ای مقدس مسکنیم، ای شانلی آذربایجان!
بیز سنینله فخر قیللیق یئر اوزونده هر زامان.
قوی وار اولسون ای وطن، اصلان صفت اوغلانلارین!
اؤپسون آلنیندان آنا! اونلار سنین، سن اونلارین.
***
آذر آیی‌نین ایگیرمی اوچو، گئجه ساعت ۱۰-۱۱دؤوره‌لرینده، آذربایجان معاصرشعرینده اؤزونه پارلاق و افتخارلی یئر آچان و بوگونکو شعریمیزین گؤرکملی سیمالاریندان بیری ساییلان قوجامان معلم حبیب ساهر، همیشه‌لیک حیاتا گؤزیومدو. عؤموربویو بشری دویغولارین، دوغما یوردون و عؤمرو گونو تالانانلارین قورتولوشو و سعادتی آرزوسیله چیرپینان اوره‌ک بیرلحظه ده چیرپینماز اولدو.
اللی ایلدن چوخ، بیر زاماندا یورولمادان و نفس درمه‌دن آذربایجان مبارز و خلقی شعرینین بایراغینی چیگنینده داشایان و ان آغیر و دؤزولمز شرایطده بئله سوسوب سارسیلمایان شاعیر، بیرگؤز یوموب آچیم ساعاتدا ابدیته قووشدو. صاف اوره‌گی‌نین درینلریندن جوشان و آذربایجان معاصر شعر خزینه‌سینه گؤزه‌ل بویالار و قده‌رتلی لیریزم ایله بیرلیکده اینسان سئوه‌رلیک، یوردسئورلیک، حق سئورلیک، روحو – چاغلانان شاعیرین حیات شمعی گؤزله‌نیلمه‌دن بیر آندا سؤندو. نیسگیللر شاعیری چوخ نیسگیللی حالدا آرامیزدان گئتدی……
+ + +
شاعیرین حیاتلا وداعلاشدیغی گوندن بیر هفته قاباق وارلیغین تحریریه هیئتی ایله بیرلیکده گوندن گونه خسته‌لیگی آرتان و داها ائودن ائشیگه چیخماق امکانیندا اولمایان شاعیرین گؤروشونه گئتمیشدیک. سون زامانلاردا بوتون وجودو سالم اولدوغو حالدا، او ائشیتمک قده‌رتینی سرعتله ایتیرمکده ایدی. ائشیتمک حیسینی ایتیرمک، شاعیرین قولاق یولو ایله ساخلادیغی رابطه‌لری اولدوقجا آزالدیردی. شاعیرله قونوشماق ایسته‌ینلر، بیر چوخ وقت اونا آندیرماق ایسته‌دیک‌لری سؤزو کاغازا یازمالی و یا اوجا سسله دئمه‌لی اولوردولار…دوکتورلرین دئییشینه گؤره شاعیرین حیس اورگانلاریندا قان چاتیشمازلیغی اؤز وئرمیش و بو خسته‌لیک هامیدان چوخ اونون ائشیتمک اورگانیندا اؤزونو گؤسترمکده ایدی. شاعیر بیر چوخ وقت باش سانجیسیندان اینله‌یردی.
ائشیتمک قده‌رتینی گوندن گونه الدن وئرمک، ایپک روحلو و اینجه احساسلی شاعیری سارسیتدیغی کیمی، بوتون اونا حؤرمت و علاقه بسله‌ینلری ده سارسیدیر و پریشان ائدیردی…..
شاعیر بو خسته‌لیکدن تاپدیغی پریشانلیقدان ساری یا هر بیر دلیله اولور اولسون، بو سون گؤروشده گؤزله‌نیلمزدرجه ده دالغین و کوسگون گؤرونوردو. اونون هر زمان دانیشاندا یا شعر اوخویاندا باخیشلاریندا جانلانان اینجه گولوش پوزولموشدو. هر بیر گؤروشده چوخ اشتیاق ایله تازا یازدیغی شعرلردن اوخودوغو و گئچمیش خاطیره‌لردن سؤز آچدیغی و حتی آرابیر آتماجا دئدیگی حالدا، بو دفعه نه قده‌ر ایسته‌نیلدیسه ده شاعیر هئچ نه اوخوماق ایسته‌مه‌دی و «منیم داها اوخویاجاق شعریم قالمادی»دئیه سوسدو. چوخلو تاکید و تمنادان سونرا او بیر قطعه شعر اوخوسادا، اونو هئچوقت، هر دفعه اولدوغو کیمی، اوره‌گی‌نین درینلریندن یوخ، بلکه ده زوراکی حالدا دوداقلاری آراسیندان سؤیله‌دی…
گؤروشه گلنلر هر بیریسی اؤز دیلی و باشاریشی ایله شاعیره جان‌ساغلیغی، گؤیول خوشلوغو و یاخشی گونلر آرزولادیقلاری و ییغجام سؤزلرایله اونون یارادیجیلیغی و بو یارادیجیلیقدا اولان سؤز باجاریغی و بؤیوک بشری دویغولاری باره‌ده دانیشدیلارسادا، شاعیرین روحونا کؤلگه سالان بو کوسگونلوکدن داریلا داریلا اوندان آیریلدیلار…
او گون سحر تازاجا ایش یئرینه چاتمیشدیم. هله گونده‌لیک ایشه باشلامامیشدیم، تلفون سسلندی. هیچقیریقلارلا قاریشیق بیر قادین سسی دانیشدی:
– آقای فرزانه اؤزوزسونوز ؟
– بویورون ، اؤزومم.
– آقای فرزانه، من ساهرین قیزییام…..بو گئجه بابامین حالی بیردن بیره پوزولوب (ساهرین اولادلاری شاعیری «بابا» دئیه چاغیریردیلار)، بابام دانیشماز اولوب….
– بیر آز آیدین دانیشین گؤروم نه اوز وئریب، یوخسا،!
– بابا بیزی همیشه‌لیک ترک ائدیب…بیز هر یئره زنگ ووردوق آقای دوکتور هیئتی تاپا بیلمه‌دیک. اگر مومکونسه اونادا خبر وئرین.
– سن هاردان دانیشیرسان؟
– من بابام گیلدن دانیشیرام.
– ایندی اورا دا کیملر وار؟
– اؤزوموزدن ساوای کیمسه یوخدور… بیز گؤزله‌ییریک آمبولانس گلسین….هیچقیریقلا باشلایان سس گؤز یاشلاری ایچینده بوغولدو… آسلاغی یئرینه قویوب، بیر لحظه ایکی الیمله گؤزلریمی قاپادیم. شاعیرین سون گؤروشده کی کوسگون و یئزیک حالتی گؤزومون اؤنونده جانلاندی. واقفین معروف مصراعی اراده‌سیز دوداقلاریما سانجیلیب قالدی:
«اصلی بودور من بو بنادان کوسموشم!…»
چوخ چکمه‌دن دوستلاردان بیر نئچه‌سی ایله بیرلیکده شاعیرین ائوینه یوللاندیق. بیز اورایا چاتینجا آمبولانس گلیب، عؤمور بویو کؤچری حالدا یاشایان شاعیری سون ائوینه ساری کؤچورموشدو. همیشه اوره‌ک آچان بیر سکوت ایچینده اولان ائو، ایندی جانیخیجی بیرسس‌سیزلیک ایچینده ایدی؛ شاعیرین یئری گؤرونوردو…
او گون ناهاردان سونرا ساعت اوچ رده‌لرینده شاعیر بهشت زهرادا باسدیریلدی. عؤمور بویو صفا و ساده‌لیک ایله یاشایان شاعیرین باسدیریلماسی دا اولدوقجا ساده و تشریفات‌سیز ایدی. حادیثه‌‌‌نین بیردن و گؤزله‌نیلمه‌دن باش وئردیگیندن شاعیری سون منزیله چاتدیرماقدا اشتراک ائتمک آرزوسوندا اولانلارین چوخو خبرسیز قالمیشدیلار. شاعیرین توپراغینا اونون چوخ سئودیگی قیریزانتیم (داودی) گوللریندن بیر چلنگ قویماق بئله اونودولموشدو.
+ + +
شاعیرین توپراغا تاپشیریلدیغی گونون آخشامی ساعت۱۰-۱۱رده‌لرینده ائوده بیر دالدایا چکیلدیم.نئچه ایل اول شاعیرین اؤز سسیله نوارا آلینمیش شعرلری دینله‌مک و مومکون اولورسا بیر شئیلر یازماق ایسته‌ییردیم. شاعیرین حزین سسله اوخودوغو:
بی‌نهایت بو گؤیون آلتیندا
بیزه بیر قبه‌ی فیروزه ده یوخ !
یانار افلاکده مینلرجه چیراق
بیزه بیر شمع، بیر آویزده یوخ!
بو قده‌ر اولدوز آراسیندا بیزه،
یئددی گؤیلرده، بیراولدوز یوخوموش!
بؤلدولر قوشلاری عالمده مگر،
بیزه ده چاتدی او آغلار بایقوش؟!
قووالارکن منی هرگون محنت
هامی آزاده ائلین شاعیری وار
من اسیر ائللرین آه ! شاعیرییم. (سحرایشیقلانیر ص۱۱۵)
ایسته‌رم غملی و توفانلی گئجه یولچولارا
بیر فانوس تک، یادا قطب اولدوزی تک رهبراولام.
ایسته‌رم یای گونی چؤللرده آخار بیر سو اولوب،
دوم- دوری گؤز یاشی تک یولدا چوخور ایچره دولام.
ایسته مم نقش ونگاریم قالا، شعریم اوخونا
ایسته رم بیر سیزی حسرت تک اوره کلرده قالام.
اونودورسا منی ائل، چکمه‌سه تاریخ آدیمی
ایسته‌رم آی تکی یورد اوسته گئجه شوق سالام.(سحر ایشیقلانیر تهران۱۳/ ۱/۱۳۵۰)
شعرلری دینله‌ییر و شاعیر حقینده اولان یازی پوزولاری اویان بویان ائدیردیم. بونلارین آراسیندا هله بوگونه قده‌ر چاپا وئریلمه‌میش بیر یازی گؤردوم. اونون قیسا مضمونونو بورادا گتیرمگی چوخ یئرلی ساندیم. عؤمورونون ثمره‌لی ایللرینی ملی حقسیزلیک و امپریالیزم نؤکرلری‌نین میدان گزدیردیگی دومانلی – دهشتلی ایللرده یاشامیش و ساچلارینی – شن گونلر و آزاد ائللر – اوغروندا آغارتمیش ساهر معلمین ادبی حیاتیندا گؤزه چارپان جهتلردن بیری و اولا بیلسین هامیدان اهمیتلیسی اونون بو داشلی چانقیللی یولدا یورولوب یاری یولدا قالماماسیندادیر. قوجامان شاعیرین حیاتیندا اللی ایله یاخین بیر دؤره‌یه کؤلگه سالان بو تلاطملی و قورخونج ایللرده، نفسلرین بوغولدوغو، آرزولارین سؤندوگو، دیللرین باغلاندیغی و کیتابلارین یاندیریلدیغی بیر دؤره‌ده،ساهرین سسی هئچ زمان سوسمامیش و اونون خلقین آغیر و دؤزولمز حیاتینی اؤزونده عکس ائتدیرن کین و حسرتله دولو نغمه‌لری گاه تبریزدن، گاه زنجاندان، گاه اردبیلدن، گاه قزویندن و گاه تهراندان ائشیدیلمیشدی.
استبدادین دیش قیجیرتدیغی ایللرده هر کسین اؤز کولگه‌سیندن دیسکیندیگی و اؤزلوگونو حاشا ائتدیگی گونلرده، ساهر گونون سیاسی اجتماعی مسئله‌لرینه، خلق حیاتیندا حاکم اولان اؤز باشینالیغا، حقسیزلیگه، ظلمه و سفالته اختصاص وئردیگی شعرلری جیبینده گزدیرمیش و اونلاری یاخین دوستلارینا و سیرداشلارینا اوخوموشدور.
بئله‌لیک‌له‌ده آرزولارین سؤندوگو و آغیزلارین قاپاندیغی آغیر شرایطده بئله، ساهر آرزو و اومید جارچیسی اولموشدور.
ساهرین آذربایجان معاصر شعرینده اؤزونه خاص اوسلوبو، داورانیشی اولموشدور. شاعیر ایللر تورکیه ده اولدوغو و تورکیه‌نین کلاسیک و معاصر شعرینی یاخیندان منیمسه‌دیگی اوچون، اونون شعرلری اوسلوب، قالب، بیر سیرا تعبیرلر،تشبیه‌لر و سؤز اینجه‌لیک‌لری باخیمیندان تورک شعرینین رایحه‌سینی داشیماقدادیر. لاکین، شاعیرین شعرینده اولان بو حال هوا یاخینلیغی بیر سلیقه حدودوندا قالمیش و اونون شعرینی محتوا و مضمون باخیمیندان یاشادیغی شعرلر ربابی رایحه داشیدیغی حالدا، زمان گئچدیکجه و ایللر اؤتدوکجه و خصوصیله ۲۵-۱۳۲۴ایللرینده آذربایجاندا باش وئرن سیاسی – اجتماعی حادیثه‌‌لردن سونرا، آرتیقدان آرتیغا خلقی خصلت قازانمیش، ائلین آرزولاریله گول آچمیش، حسرتلریله اینله‌میش، کدرلریله آغلامیش، سئوینجیله گولموش و عصیانی‌ایله آلوو ساچمیشدیر.
ساهرین اوشاقلیق و جوانلیق چاغلاری ملیونلاردان بیری کیمی زحمت، تلاش، یوخسوللوق، حقارت، برابرسیزلیک شرایطینده گئچیمیشدیر. بونا گؤره ده او اجتماعی – خلقی مضموندا یازدیغی بوتون شعرلرینده زحمتکش اینسانلارا، الی قابارلی و آیاغی‌چاریقلی‌لارا حؤرمت بسله‌میش و اونلارین حقینی و منلیگینی تاپدالایان خانلارا، قولدورلارا و مفتخورلارا نیفرت یاغدیرمیشدیر.
ساهر عؤمور بویو اؤز خلقینی،آنا یوردونو، دوغما دیلینی آلوولو عشقله سئومیشدیر. بو مقدس و اینسانی عشقین اوجوندان باشی بلالر چکن شاعیر، هئچ زمان اؤزونو خلقیندن و وطنیندن قیراخدا حیس ائتمه میشدیر او هر بیر یازیغین آیاغینا باتان تیکانین آجیسینی اؤز اوره‌گینده حیس ائتمیش، هر بیر پناهسیزین کؤکسونه ده‌ین یوموروغون آغیرلیغینی اؤز جانیندا دویموشدو.
ساهر، آزاده‌لیک و حریت شاعیری اولدوغو حالدا، گؤزه‌للیکلر شاعیری‌دیر. اونون شعر و نثر قلمی بیر فسونکار نقاش فیرچاسی قده‌ر طبیعتین و حیاتین اینجه‌لیک‌لرینی و یاراشیقلارینی دوغرولتماقدا ساحردیر.
یازینی کؤچوردوگوم حالدا شاعیرین اؤز سسیله نوارا سالینمیش شعرلری یئنه دینله‌ییرم. بو آرا خیالیم اوزاقلارا قانادلانیر. ساهر ایله ایلگیلی خاطیره‌لرین فیلمی۲۰-۱۳۱۹ ایللردن باشلاییب؛ بیرجه – بیرجه گؤز اؤنومدن گئچیر و بیریئر ده دوراخلاییب قالیر:
اوز به اوز اوتورموشوق. او تازا یازدیغی شعرلری اوخویور و من دقتله دینله‌ییرم. شعرلری اوخویوب قورتاراندان سونرا آرایا سکوت کؤچور. من سکوتو سیندیریب دئییرم : ایندی بیر دانادا من شعر اوخویاجاغام. شاعیر تعجبله اوزومه باخیر سوروشور:
-اولمایا اؤزون یازمیسان، آخی یادیمدادی اوللر سن ده شعر یازاردین.
– یوخ اؤزوم یازمامیشام، اونو رادیو وئریلیشیندن آلمیشام. شعر فیکرت صادقین‌دیر. بؤیوک صابرین یوزایللیگی شرفینه دئییب من شعری دینله‌ییرکن گاه صابری گاه دا سنی آنمیشام. حئیف شعرینه هامیسینی کؤچوره بیلمه‌میشم.
اوخویورام :
عؤمورون بیر گونو
شاعیر گینه کدرلی…
شاعیر یئنه پریشان….
چهره‌سیندن سئوینجیندن
نه علامت، نه نشان.
نفسیمی درمک اوچون آرا وئردیم. باخیشیم بیر لحظه شاعیره ساتاشدی. او، یامان دولوخسونموش و گؤزلری دومانلانمیشدی. او، اؤزونو توتوملو گؤسترمگه چالیشسادا ایکی داملا یاش سولغون صوراتیندان آشاغا آخدی و آغ بوغلارینی ایسلاتدی. شعرین قالانینی اوخوماق سونرا کی گؤروشه قالدی…
