حبیب ساهر و اوّلین تجربه نوشتاری
رضا همراز
تردیدی در این نیست که حبیب ساهر یکی از بزرگترین و قوی‌ترین شعرای امروزی می‌باشد که با به یادگار گذاشتن آثار رنگارنگ و متنوع توانست نام نیک و ماندگاری از خود بر جای گذارد. در مورد این شاعر و نویسنده کثیرالاثار دهها مقاله و کتاب به زبانهای ترکی، فارسی و انگلیسی چه در خارج و چه در داخل به نظر رسیده است. اما در هیچکدام از آنها از اوّلین تجربه نوشتاری این شاعر سترگ سخنی به میان نیامده است. زهی این افتخار راقم را است که در این مورد پیشتاز باشد.
به یمن مطالعه مجله مستطاب ادب، منتشره توسط دانش‌آموزان مدرسه مبارکه محمدیّه – فردوسی امروزی تبریز که خوشبختانه دوره‌ای از آن از آفات زمان نامناسب جان سالم به در برده و حالیا تخت شماره ۱۲۷ جزء کتابهای اهدایی مرحوم حاج محمد نخجوانی در کتابخانه ملّی تبریز محافظت می‌شود، متوجّه شدیم که نه تنها بزرگترین شاعر عصر، یعنی استاد زنده یاد سید محمد حسین شهریار، بلکه حبیب ساهر نیز اوّلین آثار قلمی خود را از این مجله متجدّد شروع کرده اند.
اوّلین شماره این مجله گرامی در۱۵ عقرب سال ۱۲۹۸ مطابق با ۱۴ صفر ۱۳۳۸ با مدیریت و صاحب امتیازی ع . عبدالله‌زاده و سردبیری ی. دانش منتشر و آخرین شماره آن نیز یعنی شماره های ۱۱ و ۱۲ در برج سرطان ۱۳۰۰ در همین تبریز دلاویز منتشر گردید. در شماره ۵ به تاریخ اوّل حمل ۱۲۹۹ مطابق ۲۹ جمادی الثانی ۱۳۳۸ مطلبی با عنوان «نگاهداری تندرستی» صص ۲۰-۲۳ منتشر گردیده بود که در پای امضای آن، شخصی به چشم می خورد به نام میر حبیب قوام زاده. نیک می‌دانیم که نام پدر مرحوم ساهر میر قوام بود و از آنجا که در آن تاریخ هنوز شناسنامه مرسوم نگردیده بود معمولاً افراد با نام پدر شناخته می‌گردیدند. همچنانکه استاد شهریار نیز در شماره ۸ از سال اوّل به تاریخ برج سنبله ۱۲۹۹ صص ۲۰-۲۱ اوّلین بارقه شعری خود را با عنوان «آزادی و اتحاد» با امضای «میر محمّد حسین اسمعیل زاده» توقیع نموده بودند. با این حساب مسجّل می‌گردد که سابقه روزنامه‌نگاری مرحوم ساهر از استاد شهریار چند ماه قبل‌تر بود. بی جهت نبود که ساهر بیشتر اوقات مورد احترام و تکریم شهریار ملک سخن بود. زمانی شهریار در جایی گقته بود:
یک جا همه گم‌شدگان یافته بود
از جمله حبیب و رفقای دگرم را
که اشاره ای است به زنده نام حبیب ساهر. گفتنی است که در مجله ادب، امضاهای خیلی از بزرگان تاریخ و فرهنگ آذربایجان را مشاهده می‌نمائیم که ای بسا اوّلین تجربه‌هایشان محسوب می‌گردد. مانند یحیی آرین‌پور ، منتقد بزرگ ادبیان مشروطه و مولف کتاب سه جلدی از صبا تا نیما و از نیما تا روزگار ما- حسین امید، نویسنده تاریخ فرهنگ آذربایجان در دو جلد- میرزا محمد علی‌خان صفوت، شاعر، ادیب و نویسنده تک جلدی تاریخ فرهنگ آذربایجان – نقی برزگر، شاعری از تبار مکتب تجدّد – حاج اسمعیل امیرخیزی، کاتب ستارخان سردار ملّی – عبدالله زاده فریور کارگردان و پیشکسوت هنر فاخر تئاتر و …
امید می‌رود که شخص با صلاحیتی دوره مجله ادب تبریز را بازچاپ نماید تا نسل امروزی نیز از این مجموعه ارزشمند بتواند استفاده لازم را بنمایند و به بزرگانی که قبلاً زحماتی را در راستای غنای تاریخ و فرهنگ آذربایجان متحمّل شده‌اند ارج نهند.
