يامان اوزون اوتاق!
قدرت ابوالحسنی سهلان
سینیخ کؤرپويه يئتيشنده، تبریزدن گلن حاجی مهدی، مزدا وانئتين فرمانینی ساوالان کندینین یولونا طرف دؤندریب ساخلادي. دندنی بیره وئریب ایکی کیلومتردن آرتیق توپراق-چانقیل كند یولونو، یاواش-یاواش سورهرك گليب ساوالانا چاتدی. سوراقلاشا-سوراقلاشا، کلبه سیفعلی اوغلو قهرمان گیلین حیطلریني تانيدي و او حيطه ساری سوردو. اوجا بوی خوت-شالوارلی حاجی، آختاريب تاپديغي قاپيدان، بیر آز قاباقلیقدا ماشیندان انیب حیطه دوغرو یئریدی.
بو حیطده یاشایان حاجی مهدینین قدیمکی موشتریسی، قهرمان، ایکی ایل بوندان قاباق، اونون تبریز بازارینداکی دوکانیندان بير جوت فرش گؤتورموشدو. ائله او گونده، فرشلرینین بیرینین پولونو وئرمیشدي. آنجاق او بیرینین پولو قاليب اوچ آی سونرا وئریلجگينه یازیلاشمیشدیلار. اوندا، اوولده قهرمان وورغولاميشدي: “پولوم يوخدو، حاجي! نيسيه ايسته ميرم!” جوابيندا حاجي دئميشدي: “سندن پول ايستين كيمدي، مشه قهرمان؟!” بونونلا بئله، اوچ آی دولموش، قهرماندان خبر اولمامیشدی. بئله ليكله، باشیني قاشیماغا واختی اولمایان حاجی، قهرمانی تانییانلارلا دؤنه-دؤنه اونا سیفاریش گؤندریب “بیر منی گلسین گؤرسون! واجیب ایشیم وار!” دئمیشدي. آنجاق قهرمان گئچن ایکی ایلده، حاجی مهدینین دوکانینین یاخیلیغیندادا گؤرونمه‌میشدی.
بو خاطیره‌لري جانلاناراق، ایلک دفعه اولاراق بو کنده گلن حاجی مهدی، قهرمانگیلین ائولرینه یئتیشیب قاپیلارینی دؤیدو. آز سونرا، بیر جوان کیشی قاپییا گلیب. قيراخ يئر آداميني گؤردو.
-“تربیزدن گلمیشم. مشه قهرمانلا ایشیم وار. چاغیرین گلسین.”
-“قاپیدا دورمایين بویورون ایچری. قهرمان ائوده ده‌ییل، ايندي.”
-“مشه قهرمان سیزین نمنه‌زدی؟”
-“قهرمان قارداشیمدی. منده خلیلم. دورد قارداش هامیمیز بو حیطده اولوروق. قهرمان هاردا اولسا بیرآز سورا گلر. بویورون ائوه.”
خلیل قاپینی آچدي و حاجی مهدی مزدانی حیطه سالیب ساخلاییب سؤندوردو. يامان بؤيوك حیطین دورد طرفینده دام-داشلار گؤرسنیردی. او داملاری آلچاق-آلچاق دیوارلار بیری بیرینه باغلامیشدیلار. حاجی لاپ یاخینداکی داملارا طرف یئریدی. خلیل گؤسترديگي ساياغي، قوناق اوتاغینا گئیچیب یوخاری باشیندا ایلشدی. خلیل قوناغا خوش گلدين دئييب گئديب چای گتیردي. آردینجا پنیر-چؤرک گتیریب دسترخانی آچدی. اؤزوده اوتوردو و “اوزاق یولدان گلمیسن، ایندی آجالمیسان.” دئدی. بیر مودت، اورادان-بورادان دانیشاراق بیر-بیرلریله آرتیقراق تانیش اولدولار. ديبده، بللی اولدو کی، قوناغين مشه قهرمانلا حئساب-کیتابی وار! بئله جه، بو كيشي قهرمانی گؤرمه‌لي ايدي!
خلیل، قوناغی یالقیز بوراخیب، قهرمانگیلین داملارینا دوغرو یوللاندی. یئتیشیب یاواشجا قهرمانین آروادی هجره “گینه بورجلو گلیب قاپییا، زنداداش!” دئدی. بو ایشلرین اونا تازالیغی اولمایان قادینا تاپیشیردی: “زنداداش، گؤزله‌یین کی، بو سفرکی کیشی هر شئین جیکكی-بؤککونو بيلير! شوشه کسن کیشی تکین، بیجوو ده‌ییل! قهرمانی قویاسان داشقییا، دئیسن سکته ائلیب! بورجلو چیخیب گئده! هله دئییردی شریعتمدار آغانین عکسلرینی نیه دیوارلاردان ییغیشدیرمیسیز! منده دئدیم ائله کندده هاممی ییغیشدیریب!!”جوابیندا هجر دئدی: “من شام پیشیريم. سنده گئت کیشینی گتیر بیزیم اوتاغا. هله اوردا باشین قات، گؤره‌ک نه اولور!” خلیل گئتجک، هجر بیر تهر بو پيس خبری ارینه و هابئله او بیری قایینلارینا یئتیردی.
کندده، حاج عیوضعلی‌گیلین بیر مشهور اوتاقلاری وارايدی و قدیملر تویلاری او اوتاغا سالارمیشلار. او اوتاقدان، کندده، او چاغلار، نئچه عاییله‌نين یاشادیغینی بیلمک اولاردي. آنجاق سونرالار نوفوس چوخالیب ائله چوخونون ائوینده او اوتاقدان یئکه اوتاقلار تیکیلمیشدی. هر حالدا، مشه قهرمانین ایکی ایل قاباق حاضیرلادیغی قوناق اوتاغی، بو چاغا کیمی، کندده تیکیلن ان اوزون اوتاغیدی. اوتاغين يوخاري باشينا گئدن آدام، اوچ دفعه سلام وئرمه‌لي اولوردو! بئله‌جه، گئچن ايكي ايلده، کندلیلرین چوخونون توی-دویونلری بو اوتاقدا دوزه‌نلنيبدي. آنجاق اوتاغي حاضيرلاماق، باشي سويوخ مشه قهرماني، يامان بورجا-خرجه ساليبدي.
خليل حاجي مهديني گتيريب، قهرمانين اوتاغيندا اوتوردوب، اورانین گئچمیشیندن بئله-بئله سؤزلر دئدی. آمما بو يامان اوزون اوتاغا گلندن، اؤز فرشلرینی تانییان و اونلارین یاخینیندا ایلشن حاجی مهدی، چوخراق فرشلره فيكير وئرمكده ايدي و هردن بير سؤیله‌یيردي: “مشه قهرمانی تاپیب گتیرسز، منده تئز قئییده‌رم. پولومو آلاجاغام یوخسا بو فرشی وانئته آتیب آپاراجاغام!” جوابيندا، خليل ائشيگه يوللانيب يئنيدن قاييديردي و قوناغي قهرمانين گلمكده اولدوغونا اينانديريردي.
ائله جه آخشام اولدو. قاش قارالاندا، مشه قهرمان و قارداشی محمدعلی اوتاغا گلدیلر. آیاغا دوران حاجی مهدیله گؤروشوب اونا خوش گلدین دئدیلر و قوناغا یاخین ایلشدیلر. بیرآز بیر بیرینه باخدیلار. ائو يييه‌سي قهرمان، یاسدیقلارا دیرسکلنرک، حاجي مهديه “گوذشت ائله، بورجووو یوباتمیشام! کاسیبلیغین اوزو قارا اولسون!” دئیه سؤزو آچدی. يوبانان حاجی مهدی ايسه، قاش-قاباغینی ساللاییب جواب وئردی: “سوروندورمگينده، بیر حددی وار!” و اوتاغی گؤستره‌رک آرتیردی: “چوخدا کاسیبا اوخشامیرسان، مشه قهرمان! خلیله ده دئمیشم بویون یا پولو وئره‌جکسن یادا فرشی آپاراجاغام! ” او حالدا، محمد علی دئدی: “بورجلو بورجلونون ساغلیغینی ایستر، حاجی! بیز اوچ قارداشین ساوادی یوخدو! چاغیرمیشام شامدان سونرا کند ماللاسی بورا گلسین! سنین بورجووو وئراخ یازیلاشاخ!” بئله لیکله شام گلينجه دارتیشما اولماميش عادی صؤحبتلر اولدو. شامدان سونرادا، دئييب گولوب چایلاشیب پاپیریزلاشدیلار. ائله بيل، محمدعلي دئينه سؤز يوخ ايميش!
بیر مودت سونرا “یاآلله، یاآلله!” سسی دهلیزدن گلدی. هامیسی آیاغا دورارکن، محمد علی “حاج آغا بویورون!” دئیه-دئيه، ماللاني قارشيلاماق اوچون، قاپییا دوغرو گئتدي. جیلاز كوسا ساققال ماللا اوجادان “سلام علیکم!” دئیيب قاپیدان ایچری بویوردو و گليب آیاغینا دورموشلارا “ایلشین!” دئییب، اؤزو گئچیب اونلاردان یوخاریدا ایلشدی. هامیسی “یا آلله حاج آغا!” دئدیلر. آردینجا قارداشلار “زحمت وئرمیشیخ، حاج آغا!” دئدیلر. سونرا هامیسی ماللایا گؤز تیکیب اونون نه دئیجگینی گؤزله‌دیلر.
باشينا آغ شلمه دولاميش ماللا، گتیريلن چایی گؤتوره‌رک محمدعلی‌دن مسئله‌نی سوروشدو. محمدعلی فرشلری گؤستره رک دئدی: “بو فرشلری مشه قهرمان ایکی ایل قاباق، بو حاجی مهدیدن آلیبدی. بیرینین پولونو وئریبدی، بیرینینکی قالیب. ایندی ایستیریک پولونو وئرهک یازیلاشاخ.” سونرا ماللا حاجی مهدینيده دانيشديردي. حاجی مهدیده همان سؤزلری دئییب آرتیردی: “فرشین ائله او زامانکی پولونو ایستیرم. نوزول ایسته‌میرم! یاداکی فرشین اؤزونو آپاریم.”
حاج آغا ساققاليني تومارلاييب، سؤیلدی: “مشه قهرمان، بیلیسن، او فرشین اوستونده ناماز دوشمز. بیری بیله او فرشی غصبیدی بو اوتاقدا ناماز قیلسا، نامازي باطیلدی! آلله او دونیادا جماعتین حاققیندان گئچمز! حاجی مهدی، سنده مککه‌یه گئتمیسن، نوزول حارامدی. قازاندیغین پولدا ذره‌جن نوزول اولسا، مککه‌ن هئچدی! سیزده ای مشه قهرمانین قارداشلاری، قارداش ائله بو يامان گوندن اوتوردو! آلله آتازا رحمت ائله‌سین، کومکلشین حاجینین بورجونو وئرین. آلله بو الي او اله مؤحتاج ائله‌مه‌سين! جهنم اودوندان بتر، آدامی یوخسوللوق يانديريب کول ائیلر!!!”
هر معامله نين قایدا-قانونو اولدوغو خاطیرلادان محمدعلی، لازيم اولان پیتیکلرین گؤسترمه‌سینی حاجی مهدیدن ایستدی. الی دولو حاجی مهدیده خوت جیبیندن سندلری چیخاردیب حؤرمتله حاج آغایا تقدیم ائله‌ییب قاییدیب یئرینده اوتوردو. ماللا جيزماقارالارا دیققتله باخاركن سوروشدو: “حاجي سنين تقليدين كيمه‌دي؟!” اؤزونه گوونن دلي-دولو حاجي مهدي جواب وئري: “شريعتمدار آغايا!”
هئچ كيمين جينقيري چيخميردي. جیلاز ماللا فيكيرلشرك آلدیغی کاغاذلاري يئنه اندر-دؤندر ائتدي. نم- نيه، بیردن-بيره سورعتله کاغاذلاری جيريب دوغرام-دوغرام ائدیب گؤیه سووردو!؟! حیرصلنيب اللريني اؤلچه-اؤلچه هویوخ قالمیش حاجی مهدییه دئدی: “موسلمان گره‌ک دوز اولسون! پتیکلر قوندارمایدی! آللهدان قورخموسان بس، حاجی!!” ايشي سئچن پورتموش حاجی مهدي جینلنیب عزراييل تكين حاج آغایا یومولدو. قولاغینین دیبیندن ائله بیر شاپالاق ووردوکی، شلمه‌سی باشیندان آتيليب، نئچه آتدیم اویانلیقدا پولونو آلابیلمه‌ین فرشین اوستونه دوشدو. ماللایا چيمخيردی: “سنین کیمی حاققی، ناحاقق ائلین آداملار، جهنمه گئتمه‌لیدی!” سونرا قورخموش ماللانی خیتدکلمک ایستيیردی. او حينده، اوچ قارداش آرايا گيريب، حاج آغانی حاجینین الیندن قورتارديلار. بو دورومو گؤرن محمدعلی، باشیني توولاییب حاجی مهدییه دئدی: “بو کندده هامی کؤتک یئمیشدی، ماللادان سووای! ایندی كندليلر بیلسه ماللانی دویموسن، الینه آغاج گؤتورن گلر! سنی دیری قویمازلار! ماشینووودا اودلاللار! تئز چیخ سور تربیزه! يامان شريعتمدارچيسان! عرضه ده وئره نمه‌سن!!”
قير قولاي ايدي! يانا-يانا قالميش حاجی مهدی آیاغا دوروب، مشه قهرمانا “یامان پیشیک بزه دیز!” دئییب، كور-پئشمان قوناق اوتاغیندان ائشيگه چیخدی. باشماقلاريني گئييب، دابانلاريني چكيب وانئتینه ساری قاچدی. تله‌سیک ماشینا مينيب ايشلتجك سوردو. گازا باسيب حیطين آچیق قاپیسندان سووشدو. يولا دوشجك، كندين بيناسيني قوياني سؤيوب، تانريدان خارابا قالماسيني ديله‌دي! گونوزدنده بیرله گلدیگی یولو، گئجه دنده ایکیله قاييتدي!
حاجي مهدي اوزاقلاشجاق، قهرمانین قوناق اوتاغیندا، اينينه عبا گئیمیش بؤیوک آغانین قارداشلاری، اونو دؤره‌لييب گولوشوردولر. … محمدعلي قهرماندان سوروشدو: “بورجلولاروو قورتولدو يا هله گينه ده وار؟!” قهرمان گولومسه‌ييب ايناملا دئدی: “مککه‌یه گئدنده بوتون بورجلاریمی وئره جگم، والله!”