؤیوتمه‌یه چالیشان قیز، سؤزسوز سونوندا دا هانکیسا ساواشیمدا بولونوب، تک آدام‌لیق سئللولدا یاتماسی کسین‌دیر. قار آدامی‌نین باشیندا، چیینینده اولان هؤروک‌لر، آنانی و آباجینی بئله شاشیردیب. قار آدامی‌نین هؤرویو و قیز کاراکتئرین هؤروک‌سوزلویو، اونون آناسینی بئله آجیقلاندیریب. بونلا بئله بو کاراکتئرین آناسی‌نین دا سانکی فئمینیستی بیر دوشونجه‌سی وار. آنا اؤز قیزینی قارقیشلایاندا دا، اورک‌دن قارقیشلامیر. بویون یئره گیرسین یئرینه گیرمه‌سین، اتین تؤکولسون یئرینه تؤکولمه‌سین دئییر. آباجی بئله اونو بیر تور سووونماق ایسته‌ییر…
“اونون ایچینده بیر شیلتاق‌لیق وار. قار آدامی اونا اوخشاسین ایسته‌ییر. قره‌نین بؤرکونو گؤتوروب اؤز چرقدینی قار آدامی‌نین باشینا سالیر… غالیب اولموش سربازا اوخشاییر… آناسیندان گیزلین آستاجا ساندیق‌خانایا دورتولور. دؤشوندن آشاغی هؤروک‌لرینی قیچی‌یله کسیب حیطه قاچیر. قار آدامی‌نین اؤنونده دورور… قار آدامی‌نین چییین‌لرینه یاپیشدیریر… آناسی… بویون یئره گیرمه‌سین، اتین تؤکولمه‌سین، قیز آخی بو نه ایشدی؟ قیز دوغدوغوم یئرده داش دوغاردیم، دئییر… (آغ: ۶۸- ۶۹)”
بو قیزین سیاسال کئچمیشینی بیزه آنلا‌دان، همن او قیزین اؤزو، دئمک روقیه خانیم کبیری‌دیرسه، گنج چاغ‌لاریندا مارکسیزم یولوندا زیندانا دوشسه ده، بو روماندا مارکسیزمین دوز و گئرچک بیر آخیم اولوب- اولماماسیندان موطلق سؤز آچمیر. اونا گؤره ده بو رومان منجه هئچ ده ایدئولوژیک بیر رومان دئییل و اوندا اولان مارکسیزمله باغلی دیالوق‌لار، قولایجا رومانین دوغال آخیشیندا، گره‌یی اولان دیالوق‌لاردیر. خانیم کبیری بو روماندا اسکی کومسومول فیقورونو اؤز- اؤزوندن بیر قیراغا چکیب و گئرچک یولو تانیماق ادعاسیندا دا دئییل. بو رومان مودئرن بیر بیچیمده، چاغیمیزا اویغون بیر بیچه‌مله آنلادیلمیش‌دیر. مارکسیزم مودئرن فلسفه تاریخی‌نین بیر بؤلومونو اولوشدوران بیر آخیم اولدوغوندا، بورادا دا یازینسال بیر اورون شکیلینده بیر چئشید مودئرن اؤیکویه چئوریلیر. بو روماندا داها آشیری بیر ایدئولوژی‌یله اوز- اوزه دئییلیک. سایین یازار، مودئرن رومان یازماغین قورال و منطیق‌لرینه دایانا‌راق، ایسته‌نیلن دوستاق بیر کاراکتئرین باشیندان کئچمیش‌لرینی یازیب یاراتمیش‌دیر. مارکسیزم بیر فلسفه یوکلو آخیم‌دیر. و فلسفه، آنلاتی‌یلا ایلگی‌لی بیر سؤز بیلیمی دئییل دئین‌لر ده وار. آنجاق منجه ر. کبیری بونو بؤیوک بیر باشاری‌یلا گؤزل بیر آنلاتییا چئویره بیلمیش‌دیر…
رومانین سون‌لاریندا باش کاراکتئرین اوشاق‌لیق چاغلاریندان نئجه یوخسول بیر عائله‌ده یاشام سوردویویله اوزله‌شیریک. سؤزسوز بؤیله بیر دورومدا، بؤیله بیر یوخسوللوقلا یاشاماق، اینسانی بیر تور سولچو ائدیب، دین قونوسونا بئله پئسسیمیستجه داورانماغا سوروکله‌ییب، توپلومسال ساواشقانلیغا ایته‌له‌ییب، سونوندا دا زیندان بوجاق‌لارینا گؤتورر. سولچو کاراکتئر آرتیق زیندانی دؤزه بیلمیر و زینداندان قورتاریب ائوه دؤنرسه، دین و مذهبه اولان آلئرژی‌سینی بئله آرا‌دان آپارماغا چالیشاجاغینی دوشونوب داشینیر. اؤز- اؤزونده بئله، نییه سولچو اولوب، بو سورون هاردان باشلانیب سوروسونا یانیت بولماق ایسته‌ییر. زینداندان اولدوقجا یورولوب، اولدوقجا دیره‌نیش گوجو سارسیلیب و هانکیسا بیر ساواشی دوشونمور. و اؤز باجی‌سی کیمی، آنا سؤزونه باخان کلاسیک دوشونجه‌لی بیر قیز اولسایدی دئیه دیله‌ییر. بونا گؤره ده مامورلارا یالان دانیشسا دا، اؤز- اؤزلویونده اؤزونه یالان دئیه بیلمیر:
“آتاسی اؤلندن بری، یئمک یونگول اولسون دئییر… ایندی یاخشیجا دوشونور کی یونگول یئمک، یوخسوللوق، پاراسیزلیغا بهانه اویدورماق دئمک‌دیر. اؤز- اؤزویله آند ایچیر. ائوه دؤنورسه… آجلیغا بئله دوداغینی بوزمه‌یه‌جک. حتی کوچه باشینداکی مسجیدین میناره‌لریندن قالخان آذان سسینه دارینیب داریخمایا‌جاق… هاردان باشلاندی سوا‌لی باشیندان ال چکمیر. نه‌دن سول دوشونجه‌لرین چرچیوه‌سینه گیردی؟ نییه باجی‌سی کیمی آناسی‌نین سؤزه باخان قیزی اولا بیلمه‌دی؟ نه‌دن گنج بیر قیز کیمی اوتوروب قاپینی دؤین ائلچی‌لری گؤزله‌مه‌دی؟ نه‌دن… گیزلی- گیزلی کیتاب‌لارین ایچینه جومدو؟… مامورلارین اؤنونده سوسوب بعضن یالان دانیشسا دا، یاخشیجا بیلیر کی اؤزلویونه یالان سؤیله‌یه بیلمز… (آغ: ۸۷)”
بو روماندا سولچولوق هانکیسا بیر سئوگیده یئنیلمک‌دن ده باشلانا بیلیر. یئنیلن بیر سئوگی‌دن سونرا کیتاب اوخوماق اورتایا چیخیر. تندیر دامینا سیغینیب کیتاب اوخوماق یئنیلمیش بیر سئوگینی اورکده یاشاتماق کیمی‌دیر. و ایتن سئوگینی سانکی کیتاب‌لارین کاراکتئرلرینده آختاریب بولماق اولور. بورادا صنعت سورونو ایره‌لی گلیر. هانکیسا بیر یازارین باخیشیندا، صنعت، سئوگی‌نین گؤزونون آتلاز بویاسینی، بال بویاسینی آنیب دوشونمک کیمی بیر نه‌سه‌دیر. بؤیله بیر صنعتچی‌لیک سؤزسوز اینسانی سولچولوغا، و اونون آردینجا زیندان سئللول‌لارینا دا یؤنلده بیلیر. کیتاب اوخویان، ایتیک دوشن سئوگیلی‌سینی، آنجاق اوخودوغو کیتاب‌لارین کاراکتئرلرینده آختاریب بولا بیلیر. کیتاب‌لاری اوخویوب درین‌لیک‌لرینه واردیقجا، اؤزونو سئوگی‌نین قهرمانی کیمی دوشونوب سایا بیلیر. اؤرنه‌یین بو رومانین سون‌لاریندا آنلادیلان ماکسیم قورکی‌نین آناسی، یوخسا صمد بئهرنگی‌نین بالاجا قارا بالیغی کیمی. داها سونرا رومانین باش کاراکتئری ماکسیم قورکی کیمی ایشچی صینیفی‌نین باش قالدیری‌لارینا قاتیلیر، یوخسا دا بالاجا قارا بالیق کیمی بؤیوک بیر ساواشا گیریر. و سئوگیلی‌سی “قارا- قره” نی ایتیرسه ده، “قورکی” نین “آنا” کیتابی‌یلا ایشچی باشقالدیری‌سی‌نین نه اولدوغونو آنلاییب، “صمد” ین ده “قارا بالیق” ینی تاپیر:
“کیتاب‌لاری واراقلادیقجا، یئنی بیر دونیا کشف ائدیردیم… قارا- قره‌نی ایتیرسم ده، ماکسیم قورکی‌نین آناسی‌یلا یوموروغون، ایشچی‌نین نه اولدوغونو آنلادیم. آتام اؤلوم دؤشه‌یینده، صمدین قارا بالیغینی تاپدیم… قره‌نین اؤزونو، خیالینی بئله بوتؤولوکله ایتیردیم. قارا بالیق یئنی بیر جوغرافیانین، یئنی بیر بؤلگه‌نین یولونا گئدن قاپینی آچمیشدی منیم اوزومه… بلکه ده بو سؤزلرین هامی‌سی اؤزومو آلداتماق اوچون‌دور. هر شئی باغ حیطین‌دن باشلاندی. قره‌نین گئدیشی گوندن، تندیر ائویندن… (آغ: ۸۸- ۸۹)”
بو سؤزلر بیر کاراکتئرین، یوخسا بیر یازارین ایچینده گیزلیجه توپلانیب قالان هانکیسا پوتانسیئل‌لرین اوزه چیخماسی دئمک‌دیر. مارکسیزم فلسفه‌سی مودئرنیته‌نین اینسانا وئردییی بیر آخیم کیمی دیرلندییی گؤز اؤنونده‌دیر. مودئرن و مارکسیست بیر اینسان دا یالنیز توپلومسال قاتقی‌لاردا بولونماق‌لارلا اؤز ایستک‌لرینی یانیتلایا بیلیر، اؤز تین آجلیغینی دویورا بیلیر و اؤز دویغو- دوشونجه‌لرینده بیر تور اورقاسما وارا بیلیر کیمی‌دیر. بونا گؤره ده بو رومانین باش کاراکتئری قولای- قولای سئوگیلی‌سی “قره” نین یئرینه “قارا بالیق” ی قویا بیلیر. و بو آراجلا اؤزونو اؤز چئوره‌سینه آنلادا‌راق، ایستک‌لری اوغروندا ساواشا گیریر. آنجاق اونون ایستک‌لری گوج اورقان‌لاری یؤنوندن اؤنله‌نیر. بؤیله‌لیکله بیردن بیره اؤزونو سیاست آلانلاری‌نین دوز اورتاسیندا، یاپ- یالنیز بیر سئللولون اؤز و اؤزلویو بیرلیکده کیریدن سویوغوندا گؤرور. بؤیله بیر سیاستچی گنج اؤزونو قاپ- قارانلیق بیر گئجه ایچینده دویور، سونرا دا بو گئجه‌نی نئجه ایشیق بیر سحره چاتدیرا بیله‌جه‌یینی دوشونور. بیر گؤزونده گئجه‌نین قورخوسو یووا‌لانیر، بیر گؤزونده‌سه سحره چاتماق اوچون عیناد و موباریزه‌یه قاپیلماق. بو ایکی باشلی دوشونجه اونون بوتون یاشامینی کؤلگه‌له‌ییر. اؤز- اؤزوندن ایتیب باتیر. اؤزونو اونودوب دا، اؤز سیر- صیفتینی بئله گؤره بیلمیر. قورخویلا عیینادی بیر- بیری‌یله باریشدیرا بیلمیر. آرتیق بؤیوک اینسان‌لیغی بیر- بیری‌یله باریشدیرماق آماجی‌یلا بؤیوک بیر ساواشا قاتیلان بیر سولچو گنج، اؤز ایکی گؤزونو بئله بیر- بیری‌یله باریشدیرا بیلمیر. بو رومان، اؤزونده چوخ بؤیوک، چوخ درین بیر آنلام داشیماقدا‌دیر:
“یالنیز اؤز ایکی گؤزونو بیر- بیری‌یله باریشدیرا بیلن کیمسه‌لر، گئجه‌لری سحره چاتدیرا بیلر!…”
□□□
دوزو بو روماندا، بیر آز چاتیشماز یئرلر ده واردیر. چوخ آز سؤزجوک قوللانیمیندا، دیل پروبلئم‌لری، قیراماتیک چاتیشمازلیق‌لار، “آباجی” نین اوخوجولار اوچون بیر آز اینانیلماز اولان بیلگین‌لییی، “قره” نین چلیشکی‌لی پئرسوناسی و بیر نئچه چوخ دا اؤنملی اولمایان تومجه قورولوشو…
۱- بیلدیییمیز کیمی، هانکیسا بیر سؤزو دئینده دیلی دولاشیب توپوق ووران کیمسه‌یه، “پلتک” دئییلیر. بؤیله‌دیرسه، “دیلی پلتک” یوخسا “پلتک‌لی دیلی‌ایله” سؤز بیرلشمه‌لرینده، “دیل” سؤزو آرتیق و یئرسیز گؤرونور. (آغ: ۱۸ ده)
۲ – کیمی تومجه‌لرده، بیر ائدیمین اوچ دؤنه یئنه‌لنمه‌سی اوخوجو اوچون یاخشی آلینمایا بیلر. بو ائدیم‌لرین ان آزیندان بیرینی باشقا بیر ائدیمله دییشمک اولاردی سانیرام. اوسته‌لیک بیر تومجه قورولوشوندا بیر سؤزجویون یالنیز آنلامینی بیلیب اونو باشقا دیلده اولان بیچیمله ایشلتمک، تورکجه‌نین قورولوشوندا آخساق‌لیق یارا‌دیر. اؤرنه‌یین “آلدیرماق” سؤزونو دولایی‌سیز فارسجادا “اعتینا ائتمک” کیمی قوللانماق گئنل‌لیکله بیزده چوخ‌دور. نه‌یسه بیر سؤزون آنلامیندان چوخ، قوللانیمی اؤنملی ساییلما‌لی‌دیر. بو ایسه اوزگونلوکله یازارلاریمیز یؤنوندن اؤزن گؤستریلمه‌ین قونولاردان‌دیر.
“قاشیقلا دیواری چیزمک، قایا‌لاری قازمایلا قازیب سود گؤلو قازماقدان چتیندی. (آغ: ۳۷)”
منجه اوچونجو “قازماق” یئرینه، اؤرنه‌یین “دوزلتمک” ائدیمیندن ده قوللانماق اولاردی.
“دیرناق قیرینتی‌لارین(آ!) آلدیرما‌دان… (آغ: ۶۲)
منجه “دیرناق قیرینتی‌لارین(ی!) آلدیرما‌دان” یازیلسایدی، تومجه داها گؤزل آنلادیلمیش اولاردی.
۳ – گئنل‌لیکله قوش وورماق آراجی کیمی قوللانیلان نسنه‌یه، “ریزین- داش” دئییلیر. “ریزین داشی اوخو” یوخسا تک بیر “اوخ” سؤزونو بونا ایشلتمک یاخشی یئرینه دوشمور. “اوخون ریزین حیسه‌سی” یئرینه، منجه بیر “توماج” سؤزجویو یئتردی. سؤزسوز بونلار یئرل دئییم‌لردن اولا بیلر، آنجاق نه‌یسه بیر آنلاتی آخیشیندا سؤزلرین نئجه قوللانیمینا داها دا آرتیق زیللنمه‌لیییک:
“بیر الینده ریزین داشی اوخو، بیر الینده ده… یئنی‌دن داشی اوخون ریزین حسه‌سینه (حصه‌سینه!) قویوب آغاجی نیشان آلیر. (آغ: ۴۸- ۴۹)”
۴ – گونئیده “گؤزلوک” سؤزونو، اؤزل‌لیکله دانیشیقدا ایشله‌دن، یوخ درجه‌سینده آزدیر. آنجاق بو سؤزجوک، روماندا گئدن بیر دیالوقدا، اؤزو ده یابانجی بیر یئرده بیر زیندان قاراوولو دیلیندن سؤیله‌نیلیر:
“زیل سس‌لی کاغیذ- قلمی اؤنونوه قویور: – گؤزلویونو آچ! حقین یوخ‌دور باشینی ترپه‌ده‌سن. (آغ: ۵۲)”
۵ – بو روماندا “آباجی” کاراکتئری، سانکی قام- شامان ناغیل‌لاری‌نین بیر چوخونو بیلیر. آباجی‌نین بونجا بیلگین اولماسینی، بیر آز اوخوجو اؤزو اوچون ایچسللشدیریب اینانا بیلمیر. رومانین بیر یئرینده بئله، آباجی بیلگین بیری‌سی ده دئییل، آرتیق تانری کیمی بؤیوک‌دور ده. بیر یئرده ده فالچی کیمی چیخیشدا بولونماقدا‌دیر. بو ایسه آباجی کاراکتئرینی چوخ چلیشکی‌لی بیر پئرسونا کیمی اورتایا قویماق‌دیر:
“آباجی‌نین دئدییی شیطان دیرناق قیرینتی‌لاری‌نین ایچینده جانلانیر… آباجی‌نین ناغیل‌لارینداکی اود تانری‌سی‌دیر… نه یاخچی آباجی وار‌ایمیش دئیه دوشونور. بیر گون زینداندان قورتولوشو اولورسا، آباجی کیمی تانرینی گؤیدن یئره ائندیرمه‌یه‌جک… آباجی هر کسین الی‌نین ایچینه باخسایدی، خط‌لرین کسیشمه‌سیندن نئجه یاشایاجاغینی سؤیله‌یه بیلردی… (آغ: ۵۸- ۵۹- ۹۱- ۹۳)”
۶ – دوغوردان دا بو روماندا، “قره” کاراکتئری‌نین اوستونده چوخ دانیشماق اولار. منجه بو روماندا ان دوشوندوروجو کاراکتئرلرین بیری “قره” دیر. دوزو من بو رومانی هله باسیلما‌دان اؤنجه اوخویاندا دا، “قارا- قره” یله باغلی اولان باغلام‌لاری ایکی- اوچ دؤنه اوخویوب، آلینماز بیر داد آلیب دا اوستونده چوخ دوشونوردوم. آنجاق نه‌دنسه اونون دا بو روماندا “آباجی” کیمی بیر آز چلیشکی‌لی پئرسوناسی وار و بؤیله بیر تیپین ده اولوب- اولماماسینا اوخوجو قوشقویلا یاناشیر. اؤرنه‌یین بیر یئرده، سئوگی‌سینی قولایجا سئودییی قیزا آنلادا بیلمه‌ین پلتک بیر وورغون‌دور، بیر یئرده، سیر- صیفت‌دن ده اولموش اولسا، روس‌لارین آدلیم قوشوقچوسو اوسیپ ماندئلئشتاما بنزه‌ین بیر قوشوقچودور، بیر باشقا یئرده ده شار- مازی اوینا‌دان بیری‌سی. بونلا بئله، منجه “قره” کاراکتئری اولماسایدی، بو چوخ یئرینده یازیلمیش دولغون رومانین بیر بوجاغی بوش قالمیش کیمی اولا‌جاقدی…
روقیه خانیم کبیری چوخ بؤیوک بیر باشاری‌یلا بو رومانی دوغما یازینیمیزا سونموش‌دور. بو رومان منیم اوچون چوخ اوغورلو بیر رومان‌دیر، داها دا اوغورلو اولسون دیله‌ییرم.
۱۳۹۲/ ۶/ ۲۰- ۲۱
