بونو «بئله بیر یئر یوخدور» معناسینی وئرن یونان سؤزو «اوتوپییا» ایله آدلاندیردیلار.
کئوئدو.

ایکی عینی جور داغ یوخدور، آمما دوزنلیکلر هر یئرده عینی جوردور.

من چؤل یولویلا گئدیردیم. اؤزومدن خصوصی ماراق-فیلان اولمادان سوروشوردوم – اوکلاهومادایاممی، تئخاصدایاممی، یوخسا ادبیاتچیلارین جاه-جالال آدلاندیردیقلاری یئردیرمی. نه ساغدا، نه سولدا ایشیق گؤرونوردو. اوللر ده اولدوغو کیمی، ائمیلیو اوریبئنین گئت-گئده داها اوجادان، داها آیدین سسلنن میصراع‌لارینی پیچیلداییردیم. برازیلییا یاخینلیغینداکی اوجسوز-بوجاقسیز وسوسه‌لی دوزنلیکلرین اورتاسیندا یول گوجله سئچیلیردی. یاغیش دامالاماغا باشلادی. قفیلدن ایکی یوز، یاخود اوچ یوز مترلیکده ایشیقلی پنجره گؤردوم. ائو آلچاق، دؤردکونج ایدی، آغاجلارین آرخاسیندا گیزلنمیشدی. قاپینی ائله اوجابویلو بیر آدام آچدی کی، دئمک اولار، قورخدوم. او، باشدان-آیاغا قارا پالتار گئیینمیشدی، فیکیرلشدیم کی، بورادا کیمیسه گؤزله‌ییرلر. قاپی آچیق ایدی.
بیز تاختا دیوارلی اوزون اوتاغا گیردیک. ساریمتیل ایشیق سالان لامپا تاواندان آسیلمیشدی. ماسا منی بیر قدر تعجبلندیردی. اونون اوستونده قدیم قراوورالاری نظره آلماساق، ایلک دفعه‌‌ گؤردویوم سو ساعتی واردی. آدام اوستول گؤستردی.
اونا بوتون دیللرده مراجعت ائله‌دیم، آمما هئچ نه باشا دوشمه‌دی. اؤز نوبه‌سی گلنده‌سه لاتین دیلینده دانیشدی. من مکتبده اؤیر‌ندییم بیلیکلری جانلاندیرماق اوچون یادداشیمی توپلادیم، ‌صحبته حاضرلاشدیم.
– گئییمیندن گؤرورم، -او، منه دئدی، – باشقا عصردن گلمیسن. موختلیف‌دیللی‌لیک موختلیف‌بیلیکدن، عینی زاماندا محاربه‌‌لردن دوغولوب. آمما دونیا لاتین دیلینه قاییدیب. بعضیلری هله قورخورلار کی، او، یئنیدن کورلانیب فرانسیز، لئموزین، یاخود پاپیامیئنتو دیللرینه چئوریلر، آمما بو بدبختلیک تئزلیکله گلمه‌یه‌جک. یئری گلمیشکن، نه اولانلار، نه ده اولاجاقلار منی ناراحات ائله‌ییر. من سوسدوم، او ایسه علاوه‌‌ ائله‌دی:
– اگر باشقاسی‌نین نئجه یئدیینه باخماقدان اییرنمیرسینیزسه، منیمله یئمک یئیرسینیزمی؟
آنلادیم کی، او، چاشقینلیغیمی سئزیب، راضیلاشدیم. یان قاپیلاری اولان دهلیزه کئچیب، هر شئیین مئتالدان دوزلدیلدیی مطبخه گیردیک. مجمه‌ییده آخشام یئمه‌یی ایله، جامدا بیشیریلمیش قارغیدالی، اوزوم سالخیمی، دادیندان منه انجیری خاطرلادان تانیمادیغیم مئیوه‌لر، سو دولو ایری بارداق، قاییتدیق. ائو صاحبی‌نین اوز جیزگیلری کسکین، گؤزلری‌نین ایفاده‌سی تصویر اولونمایاجاق درجه‌‌ده غریبه‌یدی. بیر داها هئچ واخت گؤره بیلمه‌دییم بو سرت، سولغون اوزو اونوتمایاجاغام. آدام دانیشاندا ال-قولونو اویناتمیردی.
لاتین دیلی‌نین ائتیکاسی ال-قولومو باغلاییردی، آمما، هر حالدا، سوروشماغی قطع ائله‌دیم.
– قفیل گلیشیم سنی تعجبلندیرمه‌دی؟
– یوخ، -او جاواب وئردی، – بو جور گلیشلر آیدا-ایلده بیر دفعه‌‌ اولور. اوزون سورمور: صاباح، ان اوزاغی، ائوده اولاجاقسان.
اونون ایناملی سسی منی ساکیتلشدیردی. اؤزومو تقدیم ائله‌مه‌یی لازیم بیلدیم.
– ائدواردو آسئوئدو. ۱۸۹۷-جی ایلده بوئنوس-آیرئس شهرینده دوغولموشام. یئتمیش یاشیم وار. انگلیس و آمریکا ادبیاتینی تدریس ائله‌ییرم، فانتاستیک حکایه‌لر یازیرام.
– یادیمدادیر، ایکی فانتاستیک حکایه‌نیزی ماراقلا اوخوموشام، -جاواب وئردی. – چوخلاری‌نین حقیقی سایدیغی کاپیتان لئمیوئل قوللیوئرین سیاحتی و «سومما تئولوگیاسی» آمما فاکتلار باره‌ده دانیشمایاجاغیق. داها فاکتلار کیمسه‌یه تأثیر ائلمیر. بو یالنیز اویدورمالار، ملاحظه‌لر اوچون چیخیش نقطه‌‌لریدیر. مکتبلرده بیزی هر شئیدن شبهه‌لنمه‌یی، اونوتماغی باجارماغی اؤیره‌دیرلر. هر شئیدن اول، شخصی، فردی شئیلری اونوتماغی.
بیز آخان زامان ایچریسینده یاشاییریق، آمما ادبیات نقطه‌ی-نظریندن یاشاماغا چالیشیریق. کئچمیشدن بیزه تک-توک آدلار قالیر، آمما اونلار نیطقیمیزدن یان اؤتور. بیز لازیمسیز دقیقلشدیرمه‌لردن یان کئچیریک. نه خرونولوگییا، نه تاریخ وار. استاتیستیکا دا یوخدور. دئدین کی، سنین آدین ائدواردودور. سنه اؤز آدیمی دئیه بیلمرم، چونکی منی «آدسیز» آدلاندیریرلار.
– بس آتانین آدی نه دیر؟
– اونون آدی یوخ ایدی.
دیواردا رف گؤردوم. کتابلاردان بیرینی اللها توککول آچدیم. حرفلر آیدین، نامعلوم ایدی، الله یازیلمیشدی. اونلارین دؤردکونج فورمالاری منه یالنیز سیتاییش یازیلاریندا استفاده اولونان رونی یازیلاری خاطرلادیردی. فیکیرلشدیم کی، گله‌جه‌یین آداملاری نینکی داها اوجا، هم ده داها باجاریقلییدیلار. غیری-ارادی کیشی‌نین اوزون نازیک بارماقلارینا باخدیم. سونرا ائشیتدیم:
– ایندی هئچ واخت گؤرمه‌دیینی گؤره‌جکسن، او، مورون ۱۵۱۸-جی ایلده بازئلده نشر اولونموش، بیر چوخ صحیفه‌‌لری، قراوورالاری اولمایان «اوتوپییا»سی‌نین بیر نوسخه‌سینی منه وئردی.
اؤزومدن راضی حالدا دیللندیم:
– بو، چاپ نشریدیر. بو قدر قدیم، قییمتلی اولماسا دا، بونلاردان ائوده ایکی میندن آرتیقدیر. -سونرا آدینی اوجادان اوخودوم.
اوگولدو.
– ایکی مین کتابی هئچ کس اوخویوب قورتارا بیلمز. یاشادیغیم دؤرد یوز ایل عرضینده یاریم دوجونونو ده اوخویا بیلمه‌دیم. بوندان باشقا، یئنیدن اوخوماق اوخوماقدان واجیبدیر. ایندی چوخدان لغو اولونموش چاپ بشریتین دهشتلی خسته‌لیکلریندن بیرییدی، چونکی کیمسه‌یه لازیم اولمایان متنلری عاغیلسیزجاسینا چوخالتماغا امکان وئریردی.
– منیم ماراقلی کئچمیشیمده، -جاواب وئردیم، – غریبه عاغیلسیزلیق حؤکم سوروردو: هر گون سحردن-آخشاماجان باش وئرن بوتون حادثه‌‌لری بیلمه‌مک روسوایچیلیق ساییلیردی. پلانئت کانادا، برازیلییا، ایسوئچره کونقوسو، عمومی بازار کیمی کابوس بیرلیکلرله دولموشدو.
دئمک اولار، هئچ کس بو پلاتونیک بیرلیکلرین اولکی تاریخینی بیلمیردی، آمما بو، گؤزل ایدی، معلملرین سون کونقرئسی، دیپلوماتیک مناسیبتلرین کسیلمه‌سی‌نین سببلری، کاتیبلرین کاتیبلری‌نین بو ژانرا خاص اولان فورموله‌لرین مودریک یایغینلیغییلا ترتیب ائله‌دیکلری پرزیدنت مکتوبلاری باره‌ده ان خیردا تفررواتلاردان آسان خبردار اولموشدوم. هر شئی اونودولماق اوچون اوخونوردو، چونکی بیر-ایکی ساعتدان سونرا کؤهنه‌نین قاباغینی یئنی تریویزملر کسیردی. بوتون مشغولیتلردن سیاست، شبهه‌سیز، ان گؤرکملی عمومی فعالیت ایدی. سفیرلری، ناظرلری، ائله بیل، شیکست آداملار کیمی موتورسیکلتلرله، ظالم، سرت گؤزتچیلرله احاطه‌‌ اولونموش، آجگؤز فوتوقرافلارین احتیاطلاندیردیغی اوزون، گور-گور گورولدایان اوتوموبیللرده گزدیریردیلر. همیشه آنامین دئدیی کیمی، ائله بیل، آیاقلارینی کسمیشدیلر. شکیل، چاپ اولونموش سؤز اشیالاردان داها گئرچک ایدی. یالنیز چاپ اولونانلار حقیقی ساییلیردی. ائسسه‌ ائست پئرجیپی اؤزونه‌مخصوص حیات کونسئپسییامیزین پرینسیپلری، واسطه‌‌لری، مقصدلری بئله‌یدی. منیم کئچمیشیمده آداملار ‌ساده‌لوح ایدیلر، اونلار اینانیردیلار کی، اگر استحصالچی بئله دئییرسه، دایم بونو ادعا ائله‌ییرسه، مال اعلادیر. دئمک لازیمدیر، تئز-تئز اوغورلوق اولوردو، بونونلا بئله، هامی بیلیردی کی، پولا صاحب اولماق نه بؤیوک خوشبختلیک، نه درین راحتلیق گتیریر.
– پول؟ -او، تکرار ائله‌دی. – ایندی آرتیق دؤزولمز اولاجاق بو جور کاسیبلیقدان، یاخود اییرنجلیین ان هیددتلندیریجی فورماسی ساییلاجاق بو جور زنگینلیکدن اذیت چکنلر یوخدور. هامی خیدمت ائله‌ییر.
– راوین کیمی، -دئدیم.
او، دئیه‌سن، باشا دوشمه‌دی، داوام ائله‌دی:
– آرتیق شهرلر یوخدور. ماراق اوزوندن تدقیق ائله‌دییم بایابلانکی‌نین خارابالیقلارینا گؤره چوخ شئی ایتیریلیب. مولکیت اولمادیغیندان واریثلیک ده یوخدور. اینسان، یوز یاشاجان فورمالاشاندا اؤزونه ده، اؤز تنهالیغینا دا دؤزمه‌یه حاضردیر، چونکی آرتیق اوندا یئگانه اوغلونو بؤیودور.
– یئگانه؟
– هه. تک بیرجه اوغلونو. اینسان نسلینی آرتیرماق لازیم دئییل. بعضیلری فیکیرلشیر کی، اینسان کایناتین درکی‌نین ایلاهی سیلاحیدیر، آمما ایلاهی‌نین اؤزونون اولوب-اولمادیغینی کیمسه امینلیکله سؤیله‌یه بیلمز. منجه، ایندی بوتون اهالی‌نین قیسمن، یاخود عینی زاماندا انتحارینا گتیریب چیخارا بیله‌جک فایدالار، ایتکیلر مذاکره اولونور. آمما موضوع‌یا قاییداق.
باشیمی ترپتدیم.
– یوز یاشا چاتاندا فردیت سئوگینی ده، دوستلوغو دا یئتیشدیره بیلر. بوندان سونرا اونو خسته‌لیک، اؤلوم قارشیسیندا قورخو تهدید ائلمیر. او، صنعتلردن بیرییله، فلسفه‌یله، ریاضیاتلا مشغول اولور، یاخود اؤز-اؤزویله شاهمات اویناییر. ایسته‌سه، اؤزونو اؤلدوره بیلر. اینسان اؤز حیاتی‌نین، اؤز اؤلومونون صاحبیدیر.
– بو، ایقتیباسدیر؟ -اوندان سوروشدوم.
– شبهه‌سیز. بیزه آرتیق ایقتیباسدان باشقا بیر شئی قالماییب. دیلیمیز، ایقتیباس سیستمیدیر.
– بس دؤوروموزون بؤیوک حادثه‌‌سی، مکاندا اوچوشلار باره‌ده نه دئیرسن؟ -دئدیم.
– آرتیق نئچه یوز ایللردیر کی، شبهه‌سیز، گؤزل اولان بو جور یئردَییشمه‌لردن بویون قاچیرمیشیق. آمما هئچ واخت «بورادا»، «ایندی» آنلاییشلاریندان ایمتینا ائله‌یه بیلمریک.
سونرا تبسّومله علاوه‌‌ ائله‌دی:
– بوندان باشقا، هر هانسی سیاحت، پلانئتدن-پلانئته‌می، یوخسا قونشو قصبه‌‌یمی، مکاندا یئردَییشمه‌دیر. سیز بو ائوه گیرنده مکان یئردَییشمه‌لریندن بیرینی ائله‌دینیز.
– البته‌‌، -دئدیم. – هم ده کیمیوی مادده‌لر، اؤلوب-گئدن حئیوانلار باره‌ده ده چوخ دانیشمیشیق.
آمما کیشی آرخاسینی منه چئویریب شوشه‌دن باییرا باخدی.
باییردا سوکوتا غرق اولموش قار، آی آلتیندا دوزنلیک آغاریردی.
سوال وئرمه‌یه جسارت ائله‌دیم:
– بس سیزده موزه‌یلر، کتابخانالار وار؟
– یوخ. بیز یالنیز ائلئگییا یازماغا یارایان کئچمیشی اونوتماق ایسته‌ییریک. بیزده خاطیره گونلری، یوز ایللیک یوبیلئیلر، اؤلنلرین شکیللری یوخدور. هر کس احتیاج حیسّ ائله‌دیی علملری، صنعتلری اؤز ایسته‌یینجه انکشاف ائتدیرمه‌لیدیر.
– دئمه‌لی، هر کس اؤزو اوچون بئمارسل سوو، اؤزو اوچون عیسی مسیح، اؤزو اوچون آرخیمئددیر؟
او، دینمزجه راضیلاشدی، منسه سورغو-سوالیمی داوام ائتدیردیم:
– بس حؤکومتلر نولدو؟
– عنعنه‌‌یه گؤره، تدریجن استفاده‌دن چیخدی. اونلار سئچکیلر، محاربه‌‌لر اعلان ائله‌ییردی، وئرگیلر ییغیلیر، املاکلار موسادیره اولونور، حبسلر کئچیریلیر، سئنزورا تطبیق ائدیلیر، یئر اوزونده هئچ کس اونو سایا آلمیردی. مطبوعات اونلارین بَیاننامه‌لرینی، شکیللرینی چاپ ائله‌مه‌دی. سیاستچیلر اؤزلرینه لاییقلی مشغولیت آختارماق مجبوریتینده قالدیلار؛ بعضیلری یاخشی کومیک، او بیریلری یاخشی تورکچاره‌چی اولدولار. اصلینده، هر شئی، حکایمده‌کیندن داها مورّکّبدیر.
او، باشقا طرزده داوام ائله‌دی:
– من اؤز ائویمی بوتون ائولر کیمی تیکدیم. مئبئلی دوزلتدیم. اوزلرینی گؤرمه‌دییم یئنی آداملارین مندن یاخشی اکه‌جکلری تارلانی اکدیم. سنه بعضی شئیلر گؤستره بیلرم.
اونون آردینجا قونشو اوتاغا کئچدیم. او، بورادا دا تاواندان ساللانان لامپانی یاندیردی. کونجده آزسیملی آرفا نی گؤردوم. دیوارلاردا ساری رنگ چالارلاری‌نین اوستونلوک تشکیل ائله‌دیی دؤردکونج، دوزبوجاقلی تابلولار گؤردوم.
– بونلار منیم اثرلریمدیر.
تابلولاری نظردن کئچیردیم، گونشین چیخماسینی تصویر ائله‌ین، یاخود خاطرلادان سونسوزلوقدان عبارت اولان ان بالاجاسی‌نین قارشیسیندا دایاندیم،
– خوشونا گلیرسه، گله‌جک دوستون حاققیندا خاطیره کیمی گؤتوره بیلرسن، -یئکنسق سسله دئدی.
مینّتدارلیق ائله‌دیم، آنجاق دقتیمی باشقا تابلولار چکدی. دئمزدیم کی، بَیاض ایدی، آمما آغیمتیلدی.
– اونلار سنین قدیم گؤزلری‌نین گؤره بیلمه‌یه‌جه‌یی رنگلرله چکیلیب.
بارماقلار آستادان آرفانین سیملرینه توخوندو، منسه آیری-آیری سسلری گوجله سئزدیم. ائله اوندا دا قاپی دؤیولدو.
ائوه بیر اوجابویلو قادین، اوچ، یاخود دؤرد کیشی گیردی. فیکیرلشمک اولاردی کی، اونلارین هامیسی قوهومدو، یاخود زامان هامیسینی اوخشار ائله‌میشدی. ائو صاحبی اولجه قادینا اوز توتدو:
– بیلیردیم کی، بو گئجه سن ده گله‌جکسن. نیلسی گؤره بیلیرسن؟
– آخشاملار هردنبیر. او، هله ده رسّاملیغا دالیب.
– اومید ائله‌یک کی، اوغول آتاسیندان داها آرتیق اوغور قازاناجاق.
الیازمالاری، تابلولاری، مئبئللری، قاب-قاجاغی -هامیسینی بو ائودن چیخاردیلار.
قادین کیشیلرله بیرگه چالیشیردی. اونلارا، دئمک اولار، کؤمک ائله‌مه‌یه امکان وئرمه‌ین ضعیفلییمدن اوتانیردیم. کیمسه قاپینی اؤرتمه‌دی، شئی-شویله یوکله‌نیب چیخدیق. دامین ایکی‌مایللی اولدوغونو سئزدیم.
اون بئش دقیقه گئدندن سونرا سولا دؤندوک. یاخینلیقدا یوخاریسیندا قوببه اولان قول‍له کیمی بیر شئی گؤردوم.
– کرئماتوریا دیر، -کیمسه دیللندی. – ایچریسینده اؤلوم کامئراسی یئرلشیر. دئییرلر، اونو آدولف هیتلر آدلی بیر فیلانتروپ کشف ائله‌ییب.
بویو آرتیق منی تعجبلندیرمه‌ین گؤزتچی قاباغیمیزدا بارماقلیغی آچدی. صاحبیم بیر نئچه سؤز پیچیلدادی. ایچری گیرمزدن اول الینی یئلله‌ییب وداع‌لاشدی.
– یئنه قار یاغاجاق، -قادین دیللندی.
مئخیکو کوچه‌سینده‌کی ایش‌یئریمده ایندی پلانئته داغیلمیش ماتئریاللارلا… مین ایلدن سونرا… کیمینسه چکه‌جه‌یی کتان ساخلاییرام.